Ontwikkelingen turbulente energiemarkt

[Snowhite0901]

Volgens nu.nl moeten we gewoon de verwarming op 16 zetten....

Onze afhankelijkheid van Russisch gas kan in één keer weg zijn als we bereid zijn comfort in te leveren, zeggen energie-experts tegen NU.nl. Ze roepen het kabinet nu op een noodplan op te stellen. Belangrijke stappen: de thermostaat lager zetten, lege kantoren niet verwarmen en industrieel gebruik aanpakken. De hele EU kan zo honderden miljarden euro's besparen, die anders de Russische staatskas zouden spekken.

https://www.nu.nl/klimaat...we-comfort-inleveren.html

Modbreak:

Dit topic is afgesplitst uit De oorlog in Oekraïne - deel 2
Bespreek hier (iets) laagdrempeliger over de gevolgen op energie, klimaat als gevolg van de oorlog in Oekraïne.
Een korte discussie over verduurzamen kan en anders is er:

Diepgaandere discussies:
Klimaat: wetenschap en achtergronden
Energie - crisis & actualiteit
Kernenergie, ontwikkelingen en techniek

Voor overstappen:
Overstappen naar een nieuwe energieleverancier

En er is nog:
De Duurzame Kroeg deel 4

Let op: Hier geldt AWM / TL toegang. Kun je niet reageren? Kijk dan in Help, ik kan niet reageren?

[ Voor 76% gewijzigd door tweakduke op 08-03-2022 22:04 ]

[Brazos]

sdk1985 schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 15:34:
[...]

Kunnen die aardgas centrales uberhaupt kolen stoken? Ik tel er ruim 50 op aardgas; Wikipedia: Lijst van elektriciteitscentrales in Nederland .

Nee dat kan niet. Maar er zijn veel kolencentrales in Europa gesloten de afgelopen jaren. Opnieuw opstarten zou best mogelijk moeten zijn..

[asing]

Brazos schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:30:
[...]


Nee dat kan niet. Maar er zijn veel kolencentrales in Europa gesloten de afgelopen jaren. Opnieuw opstarten zou best mogelijk moeten zijn..

De Duitsers hebben ook nog een paar kerncentrales en ook Oostenrijk heeft er eentje. Dat is een curieus ding. Stamt uit de jaren 70 maar is na de bouw nooit aangezet. Het is nu een volledig functioneel museum.

We hebben een bepaalde energiebehoefte en die moet nu ergens anders vandaan komen. Dat geldt voor heel Europa.

[Brazos]

Er gaan in Amerika geruchten over een soort Marshallplan met warmtepompen voor Europa. Om de Amerikaanse industrie aan te wenden Europa van het gas te krijgen. Dat zou nog eens een mooi initiatief zijn.

[CurlyMo]

Brazos schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:36:
Er gaan in Amerika geruchten over een soort Marshallplan met warmtepompen voor Europa. Om de Amerikaanse industrie aan te wenden Europa van het gas te krijgen. Dat zou nog eens een mooi initiatief zijn.

En zelf rond blijven rijden in auto's met een verbruik van 1-op-10 of minder... Ik ben overigens wel benieuwd naar je bron.

[ Voor 5% gewijzigd door CurlyMo op 08-03-2022 16:38 ]

[Michael_OsGroot]

Brazos schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:36:
Er gaan in Amerika geruchten over een soort Marshallplan met warmtepompen voor Europa. Om de Amerikaanse industrie aan te wenden Europa van het gas te krijgen. Dat zou nog eens een mooi initiatief zijn.

Waar gaan die geruchten?

[Shamalamadindon]

Brazos schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:36:
Er gaan in Amerika geruchten over een soort Marshallplan met warmtepompen voor Europa. Om de Amerikaanse industrie aan te wenden Europa van het gas te krijgen. Dat zou nog eens een mooi initiatief zijn.

If true, zegt ook wat over de mens dat er een oorlog nodig is om een serieuze schop te geven.

[Brazos]

CurlyMo schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:37:
[...]

En zelf rond blijven rijden in auto's met een verbruik van 1-op-10 of minder... Ik ben overigens wel benieuwd naar je bron.

Dat zou zo'n initiatief slecht maken? Of kan een initiatief goed zijn, terwijl er op andere fronten ook nog ruimte is voor verbetering?

[Stroopwafels]

Brazos schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:36:
Er gaan in Amerika geruchten over een soort Marshallplan met warmtepompen voor Europa. Om de Amerikaanse industrie aan te wenden Europa van het gas te krijgen. Dat zou nog eens een mooi initiatief zijn.

NEWS -- WH aides in early discussions over "HEAT PUMPS FOR EUROPE" program to use US manufacturing power to send massive numbers of energy-efficient pumps to Europe to buffer Russia energy blow.

Exploring use of DPA, DOD $.

Major logistical hurdleshttps://t.co/ZrObMh91YI

— Jeff Stein (@JStein_WaPo) 8 maart 2022

https://www.washingtonpos...bans-russian-oil-imports/

White House aides, for instance, have studied plans to dramatically scale up U.S. production of energy-efficient heat pumps that they hoped could be used in Europe if European leaders decided to cut its imports of Russian oil, three people with knowledge of the matter said. Biden officials have weighed whether these heat pumps could be produced through the Defense Production Act, an emergency national defense law, or through procurement programs at the Department of Defense, the people said. Some advocates close to the effort have compared the idea to the “Lend-Lease Act” program through which the U.S. sent critical supplies to the Allied nations that had been invaded by Germany in World War II.

[Proton_]

Het was geloof ik een idee van McKibben, voordat hij zich realiseerde dat Europese warmtepompen een vol cop-punt beter scoren.

https://billmckibben.subs...for-peace-and-freedom?s=r
Van 28 februari.
Het is dus opgepakt

[ Voor 31% gewijzigd door Proton_ op 08-03-2022 16:45 ]

[MikeyMan]

En de stroom voor die warmtepompen komt uit de lucht vallen?

Daarnaast... Amerikanen en apparatuur

[ Voor 26% gewijzigd door MikeyMan op 08-03-2022 16:43 ]

[sugarlevi01]

Brazos schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:36:
Er gaan in Amerika geruchten over een soort Marshallplan met warmtepompen voor Europa. Om de Amerikaanse industrie aan te wenden Europa van het gas te krijgen. Dat zou nog eens een mooi initiatief zijn.

Ja mooi man, voor de Amerikaanse industrie.
Kunnen we niet zelf wat warmtepomp fabrieken bouwen in in het zuiden en oosten van Europa?
Volgens mij kunnen Spanje/Portugal/Griekenland/Zuiden van Italië, maar ook een aantal Oost-Europese landen wel een beetje investeringen gebruiken. Voordat ze helemaal leeggetrokken zijn qua jeugd die naar betere oorden vertrekt.

Als extra voordeel kunnen we het zonnigere zuiden gebied deels volgooien met zonnepanelen, zodat ze een deel van de benodigde productie energie zelf kunnen opwekken. Ze hebben ook nog wat kustgebieden, en leuke hoogtes waar je prima wat windturbines kunt neerknallen.

Extra voordeel, meer banen, dus ook kansen voor ons om naar het zonnigere zuiden te gaan, waar de huizenprijzen lager liggen.

[Yucon]

sugarlevi01 schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:45:
[...]


Ja mooi man, voor de Amerikaanse industrie.
Kunnen we niet zelf wat warmtepomp fabrieken bouwen in in het zuiden en oosten van Europa?
Volgens mij kunnen Spanje/Portugal/Griekenland/Zuiden van Italië, maar ook een aantal Oost-Europese landen wel een beetje investeringen gebruiken. Voordat ze helemaal leeggetrokken zijn qua jeugd die naar betere oorden vertrekt.

Als extra voordeel kunnen we het zonnigere zuiden gebied deels volgooien met zonnepanelen, zodat ze een deel van de benodigde productie energie zelf kunnen opwekken. Ze hebben ook nog wat kustgebieden, en leuke hoogtes waar je prima wat windturbines kunt neerknallen.

Extra voordeel, meer banen, dus ook kansen voor ons om naar het zonnigere zuiden te gaan, waar de huizenprijzen lager liggen.

Innova monoblocks komen bijvoorbeeld uit Italië en de Auer warmtepompboilers uit Frankrijk.

[Proton_]

Vaillant warmtepompen komen uit Tsjechië dacht ik, maar kan ook Duitsland of Oostenrijk zijn. Wel EU in ieder geval. En op het moment slecht leverbaar want geexplodeerde vraag
Alle hulp is welkom, denk ik.

@MikeyMan De route Rusland-gascentrale-warmtepomp halveert Poetins cashflow ten opzichte van Rusland-HR ketel.
Nou kan je daar nog een H- en L-gas verhaal bij vertellen maar het blijft een goed idee.

[ Voor 32% gewijzigd door Proton_ op 08-03-2022 16:58 ]

[Brent]

MikeyMan schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:42:
En de stroom voor die warmtepompen komt uit de lucht vallen?

Van wat ik begrijp mag je op een COP van ~4 rekenen met een warmtepomp, dus zelfs al blijven we met gascentrales stroom opwekken, gaat ons verbruik gasverbruik zo ~4 omlaag.

[NiGeLaToR]

MikeyMan schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:42:
En de stroom voor die warmtepompen komt uit de lucht vallen?

Daarnaast... Amerikanen en apparatuur

Toch stippen we hier een interessant aspect van de oorlog tussen Rusland en Ukraine in - waarbij ook dit weer een verkenning van eigen gedrag oplevert (nu hij even niet hier is weten we pas hoeveel we geleerd hebben van Virtuozzo ).

Als kikkers in de opwarmende pan hebben we notabene overwogen meer afhankelijkheid van Rusland op te bouwen, dan af te bouwen. Elke vorm van werkelijk groene investering is uitegerekend in Nederland lang uitgesteld, waarbij we ook nog onze interne gas-problematiek ondervonden.

Nu is er een noodsituatie en zullen we wel moeten en wordt het denken in oplossingen. Netbeheerders moeten vrijspel krijgen om een energiesnelweg te maken die geschikt is voor onze behoeftes en bestendig is tegen overbelasting (is het niet, mijn zonnepanelen staan al weer halve dagen uit wegens overbelast net) en korte termijn en lange termijn oplossingen moeten nu gewoon geregeld worden: geen tijd om te overleggen of uit te stellen.

En het mooie is: dit moest toch. Dan maar even door de zure appel heen. De grap met verduurzaming is dat het zichzelf terugverdient, dus dat het nu even inhakt op de schatkist maakt niet zoveel uit - als de energiebehoefte daalt en we meer uit duurzame bron halen reguleert het op middellange termijn de energieprijs ook meteen.

Ergens zou je dus moeten hopen dat Rusland het gas even dichtdraait om te laten weten dat het menens is, blijkbaar moet het zover komen voor we in actie komen.

[MikeyMan]

Brent schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:56:
[...]

Van wat ik begrijp mag je op een COP van ~4 rekenen met een warmtepomp, dus zelfs al blijven we met gascentrales stroom opwekken, gaat ons verbruik gasverbruik zo ~4 omlaag.

Dat werkt zo niet. 1m3 gas bevat energie gelijkwaardig aan 9,77kWh stroom.
Cop 4 maakt dat je uit 1kWh stroom 4 kWh warmte kunt halen.

1:4 is een beetje overdreven

Maar zolang we geen alternatief hebben voor gas, kolen of oliecentrales blijft het voorlopig problematisch.

[ Voor 10% gewijzigd door MikeyMan op 08-03-2022 17:01 ]

[Brent]

MikeyMan schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 17:00:
[...]


Dat werkt zo niet. 1m3 gas bevat energie gelijkwaardig aan 9,77kWh stroom.
Cop 4 maakt dat je uit 1kWh stroom 4 kWh warmte kunt halen.

1:4 is een beetje overdreven

Dat maakt niet uit: voor een graad verwarming moet je x Joule erin pompen. Of je die nu uit gas, electriek (resistief), of uit de buitenlucht (warmtepomp) haalt, dat maakt niet uit.

Stel: je hebt nu 1 kuub per dag nodig (ik zei stel!). Dat is 9,77kWh equiv. Je zou dus je CV kunnen vervangen met een resistieve verwarmer, waar je 9,77kWh doorheen moet jassen. Equivalent kwa verwarming. Heb je een warmtepomp met COP=4, dan heb je maar 9,77/4=2,44kWh nodig. Die kan eventueel opgewerkt worden in een gascentrale, welke volgens mij dicht tegen de efficiëntie van 1 zit (dus uit 1 kuub gas haalt hij 9,77kWh).

[ Voor 77% gewijzigd door Brent op 08-03-2022 17:07 ]

[CurlyMo]

Brazos schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:39:
[...]


Dat zou zo'n initiatief slecht maken? Of kan een initiatief goed zijn, terwijl er op andere fronten ook nog ruimte is voor verbetering?

Tuurlijk vind ik het een goed idee, maar elke euro / dollar kan je maar één keer uitgeven. Dan vind ik in dit specifieke geval klimaat een stuk belangrijker. Voor het klimaat zou het beter zijn als de US het geld in eigen land uitgeeft om zijn klimaatdoelstellingen te halen.

[Sissors]

Brent schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 17:02:
[...]

Dat maakt niet uit: voor een graad verwarming moet je x Joule erin pompen. Of je die nu uit gas, electriek, of uit de buitenlucht (warmtepomp) haalt, dat maakt niet uit.

Let op: je hoeft nergens 1kWh aan 1m3 gelijk te stellen

Maar de gascentrale heeft behoorlijke verliezen die je wel mee moet nemen dan. Met hergebruik van zijn restwarmte wordt dat een complex verhaal, maar die heeft zeker niet 100% rendement. En sowieso zou ik beginnen met beter isoleren bij meer woningen/gebouwen. Maar ietwat offtopic hier

[hexta]

Leuk al die verhalen over warmptepompen, Maar als we alle huishoudens van het gas afhalen zijn we 13% verder.
Ik zeg niet dat er geen stappen in gemaakt worden, maar dit lijkt me toch niet de grootste stap die er gemaakt kan worden?

[Brent]

Sissors schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 17:03:
[...]

Maar de gascentrale heeft behoorlijke verliezen die je wel mee moet nemen dan. Met hergebruik van zijn restwarmte wordt dat een complex verhaal, maar die heeft zeker niet 100% rendement. En sowieso zou ik beginnen met beter isoleren bij meer woningen/gebouwen. Maar ietwat offtopic hier

Hoe behoorlijk de verliezen zijn weet ik niet, ik dacht juist zeer gering. Uiteraard zijn er verliezen, en moet je ervoor corrigeren. Maar ik kan me niet voorstellen dat een gascentrale slechts 25% efficiënt is.

[ Voor 4% gewijzigd door Brent op 08-03-2022 17:08 ]

[Michael_OsGroot]

Brent schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 17:07:
[...]

Hoe behoorlijk de verliezen zijn weet ik niet, ik dacht juist zeer gering. Uiteraard zijn er verliezen, en moet je ervoor corrigeren. Maar ik kan me niet voorstellen dat een gascentrale slechts 25% efficiënt is.

Ik weet niet of de cijfers kloppen, maar er zit een gascentrale vlakbij Amsterdam:

Wikipedia: Centrale Diemen

Het moest een milieuvriendelijke centrale worden, met een vermogen van 435 MW, mede vanwege het hoge rendement van 59%. Verder wordt er voor 260 MW aan warmte geproduceerd waardoor het rendement wordt verhoogd naar maximaal 85%.

Die warmte gaat naar een warmtenet waar o.a Diemen en Almere op zit. En volgens mij ook Amsterdam deels.


Maar inderdaad, als hier het getal 59% staat dan zal het in de praktijk minstends 40% zijn

[ Voor 5% gewijzigd door Michael_OsGroot op 08-03-2022 17:11 ]

[Proton_]

Wikipedia: Stoom- en gascentrale
50-60%, >80% met restwarmtebenutting.
Dus met cop4-5 komt dat op 200-300% systeemrendement tegenover 109% in een "HR" ketel.
Maar het is een Europees probleem, Italië en Duitsland leunen harder op Russisch gas.
Warmtepompen zijn een no-regret maatregel.

[ Voor 23% gewijzigd door Proton_ op 08-03-2022 17:15 ]

[Russel88]

Grappig al die verhalen om van het relatieve schone gas af te stappen om maar niet afhankelijk te zijn van Putin.
Ondertussen wel gewoon olie af nemen van Saoedi Arabie en uiteraard ook wapens leveren zodat zij hun proxy kunnen uitvechten in Jemen.
Maar ja, dat gebeurt niet in Europa, boeit ons dus niet.

[n0pe]

Russel88 schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 17:13:
Grappig al die verhalen om van het relatieve schone gas af te stappen om maar niet afhankelijk te zijn van Putin.
Ondertussen wel gewoon olie af nemen van Saoedi Arabie en uiteraard ook wapens leveren zodat zij hun proxy kunnen uitvechten in Jemen.
Maar ja, dat gebeurt niet in Europa, boeit ons dus niet.

Ja en? We willen niet van het gas af omdat het vies is maar omdat we niet afhankelijk willen zijn van Rusland. Verder is er zoiets als de energie transitie waarin we energie uit niet hernieuwbare bronnen willen terugdringen.

Het een staat los van het ander.

Verder is Saudi-Arabië een noodzakelijk kwaad maar dat is verder niet relevant in dit topic.

[ Voor 3% gewijzigd door n0pe op 08-03-2022 17:21 ]

[Apache4u]

Volgens verschillende bronnen gaat UK ook stoppen met de import van Russische olie.

Nu zet dat allemaal weinig zoden aan de dijk zolang wij en DE nog wel olie importeren. Na China zijn dat namelijk de landen die de meeste Russische olie importeren als het gaat om barrels.
Bij ons is die import goed voor 23% van het totaal. In Duitsland zelfs 30%.

bron:
https://www.iea.org/repor...rket-and-russian-supply-2

en het (naar mijn mening erg interessante) overzicht:

[franssie]

Brent schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 17:07:
[...]

Hoe behoorlijk de verliezen zijn weet ik niet, ik dacht juist zeer gering. Uiteraard zijn er verliezen, en moet je ervoor corrigeren. Maar ik kan me niet voorstellen dat een gascentrale slechts 25% efficiënt is.

offtopic:
het is inderdaad behoorlijk offtopic hier, maar geoplolitiek gezien zijdelings wel relevant. Ik verwarm sinds deze winter 99% met een aircon en dat bevalt prima, en op een dag als deze wordt er voldoende energie opgewekt door wind en zon - nog even los van mijn eigen panelen - om dat ding gasloos aan te sturen.
Maar zoals ook terecht opgemerkt is slechts 13% van het gas voor rekening van huishoudens dus blijven het druppels op hete platen, Voor mij onder aan de streep verwacht ik een groot deel van de aircon dit jaar al terug te verdienen

[Prosac]

Russel88 schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 17:13:
Grappig al die verhalen om van het relatieve schone gas af te stappen om maar niet afhankelijk te zijn van Putin.
Ondertussen wel gewoon olie af nemen van Saoedi Arabie en uiteraard ook wapens leveren zodat zij hun proxy kunnen uitvechten in Jemen.
Maar ja, dat gebeurt niet in Europa, boeit ons dus niet.

Als ik Biden nu zo hoor, was Poetin de laatste druppel en gaan ze samen met de EU nu volop inzetten op onafhankelijk worden van "tirannen en despoten" voor olie en gas. Ik hoorde inderdaad ook een "Green new deal" en een Marshallplan voor energieneutraal worden.

[Ligone]

NiGeLaToR schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:57:
[...]


En het mooie is: dit moest toch. Dan maar even door de zure appel heen. De grap met verduurzaming is dat het zichzelf terugverdient, dus dat het nu even inhakt op de schatkist maakt niet zoveel uit - als de energiebehoefte daalt en we meer uit duurzame bron halen reguleert het op middellange termijn de energieprijs ook meteen.

Ergens zou je dus moeten hopen dat Rusland het gas even dichtdraait om te laten weten dat het menens is, blijkbaar moet het zover komen voor we in actie komen.

Dus de gedachte is dat we even met zen allen ons huis gaan omvormen tot een ruwbouw om te isoleren, vloerverwarming te leggen om dan efficiënt een warmtepomp te kunnen gebruiken om er voor te zorgen dat we van het gas gaan? Dit terwijl er nu geen enkele toekomstzekerheid is in hoeverre dit nog gaat escaleren en we ons geld misschien heel hard nodig hebben als we zelf moeten gaan lopen?

Dat Den Haag maar snel zorgt dat er gas genoeg is... Nog een geluk dat de zomer er aan zit te komen.

[DoubleDutch]

Wat ik mij afvraag, de US en UK kopen geen gas en olie meer in van Rusland omdat ze niet van hun afhankelijk zijn, nu roepen ze binnen Nederland dat ze langzaam minder gas gaan inkopen van Rusland en in 2030 helemaal onafhankelijk willen zijn, waarom zou Putin daarop wachten en niet gewoon morgen de gaskraan dicht draaien?

[pjot1]

Precies, aannemers hebben toch niks te doen....

[Mektheb]

DoubleDutch schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 18:42:
Wat ik mij afvraag, de US en UK kopen geen gas en olie meer in van Rusland omdat ze niet van hun afhankelijk zijn, nu roepen ze binnen Nederland dat ze langzaam minder gas gaan inkopen van Rusland en in 2030 helemaal onafhankelijk willen zijn, waarom zou Putin daarop wachten en niet gewoon morgen de gaskraan dicht draaien?

1 van zijn aders waar het geld vandaan komt.

Ze leven alweer in de jaren 80 als ze alles zelf afsluiten gaan ze terug naar de jaren 60

[Adriaan71]

DoubleDutch schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 18:42:
Wat ik mij afvraag, de US en UK kopen geen gas en olie meer in van Rusland omdat ze niet van hun afhankelijk zijn, nu roepen ze binnen Nederland dat ze langzaam minder gas gaan inkopen van Rusland en in 2030 helemaal onafhankelijk willen zijn, waarom zou Putin daarop wachten en niet gewoon morgen de gaskraan dicht draaien?

Dat gaat ie toch wel doen. Zo kan hij de hele Europese economie om zeep helpen.

Dat is nu ook gebeurd met zijn land.

[HEY_DUDE]

DoubleDutch schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 18:42:
Wat ik mij afvraag, de US en UK kopen geen gas en olie meer in van Rusland omdat ze niet van hun afhankelijk zijn, nu roepen ze binnen Nederland dat ze langzaam minder gas gaan inkopen van Rusland en in 2030 helemaal onafhankelijk willen zijn, waarom zou Putin daarop wachten en niet gewoon morgen de gaskraan dicht draaien?

Rusland kan de inkomsten niet missen en Europa het gas niet. Hoop gedreigd af en toe minder leveren zoals hij ook deze winter deed, maar uiteindelijk gewoon leveren.

[DoubleDutch]

Adriaan71 schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 18:44:
[...]


Dat gaat ie toch wel doen. Zo kan hij de hele Europese economie om zeep helpen.

Dat is nu ook gebeurd met zijn land.

Precies, dat hebben wij laten gebeuren dus ik verwacht dat hij dit net zo hard terug doet.

[asing]

Ligone schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 18:35:
[...]


Dus de gedachte is dat we even met zen allen ons huis gaan omvormen tot een ruwbouw om te isoleren, vloerverwarming te leggen om dan efficiënt een warmtepomp te kunnen gebruiken om er voor te zorgen dat we van het gas gaan? Dit terwijl er nu geen enkele toekomstzekerheid is in hoeverre dit nog gaat escaleren en we ons geld misschien heel hard nodig hebben als we zelf moeten gaan lopen?

Dat Den Haag maar snel zorgt dat er gas genoeg is... Nog een geluk dat de zomer er aan zit te komen.

Ik keek net het 6 uur journaal. Er blijkt onder de Noordzee ook nog een flink veld te zitten. Dat is genoeg voor 2 jaar. In de tussentijd maar een paar kerncentrales neerzetten.

Timmermans mocht ook iets zeggen overigens. Die begreep dat landen langer doorgingen met kernenergie en kolen en dat dat wat hem betreft toegestaan was. Hij stond niet te juichen maar begreep het wel.

Ik vind het overigens een beetje een non-dicussie, dat snel-door-de-transitie-heen. Als eerste kost dat echt klauwen met geld. Ik heb cijfers gezien van 25-40.000 euro. Als je dan een rekening hebt van 1000-1500 euro dan kom je nooit meer uit de kosten. Daarnaast is er geen bouwvakker te krijgen, installatiemonteurs die opgeleid zijn voor warmtepompen zijn schaars, ze gaan om de haverklap kapot. Nefit levert ze bijvoorbeeld, maar heeft gewoon geen monteurs om je te helpen. Ook ons stroomnet is er gewoon niet op berekend dat er zoveel stroom doorheen moet. De netbeheerders kunnen ook niet aan personeel komen, en het plaatsen van extra voorzieningen kost gewoon 8-10 jaar, waarvan bijna 8 jaar gespendeerd wordt aan procedures omdat NIMBY ineens ook een dingetje is.

Dus hier komt een pelletkachel. Dan bestaat dat hele probleem voor mij niet meer .

[Adriaan71]

DoubleDutch schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 18:48:
[...]


Precies, dat hebben wij laten gebeuren dus ik verwacht dat hij dit net zo hard terug doet.

Tja en China heeft dorst zat

[Ligone]

asing schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 18:48:
[...]


Dus hier komt een pelletkachel. Dan bestaat dat hele probleem voor mij niet meer .

Vergeet wel niet dat zonder stroom je ook geen pellets kachelt! 🤪

[redwing]

Adriaan71 schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 18:48:
[...]


Tja en China heeft dorst zat

Alleen hebben ze een veel te dun rietje om het daarheen te krijgen en daarnaast betalen zo ook nog eens een bodemprijs.

[Adriaan71]

redwing schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 18:51:
[...]

Alleen hebben ze een veel te dun rietje om het daarheen te krijgen en daarnaast betalen zo ook nog eens een bodemprijs.

Je ziet wel eens hoe snel China kan bouwen. Dit probleem is toch niet volgende week opgelost.

Heel Europa op zijn kont en China sponsert Rusland en groeit groter

[asing]

Ligone schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 18:50:
[...]


Vergeet wel niet dat zonder stroom je ook geen pellets kachelt! 🤪

Zonder stroom doet je warmtepomp het ook niet .

[daanb14]

NiGeLaToR schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:57:
[...]


Toch stippen we hier een interessant aspect van de oorlog tussen Rusland en Ukraine in - waarbij ook dit weer een verkenning van eigen gedrag oplevert (nu hij even niet hier is weten we pas hoeveel we geleerd hebben van Virtuozzo ).

Als kikkers in de opwarmende pan hebben we notabene overwogen meer afhankelijkheid van Rusland op te bouwen, dan af te bouwen. Elke vorm van werkelijk groene investering is uitegerekend in Nederland lang uitgesteld, waarbij we ook nog onze interne gas-problematiek ondervonden.

Nu is er een noodsituatie en zullen we wel moeten en wordt het denken in oplossingen. Netbeheerders moeten vrijspel krijgen om een energiesnelweg te maken die geschikt is voor onze behoeftes en bestendig is tegen overbelasting (is het niet, mijn zonnepanelen staan al weer halve dagen uit wegens overbelast net) en korte termijn en lange termijn oplossingen moeten nu gewoon geregeld worden: geen tijd om te overleggen of uit te stellen.

En het mooie is: dit moest toch. Dan maar even door de zure appel heen. De grap met verduurzaming is dat het zichzelf terugverdient, dus dat het nu even inhakt op de schatkist maakt niet zoveel uit - als de energiebehoefte daalt en we meer uit duurzame bron halen reguleert het op middellange termijn de energieprijs ook meteen.

Ergens zou je dus moeten hopen dat Rusland het gas even dichtdraait om te laten weten dat het menens is, blijkbaar moet het zover komen voor we in actie komen.

Een zeer dichtbij familielid werkt bij een van de drie grote netbeheerders. Zij zitten wel met een paar flinke problemen. Lange vergunningsprocedures, geen toestemming om te monitoren waar de spanning op het net oploopt, niet het extra geld krijgen in de vorm van meer inleg van de overheid of een hoger vastrecht, waar netbeheer Nederland wel al jaren om vraagt, maar vooral personeelstekort. Er is gewoon echt veel te weinig elektrotechnisch personeel om op zo'n snelheid dat werk te gaan doen. Dat de ACM het salaris reguleert helpt dan ook niet mee. Als we dit voor elkaar willen krijgen moet het extreem aantrekkelijk worden gemaakt om voor de netbeheerders te gaan werken.

Edit: Ik denk dan ook dat het zeker niet ligt aan onwil bij de netbeheerders, maar voor een groot deel ook roeien met de riemen die je hebt.

[ Voor 3% gewijzigd door daanb14 op 08-03-2022 18:56 ]

[asing]

Adriaan71 schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 18:52:
[...]


Je ziet wel eens hoe snel China kan bouwen. Dit probleem is toch niet volgende week opgelost.

Heel Europa op zijn kont en China sponsert Rusland en groeit groter

Ik denk dat je dat economisch anders moet zien. Rusland is afgesloten van de wereldeconomie en niemand wil nog Russisch gas. Dus als je het tegen marktconform tarief niet kwijt kan dan moet je zakken in je prijs. Uiteindelijk zal China happen maar die snappen dit ook heel goed. Als wij het niet kopen blijven jullie ermee zitten.

Daar komt bij dat de Russische gaswinning nogal duur is. De velden zitten in koude afgelegen gebieden en de pijplijnen waren zo duur mogelijk.

[asing]

daanb14 schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 18:54:
[...]

Een zeer dichtbij familielid werkt bij een van de drie grote netbeheerders. Zij zitten wel met een paar flinke problemen. Lange vergunningsprocedures, geen toestemming om te monitoren waar de spanning op het net oploopt, niet het extra geld krijgen in de vorm van meer inleg van de overheid of een hoger vastrecht, waar netbeheer Nederland wel al jaren om vraagt, maar vooral personeelstekort. Er is gewoon echt veel te weinig elektrotechnisch personeel om op zo'n snelheid dat werk te gaan doen. Dat de ACM het salaris reguleert helpt dan ook niet mee. Als we dit voor elkaar willen krijgen moet het extreem aantrekkelijk worden gemaakt om voor de netbeheerders te gaan werken.

Edit: Ik denk dan ook dat het zeker niet ligt aan onwil bij de netbeheerders, maar voor een groot deel ook roeien met de riemen die je hebt.

Het is enorm off-topic maar ik las dat er in de regio Bergen op Zoom een probleem is ontstaan. Om dat op te lossen moest er een nieuw onderstation?? geplaatst worden in Halsteren. Jaren later, en vele inspraakrondes, waren ze het uiteindelijk over eens waar dat ding moest komen. Toen kwam er ineens een 4e locatie. Dat moest dan weer onderzocht worden.... Kon een paar maanden duren. Voor de netbeheerder is dat 1 a 2 jaar extra uitstel.

Panelen op het dak? GRAAG! Windmolen uit het zicht maar in de buurt? GRAAG! Een onderstation in de buurt om die stroom weg te voeren? Nee-nee, NIMBY!

Dus... alle groene plannen in de buurt van Bergen op Zoom mogen weer de ijskast in want een paar bewoners van Halsteren zijn het er niet mee eens.

Ja, zo rollen we tegenwoordig

[HvdBent]

asing schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 18:48:
[...]


Ik keek net het 6 uur journaal. Er blijkt onder de Noordzee ook nog een flink veld te zitten. Dat is genoeg voor 2 jaar. In de tussentijd maar een paar kerncentrales neerzetten.

Timmermans mocht ook iets zeggen overigens. Die begreep dat landen langer doorgingen met kernenergie en kolen en dat dat wat hem betreft toegestaan was. Hij stond niet te juichen maar begreep het wel.

Ik vind het overigens een beetje een non-dicussie, dat snel-door-de-transitie-heen. Als eerste kost dat echt klauwen met geld. Ik heb cijfers gezien van 25-40.000 euro. Als je dan een rekening hebt van 1000-1500 euro dan kom je nooit meer uit de kosten. Daarnaast is er geen bouwvakker te krijgen, installatiemonteurs die opgeleid zijn voor warmtepompen zijn schaars, ze gaan om de haverklap kapot. Nefit levert ze bijvoorbeeld, maar heeft gewoon geen monteurs om je te helpen. Ook ons stroomnet is er gewoon niet op berekend dat er zoveel stroom doorheen moet. De netbeheerders kunnen ook niet aan personeel komen, en het plaatsen van extra voorzieningen kost gewoon 8-10 jaar, waarvan bijna 8 jaar gespendeerd wordt aan procedures omdat NIMBY ineens ook een dingetje is.

Dus hier komt een pelletkachel. Dan bestaat dat hele probleem voor mij niet meer .

Een groot deel van de uranium komt uit? Rusland...,(35%) en pellets zijn leuk, maar ook de bulk van ons hout komt uit??? Juist goed geraden..... Dus je lost niets op met een pelletkachel of Nucleaire energie. Sterker nog, we moeten het niet willen.
Ik ga dit jaar vrolijk verder met isoleren (voorkant triple glas, dak rc8,5 isolatie) en de verwarming staat heerlijk op 18 graden, meer dan genoeg met vloerverwarming. Als de ketel op is komt er of stadswarmte (afhankelijk van of we dat voor elkaar krijgen met Meta in Zeewolde) of er komt een warmtepomp lucht water.

[franssie]

HvdBent schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 19:05:
[...]

<>of er komt een warmtepomp lucht water.

offtopic:
als je niet van de ene maffia naar de andere wil gaan, ga voor de warmtepomp. Energienetten zijn voornamelijk rendabel voor de uitbaters

[daanb14]

asing schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 19:04:
[...]

Het is enorm off-topic maar ik las dat er in de regio Bergen op Zoom een probleem is ontstaan. Om dat op te lossen moest er een nieuw onderstation?? geplaatst worden in Halsteren. Jaren later, en vele inspraakrondes, waren ze het uiteindelijk over eens waar dat ding moest komen. Toen kwam er ineens een 4e locatie. Dat moest dan weer onderzocht worden.... Kon een paar maanden duren. Voor de netbeheerder is dat 1 a 2 jaar extra uitstel.

Panelen op het dak? GRAAG! Windmolen uit het zicht maar in de buurt? GRAAG! Een onderstation in de buurt om die stroom weg te voeren? Nee-nee, NIMBY!

Dus... alle groene plannen in de buurt van Bergen op Zoom mogen weer de ijskast in want een paar bewoners van Halsteren zijn het er niet mee eens.

Ja, zo rollen we tegenwoordig

Jup, Precies dit. Genoeg over gehoord inmiddels. Moet ergens een station geplaatst worden, wil een nimby weer niet. Moet het weer ergens anders. Kan allemaal, maar dan moeten ook alle kabels verlegd of vervangen worden (is weer afhankelijk van de hoeveelheid verbindingsmoffen op een tracé, daar is een maximum voor i.v.m. transportverlies en hitte) en dat kost dan weer een hoop extra geld, werkvoorbereiding/planning, budget en ga zo maar door

[redwing]

asing schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 18:59:
[...]
Ik denk dat je dat economisch anders moet zien. Rusland is afgesloten van de wereldeconomie en niemand wil nog Russisch gas. Dus als je het tegen marktconform tarief niet kwijt kan dan moet je zakken in je prijs. Uiteindelijk zal China happen maar die snappen dit ook heel goed. Als wij het niet kopen blijven jullie ermee zitten.

Daar komt bij dat de Russische gaswinning nogal duur is. De velden zitten in koude afgelegen gebieden en de pijplijnen waren zo duur mogelijk.

Waarbij ze ook nog het grote probleem hebben dat die koude gebieden steeds warmer aan het worden zijn. Pijpen en apparatuur die op de permafrost staan, gaan om de haverklap kapot omdat de grond door de opwarming van de aarde te ontdooit.

[Gizzy]

Adriaan71 schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 18:52:
[...]


Je ziet wel eens hoe snel China kan bouwen. Dit probleem is toch niet volgende week opgelost.

Heel Europa op zijn kont en China sponsert Rusland en groeit groter

Ik zou zeggen verdiep je even in de status van China op dit moment. Economisch gaat het daar ook niet heel lekker. Daarnaast hebben ze binnen 10-15 jaar een groot probleem, demografisch. Dus de grote redder van Rusland zal China misschien niet kunnen spelen.

Wat wel misschien zo is, dat met dat uitzicht China denkt, laten wij nu maar eens eindelijk dat eilandje voor onze kust gaan “Annexeren”, is toch al van ons.

[asing]

HvdBent schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 19:05:
[...]

Een groot deel van de uranium komt uit? Rusland...,(35%) en pellets zijn leuk, maar ook de bulk van ons hout komt uit??? Juist goed geraden..... Dus je lost niets op met een pelletkachel of Nucleaire energie. Sterker nog, we moeten het niet willen.
Ik ga dit jaar vrolijk verder met isoleren (voorkant triple glas, dak rc8,5 isolatie) en de verwarming staat heerlijk op 18 graden, meer dan genoeg met vloerverwarming. Als de ketel op is komt er of stadswarmte (afhankelijk van of we dat voor elkaar krijgen met Meta in Zeewolde) of er komt een warmtepomp lucht water.

Iedereen mag zijn eigen keuzes maken . Ik kan hier isoleren wat wil, maakt weinig uit. "Kierdichtheid" was geen thema in 1980.

Mijn gasverbruik op een normale dag als thuiswerker nu .... 4m3. Een dag naar het werk en ik kom op 2 kuub.

Maar goed, terug naar de oorlog. Als ze ons gaan nuken hoeft de isolatie discussie ook niet meer want dan is er niets meer te isoleren.

[HvdBent]

asing schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 19:09:
[...]

Iedereen mag zijn eigen keuzes maken . Ik kan hier isoleren wat wil, maakt weinig uit. "Kierdichtheid" was geen thema in 1980.

Mijn gasverbruik op een normale dag als thuiswerker nu .... 4m3. Een dag naar het werk en ik kom op 2 kuub.

Maar goed, terug naar de oorlog. Als ze ons gaan nuken hoeft de isolatie discussie ook niet meer want dan is er niets meer te isoleren.

mijn hut is van '73, en met nieuwe kozijnen kom je een heel eind ;-) en helemaal dicht liever niet, want dan moeten we een luchtinstallatie aanbrengen. Maar nu verder met het topic...

[Wilke]

Brent schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 17:07:
Hoe behoorlijk de verliezen zijn weet ik niet, ik dacht juist zeer gering. Uiteraard zijn er verliezen, en moet je ervoor corrigeren. Maar ik kan me niet voorstellen dat een gascentrale slechts 25% efficiënt is.

De efficiëntie van een gascentrale zit ergens tussen 30-60% (als restwarmte niet gebruikt wordt) en daar komen nog verliezen van transport overheen. Er zijn theoretische limieten in het spel, zoek naar Carnot cycle als je het wilt uitzoeken, gaat hier te ver offtopic.

Desondanks zijn warmtepompen wel degelijk een goed idee: je kunt ze laten lopen op groene stroom, PV dus of windmolens. Veel minder CO2 dan gas verstoken en bovendien geen sponsoring van regimes die je niet wilt sponsoren - het deel dat hier ontopic is.

[HereIsTom]

Brazos schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:36:
Er gaan in Amerika geruchten over een soort Marshallplan met warmtepompen voor Europa. Om de Amerikaanse industrie aan te wenden Europa van het gas te krijgen. Dat zou nog eens een mooi initiatief zijn.

Haha… ja ze willen ze graag verkopen aan Europa dan kunnen ze weer lekker eraan verdienen!

[HereIsTom]

MikeyMan schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:42:
En de stroom voor die warmtepompen komt uit de lucht vallen?

Daarnaast... Amerikanen en apparatuur

Haha… nee dan stoken ze de gascentrales toch op voor extra stroom.

[JDx]

Morgen mooie opening door de USA en UK?

[Ivow85]

Brent schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:56:
[...]

Van wat ik begrijp mag je op een COP van ~4 rekenen met een warmtepomp, dus zelfs al blijven we met gascentrales stroom opwekken, gaat ons verbruik gasverbruik zo ~4 omlaag.

Correctie:

Gas - > cv-ketel - > warmte heeft een rendement van tegen de 100%.
Gas - > elektriciteit heeft een rendement van rond de 50%. Vervolgens heeft elektriciteit - > warmtepomp - > warmte een sCOP van 4.

Daarmee reduceert de gasvraag tbv verwarming dus nog altijd met 50%, maar niet met de factor 4 die jij noemt.

Een halvering is natuurlijk wel al een héél mooi begin.

[wisselwerking]

Ivow85 schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 07:29:
[...]


Correctie:

Gas - > cv-ketel - > warmte heeft een rendement van tegen de 100%.
Gas - > elektriciteit heeft een rendement van rond de 50%. Vervolgens heeft elektriciteit - > warmtepomp - > warmte een sCOP van 4.

Daarmee reduceert de gasvraag tbv verwarming dus nog altijd met 50%, maar niet met de factor 4 die jij noemt.

Een halvering is natuurlijk wel al een héél mooi begin.

En wat betekent het voor het elektriciteitsverbruik?

[Osxy]

wisselwerking schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 08:00:
[...]


En wat betekent het voor het elektriciteitsverbruik?

1m3 gas = +- 10kWh

Dus bij een COP van 4 houd dat in dat je voor elke 1m3 gas die je verbruikt 2,5 kWhelectra zou verbruiken. En als al die electra met gas centrales zou worden opgewerkt dan kost het 0,5m3 gas om die 2,5 kWh op te wekken.
Nu komt niet al onze electra van gas en zal het dus netto positiever uitvallen kwa gas verbruik (ik ken de getallen van stroom opwerk uit andere grijze bronnen zoals kolen niet goed genoeg, het kan zijn dat het netto co2 uitstoot technisch gezien negatief kan zijn)

[ Voor 38% gewijzigd door Osxy op 09-03-2022 08:47 ]

[JDx]

https://www.theice.com/pr...res/data?marketId=5360399

187, lager dan de sluiting van vrijdag.

[Nathilion]

wisselwerking schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 08:00:
[...]


En wat betekent het voor het elektriciteitsverbruik?

Dat het toeneemt? En dit ook niks uitmaakt in het totale plaatje. Of je nu je energie uit gas of elektriciteit haalt, het maakt niks uit voor de totale hoeveelheid energie die je nodig hebt.

Wat wel uitmaakt is hoeveel energie er in de keten van energietransformaties verloren gaat. In het algemeen geldt dat hoe meer transformaties, hoe meer energie er verloren gaat/je niet kan inzetten om het uiteindelijke werk te doen.

Direct gas gebruiken voor verwarming is dus efficiënter dan van gas naar elektriciteit naar warmte. Echter, als je met het ene type energie gemakkelijk extra energie uit je omgeving kan aanboren dan krijg je dus extra 'gratis' energie om meer mee te doen.

En dat is dus net het sterke punt van een warmtepomp. Met een relatief kleine input aan elektriciteit kun je dus warmte aan de omgeving onttrekken om in je huis te stoppen. Dit maakt dat de omzetting van gas naar elektriciteit naar 'warmte-in-je-huis' uiteindelijk efficiënter is dan direct gas te verbranden.

[JDx]

https://www.nu.nl/economi...t-door-hoge-inflatie.html

Wel gaat CPB-directeur Pieter Hasekamp ervan uit dat iedereen de hogere energierekening vroeg of laat in zijn of haar portemonnee zal voelen. "Maar of het een tik of een dreun is, hangt af van het aandeel van de energiekosten in het besteedbaar inkomen. Ik maak me wel echt zorgen over mensen met lagere inkomens, zeker als die in een slecht geïsoleerd huis wonen. Dat soort effecten zijn niet zichtbaar in de standaard koopkrachtplaatjes."

Wat een onzin plaatjes dan.

[ Voor 9% gewijzigd door JDx op 09-03-2022 09:02 ]

[Kol Nedra]

JDx schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 09:02:
https://www.nu.nl/economi...t-door-hoge-inflatie.html


[...]


Wat een onzin plaatjes dan.

2.7% maar dalen? leuk maar we weten allemaal dat de koopkracht veel harder gaat dalen, eerder in de range van 12.5% en 30%

[Glashelder]

Ik moet zeggen dat dit soort cijfers ook geen goed doen voor de geloofwaardigheid van een instituut als het CBS en voor mediabedrijven dat ze dit gewoon klakkeloos overnemen.

Wat dat betreft heb je veel meer aan mediabedrijven zoals FTM dan aan een NU.nl. Dat laatste is gewoon een doorgeefluik. Dat eerste doet nog (kritisch) onderzoek naar cijfers zoals deze.

Vind de eerste reactie bij NUjij wel OK, en dat komt niet vaak voor

Ik moet altijd wel lachen hoe men grasduint in de cijfers om te kijken welke berekeningen toch nog iets van een positief beeld kunnen geven. Het lukt ze keer op keer weer. Met woorden als: verwacht, denkt, waarschijnlijk, volgens en indien kom je al een heel eind. Wat mij ook op valt is dat gemiddeld Nederland na plussen en minnen er een loonsverhoging van 5% heeft bijgekregen. Toch bijzonder. Wat je vooral tussen de regels leest is dat wij vooral door moeten gaan met consumeren want u heeft wat geld over door Corona dus over de balk ermee. Verkoop van huizen stagneert al. Dat zal voor veel luxe goederen ook gaan gebeuren. Het is een self fulfilling prophecy. Als we maar positief blijven met cijfers komt alles goed. Vertel dat tegen de werkende armen!

[Team-RiNo]

Osxy schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 08:36:
[...]


1m3 gas = +- 10kWh

Dus bij een COP van 4 houd dat in dat je voor elke 1m3 gas die je verbruikt 2,5 kWhelectra zou verbruiken. En als al die electra met gas centrales zou worden opgewerkt dan kost het 0,5m3 gas om die 2,5 kWh op te wekken.
Nu komt niet al onze electra van gas en zal het dus netto positiever uitvallen kwa gas verbruik (ik ken de getallen van stroom opwerk uit andere grijze bronnen zoals kolen niet goed genoeg, het kan zijn dat het netto co2 uitstoot technisch gezien negatief kan zijn)

Inmiddels draaien de kolencentrales in NL alweer een weekje nagenoeg voluit, waarschijnlijk door de hoge gas prijzen.

https://co2monitor.nl/energiebronnen

De grootste uitdaging voor het elektrificeren van onze verwarming zal voornamelijk bij het uitbreiden van ons elektriciteitsnetwerk liggen en de extra opwek die daarvoor nodig zal zijn. Waar ons elektrisch verbruik piekt op zo'n 20GW is dit voor gas 70GW. Zelfs al zou dat door warmtepompen door de helft kunnen moet de capaciteit van ons nu al volle elektriciteitsnetwerk ruim verdubbelen en er flink meer opgewekt worden.

[Freak187]

Wel bijzonder dat benzine/diesel aan de pomp meelift met iedere beweging in het conflict.. en alleen meebeweegt omhoog. Volgens mij wordt alles voor langere tijd afgesproken en in bulk gekocht. Dus moet brandstof zo hard stijgen als de brandstof al maanden (?) in een terminal in Rotterdam ligt?

Gaat Europa straks meer LNG importeren…. Goh.. waar komt dat toch vandaan?

Een Marshall plan voor warmtepompen jajaja…. Als de VS ze maar mag maken… de VS probeert uit deze crisis weer geld te verdienen. As always.

[SinergyX]

Kol Nedra schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 10:11:
[...]


2.7% maar dalen? leuk maar we weten allemaal dat de koopkracht veel harder gaat dalen, eerder in de range van 12.5% en 30%

Die zijn al jaren expert in creatief zijn met cijfers, maar vergeet ook niet de wet van extremen in het principe gemiddeld. Het is een opsomming van 5 gemiddelde cijfers, elk met hun extremen, en dan een relatieve stijging/daling binnen het geheel. Rekenkundig prima te onderbouwen, realistisch alleen niet zo.

(lomp gezien, iemand die 10% verhoging krijgt met salaris van 100k met een lease-EV en 0 meter woning trekt zo'n 1500-2000 huishoudens rustig de ~-20/25% in)

[ Voor 12% gewijzigd door SinergyX op 09-03-2022 17:15 ]

[Proton_]

Modaal is dan ook veel interessanter dan gemiddeld.
Je moet dan wel elke keer het verschil uitleggen
Zeker bij inkomens en vermogens, die zijn zo scheef als maar kan.

[Appelkoeken]

De stijging van de brandstofprijzen heeft natuurlijk ook enorm wisselende impact. Mensen die een laag inkomen hebben en net nu een energiecontract moeten afsluiten zullen enorm inleveren.
Aan de andere kant zijn er nog mensen met vaste contracten en die worden veel minder geraakt, zeker als ze ook nog weinig kilometers maken. Als je dan ook nog een hoog inkomen hebt zul je er vooralsnog weinig van merken.

[Louwke]

https://twitter.com/UAEEm...PocMQfqKzkmT1APfnv4A&s=19

Dit zou dan wel positief nieuws zijn. Emiraten die er op aandringen de productie te verhogen om de prijs te gaan drukken.
Hoogstwaarschijnlijk door veel praten van de US

[Rofdof]

MikeyMan schreef op dinsdag 8 maart 2022 @ 16:42:
En de stroom voor die warmtepompen komt uit de lucht vallen?

Daarnaast... Amerikanen en apparatuur

Naja wij hebben voor deze oorlog al besloten om zoveel panelen te leggen extra dat 0 op de teller komt. Nadeel is zoals alle andere warmtepomp eigenaren + pv os dat je in de zomer een shitload over hebt en in de winter heel veel tekort komt. Grote accu’s en een beter netwerk hebben wij nodig.

[MikeyMan]

Rofdof schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 20:04:
[...]

Naja wij hebben voor deze oorlog al besloten om zoveel panelen te leggen extra dat 0 op de teller komt. Nadeel is zoals alle andere warmtepomp eigenaren + pv os dat je in de zomer een shitload over hebt en in de winter heel veel tekort komt. Grote accu’s en een beter netwerk hebben wij nodig.

Of meer grondwater warmtepompen met meer zonneboilers IPV pv. Maar in alle eerlijkheid krijg ik dat er ook niet in verkocht hier.

[Gerco-M]

MikeyMan schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 20:33:
[...]


Of meer grondwater warmtepompen met meer zonneboilers IPV pv. Maar in alle eerlijkheid krijg ik dat er ook niet in verkocht hier.

Die zijn beide erg duur, een L/W of L/L warmtepomp is veel goedkoper en bijna net zo efficient.

Zonneboilers zijn ook zelden erg rendabel, PV is zoveel efficienter en goedkoper kwa aanschaf en onderhoud, zelfs als je in de zomer veel PV stroom over hebt. Het is nog steeds gratis geld, als de PV zich al terug verdiend heeft en wat de terugleververgoeding ook is op dat moment die waarschijnlijk de komende jaren wel hoog blijft zolang we nog geen duurzame energie “over” hebben.

[Josk79]

Iemand een idee waarom we nu zoveel meer voor benzine betalen t.o.v. 2008, toen de olieprijs hoger was dan nu? En tot 2014 was het ook hoger dan de afgelopen jaren.
Zie https://tradingeconomics.com/commodity/crude-oil

[ Voor 3% gewijzigd door Josk79 op 09-03-2022 21:16 ]

[Rukapul]

Josk79 schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 21:16:
Iemand een idee waarom we nu zoveel meer voor benzine betalen t.o.v. 2008, toen de olieprijs hoger was dan nu? En tot 2014 was het ook hoger dan de afgelopen jaren.
Zie https://tradingeconomics.com/commodity/crude-oil

Je moet kijken naar de prijs in EUR.

[Glashelder]

Gerco-M schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 21:12:
[...]


Die zijn beide erg duur, een L/W of L/L warmtepomp is veel goedkoper en bijna net zo efficient veel efficiënter.

Zonneboilers zijn zinloze systemen. Een PV paneel wekt de hele dag stroom op. Bij een zonneboiler is doorgaans de tank tegen 10 uur in de zomer opgewarmd en de rest van de dag doet het ding niks.

En dan kost het ook nog flink meer..

[MikeyMan]

Glashelder schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 21:43:
[...]

Zonneboilers zijn zinloze systemen. Een PV paneel wekt de hele dag stroom op. Bij een zonneboiler is doorgaans de tank tegen 10 uur in de zomer opgewarmd en de rest van de dag doet het ding niks.

En dan kost het ook nog flink meer..

Zonneboilers zijn geen zinloze systemen. Maar je moet wel je energie ergens kwijt kunnen. Als je dit in de grond kwijt kunt, is het prima efficiënt.

Daarom zei ik ook, W/W warmtepomp ICM zonneboiler.

Die pv panelen belasten momenteel vooral het elektriciteitsnet nogal. En werkt eigenlijk alleen bij de gratie van saldering momenteel.

Zodra je met accu's moet gaan lopen klooien kun je meer dan een paar dagen opslag wel vergeten.

[ Voor 6% gewijzigd door MikeyMan op 09-03-2022 21:51 ]

[Gerco-M]

MikeyMan schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 21:49:

Die pv panelen belasten momenteel vooral het elektriciteitsnet nogal. En werkt eigenlijk alleen bij de gratie van saldering momenteel.

Zodra je met accu's moet gaan lopen klooien kun je meer dan een paar dagen opslag wel vergeten.

Dat is wel heel kort door de bocht voor zonnepanelen hoor.

Die overbelasting is maar zelden, en in maar beperkte regio’s. En dan nog is het prima te managen en op te lossen, zelfs als dat betekent het afschakelen van een gedeelte van het PV vermogen. Op de lange termijn kan dat best een oplossing zijn voor het klimaat en om van het russisch gas af te komen. Zo goedkoop als PV is kan het er dan allemaal nog steeds heel goed uit. Als wind ook wat verder opschaalt en Europa kwa stroom wat beter verdeeld dan komen we een heel eind denk ik. En zelfs zonder saldering een prima oplossing.

Ik wek nu meer op dan ik verbruik dus netto betaal ik niets, en merk ook de hogere energie tarieven niet. Als ik na saldering wel wat moet betalen vind ik dat prima, zolang Europa er maar op duurzaam op vooruit gaat en er nog weinig of geen fossiel nodig is.

[MikeyMan]

Gerco-M schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 22:03:
[...]


Dat is wel heel kort door de bocht voor zonnepanelen hoor.

Die overbelasting is maar zelden, en in maar beperkte regio’s. En dan nog is het prima te managen en op te lossen, zelfs als dat betekent het afschakelen van een gedeelte van het PV vermogen. Op de lange termijn kan dat best een oplossing zijn voor het klimaat en om van het russisch gas af te komen. Zo goedkoop als PV is kan het er dan allemaal nog steeds heel goed uit. Als wind ook wat verder opschaalt en Europa kwa stroom wat beter verdeeld dan komen we een heel eind denk ik. En zelfs zonder saldering een prima oplossing.

Ik wek nu meer op dan ik verbruik dus netto betaal ik niets, en merk ook de hogere energie tarieven niet. Als ik na saldering wel wat moet betalen vind ik dat prima, zolang Europa er maar op duurzaam op vooruit gaat en er nog weinig of geen fossiel nodig is.

Dan nog, je kunt op die zonne energie nieteens je nacht overbruggen. Tenzij je met accu's aan de gang gaat. Of de warmte de grond in stopt. Zowel zon als windenergie geeft hoge pieken, maar ook veel perioden met weinig tot geen opbrengst. Je zult dus een oplossing voor opslag van energie moeten gaan verzinnen.

Ofwel in warmte, ofwel in stroom, ofwel in kinetische energie.

[ Voor 5% gewijzigd door MikeyMan op 09-03-2022 22:13 ]

[Gerco-M]

MikeyMan schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 22:09:
[...]


Dan nog, je kunt op die zonne energie nieteens je nacht overbruggen. Tenzij je met accu's aan de gang gaat. Of de warmte de grond in stopt. Zowel zon als windenergie geeft hoge pieken, maar ook veel perioden met weinig tot geen opbrengst. Je zult dus een oplossing voor opslag van energie moeten gaan verzinnen.

Ofwel in warmte, ofwel in stroom, ofwel in kinetische energie.

Absoluut, maar juist de combinatie van alle bovenstaande zal de duurzame energie meer betrouwbaar maken lijkt me. Het is niet of PV of wind of anders, het is zoveel mogelijk wind en PV en andere oplossingen. Juist dan zal het zelden voorkomen dat het nergens in Europa waait of dat er geen waterstof in de opslag zit, en dat er geen hydro stroom uit Noorwegen of de Alpen komt of waar ook vandaan.
En accus kunnen zeker een deel van de oplossing zijn, maar dan inderdaad alleen locaal en voor beperkte tijd.

Ik zie best een oplossing voor waterstof om het overschot aan PV en wind energie op te vangen en tijdelijk op te slaan. Ik hoop dat veel commerciele partijen daar in gaan springen, maar voor nu zolang als er nog een duurzame energie tekort is dan is dat natuurlijk niet rendabel. Voor nu kunnen gas / kolen centrales nog prima afschakelen als er iets teveel PV / wind energie is.

[Josk79]

Rukapul schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 21:43:
[...]

Je moet kijken naar de prijs in EUR.

Alsnog gelijk aan enkele uitschieters in 2011/2012 volgens www.eia.gov/dnav/pet/hist...er.ashx?n=pet&s=rbrte&f=w . Hoewel in okt 2012 wel de btw van 19% naar 21% is gegaan. Accijns is sinds 2011 ook zo'n 13% verhoogd aldus Wikipedia: Benzineaccijns


Ik kijk scheef.

[ Voor 3% gewijzigd door Josk79 op 09-03-2022 23:20 ]

[Glashelder]

MikeyMan schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 21:49:
[...]


Zonneboilers zijn geen zinloze systemen. Maar je moet wel je energie ergens kwijt kunnen. Als je dit in de grond kwijt kunt, is het prima efficiënt.

Daarom zei ik ook, W/W warmtepomp ICM zonneboiler.

Die pv panelen belasten momenteel vooral het elektriciteitsnet nogal. En werkt eigenlijk alleen bij de gratie van saldering momenteel.

Zodra je met accu's moet gaan lopen klooien kun je meer dan een paar dagen opslag wel vergeten.

En hoe vaak worden zonneboilers zo toegepast in dit land?

Doorgaans is er gewoon een tank aanwezig en meer niet.

[MikeyMan]

Glashelder schreef op donderdag 10 maart 2022 @ 07:10:
[...]

En hoe vaak worden zonneboilers zo toegepast in dit land?

Doorgaans is er gewoon een tank aanwezig en meer niet.

Was dat niet het doel van dit topic? Hoe we duurzaam van het Russische gas af kunnen?

[Kol Nedra]

Gerco-M schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 22:03:
[...]


Ik wek nu meer op dan ik verbruik

misschien een impopulaire oplossing als je meer opwekt dan verbruikt: Je kan energie die je overhebt ook gebruiken om te minen: je zet energie die je overhebt in bijvoorbeeld Ethereum.
Velen zijn tegen minen (begrijp ik wel als men er niet in verdiept heeft hoe minen werkt/crypto/blockchain, noem maar op)

Maar als je de energie die je 100% groen hebt gebruikt voor deze technologie zal men toch niet al te boos worden toch?

[JDx]

Kol Nedra schreef op donderdag 10 maart 2022 @ 10:13:
[...]


misschien een impopulaire oplossing als je meer opwekt dan verbruikt: Je kan energie die je overhebt ook gebruiken om te minen: je zet energie die je overhebt in bijvoorbeeld Ethereum.
Velen zijn tegen minen (begrijp ik wel als men er niet in verdiept heeft hoe minen werkt/crypto/blockchain, noem maar op)

Maar als je de energie die je 100% groen hebt gebruikt voor deze technologie zal men toch niet al te boos worden toch?

Dat doe ik nu af en toe nog, maar dat gaat inmiddels zo langzaam dat ik het niet meer waard vind om de hele dag de boel aan te laten terwijl terugleveren op zich ook nog wel wat oplevert.

Ik zet hem nog even aan tot ik bij de betalingsdrempel ben en dan deinstalleer ik die zooi

In de winter had je er ook nog warmte van, had een heel ventilatiesysteem door het huis, in de zomer kost het ook nog energie om de boel koel te houden. Zelfs in de kelder werd het achterlijk heet met een actieve ventilator naar buiten toe

Ik ga alweer offtopic, een aanval op een kinderziekenhuis doet psychisch heel veel bij de mens, ik denk dat hierdoor bedrijven die twijfelden zich ook snel aansluiten bij anderen die niets meer met Rusland (lees Putin) te maken willen hebben.

Zie er nog niet zo veel terug van op
https://www.theice.com/pr...res/data?marketId=5360399

Iig niet zoals de 345 piek van maandag.

[Anoniem: 512943]

Waarom gaat ons kabinet niet de BTW op energieverlagen naar 6% net als Belgie.

Gezien de prijsstijging met een ruime factor 3 kost dit de overheid niets en het scheelt de burger toch weer zo'n 15% op de energierekening. Simpele maatregel en simpel in te voeren.

Als situatie weer normaliseert kun je dit BTW tarief ook gewoon hetzelfde laten (6%) en de energiebelasting gewoon verhogen.

Uiteindelijk lijkt me een warme woning, warm water en licht toch een eerste levensbehoefte.

[Zwartoog]

Anoniem: 512943 schreef op donderdag 10 maart 2022 @ 13:57:
Waarom gaat ons kabinet niet de BTW op energieverlagen naar 6% net als Belgie.

Het lukt ze al niet eens om de BTW op groente en fruit op tijd af te schaffen. En dat was al lang ingepland en akkoord.

[Brent]

Gerco-M schreef op woensdag 9 maart 2022 @ 22:03:
[...]


Dat is wel heel kort door de bocht voor zonnepanelen hoor.

Die overbelasting is maar zelden, en in maar beperkte regio’s. En dan nog is het prima te managen en op te lossen, zelfs als dat betekent het afschakelen van een gedeelte van het PV vermogen. Op de lange termijn kan dat best een oplossing zijn voor het klimaat en om van het russisch gas af te komen. Zo goedkoop als PV is kan het er dan allemaal nog steeds heel goed uit. Als wind ook wat verder opschaalt en Europa kwa stroom wat beter verdeeld dan komen we een heel eind denk ik. En zelfs zonder saldering een prima oplossing.

Ik wek nu meer op dan ik verbruik dus netto betaal ik niets, en merk ook de hogere energie tarieven niet. Als ik na saldering wel wat moet betalen vind ik dat prima, zolang Europa er maar op duurzaam op vooruit gaat en er nog weinig of geen fossiel nodig is.

Het vooruitzicht is echter niet best. Kwa energie gebruikt een gemiddelde huis 13 MWh, en slechts 2 MWh voor electriciteit op jaarbasis. Netten gaan er as-is gewoon niet mee om kunnen gaan als we allemaal plots overstappen op warmtepompen (zelfs als we dan de 13 door 4 (SCOP) mogen delen is dat nog steeds meer dan verdubbeling). Bovendien gaan je panelen op het moment dat je ze nog kunt terugverdienen dan uit (heldere zomerdagen), dus wordt de investering onaantrekkelijker.

[Dennis1812]

Anoniem: 512943 schreef op donderdag 10 maart 2022 @ 13:57:
Waarom gaat ons kabinet niet de BTW op energieverlagen naar 6% net als Belgie.

Gezien de prijsstijging met een ruime factor 3 kost dit de overheid niets en het scheelt de burger toch weer zo'n 15% op de energierekening. Simpele maatregel en simpel in te voeren.

Als situatie weer normaliseert kun je dit BTW tarief ook gewoon hetzelfde laten (6%) en de energiebelasting gewoon verhogen.

Uiteindelijk lijkt me een warme woning, warm water en licht toch een eerste levensbehoefte.

Omdat de overheid geldwolven zijn en ze vooral meer willen en zeker niet minder willen.
Wat schiet de VVD op met lasten verlagen? Ze zijn er niet voor normale burgers. Hun achterban is rijk en rijdt EVs of heeft chauffeurs.
Er is geen enkele aanleiding voor de VVD om hier iets mee te doen.

[MikeyMan]

Dennis1812 schreef op donderdag 10 maart 2022 @ 14:19:
[...]

Omdat de overheid geldwolven zijn en ze vooral meer willen en zeker niet minder willen.
Wat schiet de VVD op met lasten verlagen? Ze zijn er niet voor normale burgers. Hun achterban is rijk en rijdt EVs of heeft chauffeurs.
Er is geen enkele aanleiding voor de VVD om hier iets mee te doen.

Ik denk dat je de achterban van de VVD wat overschat.

[Dennis1812]

MikeyMan schreef op donderdag 10 maart 2022 @ 14:20:
[...]


Ik denk dat je de achterban van de VVD wat overschat.

Ze rijden in elk geval niet in de benzine slurper uit 2002 en wonen ook niet in een sociale huurwoning waar je uitgeknepen wordt.

[MikeyMan]

Dennis1812 schreef op donderdag 10 maart 2022 @ 14:21:
[...]

Ze rijden in elk geval niet in de benzine slurper uit 2002 en wonen ook niet in een sociale huurwoning waar je uitgeknepen wordt.

Ik denk dat dat je nog tegenvalt. Er hebben vorige verkiezingen 2.3 miljoen mensen op de VVD gestemd. Daar zitten echt niet alleen maar 2x modaal+ kiezers bij.

[redwing]

Dennis1812 schreef op donderdag 10 maart 2022 @ 14:21:
[...]

Ze rijden in elk geval niet in de benzine slurper uit 2002 en wonen ook niet in een sociale huurwoning waar je uitgeknepen wordt.

Die sociale huurwoning niet snel, maar zodra er een koopwoning in het spel is kan dat prima samen met die benzineslurper uit 2002 en de VVD.

[YakuzA]

Dennis1812 schreef op donderdag 10 maart 2022 @ 14:21:
[...]

Ze rijden in elk geval niet in de benzine slurper uit 2002 en wonen ook niet in een sociale huurwoning waar je uitgeknepen wordt.

Mensen stemmen lang niet altijd overeenkomstig hun situatie of de partij die het beste bij hun situatie past.

[SinergyX]

MikeyMan schreef op donderdag 10 maart 2022 @ 14:27:
[...]


Ik denk dat dat je nog tegenvalt. Er hebben vorige verkiezingen 2.3 miljoen mensen op de VVD gestemd. Daar zitten echt niet alleen maar 2x modaal+ kiezers bij.

Dat niet zozeer omdat VVD zoveel beter was, maar meer dat de andere partijen flink wat hebben laten vallen, maar dat is een politieke discussie voor elders

Anoniem: 512943 schreef op donderdag 10 maart 2022 @ 13:57:
Waarom gaat ons kabinet niet de BTW op energieverlagen naar 6% net als Belgie.

1 vraag waar ik mee zit, wat gaan ze doen met dat extra geld? belasting, accijnzen, alles groeit relatief mee met de prijsstijgingen, maar verbruik zal er niet zomaar minder om worden (sommige 'moeten' gewoon).

Zoals het er nu voorstaat gaat het mij zo'n 1200-1500 euro extra per jaar kosten aan GWL, heb ik het geluk dat ik verbeteringen kan doorvoeren, maar andere mensen in de straat (gelijke huizen, maar enkel AOWtje) hebben dat geluk aanzienlijk minder.

Maarja, ook alles wat je wil/kan aanpassen is bijna factor 2 geworden, dezelfde orginele offerte uit eind 2020 gaat nu minimaal 2x zoveel, buiten de vraag of alles uberhaubt wel leverbaar is. Nieuwe contracten met energielevenanciers kan je niet afsluiten, dus indirect betaal je ook nog mee voor de 4 jaar 20ct/70ct contracten uit 2018 (ik had 3 jaar, dom..).

[Gerco-M]

Brent schreef op donderdag 10 maart 2022 @ 14:03:
[...]

Het vooruitzicht is echter niet best. Kwa energie gebruikt een gemiddelde huis 13 MWh, en slechts 2 MWh voor electriciteit op jaarbasis. Netten gaan er as-is gewoon niet mee om kunnen gaan als we allemaal plots overstappen op warmtepompen (zelfs als we dan de 13 door 4 (SCOP) mogen delen is dat nog steeds meer dan verdubbeling). Bovendien gaan je panelen op het moment dat je ze nog kunt terugverdienen dan uit (heldere zomerdagen), dus wordt de investering onaantrekkelijker.

Een goede warmtepomp die de hele dag lekker pruttelt gebruikt continu erg weinig energie. Als je de waterkoker of de oven aanzet creer je meer belasting voor het net. Dus kwa piekbelasting wat het probleem vooral is op het net gaat het meevallen denk ik.

Ja PV mag iets afschakelen in de zomer, maar is de laatste jaren ook veel efficienter geworden en met de huidige energieprijzen NOG rendabeler dus als daar op jaarbasis 10% van af gaat is je TVT nog steeds lager ten opzichte van een paar jaar geleden. PV is echt super rendabel, en je kan dan ook nog eens gasloos

Ik heb hier vandaag net onze 80 liter elektrische boiler gekregen. Wij kunnen nu ook gasloos. En de boiler mag overdag als de PV oplevert lekker opwarmen dus dat scheeld ook weer met wat naar het net moet. En kunnen wij warm water gebruiken zonder Poetin te sponsoren dus dat is heel fijn

[HStyles]

Dennis1812 schreef op donderdag 10 maart 2022 @ 14:19:
[...]

Omdat de overheid geldwolven zijn en ze vooral meer willen en zeker niet minder willen.
Wat schiet de VVD op met lasten verlagen? Ze zijn er niet voor normale burgers. Hun achterban is rijk en rijdt EVs of heeft chauffeurs.
Er is geen enkele aanleiding voor de VVD om hier iets mee te doen.

*knip*
Dergelijke ongefundeerde claims hebben hier niks te zoeken.

[ Voor 29% gewijzigd door tweakduke op 10-03-2022 17:40 ]

[Ivow85]

Anoniem: 512943 schreef op donderdag 10 maart 2022 @ 13:57:
Waarom gaat ons kabinet niet de BTW op energieverlagen naar 6% net als Belgie.

De BTW op energie naar 6% gaat hem niet worden. Dan moet er een extra schijf worden ingevoerd bij de belastingdienst en de systemen daar en "even iets toevoegen" gaat niet samen.

Wel is het mogelijk om energie in het bestaande lage btw tarief te zetten. In Nederland is dat 9%.

Scheelt ongeveer 10% op de rekening.
En waarschijnlijk ook nog zonder dat dit veel pijn doet op de begroting. Want vorig jaar zat er 21% BTW inbegrepen in de 80ct die een m3 gas in totaal kostte. Elke m³ leverde dus 14ct BTW op.
Als de prijs die de energieleverancier rekent incl energiebelasting en ODE, maar exclusief btw op 2 euro ligt, dan ontvangt de overhand 18ct BTW indien energie wordt overgeheveld naar het lage btw tarief.

[Rofdof]

In hoeverre is er zicht op thuis/wijk accu’s voor de winter met voldoende capaciteit. In de koude maanden verbruiken wij 2000kwh per maand. Opbrengst zonnepanelen nihil. In zomer wekken wij meer dan genoeg op.
Zou mooi zijn als ze met iets voor dat komen. Dat icm met zwaardere aansluitingen tegen zelfde tarief. Dan kan ik mijn pv installatie minimaal verdubbelen.

[prothello]

https://www.ad.nl/politie...-extra-bijstand~a6055eec/

Volgens het AD wil het kabinet de BTW op energie belasten met het laag tarief, dus 9%.