Spaanse boeren moeten dit jaar niet meer rekenen op oogsten.
De extreme droogte vernietigt almaar meer oogsten op het Spaanse platteland. Schaars water wordt de inzet van politieke gevechten en zaait conflicten tussen boeren. ‘Dit is niet alleen ons probleem, het gaat ook om jullie eten.’
Tomaten? Foetsie.
De velden onder Sevilla leven van waterputten, kanaaltjes, buizen en sproeiers. De overheid geeft aan hoeveel water elke boer mag gebruiken om te irrigeren, maar de regen beslist. ‘Normaal werken we met 6.000 kubieke meter water per hectare. Vorig jaar was er nog 1.700 kubieke meter beschikbaar, nu 700. Dan weet je het wel: met 90 procent minder water, heeft het geen zin om nog tomaten te zaaien. Veel velden zullen leeg blijven.’ Hij wijst naar de grote stapels gloednieuwe sproeiers die hij kocht. Ze zitten nog strak in het plastic. ‘Een investering van 20.000 euro.
De streek leeft van de industriële tomaten. Landbouwers leveren hun oogst aan de fabriek van de coöperatie, die er blikken met concentraat van maakt. ‘Onze tomaten belanden in de ketchup van Heinz’, zegt hij niet zonder trots. Nu zal de fabriek in de zomer voor het tweede jaar op rij gesloten blijven, omdat er niets te verwerken valt. Maar van opgeven is geen sprake. ‘Wij gaan ons water inzetten op katoen.’ Zo hoopt zijn familie toch nog de helft van de velden te redden.’
Maïs en olijven? Niet dit jaar.
Nergens is de droogte dramatischer dan in de velden rond de Guadalquivir, de machtige rivier die van Sevilla naar de Atlantische Oceaan stroomt. De waterreservoirs zijn maar voor 25 procent gevuld. Al vijf jaar op rij staan ze almaar droger. Heel wat gewassen, zoals maïs en olijfbomen, hebben dringend regen nodig om te overleven. Voor graan is het op veel plekken al te laat. Een oogst zo groot als de oppervlakte van België is al verloren gegaan.
Nieuwe records:
En zo lacht de hemel momenteel in heel Spanje het platteland uit. De Coordinadora de Organizaciones de Agricultores y Ganaderos, de Spaanse boerenbond, noemt de toestand niet minder dan ‘dantesk’. Niet alleen de teelt van tomaten is zwaar getroffen. Volgens de recentste cijfers die de organisatie publiceerde, lijdt meer dan 60 procent van het Spaanse platteland onder de droogte. Dat was nog voor de hitte een week geleden piekte met temperaturen tot bijna 40 graden. Her en der werden de records met sprongen van wel 5 graden gebroken. Ongezien, zelfs voor een land als Spanje.
Het noorden van Spanje ontsnapt ook niet:
Opvallend: ook heel wat streken in het noorden van het land ontsnappen niet aan de ellende. Zo zullen heel wat Catalaanse landbouwers de komende weken hun planten en bomen langzaam zien verdorren, nu een kanaal en cruciale waterader dichtgedraaid werd, voor het eerst sinds de bouw 159 jaar geleden. Boeren vrezen niet alleen voor het verlies van hun peren en appelen, maar ook voor de bomen zelf.
Dan maar geen paella meer:
Veel gewassen worden niet meer gezaaid. Vooral voor de rijst waarmee de Spanjaarden paella koken, ziet het er heel slecht uit. Onderweg naar La Puebla del Río aan de andere oever van de Guadalquivir geeft de wagen een buitentemperatuur van 44 graden aan. De hitte is verzengend. Dit was ooit het hart van de Spaanse rijstteelt, maar er groeit niets meer. Eduardo Vera, de stem van de arroceros of rijstboeren, toont hoe hoog boven het water van de rivier een grote buis uitsteekt die de velden irrigeert. Het water staat te laag om erdoor te kunnen. ‘Twee jaar geleden konden we nog 50 procent van onze normale rijstopbrengst oogsten, vorig jaar zakte dat naar 30 procent, dit jaar is er niets. We zijn hier van de winter naar de zomer gegaan. Er is geen lente meer.’
Samenvattend:
Het is het patroon dat verontrust. Landbouwers in het zuiden van Europa schrikken niet van droogte. De Romeinen en Arabieren groeven hier al kanalen om de velden te irrigeren. Maar het blijft nu al te lang wachten op een nat jaar dat de droge jaren goedmaakt. ‘Het evenwicht is zoek. Het water in de rivier wordt ook almaar zilter’, zegt Vera. Hij stopt langs een lapje grond waarop een wanhopige rijstboer wat tarwe heeft geplant. ‘Het zou nog groen moeten zijn, maar het is bruin. Klaar om te oogsten.’ De korrels verpulveren tussen zijn vingers. Te klein, niet goed van kwaliteit. Hij schudt zijn hoofd. ‘Dit is een drama. Iedereen leeft hier van de rijst, duizenden banen staan op het spel. Het leven valt hier stil, jongeren vertrekken. De Universiteit van Sevilla berekende dat een jaar zonder rijst voor ons een economisch verlies van 729 miljoen euro betekent.’
Er liggen wel technologische oplossingen voor de hand:
Alle landbouwers en verenigingen die we spreken, zien nochtans een snelle oplossing voor de problemen: meer infrastructuur. Pijpleidingen van het natte naar het droge Spanje, meer en grotere reservoirs om regen op te vangen. En meer inzetten op het – erg energievretende – ontzilten van water, zoals Israël al doet om in volle woestijn groenten en fruit te kunnen kweken en exporteren.
In elk geval zal Spanje moeten opschieten, het land dreigt letterlijk dood te gaan:
De toestand is ernstig. We zijn een van de landen die het zwaarst getroffen worden door de klimaatverandering. Onze natuurgebieden staan op het punt om te verdwijnen. Gewassen die hier al eeuwenlang geteeld worden, zoals olijven, hebben nu irrigatie nodig om te overleven. Er wordt almaar meer water verbruikt, terwijl het almaar minder regent. Er is bovendien geen politieke wil om het illegale verbruik van water in de landbouw aan te pakken.’ Haar conclusie: ‘Spanje kan niet langer de moestuin van Europa zijn. Onze landbouw moet veranderen.’
En de zomer moet nog beginnen.