FrostHex schreef op maandag 8 september 2025 @ 20:57:
[...]
Echt? Ik heb wel eens gehoord dat als er de hele dag zon is, en dan een kolencentrale in de avond voor een paar uur moet bijdraaien dat veel duurder is dan de hele dag draaien (want spreiding van de kosten over de hele dag).
Het werkt iets genuanceerder.
Per dag moeten de programmaverantwoordelijken (energiemaatschappijen) voor ieder uur (later per kwartier) hun verwachte opwekking en afname in de markt zetten. Die vraag en aanbod moeten vervolgens in balans komen door de juiste prijs te vinden.
In de zomerperiode lukt dat meestal prima, omdat er veel PV ligt en die ook nog in de spitsuren veel opwekken. Met wat wind erbij is het hele verbruik waarschijnlijk wel afgedekt. Er is dan weinig tot geen behoefte aan andere leveranciers zoals kolen, gas.
Dat verandert zo tegen het eind van de zomer: de zon wordt minder krachtig en de PV stopt eerder. De vraag in de spitsuren neemt toe omdat het eerder donker wordt, bijna iedereen weer in het werkritme zit ipv vakantie etc.
De overige bronnen komen dan eerder aan de beurt. Dat gebeurt op grond van de prijs die ze bieden aan de hand van de "merit order". Oftewel, iedereen biedt zijn leveringsprijs. Die worden toegevoegd tot de vraag helemaal is vervuld. De geboden prijs van de laatste leverancier die nodig is om in de vraag te voorzien bepaalt de marktprijs voor dat uur.
Leveranciers zullen hun prijs vaststellen op grond van:
- marginale kosten (brandstofkosten, opstartkosten)
- vaste kosten (ze moeten op jaarbasis hun exploitatie winstgevend maken)
- winstdoelstelling
- inschatting van wat de andere leveranciers zullen gaan bieden
Niet iedere fossiele leverancier zal tot dezelfde prijs komen. Er is een prijsverschil tussen gas en kolen. Ook zijn de opstartkosten anders en zal het aantal gedraaide uren op jaarbasis verschillen.
Leveranciers met een fossiele centrale moeten hun prijs dus slim gaan bepalen. Ze kunnen weliswaar laag gaan bieden om er "zeker" in te zitten, maar als zij nou net de prijsbepaler zijn laten ze misschien een hoop geld liggen. Ze kunnen ook de inschatting maken dat ze toch wel de prijsbepaler worden en heel hoog inzetten, maar dan lopen ze een grote kans dat ze erbuiten vallen. Kortom, ze zullen hun prijs zo hoog mogelijk stellen, maar wel zodanig dat ze er wel binnen vallen.
Ze kunnen ook een iets langere termijn inschatting maken: als ze een redelijke prijs bieden hebben ze een goede kans dat ze een langere run kunnen maken en daarmee bijvoorbeeld de opstartkosten over veel meer uren kunnen uitsmeren (waarmee de kosten per MWh ook daadwerkelijk dalen). Dat alles zal dus afhangen van hun totaalplaatje aan financiën, maar ook van de verwachting van het weer (wind, PV) in de bredere regio. Import/export speelt immers ook een rol bij vraag/aanbod. En dan is er ook nog een langere termijnplanning/strategie.
De fossiele leveranciers hebben een fundamenteel nadeel t.o.v. zon en wind: de marginale brandstofkosten. Er moet iets verbrand worden en de inkoop daarvan kost geld. Ook is opstarten/afschakelen in de meeste gevallen minder flexibel dan bij wind of (grote schaal) PV. Maar dat is dus slechts een van de factoren die een rol spelen bij deze pieken.
En het lijkt erop dat er rond deze tijd van het jaar de korte termijn winst op een paar piekmomenten de boventoon voert. Ik zie dit nu al een aantal jaren terugkomen. Later zakt dat weer weg tot ongeveer de prijs van wat een gascentrale kost om constant te draaien. Tenzij er in november opeens een duistere windstille periode is in Duitsland zoals vorig jaar.
Leveranciers met veel consumenten PV in hun programma hebben het nadeel dat zij geen controle hebben over de PV. Meestal kunnen ze die niet uitschakelen bij individuele huishoudens. Vandaar dat er terugleverboetes zijn gekomen. Dynamische leveranciers hoeven dat in principe niet te doen omdat ze de negatieve marktprijs op bepaalde uren gewoon kunnen doorberekenen aan de klant. En er zijn er ook bij die nu proberen juist wel de controle over die PV (of batterij) teruglevering te krijgen. Bijv. PowerPlay bij Zonneplan (wat vooralsnog alleen met panelen van Zonneplan werkt). Deze leveranciers hebben dan een kostenvoordeel en kunnen iets gunstigere voorwaarden bieden (zonnebonus, gunstiger voorwaarden voor terugleveren).