Stikstofaanpak Van der Wal onder druk: tientallen piekbelasters tegen uitkoopDe boeren die de meeste stikstofbelasting in natuurgebieden veroorzaken, zijn zelden van plan zich te laten uitkopen. Dat blijkt uit onderzoek van NRC. Wie dat wél overweegt, wilde vaak al stoppen voor het kabinet de uitkoopregeling aankondigde.
NRC rekende op basis van die definitie uit wie de piekbelasters zijn in de drie belangrijkste landbouwprovincies – Limburg, Noord-Brabant en Gelderland. De krant probeerde contact te leggen met alle boeren uit de top-100. Dat leidde tot gesprekken met 28 veehouders.
De grote piekbelasters weigeren om verschillende redenen zich uit te laten kopen, zeggen ze tegen NRC. Ze hebben het bedrijf recent overgenomen van hun ouders, of vinden dat ze het recht hebben om door te boeren – omdat hun vergunningen op orde zijn. Op het bod van minister Van der Wal reageren ze gelaten. „Ook al krijg ik een zak geld, wij hebben ons eigen stekkie opgebouwd en dat is niet te betalen”, zegt een veehouder uit Kootwijkerbroek, die anoniem wil blijven. Collega-boeren vinden de stikstofdoelen van het kabinet oneerlijk en vragen zich af of de natuur überhaupt lijdt onder hun stikstofuitstoot.
Contact met de provincie of het Rijk over de stoppersregeling hebben ze geen van allen nog gehad. Dat verbaast Wim de Vries, hoogleraar integrale stikstofeffectanalyse aan Wageningen University & Research. „Als je wilt dat een uitkoopregeling effect heeft, moet je weten hoeveel boeren eraan mee willen doen. Het is onbegrijpelijk dat de overheid dit nog niet weet.” LNV zegt te wachten op inschrijvingen
Het zou niet voor het eerst zijn dat een uitkoopregeling niet het gewenste resultaat zou behalen. Zulke regelingen voor veehouders hebben de afgelopen 25 jaar veel minder opgeleverd dan gehoopt, concludeerde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) afgelopen november in een onderzoek. Het planbureau acht het „moeilijk voorstelbaar” dat de huidige plannen worden gerealiseerd. Bij eerdere regelingen daalde de veestapel slechts met „enkele procenten”, terwijl nu een reductie van tientallen procenten nodig is.
Cruciaal voor het draagvlak van de piekbelastersaanpak is het landbouwakkoord, zegt stikstofprofessor Jan Willem Erisman van de Universiteit Leiden. Daarin wordt de toekomst van de landbouw vastgelegd.
Mochten niet genoeg boerenbedrijven zich inschrijven, dan kan het kabinet overstappen op „verplichtend instrumentarium”. Onteigening en het intrekken van vergunningen zijn „bestaande mogelijkheden”, zegt LNV. Ook minder zware instrumenten als het beprijzen van stikstofuitstoot „zijn denkbaar”.
Vanuit het NRC onderzoek kan dus met enige zekerheid geconcludeerd worden dat als uitkoop regelingen verlopen zoals die in het verleden hebben plaatsgevonden, dat ze dan niet het effect zullen hebben waarop wordt gerekend. Het is in die zin zoals het NRC artikel schrijft dat er schijnbaar geen onderzoek naar is gedaan met de huidige aanstaande regeling, maar misschien beseft men het zelf ook wel.
Beprijzen wellicht met het bieden op stikstof quota's zou een manier kunnen zijn voor de huidige politieke partijen om dit probleem op te lossen zonder zelf direct verantwoordelijkheid te hoeven nemen voor beslissingen, wat men ongeacht de maatregelen natuurlijk wel is. Zeker ook omdat andere sectoren in de economie velen malen kapitaalkrachtiger zijn dan de agrarische sector.
Volgens statista maakt de agrarische sector maar ongeveer 1.5% uit van het GDP van Nederland.