Dat is ook zo, maar dan nét anders dan we denken (aangeleerd krijgen, vanuit zowel tegenwoordige onderwijskaders als stimuli vanuit cultuur / entertainment e.d.).
De basis is ons vermogen om verhaal om te zetten in energie, en doel, in verbinding met anderen. We halen niet enkel meer energie uit omstandigheid met verhaal, versus zonder, het tapt het vaatje van groepsdynamiek aan. Het geheel van energie wordt daarmee groter dan de output van de som der delen - zogezegd.
De complicatie zit hem (te snel) in wat volgt wanneer we daarbij geen onderscheid maken tussen verhaal, en narratief.
Dat klinkt misschien vreemd, maar al maken onze hersenen geen verschil ertussen (voor hoe we ons geloofsgedrag koppelen), er zijn reële verschillen - die reële consequenties hebben.
Een verhaal kan prima subjectief zijn, maar er ligt een connect met het valideren van inhoud en resultaat.
Een narratief is een constructie voor specifiek doel met specifieke targeting voor specifieke effecten.
Een verhaal kan net als een narratief motiveren. Echter waar verhaal menselijk is in het persoonlijk zijn, is een narratief altijd aan belang gekoppeld. En dat is waar het te snel wringt. Immers, het is de afgelopen eeuw steeds makkelijker geworden om met ongefundeerd narratief weg te komen, er gebruik en misbruik van te maken, en de consequenties af te schuiven of juist zelfs te gebruiken.
Een goed voorbeeld is dat probleem van neoliberalisme. Het is een ideologie. We verbinden er geloofsgedrag aan. Maar het is als narratief een constructie voor gericht misbruik van gedragseffecten op termijn. Zie die eerdere boekentippen, van Hayek's Bastards naar verder.
Wat we reflexief omschrijven als ideologie is heel gewoon geloofsgedrag waar we ons aan verbinden, binnen dynamiek van onze perceptie, onze identiteit, onze emotie en het rederenen daarbij. Dat laatste is niet de facto rationeel
Dat zijn we niet, we zijn éérst emotioneel. We kunnen redeneren leren. Maar dat wil niet zeggen dat we dat rationeel doen. Een goed voorbeeld hiervan is libertarisme. Klassiek voorbeeld van misbruik van didactiek om mensen die zich aan de ideologie verbinden volledig vast te laten lopen met denken en redeneren zodat alles maar als argument gebruikt kan worden in een creatieve drogreden.
Maar de crux blijft: geloofsgedrag is een machine die zowel motor als brandstof is. Dat kan heel veel opleveren, helaas is dat echter de uitzondering op de regel. Niet omdat geloofsgedrag slecht is, maar omdat we dat onderscheid tussen verhaal en narratief daarbij niet maken - en narratief te weinig toetsen (voor inhoud, maar ook juist voor effect).
Als we puur naar de afgelopen honderdvijftig jaar kijken, dan is onze geschiedenis een lijn van ontworstelen aan geloofsgedrag geworteld in narratieven, dan wel wederopbouw na het ontsporen daarvan.
We staan te weinig daar bij stil. Alles wat we allemaal delen, wat ons doet verbinden, is niet het product van geloofsgedrag geworteld in narratieven, maar in het ontworstelen daaraan en/of geloofsgedrag geworteld in het menselijke verhaal. Dit is een bittere les, die we niet echt leuk vinden. Logisch ook, want vanuit het verbinden van onze identiteit aan < vul maar in > is elke toetsing dan wel confrontatie met consequenties ervan een conflict met een flink stuk van ons zelf.
Daarom: je hebt gelijk als je stelt dat ideologie, in de zin van geloofsgedrag (het is ook maar een kerk als andere), een grotere rol speelt dan feiten. Het is echter ook zo dat "feiten", het toetsen en corrigeren van narratief, het daarbij concentreren op het menselijke verhaal, juist is wat al die energie in gezonde banen leidt.
Er zit een wisselwerking.
Het is nooit het één of het ander.
Het is helaas wel zo dat het één integraal potentieel heeft om te ontsporen, of condities te scheppen middels narratief voor gebruik dan wel misbruik van mensen en hun menselijke verhaal, en het ander een stuk minder instinctief komt, maar wel noodzakelijk is.
De crux is dat we iets nodig hebben van gedeelde energie voor gedeelde identiteit voor gedeelde belangen. Geloofsgedrag is essentieel daarbij. We zijn echter botweg extreem kwetsbaar daarbij. Extreem.
Populisme: de weigering van complexiteit en de poging om simplistische antwoorden te formuleren op ingewikkelde vraagstukken middels gebruik van elke mogelijke prikkel van gedrag - i.p.v. moeite te doen voor gezonde participatie.