In het kader van het CDA is goed om op te merken dat het altijd belangrijk voor kiezers om partijen te controleren of ze daadwerkelijk hun kiezers vertegenwoordigen. Want een machtspartij zoals het CDA (maar ook de huidige VVD of vroeger de PvdA onder paars) zal nooit echt aan zelfreflectie doen, ondanks veel kritiek of rapporten, of vanzelf meer vertegenwoordigend optreden zolang ze de macht kan blijven behouden door herkozen te worden.
In dat kader kwam ik een opvallend artikel tegen van een oud CDA bestuurder van Wetenschappelijk Instituut voor het CDA.
Het CDA is overleden, maar Nederland heeft nog steeds een volkspartij nodigMachtspartijen op zoek naar ideeën worden ingewisseld voor ideeënpartijen op zoek naar macht, met een bijzondere rol voor leiders die staan, zelfs lijden, voor hun overtuiging. Het CDA had hier met Jan Peter Balkenende in de eerste tien jaar van deze eeuw nog enigszins een antwoord op. Sindsdien is de ‘C’ (van christelijk) gaan staan voor ‘copy cat’: proberen andere, meer ‘succesvolle’ partijen te imiteren als VVD-light, PVV-light, en nu BBB-light. Het is de allerbeste aanbeveling voor de originelen en dus een hopeloze strategie, hoezeer ook opgeleukt door nihilistische marketeers.
Dit is inderdaad een goede omschrijving van hoe het CDA heeft geacteerd, ze wilden verkiezingen winnen met alleen macht als doel, dus was de strategie niet het winnen van kiezen op basis van ideeën en vertegenwoordiging, maar het kopiëren van plannen waarvan ze denken dat ze electoraal goed liggen. Met als ultieme voorbeeld het CDA congres over de PVV.
Dat besluit op het congres zou diametraal moeten staan t.ov. een volkspartij met een ideologie en christelijke kernwaarden, Het was op dat moment al het definitieve einde ervan.
Men beoogde een brede volkspartij die mensen uit allerlei geledingen van de bevolking verbond, sociaal-economische lagen, stad en platteland, jong en oud, Groningen met Limburg, religieus en niet-religieus. Centraal stond een breed waardenpakket: publieke gerechtigheid, solidariteit, rentmeesterschap en gespreide verantwoordelijkheid. Die brede volkspartij is niet meer. Maar in feite was ze dat al lang niet meer: het CDA was al langer primair een machtspartij-op-zoek-naar-ideeën geworden, en met die ideeën wilde het al lang niet meer vlotten – wat het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA ook aandroeg.
Nederland heeft nog steeds een verbindende volkspartij nodig, die inhoudelijk enigszins staat voor de waarden die de oprichters van het CDA ooit bedacht hebben. De huidige CDA-leiding zal moeten beseffen dat als hen iets in de sfeer van de christen-democratie echt ter harte gaat, men het huidige CDA zal moeten opgeven en een nieuwe drager moet ontwikkelen. Het CDA is dood, lang leve een ‘christen-democratie-achtige’ volkspartij. Dit wordt voor het CDA, als het nog een keuze heeft, geen rustige zomer maar een zomer van bezinning en daadkracht – of van fatale lethargie.
Het interessante van zo'n observatie van een oud CDA bestuurder is dat pas vaak echt plaats vind zodra een partij in een bestaanscrisis beland. Het CDA heeft in het verleden rapporten geschreven over verkiezingsnederlagen, maar dat heeft nauwelijks effect gehad op het beleid of anderszins handelen van de partij.
Want hij draait er nog omheen en ziet nog kansen, maar het CDA is al heel lang niet meer in staat om te functioneren politiek partij met in breed vertegenwoordigende zin, d.w.z. de volkspartij. Sterker, onder Lubbers was daar eigenlijk al geen sprake meer van, Lubbers was zelf de uitvinder van de technocratie waar de schrijver z'n beklag over doet. Maar ook nu door zich onder invloed van de BBB ook in z'n geheel te richten op 1 sector in de economie, laat het CDA nog steeds zien dat ze het tegenovergestelde zijn van een brede volkspartij.
De grote kans op het einde van het CDA is een logisch gevolg van een (min of meer) functionerende democratie waarin de kiezer partijen uiteindelijk controleert op vertegenwoordiging. Ik zeg min of meer, want dat is wel een punt, het heeft wel decennia geduurd.
Ik denk niet het voor Omtzigt zelf als persoon verstandig is om te doen, maar door bovenstaande hoop ik wel dat Omtzigt met een eigen partij komt. Juist ook omdat hij in staat kan zijn andere partijen in een existentiële crisis te storen, wat de kans (!) op een reinigend effect naar meer vertegenwoordigende en op ideeën gebaseerde politiek verhoogd.
Ik zag kans, want ik daarvoor is er wel klimaat nodig in de politiek, journalistiek en media waarin dat kan ontstaan. Want dat klimaat laat ook al decennia te wensen over. Zeker op televisie is er (imho) een groot gebrek aan onafhankelijke journalistiek, waarin kwalitatief inhoudelijke debat ver te zoeken is.
"When I am weaker than you I ask you for freedom because that is according to your principles; when I am stronger than you I take away your freedom because that is according to my principles"- Frank Herbert