Je ziet hierin de contouren ontstaan van wat je ook ziet in autocratische regimes, zoals nu in de VS. De belangrijkste indicator hiervan is centralisering van macht in handen van de uitvoerende macht. Onafhankelijk en kritische instituten worden weggezet, alles moet wijken voor het einddoel wat bereikt moet worden.
Het probleem is dat dit inmiddels genormaliseerd is, d.w.z. het merendeel van de politiek en journalistiek accepteren dat dit soort ontwikkelingen plaatsvinden, maar ze zijn in de kern overtuigd dat de democratische rechtstaat altijd sterk genoeg zal zijn om weerstand te bieden, wat uiteraard tegen de geschiedenislessen in gaat. Dit wordt vaak verkeerd geïnterpreteerd als dat je populisten gewoon hun gang kan laten gaan en je helemaal niets hoeft te doen.
De weerstand van de democratische rechtstaat is echter geen boksbal waar je eindeloos op kan blijven inbeuken, de weerstand is
actief verzet tegen schadelijk autoritaire gedrag van mensen die democratische rechtstaat verdedigen.
Want de uiteindelijk schade aan de democratie ontstaat vanuit de kiezer, als die niet meer geloofd in de democratische rechtstaat dan volgt de politiek vanzelf. De geschiedenis leert dat in democratieën autocraten vaak zonder geweld vaak met een relatief veel steun gekozen worden tijdens verkiezingen.
Je ziet het aan de BBB, het CDA was altijd de landbouw lobby partij die het stikstof beleid jarenlang getraineerd heeft, maar uiteindelijk toch moest buigen voor wetgeving. De reactie was niet dat de kiezers accepteerde dat het beleid via wetgeving zal worden aangepast, men stemde op een partij die beloofde zich niets van de wetgeving aan te trekken. De oorzaak lag achter bij het CDA die dacht te kunnen profiteren van het populisme hierin.
Hetzelfde zie met het migratiedossier, de rechtse midden partijen beloven al decennia een strenger migratiebeleid, maar het omgekeerde is juist gebeurd. Lang was de politieke strategie hierin benoemen en afschuiven. D.w.z. "wij durven het probleem ten minste benoemen" (maar we maken juist
economisch beleid voor meer migratie), "de EU/oppositie/etc werkt ons tegen" (maar dit tegenwerken doen we juist zelf, door niets te doen of alleen symboolpolitiek). Echter de kiezer stemt op beleid en stapt uiteindelijk over op partijen die zeggen hierin wel te kunnen leveren. Maar ook hierin zit de oorzaak dat juist de centrumrechtse partijen decennia lang migratierestrictie beloofden (en verkiezingen deels hierop wonnen), zonder ooit te leveren.
Je ziet hierin de werkelijk schade van ontbreken van inhoudelijk maatschappelijke politiek debat en kritische controlerende journalistiek. Lang dachten partijen dat
populisme de sleutel was tot de macht, alleen had het maar een beperkte houdbaarheid, want je opent juist de deur voor meer en radicaler/extremer populisme. Dan moet je of zelf mee of je verliest de verkiezingen.
En het allerbelangrijkste, het niet willen of durven terugkijken naar hoe we überhaupt in de problemen zijn gekomen. We kunnen onze huidige problemen niet goed oplossen zonder goed te reflecteren hoe deze zijn ontstaan. En dat vraagt om iets wat zeldzaam is geworden, zelfreflectie, ook juist bij de kiezer. Immers, we hebben de afgelopen 40 jaar in meerderheid zelf als land voor dit beleid gestemd.
"When I am weaker than you I ask you for freedom because that is according to your principles; when I am stronger than you I take away your freedom because that is according to my principles"- Frank Herbert