Gemene deler bij die zaken is dat het gaat om zaken waarvan "we" vinden dat ze voor iedereen toegankelijk moeten zijn en waarbij dan tegelijk wordt gezegd dat het beter is om het aan de markt over te laten. Dan krijg je een ambigue situatie dat aan de ene kant een bedrag vanuit de markt wordt gevraagd en aan de andere kant mensen die dat niet kunnen betalen weer een bedrag vanuit de overheid krijgen.
Even een gedachtenexperiment, je zou ook bij wijzen van spreken voor de basisschool een (symbolisch) bedrag kunnen vragen, zeg 1000 euro per maand. Lijkt veel, maar om verhouding met wat onderwijs kost valt het wel mee. Maar tegelijk is dat voor veel mensen te veel om zomaar even er bij te hebben. (Kinderen zijn al duur genoeg...). Terwijl het wel belangrijk is dat iedereen hier gebruik van kan maken. Dan zouden ze dus ook weer een "basisschool-toeslag" optuigen voor mensen met een lager inkomen. Maar om niet iedereen die toeslag te moeten geven, bouwt die langzaam af naarmate mensen meer verdienen.
Schieten we hier wat mee op? De een zal zeggen: nee, weer een extra toeslag en extra rondpompen van geld. De ander zal zeggen: ja, want iemand kan dan bewust kiezen voor een (iets) duurdere school die meer biedt etc. Als je sowieso al 1000 kwijt bent, dan is 1100 of 1200 voor een betere school geen grote stap. Zie hier de analogie met restitutiepolissen en aanvullende verzekeringen bij zorg en kinderopvang die een hoger tarief hanteert dan de toeslaggrens.
Maar
wie schiet hier iets mee op? Dat zijn vooral de hoger verdienenden die ook daadwerkelijk de
keus hebben om voor een duurdere variant te kiezen. En daarnaast vooral ook de dienstverleners, die de mogelijkheid hebben om ook daadwerkelijk die 1100 of 1200 te betalen voor iets wat misschien niet meer waard is dan een standaard 1000 school. Maar als je als ouders geen keus hebt, dan ga je daar toch heen (zie de kinderopvangsituatie).
Zouden "we" als samenleving beter uit zijn met deze systematiek? Dat is maar de vraag. Zo'n "liberalisering" kán ertoe leiden dat er meer keuze in onderwijs komt, als dit samen gaat met minder regelgeving. Of het kan zijn dat kleinere scholen dan alsnog kunnen blijven bestaan, als ouders bereid zouden zijn daar meer voor te betalen. Maar het zou ook een hoop opportunisten kunnen trekken die het meer te doen is om leuke winsten te maken. En het geeft dus een hoop extra geld rondpompen en mogelijkheden waar het fout kan gaan. En vooral ook, er zal waarschijnlijk sowieso een groep tussen wal en schip belanden en daarnaast een groep kunnen profiteren van hiaten waardoor ze wel geld krijgen terwijl ze het minder nodig hebben.
Maar
als we meer marktwerking in het onderwijs zouden willen, dan is het in de huidige situatie dus wel een logische keus dat daar weer een toeslag tegenaan wordt gegooid.
Lang verhaal, maar ik hoop dat duidelijk wordt dat het er niet zozeer om gaat dat "we" zo graag toeslagen willen, maar dat dit vooral samenhangt met de neiging om van alles en nog wat meer marktgericht te benaderen.