OT FAQ

Carpe diem

Algemeen

Welke HDD, CD/DVD lezer/brander, I/O controller moet ik nemen?

Tweaker? Het komt er concreet hierop neer: er wordt immers van een echte Tweaker verwacht dat hij/zij zélf zijn/haar eisen kan opstellen en daarna op zélf zoek gaat:

check de specs/info op websites van desbetreffende fabrikanten
kies eventueel fabrikant(en) die je het meest aanspreekt qua naam/imago
zoek wat reviews op: tweakers.net en www.google.com zijn zeer handig
struin op GoT rond naar probleemgevallen/ervaringen
vergelijk de prijzen op Pricewatch
kijk eventueel bovenaan de Pricewatch lijsten welke het meest populair is
weeg de voor- en nadelen tegen elkaar af
maak uiteindelijk als échte Tweaker zijnde zélf je eigen keuze

Reviews: hieronder staan een aantal betere review/info sites:

Tweakers.net: tweakers.net - reviews - Best Buy Guide
T.net Pricewatch Reviews: harddisks, CD/DVD lezers, CD/DVD branders
StorageReview: www.storagereview.com
THG - Storage Guide: www.tomshardware.com/storage
x-bit labs - Storage: www.xbitlabs.com/articles/storage
CD Freaks.com: www.cdfreaks.com
CDR-Info: www.cdrinfo.com
CDRLabs: www.cdrlabs.com
DVDRhelp.com: www.dvdrhelp.com
DVDplusRW.org: www.dvdplusrw.org

Betrouwbaarheid: inzake de betrouwbaarheid van de harddisk is een stukje geschreven verderop in deze FAQ: Hoe zit het met de betrouwbaarheid van de harddisk?

Toerental: hoe hoger het toerental van de schijf is, hoe korter de access time en hoe sneller de transfer rate worden. De invloed is het grootst op de access time. Echter een hoger toerental brengt ook extra geluid met zich mee.

Access time vs transfer rate: een lagere access time is een groot voordeel bij het inlezen van kleine bestanden verspreid over de schijf, zoals bij de OS schijf. Daar de leeskoppen meer moeten bewegen om de kleine bestandjes bij elkaar te zoeken, is een lagere access time onontbeerlijk. Een hogere transfer rate is een voordeel bij het inlezen van grote bestanden, zoals grote plaatjes, 3D modellen, audio en video bestanden. Met behulp van RAID0 kun je de transfer rates verhogen, echter de access time blijft op z'n laagst ongeveer gelijk, maar het is nooit lager dan bij een single disk. Want bij RAID0 moeten de schijven namelijk in sync draaien en dat geeft een klein tijdverlies.

Cache: hoe meer cache, hoe hoger de performance is bij het inlezen en wegschrijven van kleine bestanden verspreid over de schijf. Een grotere cache heeft weinig invloed op de performance bij het inlezen en wegschrijven van grote bestanden, omdat de datastromen dan voor een relatief lange tijd continu zijn. De performancetoename van extra cache is niet zo groot als bij die van extra toerental.

RAID: je kunt de snelheid en/of juist de redundantie (veiligheid) van de te schrijven/lezen data verhogen met behulp van RAID. De meest populaire levels zijn RAID0 (striping), RAID1 (mirroring), RAID5 (striping met pariteit) en RAID10 (striping+mirroring). Hiervan zijn RAID0 en RAID10 het meest bevorderlijk voor de performance. Bij minimumconfiguraties van 2 respectievelijk 4 schijven verdubbel je in theorie haast de doorvoersnelheid. Zo'n array is dan ideaal om OS, Games, Program Files, Swap/Pagefile, Tijdelijke Internet Bestanden, %TEMP% en meer van dat soort "caches" erop te zetten. Ze worden sneller ingelezen en weggeschreven. Zo starten OS, Games en Programma's sneller op. Let wel: bij RAID0 verlies je álle data op de hele array wanneer 1 van de schijven uit een array in hardwarematige zin keihard crasht. Het is dan verstandiger om de belangrijkste documenten (foto's, mails, office, etc) op RAID1, RAID5 of RAID10 te zetten. Zie verder ook Hoe/waarmee kan ik mijn schijf/schijven het beste indelen? Bij RAID levels met pariteitsberekeningen is een "intelligente" controller met een geïntegreerde I/O processor en cachegeheugen relatief gezien veel sneller dan wanneer je het softwarematig doet. Bij RAID0, RAID1 en RAID10 hoeven er geen berekeningen gedaan te worden, want hierbij is het slechts eenvoudig splitsen en/of dupliceren en dat kan elke "domme" controller. Je kunt het zelfs ook softwarematig door de OS laten doen. Zie ook de RAID FAQ.

PCI bandbreedte: een huis-tuin-keuken 32bits 33MHz PCI bus kan maximaal (32 / 8) * 33 = 133MB/s aan data transporteren. Wanneer we de overhead van gemiddeld 20% meerekenen (dit kan per merk/type chipset verschillen; bij Intel en nVidia chipsets is de overhead relatief laag, soms minder dan 10% zelfs, bij SiS en VIA chipsets ligt de overhead vaak hoger), dan kun je in de praktijk gemiddeld genomen maximaal 110MB/s door zo'n PCI bus heen jagen. Met twee snelle harddisks à minimaal 55MB/s in RAID0 trek je in theorie de 32bits 33MHz PCI bus dus al vol. Het is dan grof gezegd zinloos om drie van zulke disken in RAID0 aan zo'n PCI bus te hangen. Let wel, dit is alleen het geval wanneer je een losse PCI controller gebruikt of de onboard IDE controller slechts aan de PCI bus hangt. Veel onboard SATA/SCSI controllers hangen direct aan de southbridge, of zijn zelfs daarin geintegreerd, waardoor de controller veel meer bandbreedte tot de beschikking heeft. Een beetje southbridge hangt met een pijpje van 266MB/s à 2GB/s aan de northbridge danwel CPU, afhankelijk van het chipset.
Wanneer je sneller wilt gaan, dan is het verstandig om te kijken naar moederborden met een snellere PCI bus (en naar compatibele I/O controllers! ). Dit is gewoonlijk wel in de specificaties van desbetreffend moederbord terug te vinden. De bandbreedtes van verschillende PCI bussen staan hieronder opgesomd:

32bits 33MHz PCI: (32 / 8) * 33 = 133MB/s
32bits 66MHz PCI: (32 / 8) * 66 = 266MB/s
64bits 66MHz PCI-X = (64 / 8) * 66 = 533MB/s
64bits 100MHz PCI-X = (64 / 8) * 100 = 800MB/s
64bits 133MHz PCI-X = (64 / 8) * 133 = 1066MB/s (1,04GB/s)
8bits 250MHz PCIe x1 = (8 / 8) * 250 = 250MB/s
32bits 250MHz PCIe x4 = (32 / 8) * 250 = 1000MB/s (0,976GB/s)
64bits 250MHz PCIe x8 = (64 / 8) * 250 = 2000MB/s (1,95GB/s)

De bandbreedtes van de verschillende I/O kanalen staan hieronder opgesomd:

ATA33 / 66 / 100 / 133 = 33 / 66 / 100 / 133MB/s
SATA / SATA II = 150 / 300MB/s
Ultra Wide / Ultra2 / Ultra160 / Ultra320 / Ultra 640 SCSI = 40 / 80 / 160 / 320 / 640MB/s
Fiber Channel SCSI = 800MB/s

Let wel: dit zijn dus de bandbreedtes per kanaal. Je kunt 2 HDD's op een IDE/ATA kanaal aansluiten, maar dan moeten ze dus de bandbreedte delen. Datzelfde geldt voor SCSI kanalen, waar wel tot 15 harddisks per kanaal aangesloten kunnen worden. Per SATA kanaal kun je slechts 1 harddisk aansluiten, maar twéé SATA kanalen bieden wel een gezamelijke bandbreedte van 300MB/s. Vier SATA kanalen kunnen samen 600MB/s transporteren. In alle gevallen moet de PCI bus het uiteraard wel aankunnen.

Benchmarks: je kunt storagebenchmarks vinden in o.a. de Grote benchmark topics, de Tweakers.net Benchmark Database en StorageReview Performance Database.

Googlen: Google is ook uiterst handig, je hoeft enkel creatief te zijn met de zoektermen Hier heb je een paar voorbeelden:

Mijn schijfconfiguratie is brak, hoe komt dat?

Dat kan veel verschillende oorzaken hebben, zowel hardwarematig als softwarematig.

Kabels: gebruik je 80 polige kabels bij ATA66 apparaten en sneller? Bij 40 polige kabels is de snelheid gelimiteerd op UDMA33. Verder moet je bij 80 conductor kabels opletten of de connectoren op de juiste plaatsen zijn aangesloten: blauw op moederbord, grijs op slave en zwart op master. En bij 40 polige kabels: midden op slave, de daarvanuit dichtstbijzijnde uiteinde op master en de verste uiteinde op moederbord.
Ook kan het voorkomen dat de performance omlaag gaat en/of er veel schrijf/lees fouten optreden wanneer de kabels rot cq van lage kwaliteit zijn.

Jumpers: al geprobeerd om bij 80 conductor kabels de Cable Select jumper instelling te gebruiken i.p.v. Master/Slave/Stand Alone? Er zijn gevallen waarbij de Cable Select jumperinstelling sneller is. Verder hebben sommige harddisks twéé Master jumperinstellingen, zoals Western Digital schijven. De ene indiceert dat er geen slave aanwezig is (Single/Stand Alone) en de andere (Master With Slave) moet in combinatie met een slave worden gebruikt. Let daar dus ook goed op! Bij WD SATA schijven moet je altijd alle jumpers verwijderen: Single (Stand Alone Master). Veel SATA-II (SATA300) schijven hebben ook een jumperinstelling om de bandbreedte tot SATA-I (SATA150) te beperken. Doe dit dan ook wanneer je een SATA-I controller hebt.

ID's: wees ervan overtuigd dat de SCSI ID's correct zijn ingesteld en dat ze niet dubbel voorkomen in eenzelfde SCSI kanaal. ID nummer 7 is gereserveerd voor de SCSI controller (soms kun je deze ook zelf instellen via de BIOS van de controller, maar dat is nergens voor nodig), dus let erop dat geen enkele SCSI schijf is ingesteld op ID #7. Tenslotte moet de SCSI kabel aan de beide uiteinden zijn voorzien van terminators. Indien een uiteinde op de controller zit aangesloten, controleer dan via de BIOS van de controller of de interne terminator staat ingeschakeld.

IDE Kanalen: meest gebruikte apparaten zoveel mogelijk op eigen IDE kanaal zetten, zoals bij on-the-fly branden, alle RAID0/1 configuraties met 2 schijven, veel kopieren tussen 2 apparaten, etc. Zie ook Hoe kan ik mijn IDE kanalen het beste indelen?

Bootvolgorde: een PC boot van de eerste geactiveerde primaire partitie die de BIOS in de bootvolgorde tegenkomt (volg je het nog? ). Het is dus de bedoeling dat je ten hoogste één actieve primaire partitie in je schijvensysteem hebt zitten. Anders wordt het een zooitje. Je kunt primaire partities activeren en de-activeren met behulp van bijvoorbeeld FDISK, Ranish Partition Manager en PartitionMagic. Of je gebruikt uitgebreide partities in plaats van primaire partities voor andere partities dan die waar het OS op staat en van boot.
Wanneer je wil booten van een 3rd party ATA/SATA/RAID controller, dan moet je de bootvolgorde in de BIOS op "SCSI" zetten. Wanneer je meerdere 3rd party controllers hebt, dan wordt er afgescand naar de waarde van Host Adapter instelling (ook wel Controller Order genoemd). Deze waarde kun je gewoonlijk in de BIOS van de controller instellen. Anders moet je in geval van problemen even de kaarten in alle PCI slots uitproberen.

DMA: is DMA ingeschakeld? Zowel op de drive (m.b.v. BIOS en evt. tooltjes van de fabrikant) als in Windows (via apparaatbeheer)? Zijn de goede chipset drivers geïnstalleerd? Zonder DMA gaat de data via de CPU naar het geheugen met als gevolg een hoge CPU load, vertragingen en buffer underruns tijdens het branden. Sommige ATA100 schijven worden fabriek af geleverd met UDMA mode gefixt op 4 (ATA66)! Tooltjes om dit aan te passen kun je elders op de site van de fabrikant vinden. Ook hebben sommige CD/DVD drives een DMA jumpertje (zoals AOpen), om DMA in te schakelen moet je dit jumpertje eruit halen. Check de handleiding voor details. Tot slot: een kale Windows 2000 setup ondersteunt geen ATA100/133 schijven. Je zult minimaal SP2 moeten installeren, zie hiertoe de KB artikel Q260233, of doe de volgende reghack. Het komt ook voor dat de disk door Windows op PIO is gezet. Dit gebeurt als Windows teveel fouten waarneemt van een disk. Om dit te controleren kun je een kijkje nemen in de logboeken van Windows. Voor meer informatie kan je hier kijken.
Noot: als je Intel Application Accelerator hebt geïnstalleerd, dan zijn de DMA instellingen in de apparaatbeheer grayed out. Je zult het boeltje moeten checken cq aanpassen via een meegeleverd tooltje. Kijk onder Start > Programs > Intel Application Accelerator.

Chipset drivers: installeer op z'n minst de relevante chipset drivers. VIA chipset: installeer de Hyperion drivers en in het geval van een chipset met de 686B southbridge ook de Promise RAID Performance Patch en/of de PCI Latency Bugfix. Intel chipset: installeer de Application Accelerator drivers. SiS chipset: installeer siside.exe (moeilijk te vinden, hier is een mirror). Bij nForce2 planken moet je de IDE drivers van de moederbordfabrikant gebruiken en niet die van nVidia of je moet de IDE drivers overslaan tijdens de installatie van nForce2 drivers.
Soms wil het voorkomen dat de IDE apparaten niet goed worden herkend, dat de CD/DVD lezers/branders de schijven niet (goed) herkennen en/of dat de DMA mode niet wordt gepakt (optie staat op "DMA if available" en dan toch PIO mode krijgen), verwijder dan de IDE controllers uit de apparaatbeheer en installeer ze na een rebootje opnieuw. Of forceer het apparaat op PIO mode, doe een reboot, zet het apparaat daarna op "DMA if available" en reboot opnieuw.

Cluster/block/chunk size: als je veel grote bestanden gebruikt, dan is een grotere cluster size sneller. Ook is een grotere cluster size bijna altijd sneller wanneer je van RAID gebruik maakt. Datzelfde geldt voor de block size van de RAID array (minstens 64KB is het lekkerst). Bij veel kleine bestanden ben je beter af met een kleine cluster size. Ook is een kleine block size (rond 16KB) in dit geval beter. Voor de chunk size geldt ongeveer dezelfde. Zie de RAID FAQ voor achtergrondinformatie.

Caching: write-back is sneller dan write-thru. Bij write-thru worden de gegevens onmiddellijk naar de schijf geschreven en komt het volgende datablokje pas alleen wanneer de voorafgaande datablok reeds op de schijf is weggeschreven. Hier wordt dus minder efficiënt gebruik gemaakt van de cache dan bij write-back, waarbij de cache zoveel mogelijk wordt volgeschreven, ook al is de voorafgaande datablok nog niet weggeschreven. Maar dit heeft een nadeeltje: bij een systeemcrash is write-back minder betrouwbaar, omdat nog niet ál het data is weggeschreven. Bijvoorbeeld Servers staan dan ook allemaal afgesteld op write-thru caching, behalve dan wanneer de controller is voorzien van een Battery Backup Unit.

Partities: de eerste partities bevinden zich op de buitenste rand van de schijf en doordat de omtrek hier groter is hoeft de leeskop minder vaak te bewegen. Deze partities zijn dan ook sneller dan de latere partities. Het is normaal dat het kopieren tussen partities op eenzelfde schijf veel langzamer gaat dan het kopieren tussen twee schijven. Dat komt omdat de leeskop als een gek moet switchen tussen de beide partities. Zie ook Hoe/waarmee kan ik mijn schijf/schijven het beste indelen?

FAT32 vs NTFS: in principe mag het niet dramatisch veel uitmaken, hooguit ~5% verschil in snelheid, afhankelijk van het doel en benchmarkprogramma. Maar wanneer je in Windows 2000 een FAT32 partitie later met behulp van het met meegeleverde tooltje convert.exe converteert naar NTFS, dan kamp je met het probleem van een veel te kleine clustersize. Er wordt dan namelijk een cluster size van 512 bytes gebruikt in plaats van rond de 4KB, waardoor de fragmentatie van een geconventeerd NTFS partitie enorm toeneemt en daaraan gerelateerd de I/O performance van een afneemt. Verwijder in dit geval de NTFS partitie en maak van scratch een nieuwe NTFS partitie. Deze "feature" komt niet meer voor in Windows XP.

Fragmentatie: heb je de harddisk al gedefragmenteerd? Een sterk gefragmenteerde schijf doet er langer over om alle stukjes van een bestand bijeen te zoeken.

Controller BIOS en drivers: heb je ook de nieuwste controller BIOS en drivers geprobeerd? Als deze tegenvallen, probeer dan de oudere versies.

PCI bandbreedte: een huis-tuin-keuken 32bits 33MHz PCI bus kan maximaal (32 / 8) * 33 = 133MB/s aan data transporteren. Wanneer we de overhead van gemiddeld 10% meerekenen (dit kan per merk/type chipset verschillen; bij nForce chipsets is dit relatief laag, soms minder dan 5% zelfs, bij SiS/VIA chipsets is deze iets hoger dan 10%), dan kun je in de praktijk gemiddeld genomen maximaal 110MB/s door zo'n PCI bus heen jagen. Met twee snelle harddisks à minimaal 55MB/s in RAID0 trek je in theorie de 32bits 33MHz PCI bus dus al vol. Het is dan grof gezegd zinloos om drie van zulke disken in RAID0 aan zo'n PCI bus te hangen. Let wel, dit is wanneer de onboard IDE controller daadwerkelijk aan de PCI bus hangt en wanneer je een losse PCI controller gebruikt. Veel onboard SATA/SCSI controllers hangen direct aan de southbridge, die dan aan een pijpje van 266MB/s à 2GB/s hangt, afhankelijk van het chipset.
Verstandig is dan om te kijken naar andere moederborden met een snellere PCI bus (en naar compatibele I/O controllers! ). Dit is gewoonlijk wel in de specificaties van desbetreffend moederbord terug te vinden. De bandbreedtes van verschillende PCI bussen staan hieronder opgesomd:

32bits 33MHz PCI: (32 / 8) * 33 = 133MB/s
32bits 66MHz PCI: (32 / 8) * 66 = 266MB/s
64bits 66MHz PCI-X = (64 / 8) * 66 = 533MB/s
64bits 100MHz PCI-X = (64 / 8) * 100 = 800MB/s
64bits 133MHz PCI-X = (64 / 8) * 133 = 1066MB/s (1,04GB/s)
8bits 250MHz PCIe x1 = (8 / 8) * 250 = 250MB/s
32bits 250MHz PCIe x4 = (32 / 8) * 250 = 1000MB/s (0,976GB/s)
64bits 250MHz PCIe x8 = (64 / 8) * 250 = 2000MB/s (1,95GB/s)

[PCI Latency timer: deze timer geeft in clocks aan hoelang een busmastering PCI apparaat de PCI bus volledig bezet mag houden. Wanneer deze timer nul wordt, mag de volgende PCI apparaat aan de beurt zijn. Indien er nog wat PCI bandbreedte over is, dan kunnen uiteraard meerdere PCI apparaten daar gebruik van maken, maar hier geldt nog de regel dat elk van deze apparaten de PCI bus moeten vrijgeven na het verlopen dan de timer.
Indien je relatief weinig PCI apparaten in je systeem hebt zitten, dan kun je de timer het beste iets hoger dan default zetten. Wanneer de timer veel te laag staat, dan treden er onnodige onderbrekingen op in de datastroom door de PCI bus, wat de performance dus nadeling beïnvloedt. Indien je daarentegen relatief veel PCI apparaten hebt, dan kan de timer het beste iets lager gezet worden. Wanneer in dit geval de timer veel te hoog staat, dan is er kans op de zgn. Data Overflow (data stapelt zich op achteraan de wachtrij en er kan dataverlies optreden wanneer er te weinig bufferruimte is).
Er zijn trouwens ook gevallen waarbij juist alleen een hogere setting werkt. Ergo: probeer gewoon allerhande settings uit

Geluid vs Prestatie: sommige fabrikanten hebben een tooltje dat de harddisk stiller kan maken; hierdoor nemen de prestaties ook af. Check de website van de fabrikant voor zulke tooltjes.

Compatibiliteit (Maxtor): alle Maxtor SATA schijven (DMP9, DM10, Maxline) hebben compatibiliteitsproblemen met de ICH5(R) en ICH6(R) southbridge. In veel gevallen volstaat een BIOS update van het moederbord. Anders moet je even het bord RMA'en voor een nieuwere revisie of een ander bord met een andere/nieuwere merk/type chipset nemen.
Alle Maxtor DiamondMax10 SATA schijven (DM10, Maxline) hebben ook compatibiliteitsproblemen met andere controllers dan de ICH5(R) en ICH6(R), zoals de onboard SATA controller van nVidia nForce4 borden, de Promise FastTrak, de LSI MegaRAID, de Marvell 805041 en mogelijk ook andere minder populaire controllers, zie ook dit topic: Compatibiliteit Maxtor SATA schijven met o.a. nForce4. Er zijn diverse oplossingen mogelijk (let op: succes wordt niet gegarandeerd, maar niet geschoten is altijd mis):

Firmware upgrade: je hebt minimaal de firmware versie 1B70 voor de DiamondMax10 SATA-I nodig. Download: 1B70 (740KB). Voor de SATA-II versie van de DiamondMax10 heb je minimaal de firmware versie 6V3 nodig. Download: 6V3 (1,42MB). De huidige firmwareversie van je schijf kun je makkelijk op de sticker bovenop de schijf terugvinden. Aan de linkerkant, boven de bovenste streepjescode, staat een code in de trant van "BANC17M0". Deze is dus ouder dan "BANC1B70".
Let op: sluit voor het flashen uitsluitend Maxtor DM10 schijven aan in je PC en verwijder de overige typen Maxtor schijven (zoals DMP9), anders wordt de Firmware van de andere Maxtor schijven ook overgeschreven.
SATA-I/II jumper: naast de SATA connector achterop een DiamondMax10 SATA-II schijf kun je een jumper zetten om de schijf op SATA-I te fixen in plaats van SATA-II. Wanneer je die jumper plaatst dan zouden deze compatibiliteitsproblemen uit de wereld zijn gehoplen. Nadeel is echter dat jouw SATA-II schijf op SATA-I bandbreedte zal draaien, echter dat hoeft qua performance geen nadeel te zijn. De schijf gaat toch niet harder dan een kleine 60MB/s.
BIOS instellingen: daarnaast moet je in sommige gevallen ook in de BIOS de Enhanced SATA Mode instelling uitschakelen om Windows op de Maxtor schijf te kunnen installeren. Ook wil het wel helpen om de NCQ-feature te uitschakelen in de BIOS danwel via apparaatbeheer in Windows.
Draadje solderen: in extreme gevallen moet je een draadje aan de pin 11 van de SATA connector solderen en doorlussen naar een andere ground pin of zelfs de behuizing.

Tot slot hebben ook nog alle Maxtor ATA133 schijven compatibiliteitsproblemen met SATA-PATA controllers danwel converters die zijn voorzien van een Marvell bridge (SiL3112 controllers, Asus converters, etc). Je moet het boeltje op UDMA5 (ATA100) forceren in plaats van UDMA6 (ATA133) om het werkend te krijgen. Zie ook o.a. dit topic: Incompatibiliteit Silicon Image 3112A + Maxtor 120GB ATA133. Of haal anders een converter met een andere bridge (Abit converter, etc).

Compatibiliteit (JMicron): zoals in de handleiding van het bijbehorende moederbord danwel controller zou moeten staan: de JMicron JMB363 SATA controller die een IDE bridge heeft ondersteunt géén ATAPI apparaten. Soms werkt het wel, maar de consistente werking wordt nooit gegarandeerd.

Software: de logge Norton Antivirus virusscanner leunt behoorlijk op de schijfprestaties tijdens auto-protect. Programma's starten 10 tellen later op, je ondervindt lags tijdens het surfen, etcetera. Er zijn ook virussen en spyware die de schijfprestaties beïnvloeden. Gooi een (fatsoenlijke ) virusscanner op je systeem los. Laat ook eens adaware, spybot, etc je systeem afzoeken naar spyware en achterpoortjes die onverklaarbare schijfgebruik tot gevolg kan hebben.

Voeding: de schijven zijn gevoelig voor gare, waardeloze en brakke voedingen. Wanneer een voeding bezwijkt, doorslaat danwel overbelast, dan kun je in bijna alle gevallen ervan uitgaan dat de schijven hieraan gevolgen hebben ondervonden. Hetzij direct anders wel op lange termijn. Daarnaast moet de voeding absoluut geaard zijn. Statische elektriciteit kan moordend werken. Niet alleen voor de harddisks, maar voor de hele PC.
Ten einde raad: mocht het probleem nog steeds niet zijn opgelost, dan kun je proberen om bijvoorbeeld Windows vers te herinstalleren. Als dat nog niet lukt, dan kun je met behulp van een tooltje van de fabrikant de harddisk controleren op eventuele fouten. Zie ook Mijn harddisk doet vaag, gaat/is het nu kapot? Verder kun je een idee krijgen van 'normale' RAID0 scores in de volgende topic: Post hier je RAID0 scores!

Alles over IDE, SCSI, PCMCIA, USB, FireWire en Serial ATA

Carpe diem

Harddisks - Hardwarematig

Wat is de grootste HDD die ik in mijn PC kan doen?

Dat hangt vooral van de BIOS af. Hieronder volgt een opsomming van een aantal BIOS limieten die je als een zekere richtlijn kan aanhouden. Kijk eens van welke datum je BIOS is:

BIOS van voor juli 1994
Door gebrek aan LBA (Logical Block Addressing) kun je harddisks van maximaal 504MB hierop aansluiten.
BIOS van tussen juli 1994 en mei 1996
Deze BIOS'sen kunnen niet meer dan 4093~4096 cylinders addresseren met een limiet van 2,1GB als gevolg.
BIOS van tussen mei 1996 en januari 1998
Er zijn 2 limieten: de 4,2GB limiet ligt aan DOS en Windows 95/98. In dit geval moet je de harddisk handmatig in de BIOS instellen ipv een autodetect doen. De 8,4GB limiet ligt aan de gebrekkige Int 13h instructies.
BIOS van tussen januari 1998 en juni 1999
Dit treft alleen de systemen met een AWARD BIOS. Er zat een bug in de BIOS, waardoor de HDD's groter dan 32GB niet correct werden herkend.
BIOS van tussen juni 1999 en begin 2002
De 28bits LBA addressering zit nu op haar grens: 128GB. Dit is te omzeilen door een BIOS update (bijv. Promise/Highpoint controllers) danwel door een driver update (de onboard IDE van Intel 8xx chipsets). De 28bits LBA addresering wordt dan omgezet in 48bits LBA addressering met als gevolg dat het limiet wordt verlegd naar 128PB (144 miljoen GB).

Let op: het is niet uitgesloten dat jouw BIOS er enkele maanden naast kan zitten.

Tip: op 48bitLBA.com staat een heldere uitleg over de 48bits LBA limiet aka de 128GB limiet en je kunt er het HDINFO tooltje downloaden dat jou kan vertellen of jouw BIOS over de 48bits LBA ondersteuning beschikt.

Oplossingen: het moge duidelijk zijn dat je een BIOS update nodig hebt om een bepaald limiet om te zeilen. Kijk hiertoe op de site van de moederbordfabrikant of op de site van de OEM fabrikant, afhankelijk van het type computer dat je hebt. Mocht de fabrikant geen nieuwe bios hebben, dan kan het nog interessant zijn om even op wimsbios te kijken. De 28bits LBA addressering is niet altijd om te zeilen, de enige oplossing is dan een losse PCI IDE controller. Alle ATA133 controllers en sommige ATA100 controllers zijn geschikt. Een stuk verderop in deze FAQ staan de oplossingen uitgebreid uitgelegd: Mijn harddisk wordt als 2/8/32/128GB herkend, terwijl die groter is?

Hoe zit het met de betrouwbaarheid van de harddisk?

De betrouwbaarheid van de harddisk hangt van een groot aantal (rand)factoren af, waarvan toch wel een groot deel beinvloedbaar is door de gebruiker.

MTBF, Mean Time Between Failure
De door fabrikant opgegeven levensduur in werkuren bij normaal gebruik, te vinden in de specificaties/datasheets op de website van de fabrikant. Bij SCSI en duurdere SATA schijven (WD Raptor, Maxtor Maxline, etc) ligt dat tot wel 10x hoger dan bij IDE disken. Dit is geen waarde om je op te vastbijten, de fabrikant wil weleens teveel vertrouwen in haar producten hebben, maar het geeft wel een aardige richtlijn en goed vergelijkingsmateriaal. Procentuele verschillen zijn niks om je druk over te maken.
Kwaliteit van de gebruikte materialen
Bij SCSI en duurdere SATA schijven (WD Raptor, Maxtor Maxline, etc) worden er duurzamere materialen gebruikt en intensievere tests gedaan. Dit vind je terug in de prijzen van de schijven en langere garanties (tot wel 5 jaar). Omgekeerd is de fabrieksgarantietermijn ook wel een redelijke indicatie van de kwaliteit van de harddisk.
Voeding
De schijven zijn gevoelig voor gare, waardeloze en brakke voedingen. Wanneer een voeding bezwijkt, doorslaat danwel overbelast, dan kun je in bijna alle gevallen ervan uitgaan dat de schijven hieraan gevolgen hebben ondervonden. Hetzij direct anders wel op lange termijn. Daarnaast moet de voeding absoluut geaard zijn. Statische elektriciteit kan moordend werken. Niet alleen voor de harddisks, maar voor de hele PC.
Kabels
Gare of slecht aangesloten datakabels kunnen er ook voor zorgen dat de schijf slecht danwel beschadigd lijkt te zijn. De schijf hoeft hier technisch gezien geen nadelige gevolgen aan ondervinden. Dat kan echter wel het geval zijn bij slecht aangesloten voedingsconnectoren.
Omgevingstemperatuur
De fabrikanten hebben een maximum aanbevolen werktemperatuur voor de schijven in de specificaties/datasheets op hun website vermeld staan. Over het algemeen is dit 55°C. Hou dit dus in de gaten en koel het liefst tot maximaal 45°C, zo heb je nog een leuke marge over. Mocht je de temperatuursensoren niet vertrouwen, voel dan met je eigen vingers of de harddisk niet te heet is. Als je je vingers langer dan 30 tellen op het blank metalen gedeelte (bovenkant, zijkant) kunt houden zonder pijn te voelen, dan ligt de temperatuur in ieder geval onder de 45 graden (wat gemiddeld de pijngrens van de mens is).
Wijze van montage
Wanneer je een harddisk los in de kast laat hangen/liggen, dan zal de schijf meer trillen en zullen de leeskoppen sneller slijten.
Wijze van gebruik
De IDE en goedkopere SATA schijven zijn absoluut niet bedoeld voor 24/7 gebruik. Daarmee verkort je de MTBF. Deze schijven zijn uitermate geschikt voor de PC van Jan met de Pet en zijn gezinnetje die de PC hooguit 8 uur per dag gebruiken en gewoon erop mailen, surfen en office-zut doen. Wanneer je 24/7 zit te downloaden, filesharen, encoden, etc, dan ben je way much beter af met SCSI schijven of duurdere SATA schijven met SCSI kwaliteit (WD Raptor, Maxtor Maxline, etc). Het geinvesteerde geld verdien je met de jaren terug.

Betrouwbaarheidsonderzoeken: er zijn in het verleden een aantal betrouwbaarheidsonderzoeken geweest onder de IDE disken, met name die van hardware.fr zijn bekend. Ook zijn de Productsurvey van Tweakers.net (check de kolom met BI, de Betrouwbaarheidsindex) de Reliability Survey van storagereview.com handig. Daaruit zal onder andere blijken dat qua IDE de oudere, langzamere (en stillere, zoals Seagate en Samsung) disken het wat beter doen qua betrouwbaarheid. Hou nog steeds wel in de achterhoofd dat mensen eerder geneigd zijn om negatieve ervaringen te melden in plaats van positieve ervaringen. Maar de cijfertjes zijn in ieder geval nog altijd een aardige richtlijn.

Betrouwbaarheid verhogen: om de betrouwbaarheid van het opgeslagen data (en dus niet die van de schijf zelf!) te verhogen kun je overwegen om RAID te gaan gebruiken. Met uitzondering van RAID0 kun je diverse RAID levels gebruiken om de data zodanig over meerdere harddisks te verspreiden cq dupliceren dat bij het uitvallen van een of meer schijven -afhankelijk van de gebruikte RAID level- de data alsnog blijft behouden. Zie voor meer details de bekende RAID FAQ.

Hoe warm mag mijn harddisk worden?

Dit is veelal wel op de datasheet van de specifieke harddisk op de (support)website van de harddiskfabrikant te vinden. Over het algemeen ligt deze rond 55°C. Dit is wel de maximum temperatuur. Het beste is daarom om 45°C aan te houden, zo heb je nog een leuke marge over.

Temperatuur meten: dat kun je doen met o.a. Speedfan en HDD Temperature Pro. Mocht je de temperatuursensoren of meetsoftware niet vertrouwen, voel dan met je eigen vingers of de harddisk niet te heet is. Als je je vingers langer dan 30 tellen op het blank metalen gedeelte (bovenkant, zijkant) kunt houden zonder pijn te voelen, dan ligt de temperatuur in ieder geval onder de 45 graden (wat gemiddeld de pijngrens van de mens is).

Wat is S.M.A.R.T.?

S.M.A.R.T. staat voor Self-Monitoring, Analysis and Reporting Technology. Dit houdt in dat je op tijd gewaarschuwd wordt, mocht je harddisk onbetrouwbaar te blijken. Voordeel is dat je je data veilig kan stellen nog voordat de harddisk echt stuk gaat. Je kunt gewoonlijk de S.M.A.R.T. status controleren met het testtooltje van de harddiskfabrikant. Als het binnen de garantietermijn gebeurt, dan heb je met een foutmelding het volle recht op de vervanging van je harddisk door de fabrikant cq winkel. Zie ook Mijn harddisk doet vaag, gaat/is het nu kapot?

Monitoringssoftware: je kunt het ook ten allen tijde in de gaten houden met behulp van monitoringssoftware. Een bekend voorbeeld is Speedfan, zie ook "download smart monitoring" in Google. Zodra deze software waarschuwingen of foutmeldingen met betrekking tot S.M.A.R.T. begint te geven, ga dan altijd eerst uit van de resultaten van het testtooltje van de harddiskfabrikant. Third party software kan namelijk nogal eens bij het verkeerde eind hebben.

Mijn harddisk doet vaag, gaat/is het nu kapot?

Vaak zijn vreemde tikken of andere aparte geluiden (hier staan een paar voorbeelden), mislukte partitioneer/formatteerpogingen en de met scandisk/chkdsk gevonden beschadigde sectors/clusters wel een indicatie dat je harddisk zijn beste tijd heeft gehad. Dat geldt ook vaak wanneer de harddisk niet meer (correct) wordt herkend in de BIOS en/of OS, of als de harddisk tergend langzaam werkt. Verder heeft de BIOS van het moederbord vaak een S.M.A.R.T. functie. Door deze functie in te schakelen zal er vaak een foutmelding verschijnen als de harde schijf niet gezond meer is. Als deze oplossingen allemaal geen soelaas bieden, dan kun je het beste met een diagnosetooltje van de harddiskfabrikant controleren of de harddisk nog wel gezond is.

Diagnosetooltjes: de volgende tools zijn te vinden:

Fujitsu: Fujitsu ATA Diagnostics Tool
IBM/Hitachi: Drive Fitness Test
Samsung: Shdiag
Seagate/Maxtor/Quantum: Seatools
Western Digital: Data Lifeguard

Garantie/RMA: als deze diagnosetooltjes fouten vinden, dan kun je of de harddisk terugbrengen naar de winkel en garantie claimen of een RMA aanvragen via de website van de harddisk fabrikant (gewoonlijk te vinden onder Support / Warranty). In de winkel kun je je harddisk laten testen en vaak krijg je diezelfde dag nog een nieuwe mee, als ze bevestigen dat de harddisk kapot is. Bij een RMA moet je een formuliertje invullen, waarna je meestal de instructies krijgt om je harddisk te verpakken en natuurlijk het adres waarheen de harddisk verzonden moet worden. Je krijgt meestal binnen een week, hooguit een maand, een nieuwe harddisk teruggestuurd.

Tipje: wanneer je voor de 'Creditcard' methode kiest (indien beschikbaar), dan krijg je in regel binnen 2 werkdagen een nieuwe harddisk thuisgestuurd en de verpakking van deze harddisk kun je dan weer gebruiken om de defecte harddisk terug te sturen.

Bad sectors: wanneer er eenmaal bad sectors op de schijf zijn gevonden, dan kun je er de donder op zeggen dat er meer zullen volgen. Hetzij al na een dag, anders pas na enkele maanden. Het beste is dus om zo snel mogelijk de data te backuppen en schijf in te ruilen.

Let op: indien je nog garantie hebt, ga beslist niet proberen om in geval van bad sectors de schijf zelf op te lappen met behulp van een Low Level Format. Sommige leveranciers trekken dan de garantie in. Mocht je daarentegen geen garantie meer hebben, dan kun je wel een poging wagen om een Low Level Format te doen met behulp van het diagnosetooltje van de harddiskfabrikant. Alle Bad Sectors worden dan gemarkeerd en er worden nieuwe sectors vrijgegeven uit de reserve-schijfruimte (ongeveer net zo groot als 0,5% van de schijfruimte). Alle Bad Sectors en vrijgegeven nieuwe sectors worden geregistreerd in de firmware van de harddisk.

Tipje: mocht het diagnosetooltje van de harddiskfabrikant niet voldoen of niet alle bad sectors te kunnen repareren, dan kan het handig zijn om het 3rd party tooltje HDD Regenerator te proberen. Daarmee zijn hier op GoT namelijk erg veel goede ervaringen vermeld. Maar, nogmaals, wanneer er eenmaal bad sectors op de schijf zijn gevonden, dan kun je er de donder op zeggen dat er meer zullen volgen.

Data corruptie en CRC errors: dit hoeft niet per se aan de harddisk te liggen, immers, alle bitjes worden in wezen door praktisch de hele PC heen getransporteerd: harddisk, I/O controller, moederbord, chipset, processor en geheugen. Wanneer de harddisk gezond blijkt te zijn, dan kun je je concentreren op de andere onderdelen van de PC. Een goede tweede verdachte is het geheugen. Er zijn diverse testtooltjes beschikbaar om het geheugen te testen, zie ook de PMG FAQ.

Mislukte partitioneer/formatteerpogingen: probeer in ieder geval de harddisk volledig leeg te halen met debug of MBRWork. Kijk eens in de FDISK FAQ, daarin staat een beschrijving van de werkwijze van debug. MBRwork kun je hieronder vinden bij Een paar handige freeware tooltjes.

Constant op- en neer spinnen: probeer eerst een andere voeding. Wellicht zijn de voltagelijnen niet echt stabiel of juist te hoog cq laag. Hier kunnen harde schijven niet goed tegen.

Tikkende schijven: wanneer de leeskop na een verkeerde seekactie boven de verkeerde track staat, dan zal de leeskop zich moeten herpositioneren. De leeskop wordt dan naar de nul-stand teruggeklapt: tik! Hierna wordt een nieuwe poging gedaan om de juiste track te vinden. Wanneer de leeskop herhaaldelijk verkeerd wordt gepositioneerd, dan krijg je opeenvolgende tikgeluiden: tik! tik! tik! etc. De oorzaken kunnen zijn: slechte voeding, slechte kabels, slijtage van leeskop, slechte I/O controller en in zeldzame gevallen ook gare BIOS/drivers.

PC instabiliteit ten gevolg van een mogelijk brakke harddisk: vergewis jezelf eerst ervan dat het de harddisk is. Test de schijf met het testtooltje van de fabrikant. Mocht de schijf gezond blijken, zoek het probleem dan in het moederbord of de voeding. Hiervoor is de Hangen en Opstartproblemen troubleshooter uiterst handig bevonden.

Bepaalde IBM HDD series zijn uitvalgevoelig: dit omvat praktisch de hele Deskstar serie van tussen begin 2001 en begin 2002. Hoe dit te verhelpen kun je hier terugvinden: [Info] IBM 75/60/120GXP firmware update tegen uitval.

Als je deze problemen relatief vaak ondervindt en/of met meerdere harddisks: dan moet je de bron van het probleem zoeken in de bekabeling, het moederbord of de voeding. Een voeding die vaak te hoge piekspanningen afgeeft kan funest zijn voor de harddisks. Het is zeer aan te raden om de voeding op een geaarde stopcontact te aansluiten, zodat de statische elektriciteit beter afgevloeid kan worden. In mindere mate is een brak moederbord er verantwoordelijk voor. Een overgeclockte PCI bus kan ook de stabiliteit van de I/O controller beinvloeden, waaraan de harddisks weer gevolgen aan kunnen ondervinden. Slechte IDE kabels kunnen ook schade aanrichten aan de schijven; probeer dan verschillende kabels en vergewis je ervan dat ze goed zijn aangedrukt. Verder zijn hoge temperaturen (boven ~45 graden) niet echt bevorderlijk voor de levensduur van een HDD. Pas dan koeling toe waar nodig. Zie ook Hoe zit het met de betrouwbaarheid van de harddisk?

Links naar HDD fabrikanten

Fujitsu: hdd.fujitsu.com/global
IBM/Hitachi: www.storage.ibm.com/www.hgst.com
Maxtor: www.maxtor.com
Samsung: www.samsung.com/Products/HardDiskDrive/
Seagate: www.seagate.com
Western digital: www.westerndigital.com

Geschiedenis van de data-opslag

In het verleden heeft iemand wat over de geschiedenis van data-opslag in een topic geplaatst. Zie deze link: Geschiedenis van de data-opslag

Carpe diem

Harddisks - Softwarematig

Mijn nieuwe HDD staat niet in Deze Computer, wat nu?

Wanneer je een verse harddisk uit de winkel hebt gehaald, dan moet je vooral niet verwachten dat de harddisk reeds voor jou is klaargemaakt en ingericht. Het wordt dus niet direct in Deze Computer / Verkenner getoond. Je mag de harddisk dus helemaal zelf naar eigen smaak partitioneren en formatteren. Een stuk verderop in deze FAQ kun je terugvinden hoe: Hoe/waarmee kan ik mijn schijf/schijven het beste indelen?

Bestaande schijven: wanneer het om een bestaande harddisk in een NT/2K/XP omgeving gaat, dan moet je even controleren of er niet al een schijfletter is toegewezen. Dat kun je doen in de schijfbeheer, zie ook het laatstgenoemde linkje over schijven indelen. Als de bestaande schijf ook al nergens in de schijfbeheer te bekennen is, dan moet je maar even dit gedeelte van deze FAQ doornemen: Hoe krijg ik verloren gegane data terug?

3rd party controllers: voor 3rd party controllers, oftewel andere onboard controllers dan die van de southbridge, waarvoor de standaarddrivers van Windows gewoon werken, moet je minimaal de drivers voor deze controller installeren eer je de daarop aangesloten schijven kan aanspreken. Deze zijn gewoonlijk meegeleverd in vorm van een floppy danwel een CD'tje. Anders kun je het wel van de website van de controllerfabrikant downloaden.

Mijn HDD wordt als 2/8/32/128GB herkend, terwijl die groter is?

Dit kan verschillende oorzaken hebben. Oudere moederborden hebben vaak een BIOS limiet waardoor grotere harde schijven niet correct geaddresseerd kunnen worden. Typische waarden voor deze limieten zijn 540MB, 2,1GB, 8,4GB, 32GB en 128GB. Er zijn verschillende oplossingen om de schijf toch volledig te benutten. Als eerste een BIOS flash; kijk op de site van de fabrikant of er nog een nieuwe bios te vinden is die grotere harde schijven ondersteunt. Als deze update niet beschikbaar is, dan is er nog een softwarematige oplossing. De meeste fabrikanten hebben een tooltje om de BIOS limiet te omzeilen. De harddisk moet in sommige gevallen handmatig in de BIOS geconfigureerd worden op een waarde die de BIOS nog wel kent. Nadat het tooltje geïnstalleerd en geconfigureerd is, kun je de complete capaciteit van je harddisk benutten. Op Maxtor's website staat een heldere uitleg van deze BIOS limieten.

Tooltjes: Hieronder staan links naar diverse tooltjes van verschillende fabrikanten:

Fujitsu: Ontrack
IBM/Hitachi: Diskmanager
Maxtor/Quantum: MaxBlast
Samsung: Disk Manager
Seagate: Seatools
Western Digital: Data Lifeguard

Diskmanager en MaxBlast kunnen over het algemeen op praktisch elk schijf gebruikt worden, ongeacht de merk/type. Verder nog even de opmerking dat sommige harde schijven een jumper hebben waarmee je hardwarematig een capaciteit limiet op de harddisk kunt instellen, zodat de oudere BIOS'en met deze harddisk overweg kunnen. Deze jumper zorgt er dus ook voor dat de schijfruimte gelimiteerd wordt! Check de handleiding, al dan niet online, voor een beschrijving van de jumperinstellingen.

Windows-gerelateerde kwesties:
1) Met FAT16 kun je partities van maximaal 2GB aanmaken.
2) Windows 95 ondersteunt geen schijven groter dan 32GB. Hier is niks anders tegen te doen dan een OS upgrade naar minimaal Windows 98. Zie ook Q246818.
3) De FDISK van Windows 98 en ouder kan geen schijven groter dan 64GB correct weergeven. Je kunt in de meeste gevallen nog wel partitioneren als je de partitiegrootte in procenten opgeeft in plaats van in megabytes. Microsoft heeft hier een fix voor. De FDISK van Windows Me heeft hier geen last van.
4) Wanneer je een schijf in Windows 2K/XP met FAT32 wil partitioneren en formatteren, dan kun je niet verder dan 32GB gaan. Dit is een 'feature' van 2K/XP en dit is te omzeilen door simpelweg PartitionMagic of FDISK te gebruiken. Maar gewoon NTFS gebruiken is een betere oplossing

5) Als je Windows 2000 draait en een schijf van groter dan 128GB wil gebruiken, dan zul je minimaal SP3 moeten installeren en de volgende reghack toepassen om 48bits LBA addressering werkend te krijgen. Voor Windows XP heb je minimaal SP1 nodig en in sommige gevallen moet je daarbovenop ook nog een reghack doen. Dit kun je toepassen zonder dat de data op de schijf verloren gaat. In de beide gevallen bestaat overigens nog steeds de eis dat je BIOS tevens de 48bits LBA addressering ondersteunt.
Wanneer je Windows op een partitie van groter dan 128 wil installeren, dan zul je de benodigde SP moeten slipstreamen met de installatie-CD. Of je kunt achteraf de partitie vergroten met o.a. PartitionMagic.
6) Er zijn gevallen bekend dat grote (>128GB) Maxtor schijven correct in de BIOS worden herkend, maar in Windows slechts als 128GB worden gezien, ook al heb je minimaal Win2K SP3 en WinXP SP1 geïnstalleerd. De exacte oorzaak is vooralsnog onbekend, maar dit probleem is gelukkig wel te oplossen met Maxtor Big Drive Enabler.

ATA100 controllers: de meeste ATA100 controllers kun je middels een simpel BIOS update klaar maken voor schijven groter dan 128GB. Tot zover kun je dat doen met bijvoorbeeld de ATA100 controller van de VIA 686B southbridge en met de Promise ATA100 controllers (Ultra100, FastTrak100, etc). Voor de onboard controller zul je op de website van de moederbordfabrikant moeten kijken of deze ondersteuning in de laatste BIOS zit. Voor een losse controller kun je op de website van de controllerfabrikant terecht. Na zo'n BIOS update, waarbij 28bits LBA addressering wordt omgezet in 48bits LBA addressering, kun je schijven tot 128PB gebruiken (128 miljoen GB!).

Extra I/O controller: mocht het nog steeds niet lukken om de volledige capaciteit van de harddisk te benutten, dan is een extra harddisk controller de laatste oplossing. Zulke controllers hebben een eigen BIOS dat volledig onafhankelijk van de BIOS van het moederbord opereert. Zie ook Links naar I/O controller fabrikanten.

Linux: als je Linux gebruikt, dan zijn er andere manieren om de BIOS limiet om te zeilen. Linux kan namelijk alle hardware direct benaderen zonder dat de BIOS aan te pas komt. Zie hiervoor onder andere de Linux Large Disk HOWTO.

Partities: als je de schijf reeds hebt gepartitioneerd en geformatteerd voordat je de limitatie van de schijfgrootte hebt weggenomen, dan moet je er vooral niet van uitgaan dat de partitie automatisch groter wordt

Je moet simpelweg de bestaande partitie vergroten of een nieuwe partitie aanmaken in de vrijgekomen ruimte. Zie verder ook Hoe/waarmee kan ik mijn schijf/schijven het beste indelen? waarmee je dat kunt doen.

Mijn schijfruimte klopt voor geen meter, hoe komt dat?

Ten eerste voor de duidelijkheid: dat ligt niet aan de harddisk in de hardwarematige zin, maar aan de software en de onwetendheid van de gebruiker

Hieronder volgt een lijstje met alle mogelijke oorzaken.

1000 vs 1024 in Windows
Windows zal een schijf van bijvoorbeeld 250GB als 232GB aanmerken. De aanduiding van Windows is hier foutief, in feite gaat het hier om 232GiB (gibibyte in plaats van gigabyte). Waar in de wereld van bits en bytes duizendtallen (kilo, mega, giga, tera, etc) worden gebruikt, worden vaak vermenigvuldigingen van 210 (1024) bedoeld (kibi, mebi, gibi, tebi, etc). Als we dit nu gaan omrekenen, dan zien we bijvoorbeeld het volgende bij 250GB:
250.000.000.000 bytes = 244.140.625 KiB = 238.418 MiB = 232,8 GiB
Zie ook dit Wikipedia artikel: Veelvouden van bytes.
Verborgen bestanden
Bij het selecteren van bestanden: neem je ook Hidden en Systeem bestanden mee? Bijvoorbeeld de swapfile, hibernatefile en de NTFS bestandsindex nemen ook wat ruimte in. Zie de mapopties in verkenner.
Slackspace
Hou rekening met slackspace; dit is "verspilde" ruimte doordat clusters niet altijd volledig gevuld kunnen worden. Een cluster mag een deel bevatten van maximaal één bestand. Een bestand wordt verdeeld over clusters, wanneer de rest kleiner is dan één cluster, dan ontstaat er slackspace. Je zou de schijf kunnen defragmenteren om zo optimaal mogelijk gebruik te kunnen maken van de clusters.
FAT tabellen en MFT tabel
Worden door FAT32 respectievelijk NTFS gebruikt om bestandslocaties bij te houden. Deze nemen een paar megabytes ruimte in beslag, afhankelijk van de partitiegrootte.
Prullenbak
Leeg de prullenbak
Norton Utilities / Norton Antivirus
Indien je Norton Utilities en/of Norton Antivirus hebt geïnstalleerd, leeg de Norton Protected Recycle Bin en schakel deze eventueel uit.
Beschadigingen
Voer scandisk of chkdsk /f uit, de bestandsindex kan mogelijk beschadigd zijn.
System Restore
Bij Windows Me/XP, hou rekening met System Restore. Deze vreet ook nogal wat schijfruimte. Rechtsklik op Deze Computer en ga via Eigenschappen naar de tabblad Systeemherstel. Daar kun je het uitschakelen.
Verkeerde jumpersetting
Wanneer een harddisk de 32GB CAP ondersteunt (om de aloude 32GB limiet bug van AWARD BIOS te omzeilen) en een van de master/slave jumpers per abuis op de 32GB CAP staat afgesteld, dan zul je logischerwijs maar 32GB van de harddisk kunnen zien cq benutten.

Tip: Spacemonger en Sequoiaview kunnen in dit soort gevallen ook erg handig zijn. Deze stukjes software geven de gebruikte schijfruimte grafisch weer. Zie Google en/of hieronder bij Een paar handige freeware tooltjes. Verder staat hier een handige lijst van alle onbekende en onnodige bestanden in Windows XP die aangepast, uitgeschakeld danwel verwijderd kunnen worden.

Hoe krijg ik verloren gegane data terug?

Wanneer de harddisk is beschadigd, plotseling verdwenen/leeg is geworden of wanneer je per ongeluk een belangrijk bestand volledig hebt gewist, dan heb je nog wel kans om de data te kunnen redden met datarecoverytooltjes. Deze zijn in veel verschillende smaken verkrijgbaar. De ervaring leert dat de ene programma in een bepaalde situatie wel werkt en de andere pas in een andere situatie. Het is dus ondoenlijk om te zeggen waarmee je het beste de data kunt redden. De kunst is dus om zélf zoveel mogelijk datarecoverytooltjes te verzamelen en ze allemaal uit te proberen. Enig voorwaarde is wel dat je niks naar de schijf schrijft, want dan bestaat de kans dat de verloren gewaande bestanden worden overschreven en dan valt er weinig te recoveren met de reguliere programmaatjes.

Google: hier heb je vast een paar inkoppertjes:

Tips: er zijn hier goede ervaringen gemeld met op alfabetische volgorde Easy Recovery, File Scavenger, GetDataBack, R-Studio, Stellar, UFS Explorer en VirtualLab. Goede freeware datarecoveryprogrammaatjes zijn FindNTFS, Restoration en Testdisk. Voor flashkaarten is Digital Image Recovery een uitkomst. Wanneer jouw OS zodanig is gecrasht dat je niet meer in je OS kunt komen en je geen andere PC voorhanden hebt om de schijf te overzetten, dan zou je Knoppix kunnen proberen. Dat is een Linux-based besturingssysteem dat volledig vanuit de CD opereert. Er is ook een brandprogramma meegeleverd (K3M). Wanneer er redelijke haast bij is (HDD ligt op sterven, etc) en/of wanneer je zo snel nog geen andere harddisk hebt om ernaar te backuppen, dan kun je het beste met o.a. Ghost een image maken van de harddisk.

Broken RAID Arrays, terwijl de schijven in orde zijn: deze kun je meestal nog wel herstellen door nogmaals exact dezelfde RAID array in de BIOS van de controller te instellen. Verder zijn er (freeware) tooltjes beschikbaar wanneer je serieuze Broken RAID Array problemen hebt. Kijk eens op de Highpoint RAID Controller FAQ van Sudhian.com. Een groot deel van deze tips werken ook met de andere merken RAID controllers. De datarecoverytooltjes R-Studio en UFS Explorer kunnen trouwens ook met broken RAID arrays werken. Met het RAID Reconstructor tooltje kun je een image maken van een broken RAID array, waarna je GetDataBack erop los kan laten.

Recovery na een format: bedenk wel dat je de data niet zonder meer kunt recoveren wanneer je een Low Level Format hebt gedaan (gespecialiseerde bedrijven kunnen dat wel, maar dat kost honderden zo niet duizenden euro's, zie ook Google). Bij een Quick / Full Format kun je de data makkelijker recoveren, aangezien hierbij alleen de partitietabellen en bestandstabellen zijn weggegooid; er rest dan een hoopje onsamenhangende data op je schijf. Datarecoverytooltjes zoeken de schijf dan af naar bestanden en maken op basis daarvan opnieuw de bestandstabellen, waardoor de bestanden weer zichtbaar voor de gebruiker zijn.

Plotseling lege schijven/partities: je zou eerst kunnen proberen om de MBR (Master Boot Record) te herstellen. Met een beschadigde MBR kan een schijf zich als leeg voordoen. Oplossing voor 9X/Me: start op met de setupfloppy en voer de commando fdisk /mbr in. Oplossing voor NT/2K/XP: duik via de SetupCD de Recovery Console in en voer de fixmbr commando in. Bij een kapotte bootmenu in NT/2K/XP waardoor je Windows niet meer kunt opstarten: duik via de SetupCD de Recovery Console in en voer de fixboot commando in. Een NTFS partitie kan zich ook als leeg voordoen of ontoegankelijk zijn met een beschadigde MFT (Master File Table). Deze kun je herstellen met CHKDSK X: /F (waarbij X: voor de schijfletter staat). Datzelfde doe je bij FAT32 met Scandisk. Mocht dat allemaal op niks uitlopen, dan zou je Testdisk kunnen proberen. Als dit tooltje de partities terugvindt, dan hoef je enkel op "save" te drukken en rebooten. Met MBRWork en ptedit (zit in het PartitionMagic pakket) kun je de partitie-instellingen handmatig aanpassen en dat kan handig zijn wanneer de datarecoverytooltjes niks met de partitie kunnen doen.

Dynamische volumes: wanneer je een dynamische volume uit de ene 2K/XP systeem in een andere 2K/XP systeem hangt, dan wil het weleens voordoen dat de schijf niet zonder meer volledig benaderd kan worden (afwijkend/foreign/unreadable). Dat kan zich ook voordoen wanneer je meerdere dynamische volumes op één schijf hebt en Win2K/XP herinstalleert. De oplossing is simpel: je dient de volume opnieuw te importeren via de schijfbeheer.
Mocht dat allemaal toch niet lukken, dan moet je even datarecoverytooltjes die ook dynamische volumes ondersteunen uitproberen. Hier vallen o.a. File Scavenger, R-Studio, Restoration en Stellar onder. Linkjes staan hierboven bij "Tips".

Grote schijven: wanneer de schijf groter is dan 128GB en je Windows opnieuw hebt herinstalleerd, hou dan rekening ermee dat je minimaal SP3 voor Win2K of SP1 voor WinXP nodig hebt om schijven/volumes van groter dan 128GB correct te herkennen. Dit allemaal geldt trouwens ook voor SoftwareRAID arrays op dynamische volumes, waarvan een of meer schijven uit de array is "verdwenen".

Fysieke problemen: verder zijn er nog een aantal dingen die je kunt proberen als je harddisk echt fysieke problemen heeft. Het proberen hiervan is wel geheel op eigen risico en kan alleen helpen om een schijf nog eenmaal op te starten om de data ervan af te halen.

Probeer om de schijf alleen aan 1 kabel te hangen op primary/secondary
Hiermee voorkom je dat master/slave problemen nog invloed kunnen hebben. Als er iets niet goed is met de firmware op de harddisk kan dit soms werken. Ook kun je op deze manier vaak nog de data van ontregelde RAID1 arrays (mirrors) redden.
Probeer de schijf in verschillende posities
Het klinkt wederom misschien wat vreemd, maar ook dat kan nog wel eens helpen. Bijvoorbeeld bij slechte contacten op de printplaat, waarbij een andere positie voor een goede verbinding zorgt. En ook kan het weer invloed hebben op het opspinnen.
Probeer de schijf handmatig in de BIOS in te stellen
Dat wil nog weleens helpen wanneer de schijf niet (correct) meer wordt herkend in de BIOS. Duik hiertoe de BIOS in, ga naar de "Standard CMOS menu" en zet de schijf op "user" en stel handmatig de cylinders, sectors en heads in. De juiste waarden kun je over het algemeen op het labeltje van de schijf terugvinden of anders natuurlijk op de website van de harddiskfabrikant. Vergewis jezelf er wel van dat je de exacte gegevens hebt. Als je het niet goed doet, dan kun je de service-area van de HDD ernstig beschadigen, waardoor de schijf alleen nog gerecoverd kan worden door een specialist. Sommige moederborden zullen namelijk proberen dit te overschrijven. Hiervoor geldt helaas wel dat dit afhankelijk is van je HDD in combinatie met je mobo.
Probeer het printplaatje te vervangen
Als alleen het printplaatje kapot is (door kortsluiting etc), dan heb je dikke kans dat je de data terug kan halen door slechts het printplaatje te vervangen. Kijk hiervoor eens rond op bijvoorbeeld Tweakers.net Vraag&Aanbod, Marktplaats.nl, PC Dumps en/of de lokale PC boer. Let er wel op dat het afkomstig is van dezelfde merk/type harddisk. De schijfgrootte van de donor doet in principe niet veel toe, maar er zijn gevallen bekend dat het niet wil lukken wanneer het printplaatje afkomstig is van een donorschijf dat kleiner is dan je schijf. Die van de identieke of de grotere schijven werken over het algemeen wel.
Probeer de diepvries methode
Soms wil het nog wel eens helpen om een HDD die niet meer op wil spinnen een nachtje in de diepvries te laten liggen. Verpak de hdd dan wel in plastic tegen de ijsvorming en condens. Door de lagere temperatuur zal het metaal iets krimpen waardoor je kans hebt dat de schijf alsnog weer op zal spinnen. Maar de kans bestaat altijd dat de HDD wederom crasht wanneer deze een tijdje uit de vriezer is gehaald om aan de PC te koppelen. Terw_Dan heeft hier een oplossing voor bedacht met behulp van een IDE-USB convertertje: Use some cryogenic technology to recover those important ones and zeros.
[b]Disclaimer[b]: dit wordt ten zeerste afgeraden door de gespecialiseerde datarecovery bedrijven. Hier volgt een quote van RSE data recovery: Nooit doen! Een harde schijf is nooit vacuüm, dus er zit lucht (en dus vocht) in. Door hem in te vriezen, zal er condensvorming ontstaan in de schijf zelf, wat dodelijk is voor de leeskop. Dat er mensen zijn die dit proberen, en waarbij het goed gaat, is puur toeval. Daarnaast beschadigt het invriesproces de beschermende laag van de platters zelf (kristal-vorming) bij meerdere merken (WD, Maxtor). Iets boven het vriespunt is dus geen probleem, invriezen wel. Het invriezen van een schijf om hem weer te laten draaien, is echt een mythe. Zowel bij OnTrack als bij RSE is dit geprobeerd (Mythbuster-style), en bij beide bedrijven is gebleken dat dit niets uithaalt.

Die-hard recovery: tot slot kun je meer (geavanceerde) tips en achtergrondinformatie met betrekking tot beschadigde harddisks en het redden van de data ervan in dit uiterst interessante topic van WildJim terugvinden: Harde Schijven: Preventief Onderhoud, Reviven, en Reanimatie.

Ten einde raad: mocht alles werkelijk op niks uitlopen je wilt écht je data terug, dan kun je overwegen om een paar honderd à duizend euro te neerleggen voor een datarecovery bij gespecialiseerde bedrijven. De analysekosten zullen om en nabij de 100 euro liggen, hierna kan overgelegd worden over de verdere aanpak. Deze bedrijven zijn te vinden met de eerder genoemde Google-linkjes. Hier heb je vast een paar suggesties:

Hoe kan ik een harddisk volledig wissen?

Met alleen maar het verwijderen van bestanden en formatteren wordt een harddisk niet volledig gewist. Enkel de bestandstabellen worden bijgewerkt respectievelijk weggegooid samen met de partitietabel. Men kan dan de data recoveren met diverse datarecoverytooltjes. Beter is om een Low Level Format, Zero Fill of een Wipe te uitvoeren. Een Low Level Format en een Zero Fill kun je gewoonlijk doen met het diagnosetooltje van de harddiskfabrikant. Een lijstje van de tooltjes kun je hierboven bij Mijn harddisk doet vaag, gaat/is het nu kapot? vinden, compleet met downloadlinkjes.

Quick / Full Format: hierbij worden alleen de partitietabellen en bestandstabellen weggegooid; er rest dan een hoopje onsamenhangende data op je schijf. Dit is makkelijk te recoveren. Datarecoverytooltjes zoeken de schijf dan af naar bestanden en maken op basis daarvan opnieuw de bestandstabellen, waardoor de bestanden weer zichtbaar voor de gebruiker zijn. Het verschil tussen Quick en Full Format is dat bij een Full Format ook alle sectoren worden getest. Alle bad sectors worden hierbij gemarkeerd.

Low Level Format: bij een Low Level Format wordt de HDD volledig heringericht. Alle sectoren en clusters worden opnieuw toegewezen, de bad sectors worden opnieuw getest en eventueel vervangen met een backup sector. Wanneer de schijf nog in de garantieperiode zit, dan is een Low Level Format af te raden, want hiermee riskeer je de garantie. Beter is dan om een eenvoudige Zero Fill of een Wipe te doen. Je kunt een Low Level Format het beste doen met het diagnosetooltje van de harddiskfabrikant.

Zero Fill: hierbij wordt de hele schijf volgeschreven met nullen. Recovery is dan net als bij Low Level Format alleen door gespecialiseerde datarecoverybedrijven mogelijk. Ze testen dan de magnetische sterkte van elk bitje. Wanneer deze niet volledig 0 is, dan betekent dat dat voorheen een 1 erop heeft gestaan. Je kunt een Zero Fill doen met het diagnosetooltje van de harddiskfabrikant. Je kunt dat ook met Knoppix doen en dan wel met de volgende commando:<div class="console]su
dd if=/dev/zero of=/dev/hdx bs=1024k; sync</div>Waarbij je hdx kunt gebruiken danwel vervangen als volgt:
- hdx = ATA schijfletter (hda = disk1, hdb = disk2, etc)
- sdx = SCSI schijfletter (sda = disk1, sdb = disk2, etc)
Je kunt de zero fill ook toepassen op partities:
- hdxy = ATA partitienummer (1-4 = primary, 5-* = logical, hda1 = disk1 prim. partitie1, etc)
- sdxy = SCSI partitienummer (1-4 = primary, 5-* = logical, sdb6 = disk2 log. partitie2, etc)

Wipe: hierbij wordt de data op de schijf meermaals achter elkaar overgeschreven. Dit is de beste manier om datarecovery tegen te gaan. Volgens de US veiligheidsrichtlijnen is het het beste om de schijf minimaal 7 maal achtereen te overschrijven met enen en nullen in volledig willekeurige volgorde. Datarecovery is hierbij onmogelijk. De volgende wipe-tooltjes zijn beschikbaar:

gdisk.exe (255KB): Deze is onderdeel van Symantec Ghost. Met de volgende switches kun je op een veilige manier de HDD volledig leeghalen:
```
gdisk 1 /diskwipe /dod[br]gdisk 1 /diskwipe /custom:n
```
De 1 staat voor de volgorde van de harddisk in het systeem, waarbij de Primary Master dus 1 is. Met de /dod switch wordt de harddisk 7 maal achtereen overgeschreven. Met de /custom:n kun je de hoeveelheid passes opgeven in n.
Eraser: dit programmaatje schrijft de harddisk een aantal keren over met zorgvuldig geselecteerde patronen.
Knoppix: boot met de Knoppix CD en voer de volgende commando's in:
```
su 
for i in 0 1 2 3 4 5 6 ; do
dd if=/dev/zero of=/dev/hdx bs=1024k; sync
dd if=/dev/urandom of=/dev/hdx bs=1024k; sync
done
dd if=/dev/zero of=/dev/hdx; sync
```
Hierbij wordt de harddisk 7x achtereen geschreven met nullen en random bitjes. Hoe je hdx moet gebruiken staat hierboven bij Zero Fill uitgelegd.

Hoe/waarmee kan ik mijn schijf/schijven het beste indelen?

Dat mag jij helemaal zelf weten

Het is puur persoonlijk; sommigen vinden véél schijfletters erg l33t en anderen gebruiken louter directories om de meuk te indelen. In de beide gevallen heb je voor- en nadelen, hieronder heb je een opsomming:

Data verplaatsen tussen partities op eenzelfde schijf is langzamer dan verplaatsen tussen directories op eenzelfde schijf (immers, bij het laatste hoeft enkel de directoryindex gewijzigd te worden).
Kopiëren tussen partities op eenzelfde schijf is langzamer dan het kopiëren tussen schijven (dan hoeft de lees/schrijfkop namelijk niet als een gek tussen de partities te switchen).
Wanneer je de OS/Program Files op een aparte partitie zet t.o.v. de Data, dan kun je in het geval van een zwaar verneukt OS gewoon de OS partitie formatteren zonder de Data te backuppen.
Wanneer je de OS/Program Files op een andere schijf zet t.o.v. de Data, dan gaat de Data niet verloren wanneer de OS schijf naar de filistijnen gaat.

1 schijf: wanneer je 1 schijf hebt, dan is de meest ideale indeling dus 2 partities. De ene voor de OS/Program Files en de andere voor de Data.

2 schijven: bij 2 schijven heb je 2 mogelijkheden: zet de tweede schijf als RAID1/backupschijf naast de laatstgenoemde ideale indeling. Of als je een kleine en een grote schijf hebt, zet dan de OS/Program Files op die kleine en de Data op de grote. Mocht je geen cent om de Data geven of maak je naar jouw inzicht prima backups, zet de schijven dan in RAID0. Da's namelijk lekker sneller

3 of meer schijven: de mogelijkheden om de schijven te indelen nemen zowat exponentieel toe. Maak gewoon gebruik van de bovenstaande feiten in combinatie met jouw eigen wensen en logica en verdiep je je eventueel in het fenomeen RAID. Hiervoor hebben we een mooie RAID FAQ.

Partities: wat betreft de hoeveelheid partities, deze is niet grenzeloos. De hieronderstaande regeltjes gelden per schijf:

Je kunt maximaal vier primaire partities per schijf maken.
Per primaire partitie kun je maximaal één station maken.
Je kunt van maximaal één primaire partitie een uitgebreide partitie maken (dus: maximaal 4 primaire partities of maximaal 3 primaire partities én 1 uitgebreide partitie).
In een uitgebreide partitie kun je in de praktijk (DOS/Windows) net zoveel [i]logische stationsaanduiding maken totdat alle letters uit het alfabet zijn opgebruikt.

Snelheid: de snelste schijf dat je hebt, kun je het beste gebruiken om de OS, swapfile, %TEMP%, programma-cache (bijv. Tijdelijke Internet bestanden van Internet Explorer en harddiskbuffer van Nero), Program Files en/of Games erop te zetten. Op die manier worden ze sneller opgestart danwel benaderd dan wanneer ze op een tragere schijf staan. De trage schijven kun je gebruiken voor (langdurige) dataopslag en documenten. Wanneer je veel aan audio/video bewerkingen doet, dan kun je het beste een stel snelle schijven in RAID0 gebruiken als een werkarray. Echter bewaar wel het origineel en het uiteindelijke resultaat in een veilige plek

Wanneer je het OS op een enkele schijf zet en daarnaast een snelle RAID0 array hebt, zet dan zoveel mogelijk de swapfile, %TEMP%, programma-cache (bijv. Tijdelijke Internet bestanden van Internet Explorer en harddiskbuffer van Nero), Program Files en/of Games op de RAID0 array. Tot slot: de eerste partities bevinden zich op de buitenste rand van de schijf en doordat de doorvoersnelheid daar hoger is zijn deze partities sneller dan de latere partities.

Partitioneren en formatteren: je kunt je schijf/schijven met verschillende soorten software partitioneren en formatteren: 'ouderwets' met fdisk.exe en format.com, duur met PartitionMagic, minder duur met Acronis Partition Expert, gratis met Ranish Partition Manager, handig met Schijfbeheer (alleen in WinNT/2K/XP: configuratiescherm > systeembeheer > computerbeheer óf start > uitvoeren > diskmgmt.msc, de DOS versie hiervan is diskpart.exe). Met PartitionMagic en Partition Expert kun je ook nog de bestaande partities van grootte aanpassen, verplaatsen en/of samenvoegen. Met deze en de Schijfbeheer kun je ook de schijfletters toewijzen en aanpassen. Tenslotte kun je met Schijfbeheer ook nog SoftwareRAID volumes aanmaken, zie voor meer details de RAID FAQ. Hieronder bij Een paar handige freeware tooltjes kun je freeware programma's vinden om je schijf te partitioneren en formatteren. Voor geavanceerde bewerkingen als resizen en mergen van partities kun je het beste kijken naar PartitionMagic, Paragon Partition Manager of de freeware the Partition Resizer.

Hoe zit het met de schijfletters in DOS/Windows?

De schijfletters worden als volgt toegewezen:

Alle primaire partities die de BIOS in de bootvolgorde tegenkomt krijgen achtereenvolgens een schijfletter vanaf C toegewezen. Wanneer er zich meerdere primaire partities op één schijf bevinden, dan krijgen ze direct achter elkaar een schijfletter.
Vervolgens komen alle logische partities aan de beurt, hierbij wordt tevens de volgorde aangehouden zoals je in de bootvolgorde van de BIOS hebt ingesteld. Ook hier geldt, wanneer er zich meerdere logische partities op de schijf bevinden, dan krijgen ze direct achter elkaar een letter toegewezen.
Tenslotte komen de opticals aan de beurt, ook volgens de bootvolgorde.

Bootvolgorde: een standaard bootvolgorde loopt als volgt: Primary Master, Primary Slave, Secondary Master, Secondary Slave en tenslotte in dezelfde volgorde bij de 3rd party controllers, voorzover aanwezig. Indien er meerdere controllers zijn, dan wordt de Host ID afgegaan óf de volgorde van de PCI sloten (meestal van onder naar boven).

Schijfletters wijzigen: in WinNT/2K/XP kun je daarvoor de schijfbeheer gebruiken, ook wel in het Engels Disk Administrator (NT) danwel Disk Management (2K/XP) genoemd. Je kunt daar alle schijfletters naar believen door elkaar husselen, met uitzondering die van de systeempartitie waar het OS is geinstalleerd. In DOS/Win9X kun je dat met 3rd party programma's doen, zoals PartitionMagic.

NTFS vs FAT32

Check de onderstaande tabel en weeg zélf de voor- en nadelen af:

NTFS vs FAT32	FAT16 (16bits)	[b]FAT32[b] (28bits)	[b]NTFS[b] (64bits)
OS ondersteuning	DOS, Win9X/Me, WinNT/2K/XP	DOS, Win9X/Me, Win2K/XP 1)	WinNT/2K/XP
Cluster groottes	2KB-32KB (WinNT/2K/XP: 64KB)	4KB-32KB 2)	512B-64KB
Max aantal clusters	65526 (216-10)	268435445 (228-11)	"oneindig"
Max partitie grootte	2GB (WinNT/2K/XP: 4GB)	8TB 3)	16EB 4)
Max bestand grootte	2GB (WinNT/2K/XP: 4GB)	4GB	16EB 4)
Max bestandsnaam grootte	8.3	255	255
Max bestanden/partitie	65536 (216)	4194304 (222)	"oneindig"
Max bestanden/directory	65536 (216)	65536 (216)	"oneindig"
Max bestanden/root	512 (29)	65536 (216)	"oneindig"
Beste performance	bij kleine volumes	gemiddeld	bij grote volumes
Compressie	nee	nee	ingebouwd
Toegangsrechten	nee	nee	ingebouwd
Encryptie	nee	nee	ingebouwd
Data recovery	moeilijk	gemiddeld	makkelijk

1) De allereerste versies van Win95 ondersteunen geen FAT32
2) FAT32 ondersteunt ook 64K clusters, maar veel applicaties ondersteunen deze vorm van FAT32 niet. Het is dus zeer af te raden.
3) 8TB is de theoretisch de maximaal haalbare voor FAT32, maar dan wordt de FAT tabel wel 1GB. Aangezien deze in het geheugen gecached dient te worden, zal het boeltje zeer traag gaan wanneer je rond 1GB geheugen of minder hebt. In de huidige praktijk lijkt 2TB de meest acceptabele limiet of je moet meer dan 1,5GB geheugen hebben.

4) 16EB = 16 miljard GB. Op één fysieke schijf/array kun je een NTFS partitie van maximaal 2TB aanmaken. Mocht je hoger willen gaan, dan moet je de schijf dynamisch maken en daarna de optie "Volume Uitbreiden" ("Extend Volume Set") gebruiken. Echter, het is irreversibel: wanneer je een dynamische NTFS volume die groter is dan 2TB opnieuw wil formatteren cq herindelen, dan moet je de uitgebreide volume afbreken en opnieuw beginnen met het uitbreiden vanaf 2TB. Al is dat niet zozeer ernstig, aangezien je toch al je data kwijtraakt tijdens het formatteren en herindelen

Zie verder ook:
Googlen naar 'ntfs vs fat32'
WOS FAQ - Welk filesysteem/bestandssysteem kan ik het beste gebruiken?

Basic vs Dynamic disks

Introductie
Sinds Windows 2000 heeft Microsoft een gestripte versie van de Veritas Volume Manager in haar besturingssystemen geïntegreerd. Dit stukje software biedt de mogelijkheid om SoftwareRAID arrays te maken, echter hiervoor moet je de schijven omzetten van 'standaard' (ook wel op z'n Engels 'basic' genoemd) naar 'dynamisch'.

Ten opzichte van standaardschijven, die de oorspronkelijke MBR-partitietabellen (hoofdopstartrecord; Master Boot Record) van MS-DOS gebruiken om gegevens op te slaan van primaire en logische partities, hebben dynamische schijven bepaalde voordelen. Voor dynamische schijven wordt een apart gedeelte van de schijf gebruikt voor het onderhouden van een LDM-database (Logical Disk Manager) met volumetypen, offsets, lidmaatschappen en stationsletters van de afzonderlijke volumes. De LDM-database wordt ook gerepliceerd zodat bij elke dynamische schijf de configuratie van alle andere dynamische schijven bekend is. Deze functie maakt dynamische schijven betrouwbaarder en eenvoudiger te herstellen dan standaardschijven.

Bij standaardopslag worden de normale partitietabellen gebruikt die worden ondersteund door alle OS'sen vanaf de MS-DOS: 9X/Me en NT/2K/XP. Een schijf die is geïnitialiseerd voor standaardopslag, wordt een standaardschijf genoemd. Een standaardschijf bevat standaardvolumes, zoals primaire partities, uitgebreide partities en logische stations.

Dynamische opslag wordt ondersteund in Windows 2000 Pro, Windows XP Pro (en dus niet in XP Home), de 64-bits versie ervan en alle server versies van deze besturingssytemen. Een schijf die is geïnitialiseerd voor dynamische opslag, wordt een dynamische schijf genoemd. Deze schijven zijn uitwisselbaar tussen PC's met de genoemde besturingssystemen, echter ze zijn onleesbaar in de oudere besturingssystemen zoals MS-DOS, WvW3.11, 9X/Me en NT. Een dynamische schijf bevat dynamische volumes, zoals eenvoudige, spanned, RAID0, RAID1 en RAID5 volumes. De laatste twee volumes, RAID1 en RAID5 worden alleen ondersteund in de server versies de genoemde OS'sen. Voor meer details over deze RAID levels kun je terecht in de RAID FAQ. Tevens is het stukje 'Hardware of Software?' van de RAID FAQ interessant om door te nemen. Deze beschrijft ook een RAID hack, zodat RAID1 en RAID5 ook functioneel is in de non-server versies.

Opslagtypen zijn niet afhankelijk van het type van het bestandssysteem. Een standaardschijf of een dynamische schijf kan een willekeurige combinatie van FAT16-, FAT32- of NTFS-partities of -volumes bevatten. Een schijfsysteem kan een willekeurige combinatie van opslagtypen bevatten.

Hoe zet ik de schijven om?
In principe kun je alleen vaste -en dan bedoel ik ook letterlijk "vaste"- schijven omzetten naar dynamische schijven. Dus de externe USB/Firewire en removable schijven worden in feite niet ondersteund.

Gebruik de module Schijfbeheer van Windows 2K/XP om een standaardschijf te converteren naar een dynamische schijf. Hiertoe ga je als volgt te werk:
1. Meld je aan als Administrator of als lid van de groep Administrators.
2. Klik op Start en op Configuratiescherm.
3. Klik op Prestaties en onderhoud, klik op Systeembeheer en dubbelklik op Computerbeheer.
4. Klik in het linkerdeelvenster op Schijfbeheer.

Een snellere manier is Start » Run (Uitvoeren) » diskmgmt.msc [enter]. Je kunt hiernaar ook een snelkoppeling op het bureaublad plaatsen.

5. Klik in het deelvenster rechtsonder met de rechtermuisknop op de standaardschijf die je wilt converteren en klik op 'Converteren naar dynamische schijf'. Je moet met de rechtermuisknop klikken in het grijze gebied met de titel van de schijf links in het detailvenster. Klik bijvoorbeeld met de rechtermuisknop op 'Schijf 0'.
6. Schakel zo nodig het selectievakje in naast de schijf die je wilt converteren en klik op OK.
7. Klik op Details als je de lijst met de volumes op de schijf wilt weergeven.
8. Klik op Converteren.
9. Klik op Ja om te bevestigen dat je de schijf wilt converteren en klik op OK.

Let op: nadat je een standaardschijf naar een dynamische schijf hebt geconverteerd, is lokale toegang tot de dynamische schijf alleen mogelijk vanuit Windows 2000 en Windows XP Professional. Nadat je een standaardschijf naar een dynamische schijf hebt geconverteerd, kunnen de dynamische volumes niet meer via Schijfbeheer worden veranderd in standaardpartities. Je moet dan eerst alle dynamische volumes op de schijf verwijderen en vervolgens de dynamische schijf weer converteren naar een standaardschijf. Als je je gegevens wilt behouden, moet je eerst een back-up maken van de gegevens of deze naar een ander volume verplaatsen. Er is wel een 3rd party partitioneertooltje beschikbaar dat een dynamische schijf zonder dataverlies kan omzetten in een standaardschijf: Paragon Partition Manager (de Professional of Technical versie).

Microsoft heeft heel veel informatie over het beheren van de Dynamische schijven in de Help van Schijfbeheer gezet. Om deze te inzien hoef je slechts op F1 te drukken wanneer je in Schijfbeheer zit. Er is ook online informatie beschikbaar: Manage Dynamic Volumes.

Termen voor dynamische opslageenheid
Een volume is een opslageenheid die bestaat uit vrije ruimte op een of meer schijven. Deze kan worden geformatteerd met een bestandssysteem en er kan een stationsaanduiding aan worden toegewezen. Volumes op dynamische schijven hebben een van de volgende indelingen: eenvoudig, spanned, striped, mirrored of RAID5.

Een eenvoudige volume gebruikt vrije ruimte op één enkele schijf. Dit kan een enkel gebied op een schijf zijn of uit meerdere aaneengesloten gebieden bestaan. Een eenvoudige volume kan worden uitgebreid op dezelfde schijf of op andere schijven. Je kunt een bestaande eenvoudige volume zonder dataverlies uitbreiden naar een spanned of mirrored volume. Voor een striped of RAID5 volume zul je de eenvoudige volume eerst moeten leeghalen.

Het systeemvolume bevat de hardwarespecifieke bestanden die nodig zijn om Windows te laden (bijvoorbeeld Ntldr, Boot.ini en Ntdetect.com). Het systeemvolume kan hetzelfde volume zijn als het opstartvolume, maar dit is niet vereist. Je kunt een systeemvolume niet in een striped of RAID5 volume zetten, maar wel in een spanned of mirrored volume.

Het opstartvolume bevat de bestanden van het Windows-besturingssysteem die zich bevinden in de mappen %Systemroot% en %Systemroot%\System32. Het opstartvolume kan hetzelfde volume zijn als het systeemvolume, maar dit is niet vereist. Je kunt een systeemvolume niet in een striped of RAID5 volume zetten, maar wel in een spanned of mirrored volume.

Een spanned volume (JBOD), een striped volume (RAID0), een mirrored volume (RAID1) en een RAID5 volume bestaan uit meerdere schijven, waarover de data wordt verdeeld danwel gedupliceerd. Voor meer details kun je terecht in de eerder genoemde RAID FAQ. Je kunt een volume uitbreiden tot maximaal 32 schijven. Een bestaand spanned volume kun je zonder dataverlies uitbreiden, terwijl dat niet zonder dataverlies mogelijk is bij de RAID volumes.

Een paar handige freeware tooltjes

Handig voor diegenen die niet willen betalen ;):
Partitioneren & Formatteren:

FDISK - het bekende programma, nieuwste versie inclusief de 64GB bugfix
Ranish Partition Manager - partities beheren
Gnome Partition Editor - partities beheren
SwissKnife - partities beheren
the Partition Resizer - partities resizen
MBRWork - MBR beheren

Clonen & Backuppen:

DrvImagerXP - harddisk image maken
XXCOPY - harddisk clonen
SavePart - partities backuppen
SyncBack Freeware - synchronisatie, backup en restore

Data Recovery:

FindNTFS - data recovery
Restoration - data recovery
Scaven - data recovery
Testdisk - data recovery

Utilities:

NTFSDOS - verkrijg toegang tot NTFS partities vanuit DOS/W9X
The Ultimate Boot CD - maak een Boot CD boordevol handige tooltjes
Sequoiaview - grafische weergave van de gebruikte ruimte op de HDD
Spacemonger - grafische weergave van de gebruikte ruimte op de HDD
DOS Disk utilities - gigantisch veel 16bits disk utilities
BenchmarkHQ - een hoop harddisk benchmarktooltjes
BenchmarkHQ - een hoop lowlevel HDD diagnosetooltjes
JAM Software - een aantal handige utilities, o.a. TreeSize

En tenslotte kunnen sommige diagnosetooltjes van de harddiskfabrikant ook de schijven partitioneren, formatteren, clonen, leeghalen, etcetera. Meestal werken deze alleen en specifiek met de harddisk van desbetreffende fabrikant, maar sommigen zijn universeel, zoals die van Maxtor en Hitachi.

FDISK FAQ

Carpe diem

CD/DVD lezers/branders/media

Mijn CD/DVD lezer/brander werkt niet goed

Dit is een vraagje wat vaak in OM gesteld wordt, maar regelmatig toch in CSA of WOS hoort, afhankelijk van de aard van het probleem. Hier heb je toch nog even wat hardwarematige tips om uit te sluiten dat het aan Software danwel Windows ligt.

Algemeen
Ga dit eerst na: Mijn schijfconfiguratie is brak, hoe komt dat?
CDRW/DVD op 1 kanaal
Er zijn gevallen bekend dat een DVD lezer en een CD brander op eenzelfde IDE kanaal niet altijd lekker wil werken. Probeer ze eens op een aparte kanaal aan te sluiten, bijvoorbeeld de DVD lezer op primary slave en de CD brander op de secondary master. Hiervoor is nog geen echte verklaring bekend.
ATA/RAID controllers
Veel externe ATA/RAID controllers (Promise, Highpoint, etc) moeten niks weten van ATAPI apparaten en zijn daar in de eerste instantie niet echt voor bedoeld. Sluit alle CD/DVD lezers/branders dus zoveel mogelijk op de IDE controller van de southbridge (IDE0 en IDE1).
Brakke voedingen
Het kan ook voorkomen dat een CD/DVD brander gewoonweg dienst weigert of veel misbaksels oplevert wanneer een voeding op haar grenzen zit.
Vuile lenzen
Een brander zal na veelvuldig gebruik een vuile lens krijgen en daarom veel misbaksels opleveren. Dat wordt verergerd wanneer je een verstokte roker bent, de lens krijgt dan een laagje teer die de lens als het ware blind maakt. Je kunt de lens het beste schoonmaken met een wattenstaafje gedrenkt in isopropylalcohol (drogist, apotheek). Gebruik beslist geen agressieve schoonmaakmiddelen of andere alcoholhoudende reinigingsmiddelen zoals spiritus, lenzen zijn veelal van plastic en zullen hierin oplossen.
Let op: die schoonmaak-CD's helpen zelden tegen echt vuil. Soms maken die schoonmaak-CD's het alleen maar erger. Vaak zijn ze slechts bedoeld om op single speed (standalone audio CD-speler) gebruikt te worden en verliezen ze haartjes op de hoge draaisnelheden van moderne PC CD-ROM en -RW loopwerken waardoor heel je loopwerk onder zit. Erger is wanneer de borstels te stug zijn en door de hoge draaisnelheid de lens (die vaak zeer fragiel opgehangen is) flinke klappen geven .. Maar dat zijn natuurlijk worst case scenarios. Vuil koekt alleszins aan op de lens en dat komt er echt niet af door er wat over te wrijven met zo'n borstel-CD'tje.
Media compatibiliteit
Sommige media zijn gewoon incompatibel met specifieke CD/DVD branders. Probeer in ieder geval andere merk/type media. In dit subforum kun je veel media compatibiliteits ervaringen terugvinden. Globaal gezien kun je er wel vanuit gaan dat de Taiyo Yuden media veruit het beste is. Onder andere Verbatim gebruikt Taiyo Yuden media in haar schijfjes. Zie verder ook het hoofdstuk Wat is de beste CD/DVD media?.
Geleiders van laserunit
Opgedroogd vet kan de laserunit doen blokkeren of moeizaam laten bewegen. Je kunt de geleiders dan het beste invetten met wat siliconenvet. Het handigst is als je dat tegelijk doet met het schoonmaken van de lens; de brander ligt immers dan al open.
Ouderdom
Wanneer je een paar duizend CD/DVD's hebt gebrand, dan heeft de brander z'n beste tijd wel gehad en kun je beter kijken naar een nieuwe brander.

Software: mocht hardware-troubleshooting niks oplossen, let dan op de volgende softwarematige punten eer je een topic in SA of WOS wil openen.

Firmware
Zorg ervoor dat er een goede firmware op staat. Nieuwere firmwares hebben betere ondersteuning voor OS, brandprogramma's en natuurlijk de media.
ASPI drivers
Installeer de nieuwste ASPI drivers.
Brandsoftware
Let erop dat deze compatibel is met jouw brander. Probeer eventueel verschillende brandprogseltjes, zoals Nero, EasyCD, CloneCD, Fireburner, CDRWIN, etc.. Zorg bovenal dat je de nieuwste versie hebt, dan heb je het minste kans op problemen.
Vervuiling
Ook kunnen deze problemen zich voordoen als je "te veel" brandprogramma's op je computer hebt staan, waardoor ze met elkaar conflicteren. Verwijder ze dan allemaal en probeer ze een voor een uit.
Windows herinstallatie
Als je ten einde raad bent, dan moet je maar eens proberen om Windows opnieuw schoon te installeren. Let daarna wel op wat voor software je installeert en wanneer de lezer/brander vreemd gaat doen!

Foutmeldingen: ter vergemakkelijking van troubleshooting, staan hieronder de mogelijke oorzaken van enkele specifieke foutmeldingen beschreven:

Power calibration error
No seek complete
Focus servo failure
Focus or tracking error
Disc speed error
- oude/slechte firmware
- incompatibele media
- incompatibel brandprogramma
- vuile lens
- stroeve geleiders van laserunit
- slechte drivers, driverconflicten
- slechte schijfconfiguratie, ranzige kabels, foute bekabeling en/of jumperinstellingen
- brander is stuk
Could not perform end of disc at once
Could not perform fixation
Session fixation error
Illegal operation
Illegal media
- oude/slechte firmware
- incompatibele media
- incompatibel brandprogramma
- schakel alle virtuele drives uit (InCD, Daemontools, Alcohol, CloneCD, etc)
- brander is stuk
Cyclic Redundancy Check (CRC) error
Logical unit communication error
- beschadigde media
- corrupt image (slechte download?)
- bad sectors op harddisk (indien vanuit/via HDD wordt gebrand)
- cache van de brander (of de HDD, indien van toepassing) is brak
- gaar geheugen
- (zelden) gare CPU, mobo of brakke voeding
Buffer underrun
Communication failure
- leessnelheid te langzaam t.o.v. brandsnelheid
- DMA staat uitgeschakeld
- slechte drivers, driverconflicten
- slechte schijfconfiguratie, ranzige kabels, foute bekabeling en/of jumperinstellingen
SCSI target error
Error reading data
- incompatible media
- DMA staat uitgeschakeld
- slechte schijfconfiguratie, ranzige kabels, foute bekabeling en/of jumperinstellingen
- brander is stuk
Logical block out of range
- onvoldoende schijfruimte
- slechte drivers, driverconflicten

Windows XP: dit OS springt op een of andere manier nogal problematisch om met CD/DVD lezers/branders. Check dan ook de onderstaande Microsoft Knowledge Base artikelen voor problemen onder Windows XP:

Q306318
Troubleshooting DVD Playback in Windows Media Player for Windows XP
Q306319
How to Troubleshoot Audio CD Creation in Windows Media Player for Windows XP
Q308012
Resources for Troubleshooting DVD Problems in Windows XP
Q314060
CD-ROM Access Is Missing and Messages Cite Error Code 31, Code 32, Code 19, or Code 39 After You Remove Easy CD Creator in Windows XP
Q314096
How to Troubleshoot CD-ROM Drive Problems in Windows XP
Q315350
"Incorrect Function" Error Message When You Access the CD-ROM Drive, DVD-ROM Drive, or CD-RW Drive
Q320174
Compact Disc Recorded in Windows XP Is Missing Files or Folders or Is Unreadable
Q321640
CD-ROM Drive May Not Be Able to Read a UDF-Formatted Disc in Windows XP
Q324129
HOW TO: Troubleshoot Issues That Occur When You Write Data to a CD-R or CD-RW Optical Disc in Windows XP

MSKB: zoek de Microsoft Knowledge Base voor de overige problemen.

Mijn brander kan geen CD/DVD's op maximale snelheid branden

Houd er allereerst rekening mee dat de huidige branders gebruik maken van de CLV-techniek wat betekent dat alleen de maximale snelheid aan de buitenkant van een CD wordt bereikt. Verder zijn er een aantal dingen die je even moet controleren:

Algemeen
Ga dit eerst na: Mijn schijfconfiguratie is brak, hoe komt dat?
Media
Kan de media de hoge snelheid aan? Ofwel: zijn je CD's compatibel met die hoge snelheid?
Brandsoftware
Is je brandsoftware up to date? Bekijk de site van de fabrikant van de burn-software om te kijken of er nog updates zijn waarbij de brander wel goed wordt ondersteund.
SMART-BURN
Sommige branders hebben een SMART-BURN feature, waardoor de snelheid vaak een tandje terug wordt gezet. Door deze uit te schakelen kun je op de volle snelheid bakken.
Firmware
Is er geen nieuwe firmware voor je brander? Check de site van de fabrikant.
Vervuiling
Verder kan dit ook aan een vervuild softwareomgeving liggen, zoals Windows met te veel zooi geinstalleerd.

Hoe kan ik het beste een (Audio/Video)CD/SVCD/DVD branden?

Zulke vragen horen eigenlijk in CSA danwel AVH, afhankelijk van het te branden onderwerp, maar dit kun je ook eenvoudig op het Internet terugvinden. Hier heb je vast een paar links

Tip: in AV kun je hierover discussieren in het volgende interessante topic:
DVD's backuppen; de beste manier.

Hoe kan ik mijn DVD lezer/brander regiovrij maken?

Dat is simpel: gewoon even een gehackte firmware flashen

Dit is makkelijk op te zoeken. Hier heb je vast een paar populaire linkjes:

Softwarematig: als je niet durft te flashen, dan kun je het ook softwarematig doen:

DVD Genie (freeware)
VideoLAN (freeware)
DVDIdle (shareware)

Hoe krijg ik verloren gegane data (tracks) terug?

Hiervoor bestaan er verschillende programmaatjes, waarvan je hieronder een selectie vindt van de populairste varianten:

Tracks recoveren: verder wil het weleens voorkomen dat je later 'per ongeluk' een tweede track erbij hebt gebrand, waarna de eerste track niet meer zichtbaar is. In dit geval kun je naast de hierboven genoemde recoveryprogrammaatjes ook gewoon de brandprogramma opnieuw starten, de eerste track selecteren om daarop verder te gaan en daarna een willekeurig klein bestandje erop te branden. De hele track zal daarna weer zichtbaar zijn (maar de tweede dus niet meer!

Firmware sites: mocht je qua firmware niks kunnen vinden, dan kun je nog altijd terecht op bijvoorbeeld CDR-Info-NL, Firmware pagina en The Firmware Page.

Wat is de beste CD/DVD media?

Dat is lastig te beantwoorden. Het verschilt per merk/type/productie en per CD/DVD lezer/brander. Gemiddeld genomen kun je wel stellen dat de schijfjes met Ritek en MAM media het slechtst compatibel zijn en dat de schijfjes met Taiyo Yuden media het best compatibel zijn (Hitachi, Maxell, Panasonic, Pioneer, Plextor, Sony, TDK, Verbatim). Zie ook digitalFAQ.com. Hieronder zijn in ieder geval een aantal interessante topics opgesomd waaruit je vast voldoende informatie moet kunnen halen:

DVD- of DVD+: hier kun je voor- en nadelen tussen DVD-R en DVD+R vinden:

Samengevat kun je stellen dat DVD-R een betere compatibiliteit heeft (ook al wordt dat langzamerhand gelijkgetrokken met DVD+R) en dat DVD+R meer features heeft.

Hoe maak ik een bootable CD?

Op het Internet is hieromtrent een handige website opgezet:
Bart's way to create bootable CD-Roms (for Windows/Dos)

Nero: je kunt overigens ook (mijns inziens makkelijker) met Nero bij "New Compilation" voor de type "CD-ROM (boot)" gaan en vervolgens een bootimage laden. Hiervoor kun je het beste de image van een DRDOS Flash bootdiskette van www.bootdisk.com downloaden (bij "Driver Free Disk For Bios Flashing"). Pak deze wel eerst uit (mbv RAR etc), je zult een .IMA bestand krijgen die je dan in Nero kunt laden.

Nero ultrabuffer limiet opheffen/ophogen

Carpe diem