CVTTPD2DQ schreef op zaterdag 25 februari 2023 @ 08:44:
[...]
Dat is een beetje het probleem met moderne productieketens. Niemand in de keten heeft een direct belang bij het controleren van de (groene/maatschappelijke) claims van zijn leveranciers. En aan het eind van de keten zit de consument, en die kan het helemaal niet.
Op een pak koffie staat misschien een foto van een lachende Zuid-Amerikaanse boer, maar ik kan natuurlijk niet controleren of de koffie in het pak ook echt geproduceerd is door een Zuid-Amerikaanse boer die reden heeft om blij te zijn. Iedere partij in de keten heeft belang bij liegen en verbloemen.
Dat betekent niet dat het hopeloos is; bedrijven hebben bijvoorbeeld ook een prikkel om te sjoemelen met hun boekhouding, en met de belastingen.
Hoe lossen we die problemen op? Bedrijven (iig grote bedrijven) zijn verplicht zich door een accountant door te laten lichten. En af en toe komt de FIOD langs om dat nog eens te doen. Natuurlijk kan de accountant corrupt zijn, en natuurlijk ziet de FIOD niet alles, maar de dreiging is er.
Er moet gewoon een "Groene FIOD" komen voor de groene claims van bedrijven.
[...]
Dit wordt actief onderzocht wat jij hier beschrijft. Dit is, heel erg samengevat en zonder teveel vakjargon de simpele versie, mijn huidige interpretatie en hoe we hiermee bezig gaan.
Ik denk dat we in de toekomst daar wel rekening mee moeten houden en daar gaat de literatuur ook heen. Dit is mijn interpretatie ervan, gebaseerd op de circulaire business-model-literatuur, maar doorgetrokken naar mijn vakgebied van systeemontwerp. En dit wordt nu uitgewerkt en opgeschreven.
Sustainability (voor zowel de brede, als de smalle variant van de definitie) is een ‘wicked’ problem. Een mogelijke manier om dit op te lossen is door het gebruik van ecosysteem denken (dat is al vrij oud, sinds ‘The Death of Competition van Moore’. Hierbij wordt dan gebruik gemaakt van het concept, door Vargo en Lusch geintroduceerd ‘co-creation of value’. Je kan waarde alleen samen maken. Je bent afhankelijk van anderen om je producten en diensten op de markt te brengen, en anderen zijn weer afhankelijk van jou. Zelfs een consument is dan onderdeel van dit systeem (want hij moet namelijk ook service verlenen aan het bedrijf, namelijk het afnemen van de service).
Hier is best al wel wat onderzoek in gedaan, bijvoorbeeld aan de VU. Maar dit waren niet echt ecosystemen in de meeste pure vorm. Het was meer onderzoeken of je toeleveranciers konden bestaan bij het aanbieden van jouw diensten (dit is nog steeds een kernproperty die ook in de circulaire wereld ‘waar’ moet zijn: namelijk de winstgevendheid van de actoren, linksom of rechtsom).
Nu spoelen we het onderzoek 20 jaar vooruit en komen we uit bij ‘sustainable/circulaire’ business-ecosystemen. De brede vorm van sustainability beslaan ruwweg alle SDG’s van de EU. De wat beperktere vorm alleen ‘close the loop’. Maar voor mijn verhaal maakt het weinig uit.
Een circulair ecosysteem heeft iets unieks. Het is namelijk een samengestelde service provider, waarbij een enkele organisatie (rol) voor het gehele ecosysteem de diensten aan gaat bieden. Deze diensten moeten meerdere life-cycles beslaan, van begin tot eind en je garandeert de sustainability constraint. Deze ‘interface’ tussen het ecosysteem en de klant wordt dan de regievoerder in het ecosysteem. Deze is dan verantwoordelijk voor de belofte die het ecosysteem maakt aan de consument EN maatschappij (mogelijk met een governance actor). Dat is het eerste ontwerpprobleem, daarna moet deze belofte intern gerealiseerd worden door een verzameling actoren. Die mogen individueel niet de sustainability constraint verbreken, maar zijn wel nodig om de belofte richting de klant te realiseren. Hier is regievoering voor nodig.
Je kunt hierbij denken aan als zoiets simpels:
• Garanderen dat je product wordt onderhouden tijdens de levensloop
• Garanderen dat de consument het product terug MOET brengen (vast in een service level agreemengt)
• Maar ook garanderen dat de producten sustainable ontwikkeld zijn (en hoe breder de definitie van sustainability hoe lastiger het is).
Hoe dat intern er verder uitziet? Een verzameling van service systems, die onderling op basis van service level agreements, de samengestelde belofte aan de klant proberen te realiseren. Waarbij de actoren dus niet de beloftes mogen verbreken. En dat is heel lastig nog. Ik neem een top-down-approach. Op de VU wordt een bottom-up approach bedacht, zoals we zien in de IT, service discovery en decentralized governance. Ik geloof niet echt in het laatste. De circulaire literatuur noemt het ook voornamelijk collaborative en neemt her en der ook een top-down-approach. Dus die ga ik nemen.
Voor wie meer wil lezen:
Eerste artikel legt het begrip van co-creation of value uit. Tweede artikel en derde artikel hoe we er nu voorstaan qua ontwerpen.
Vargo, S. L., & Lusch, R. F. (2008). Service-dominant logic: continuing the evolution. Journal of the Academy of marketing Science, 36, 1-10.
Konietzko, J., Bocken, N., & Hultink, E. J. (2020). Circular ecosystem innovation: An initial set of principles. Journal of Cleaner Production, 253, 119942.
de Pádua Pieroni, M., Pigosso, D. C., & McAloone, T. C. (2018). Sustainable qualifying criteria for designing circular business models. Procedia Cirp, 69, 799-804.