In navolging op [WC] Het grote waterkoelingsvragen topic, part V zijn we aanbeland bij: | ||
[WC] Het grote waterkoelingsvragen topic deel VI | ||
Ook het vijfde deel was een geweldig succes, rede genoeg dus om deze draad voort te zetten. Respecteer de goede ontwikkeling van dit topic, hou het gezellig en ga dus aub niet zitten slowchatten etc. Eerst en vooral: lees eerst de FAQ hieronder voor je je vraag stelt! Last update: 04/10/2003 | ||
:: Regels :: | ||
Zaken die hier thuishoren: • Vragen waarop geen helder antwoord te vinden is via de search. Dat kan variëren, zoals vragen over pompjes, complete setjes, waterflow etc. Zaken die hier niét thuishoren: • Echte search/FAQ-vragen. • Nutteloze replies, dat houdt ook in: slowchat, flames, benchmarkscores. • Zaken die een afzonderlijk topic verdienen, zoals bijvoorbeeld een volledige set die je hebt ingebouwd en wilt presenteren. Dus niet om te zeggen "Woei, ik heb een nieuw pompje!", dat kan je lekker hier doen. • Posts die enkel temperaturen bevatten, die kan je in [Ervaring] Waterkoeling Performance posten. Een kleine review van een setje maken en wat temps erbij posten is daarentegen geen probleem. • Veel plaatjes, of grote plaatjes die de lay-out verknoeien en het topic traag laten laden. Graag dan ook niet meer dan 5 grote plaatjes plaatsen. Je kan wel thumbnails plaatsen, dat zijn kleine, aanklikbare plaatjes. Dat doe je zo: code:
De mods kijken er op toe dat dit ook nageleefd wordt, waarschuwingen en tempbans kunnen als maatregel gebruikt worden. In de hieronder geplaatste FAQ (© Jupiler) wordt het basisprincipe van waterkoeling uitgelegd en zijn er hier en daar handige links ingevoegd met meer informatie over het desbetreffende onderwerp. Hier nog een link naar het orginele DoC FAQ met nog meer uitleg inzake overclocking en waterkoeling. | ||
:: Principe van WC :: | ||
• Eigenlijk is de benaming waterkoeling onjuist. Waterkoeling is gewoon luchtkoeling. En eigenlijk is zelfs die benaming onjuist, koeling bestaat niet, je kan enkel warmte verplaatsen. Het grote voordeel van waterkoeling is dat je door de grote radiatoren een enorm grote oppervlakte kunt creëren, met een gewone heatsink rechtstreeks op je CPU is dat niet mogelijk. De functie van het water is het transporteren van de warmte van je CPU naar de radiator. Daar kan trouwens ook een heatpipe voor gebruikt worden. Thorry heeft het overigens wat breder uitgelegd in deze post. | ||
:: Vloeistof en metalen :: | ||
• Als vloeistof gebruik je best gedistilleerd/gedemineraliseerd water, met een scheut antivries of Waterwetter/CorrosieProtect. Autokoelvloeistof koelt minder goed (verhouding 1:5). Antivries in een verhouding 3:10, Waterwetter en CorrosieProtect 1:10. Een interessante discussie wat betreft geschikte vloeistoffen vind je hier. Een tip die ik je kan meegeven is 'Engine Ice'. Dit is een kant-en-klare koelvloeistof, beschermt tegen corrosie en algen en verhoogt de oppervlaktespanning van de vloeistof, waardoor de warmte beter opgenomen wordt. • Het beste is om alle onderdelen van hetzelfde metaal uit te voeren. Hierdoor voorkom je (bv. een systeem met koper en alluminium onderdelen) dat het meest onedele metaal wordt aangetast/aangevreten. Verschillende metalen kán, maar dan moet je ofwel Waterwetter/CorrosieProtect/autokoelvloeistof toevoegen, of een opofferingsmetaal (zink/magnesium) in de keten plaatsen. Het bovengenoemde Engine Ice is ook een mogelijkheid. | ||
:: Waterblokjes :: | ||
• Waterblokjes, ook wel waterjackets genoemd, zet je op de hittebron (CPU/VGA/northbridge). Het water stroomt door de blokjes en neemt de hitte weg. De beste materialen qua warmtegeleiding zijn in volgorde zilver, koper en aluminium. Koper is het best geschikt, het is een stuk goedkoper dan zilver, en aangezien radiators ook meestal uit koper zijn, doe je er goed aan een koperen blokje te nemen. • Waterblokjes kán je zelf maken, maar dat gaat natuurlijk niet zo vlot. Als je een frees hebt is het geen probleem, zeker met een computergestuurde (CNC) frees kan je perfecte resultaten bereiken. Ook zonder frees kan het, het komt er dan op neer dat je in je blokje allemaal gaatjes boort, zodat die kanalen vormen. Handige link 1 en handige link 2. Je kan de blokjes ook in een winkel kopen, of (beter nog?) via een inkoopactie van iemand die ze zelf maakt (de verschillende acties van Tha_Mafkees en ondergetekende bijvoorbeeld). Hier en hier vind je een goede vergelijking tussen de vele blokjes op de markt. • Een slecht presterende WC-setup wordt vaak veroorzaakt door een 'slecht' waterblock. De opzet van de kanaaltjes in het koelblok is van groot belang en heeft de meeste invloed op de koelprestaties. Over het algemeen kan men zeggen dat koelblokken met een inlaat direct boven de core het beste koelen. Benchmarks wijzen uit dat blokken met deze opzet (Danger Den Maze 3 - Swiftech MCW 462 - D-tek Whitewater 1 2) blokken erg goed koelen. • Andere oorzaken van tegenvallende koelprestaties kunnen zijn: slecht contact tussen het waterblok en de CPU door te veel/weinig koelpasta, niet hard genoeg aangespannen, blokje scheef op de CPU, etc. Sommige waterblokjes zijn niet goed gepolijst waardoor de warmte overdracht verre van optimaal is. Polijsten kan met fijne staalwol (00 of 000) of beter nog, fijn schuurpapier. Begin met grid 800 en ga stapsgewijs verder tot het hoogste wat je kan vinden, waarschijnlijk 1200 of 2000. Zo'n fijn schuurpapier is ook waterproof, waardoor je nat kunt schuren (met een beetje water), dat werkt een stuk beter. Je vindt het bij de bouwmarkt, verfwinkel etc. | ||
:: Radiatoren :: | ||
• Kant-en-klare radiatoren zijn duur (€ 60- >100). Veel goedkoper en meer "tweaker" zijn kachelradiatoren van de autosloop (€ 5-25). Hier vind je een overzicht van de verschillende koperen kachelradiatoren en manieren om je rad goed schoon te krijgen van binnen. Handig om te weten: alleen auto's van 1995 en ouder werden voorzien van koperen radiatoren. Tegenwoordig is alles van aluminium vanwege nieuwe milieuwetgevingen. • Een grotere radiator heeft weinig airflow nodig. Stille 120mm fans (op een paar cm afstand om turbilentie te voorkomen) of een airduct met één fan volstaat ruimschoots. | ||
:: Pompen & Waterflow :: | ||
• Inzake pompen zijn er 3 populaire merken: Eheim, Hydor en Sicce. Eheim is wat beter afgewerkt en magnetisch afgeschermd (al blijkt dat laatste zo goed als niets uit te maken in de praktijk). Ook zijn ze buitengewoon stil in bedrijf en kunnen zowel op het droge als in het water geplaatst worden. Sicce is een stuk goedkoper en compacter en vooral de Idra is een goede pomp, de Nova en Micra vallen mee. De pompen van Hydor zijn sinds kort erg in trek omdat ze een scherpe prijs hebben en over het algemeen goed presteren. Er gaan geruchten dat je ze voorzichtig moet behandelen, anders laat de aansluiting los. Je kan ook eens kijken bij de Boerenbond of een andere zaak, daar hebben ze ook soms goede pompjes, maar 99% van die pompjes kan je enkel ondergedompeld gebruiken. Eheim en Sicce vind je trouwens bij de betere aquariumzaak. Een interresant topic over hoe je de pomp automagisch aan laat gaan zodra je de PC aanzet loopt hier. • Waterflow (=de snelheid waarmee het water stroomt) is redelijk belangrijk voor de koelprestaties. Meer = altijd beter, maar overdrijven kan ook (waterflow >1300 L/u) Belangrijk om te weten is dat het water even snel zal stromen als door de kleinste opening in je keten. Stel je voor dat je overal 12mm slang hebt en je hebt ergens een doorgang van 8mm, kan je net zo goed je hele keten van 8mm slangen voorzien. • Een ander misverstand: een pomp is niet in staan om lucht aan te zuigen. Vloeistof kunnen ze daarentegen vlotjes aanzuigen, maar het is beter om beetje te helpen: plaats daarom het reservoir hoger dan de pomp. Hierdoor wordt deze automatisch van water voorzien en dat scheelt weer een hoop weerstand. • Om de effectieve waterflow van een systeem te meten kan je twee zaken doen: je pomp in een emmer van 5L pompen en kijken hoe lang ie er over doet om het, door je keten, in een andere emmer over te pompen, en dan gaan berekenen. Ofwel gebruik je een flowmeter, werkt een beetje hetzelfde als een watermolen. Deze zijn echter redelijk duur, de elektrische al helemaal. • Een keten in twee splitsen heeft ook weinig nut. Je verliest dan redelijk veel flow. Voor de temps zal het trouwens ook niet uitmaken... Als het water door je CPU-blokje gaat, warmt het ongeveer 0.2° op, nuts dus. |
Een klein overzicht van de meest gebruikte pompjes: | ||||
Merk | Type | Capaciteit | Opmerkingen | |
Eheim | 1046[/td | 1046 | 300 L/u | Er bestaat ook een 12V versie met Molex connector |
Eheim | 1048 | 600 L/u | ||
Eheim | 1250 | 1200L/u | ||
Sicce | Nova | 800L/u | ||
Sicce | Idra | 1300 L/u | Met slangpilaar mod | |
Hydor | L20 | 700 L/u | ||
Hydor | L25 | 1000 L/u | ||
Hydor | L30 | 1200 L/u |
Zie voor meer informatie de Eheim-, Hydor- en Sicce-site. Je kan ook eens deze vergelijking tussen Eheim en Sicce bekijken en in deze post wordt meer over andere pompen gesproken. |
:: Slangen & Slangpilaren :: |
• Je kan uit 2 soorten slagen kiezen: slangen van siliconen en van doorzichtig PVC. Silicone slangen zijn over het algemeen het meest flexibel en zijn ook redelijk rekbaar (mits je ze opwarmt). Ze zijn semi-transparant en redelijk duur. Doorzichtige PVC slangen zijn wat minder flexibel, zijn helder transparant (ideaal als je gekleurde UV-koelvloeistof hebt) en goedkoper dan silicone. Overigens, er bestaan speciale Tygon PVC slangen die bijna net zo flexibel zijn als silicone en helder transparant zijn. hier is nog een interessant draadje waarin de flexibiliteit van de hierboven genoemde slangen wordt betwist. • De afmetingen van Slangen worden in millimeters uitgedrukt. Een 10/14mm slang heeft dan een binnen diameter van 10mm en een buitdiameter van 14mm, wat dan uiteraard neerkomt op een wanddikte van 2mm. Bij de slangpilaren is het iets ingewikkelder. Het schroefdraad wordt in Inch (meestal 1/4 of 1/2 inch) aangegeven en de slangpilaar zelf in milimeter. • Slangen stevig en veilig bevestigen kan met een slangklem. PVC- en siliconenslang zijn best rekbaar (mits opwarming). • Schroefdraad waterdicht maken kan met een 3 à 5-tal laagjes teflontape. Als extra zekerheid kan je er ook een beetje kit rond smeren, als je de pilaar dan vastdraait wordt die kit geperst tussen je pilaar en het blokje/pomp, en is het dus waterdicht. Het makkelijkste en beste is volgens mijn ervaring wel een rubberen ring. Vooral bij blokjes is dit handig, voorwaarde is wel dat je een pilaar hebt met een platte 'kraag'. Je draait de dichtingring (liefst een platte, een bolle ring schiet vaak los aan één kant) om de pilaar en je draait 'm dan in het oppervlak. Draai 'm redelijk hard vast, zodat het rubber wordt gekneld tussen de kraag van de pilaar en het andere oppervlak (het deksel van je blokje). |
:: Reservoirs :: |
• Een reservoir is niet verplicht, maar is erg handig bij het vullen en ontluchten. Ook kan je je pomp onderdompelen in een reservoir, waardoor de pomp z'n eigen warmte beter kwijt kan. Een reservoir is overigens niet zo moeilijk om te maken... • Zonder reservoir moet je vullen en ontluchten dmv een T-stukje op het hoogste punt te plaatsen. Een T-stukje op het laagste punt is trouwens erg handig voor het leeg laten lopen van je setup. |
:: Kant-en-klaar :: |
• Kant-en-klare setjes zijn wijdverspreid. Duurdere setjes (> €200) presteren over het algemeen redelijk tot zeer goed. Er zijn ook heel erg goedkope setjes (Poseidon €95), maar daarbij moet je het niet de prestatie maar voor de stilte doen. En er zijn ook nog setjes die een redelijke koeling met een redelijke geluidsproductie en prijs combineren (ThermalTake Aquarius €110). |
:: Peltiers :: |
• Op zich hebben peltiers niets met WC te maken, maar omdat het in 99% van de gevallen in combinatie met een WC-systeem wordt gebruikt, ook een stukje hierover. • Peltiers zijn thermische elementen die de warmte heel snel doorsturen, je krijgt dus een koude en een warmte kant. Uiteraard moet die warme kant goed gekoeld worden, en daarvoor is vloeistofkoeling ideaal: je moet al een heel erg lompe heatsink hebben als je die enorme hitte met luchtkoeling wilt afvoeren. Tussen beide kanten kan er een verschil van wel 65°C ontstaan. • Het vermogen dat peltiers maximaal kunnen doorsturen, staat aangeduid (bv. 172W). De peltier trekt wel iets meer stroom dan dat, in het geval van het voorbeeld ongeveer 200W. Je koeling krijgt die 200W + het verbruik van je CPU (60 à 120W) te verduren, nuts voor een WC-systeem. Een goede vuistregel is een peltier kopen die minstens dubbel zoveel vermogen aankan dan je CPU uitstaat. • Omdat je onder de kampertemperatuur (soms zelfs onder het vriespunt) gaat, komt er een vijand om de hoek loeren: condensatie. Dit kan je tegengaan door goed te isoleren, met neopreen en vaseline. Ook is het stroomverbruik van een peltier erg hoog (aangegeven vermogen + zo'n 30%), je hebt er iig een aparte voeding voor nodig. Die kan je kant-en-klaar kopen of zelf bouwen. Een wat uitgebreidere FAQ van onze mede-tweaker Apen-nootjes kan je hier vinden. |
Have fun! |
Startpost met dank aan Jupiler Silentpuma
[ Voor 255% gewijzigd door Steve op 03-12-2003 18:50 . Reden: Startpost maar even van deel V geleend. ]