Ik zal proberen wat ik weet over de teruglever kosten en waar deze vandaan komen zoveel mogelijk samen te vatten hieronder, zonder al te veel uit te wijken naar sommige 'randzaken'. Zal het ook proberen te onderbouwen met bronnen waar kan, om ook bepaalde punten van onder andere @
redwing te beantwoorden. Helaas komt sommige info uit simpelweg het praten met medewerkers van leveranciers. Ik zal ook hier aangeven waar dit het geval is. Voel je vrij om me heirop te wantrouwen, of zelf met medewerkers te gaan praten :-)
Verder gaan de discussies hier heel hard. @
marktweakt als je denkt dat deze post een goeie bijdrage levert voel je vrij om deze te linken/quoten oid in de main post.

Disclaimer
Zoals @
Amos_x al in een reactie gokte: ik heb wat jaren aanraking gehad met deze materie op de energiemarkt. That said, ik weet veel maar ook zeker niet alles. De energiemarkt is altijd voor de 'gewone man' super geabstraheerd en simpel gehouden, maar achter de schermen gebeuren er veel en complexe dingen. Ik probeer hieronder uit te leggen wat ik weet, maar ik zal ook altijd toegeven wanneer ik iets niet weet.

Voorwoord over netcongestie en de teruglever kosten
Allereerst, in
mijn optiek is het mengen van netcongestie in deze discussie onjuist. Het zal zeker wel een effect hebben, maar ik geloof dat die problemen meer bij de
netbeheerders liggen, en we hebben het hier meer over de
leveranciers. Het zal zeker wel voor problemen zorgen, en ook zullen er op termijn nog wel extra (indirecte) kosten bijkomen (netbeheer kosten die je via de leverancier betaald), maar voor deze discussie vind ik het toch een beetje off-topic.
Oké, met dat uit de weg, ga ik meteen even op het core-punt in. Het probleem met de kosten 'veroorzaakt' door PV-gebruikers is grotendeels een
administratief probleem. Het gaat hier dus niet per se om fysieke limieten van het net. Echter, dat het om een administratief probleem gaat, betekent niet dat we het kunnen afdoen als nonsense, want die administratie is van essentieel belang voor hoe het stroomnetwerk in Nederland is geregeld.
Allow me to explain...Intekenen en day-ahead
Leveranciers moeten een dag van te voren bij TenneT, de netbeheerder op nationaal niveau, hun stroom verbruik en productie intekenen. Alle energieleveranciers zijn zogeheten BRPs (Balance Responsible Parties), en hebben de plicht om bij TenneT deze informatie de dag van te voren aan te leveren. (Zie o.a.
https://ondernemersplein....delijke-elektriciteit-pv/)
Deze informatie is niet een simpel getalletje in de vorm van "wij gaan netto 42 MW leveren", in simplified vorm ziet het er ongeveer zo uit (de getallen voor levering en verbruik heb ik eventjes uit de lucht geplukt):
PTU/ISP | Verbruik van net | Levering aan net |
1 | 10 MW | 12 MW |
2 | 13 MW | 11 MW |
... | ... | ... |
96 | 4 MW | 7 MW |
(`PTU` = Program Time Unit, wordt tegenwoordig ook wel `ISP` = Imbalance Settlement Period genoemd)
Per PTU wordt aangegeven wat de verwachte levering en wat het verwachte gebruik is. In het geval van elektriciteit is deze vastgesteld op 15 minuten. Dus PTU 1 is van 00:00 tot 00:15, etc.
Alle BRPs leveren deze informatie aan, en TenneT gebruikt dit om vervolgens de balans op te maken. Want over het geheel moeten de waardes voor levering en verbruik op elk moment zo goed als gelijk zijn, anders trekt het netwerk het niet.
Krachtwerk, een consultancy op het gebied van duurzame energie en onbalans, legt dit ook uit in 1 van hun blogs over curtailment (
https://krachtwerk.nl/curtailment/). Zeker een aanrader om te lezen, en ik haal deze later ook nog een keer aan.
Het probleem dat onbalans heet
Nu zijn er twee problemen met het bovenstaande. Allereerst zal het natuurlijk bijna nooit zo zijn dat de
totale levering en het
totale verbruik perfect matchen. BRPs worden door TenneT gestimuleerd om deze
voorspelde onbalans zoveel mogelijk zelf aan te pakken. Krachtwerk noemt hier ook een paar methoden voor in bovenstaande blog, namelijk:
- Over-the-counter contracten - het voor lange periodes energie inkopen op bepaalde tijden van de dag. (Bijv een jaar contract om elke dag tussen 16:00 en 18:00 X MW in te kopen. Handig als je weet dat je voor een lange periode op bepaalde tijden niet genoeg gaat kunnen leveren (of juist teveel)
- Day-Ahead, waar je de dag voor de levering voor blokken van een uur energie kan bijkopen of verkopen. Dit is voor velen van jullie een bekende
- Onbalans markten, waar je op de dag zelf nog energie kunt verhandelen, vaak in zeer fine-grained chunks (voor een enkele PTU bijvoorbeeld)
(Zie
https://krachtwerk.nl/curtailment/)
Nu was dit voorspellen in het verleden redelijk recht-toe-recht-aan. Je wist ongeveer wat klanten gingen verbruiken, en je stelde simpelweg je kolen/gascentrale af op dat profiel. Je voegt vervolgens een kleine foutmarge/risicodekking toe aan de prijzen die je rekent aan klanten, om afwijkingen op te vangen, en je bent golden.
Waar het verhaal echter is veranderd is dat we nu meer en meer gebruik zijn gaan maken van groene energie, waarvan de bronnen moeilijk te sturen zijn. We kunnen niet even een schuifje omhoog zetten als we even wat meer zonne-energie nodig hebben, helaas... Dus het matchen van vraag en aanbod is lastiger geworden.
En het bijkomende probleem, waar deze hele discussie over gaat, is onbalans. Wat ik hier bedoel met onbalans is niet
alleen dat de vraag en aanbod afwijken, maar ook dat de voorspelling die naar TenneT wordt gestuurd afwijkt van de realiteit.
De concrete effecten van onbalans
We weten allemaal dat het weer voorspellen in Nederland niet foutloos is. Soms is het bewolkter, soms juist zonniger, soms waait het harder of juist helemaal niet. En bij groene energie, waar je per 15 minuten hebt moeten voorspellen wat jouw portfolio precies gaat leveren/verbruiken, heeft een onverwachts wolkenbed in ene grote gevolgen.
Allereerst ga ik even kort in op de gevolgen aan de producent kant:
Als de daadwerkelijke productie van de groene energie parken afwijkt van de voorspelling, dan is de leverancier over het algemeen gewoon de sjaak. TenneT moet op die momenten de onbalans proberen op te lossen, en doet dit via verschillende onbalans markten, zoals FCR en aFRR. Deze markten zijn redelijk complex en daar ga ik niet al te veel op in, maar de samenvatting is dat de leverancier(s) die de onbalans veroorzaken, direct of indirect, betalen aan de partijen die de rommel voor ze opruimen. Je kunt hier meer lezen:
https://www.next-kraftwerke.nl/kennis/balanceringsenergie - of zelf even Googlen :-D
Het punt wat ik hier wel even wil maken is dat, door de groei van het aandeel groene energie in de energiemix, de onbalans markt ook giga is gegroeid. Een deel wordt op het curtailment blog van krachtwerk al uitgelegd en gebruik ik hier even als voorbeeld. Een producent met een windpark kan, als de day-ahead prijs negatief is, een bieding op de onbalans-markt plaatsen om energie te 'leveren'. Als deze bieding wordt geaccepteerd en de producent wordt 'geactiveerd' (= TenneT zegt: "Jij biedt X en wij hebben dat nodig, dus doe het"), dan verbruikt dit park natuurlijk niet in ene energie. Wat ze dan doen is curtailen, oftewel het uitzetten/limiteren van de productie. Want minder leveren = effectief hetzelfde als verbruiken.
Curtailen kan aan de hand van verschillende parameters worden aangeboden, zoals:
- De day-ahead prijzen, deze kennen we
- Om eigen onbalans op te vangen (wat als je in ene meer gaat produceren dan verwacht of nodig is? Eventjes afschakelen dan maar)
- Onbalans van de markt voorspellen
Die laatste wordt als markt steeds groter (en financieel interessanter). Simplistisch voorbeeld: Stel, jij als partij ziet dat het vandaag veel zonniger wordt dan gisteren is voorspeld. Als je dan nu alvast even voor een ruim bedrag aanbiedt om te gaan curtailen, dan bestaat er de kans dat je geactiveerd wordt en er grof aan verdient. Hier is al meerdere malen 'misbruik' van gemaakt, zie bijvoorbeeld:
https://www.volkskrant.nl...3A%2F%2Fwww.google.com%2F waar een partij een bepaald patroon zag, en 77.777 euro per MW wist te verdienen. (Dit gaan we trouwens nog voelen in onze netbeheer kosten over een paar jaar...)
Mijn punt over dit alles is: De markt is al zo geregeld dat het zelf de productie-onbalans enigszins kan opvangen.
Maar wat hebben PV bezitters hier dan mee te maken?
PV bezitters kun je zien als hééééle kleine zonneparkjes, die allemaal een beetje energie opwekken. Een deel van die energie verbuiken ze zelf, en een deel leveren ze aan het net. De leverancier probeert deze energie dan nog nuttig te gebruiken (lees: verhandelen of gebruiken voor hun portfolio), alhoewel de prijs soms wat laag is. Het probleem is dat deze PV installaties (nog) niet stuurbaar zijn. Waar ze met grote parken de onbalans kunnen beperken (of zelfs op de onbalansmarkt kunnen handelen) door onder andere te curtailen, is het bij gebruikers "it is what it is" .
Nu wordt hier vaak geroepen dat de PV installaties van gebruikers niks is vergeleken met de zonneparken. En dit klopt, 1 installatie is niks bij een zonnepark. Maar ook hier geldt "the economy of scale" - PV bezitters vormen samen een deel van de portfolio van een leverancier. In het volgende artikel van Netbeheer Nederland staat dat het aantal woningen met zonnepanelen in 2023 met 30% is gegroeid, naar een totaal van 32% van de woningen:
https://www.netbeheernede...nelen-verder-groeien-2023
32% van de woningen is een significant aantal gebruikers, en dit aantal blijft groeien. (Al gok ik na de laatste aankondigingen van leveranciers mbt teruglever kosten dat de groei wel een beetje geremd zal zijn)
Hiernaast, en dit heb ik van medewerkers, zijn de gebruikers van deze zonnepanelen niet evenredig verdeeld over de leveranciers. Voor vele PV gebruikers was het vorig jaar bijvoorbeeld al lastiger om ergens vaste contracten af te sluiten (want leveranciers wilden de hoeveelheid PV in hun portfolio beperken), waardoor het aandeel bij sommige andere leveranciers op scheen te lopen tot 50+% van het gehele klantenbestand.
Nu even terug naar het effect hiervan, met behulp van een versimpeld voorbeeld. Stel, de leverancier voorspelt aan de hand van weersvoorspellingen en alle andere data die ze hebben dat hun portfolio midden op de dag (PTU 48) 7 MW gaat leveren, en 4 MW gaat gebruiken. Er is mooi weer voorspeld, dus veel opbrengst uit zonnepanelen en zonneparken.
Op de dag zelf ontstaat er vanuit de Noordzee opeens een dikke laag wolken, niet helemaal ongekend in ons landje. Dit wolkendek zorgt ervoor dat er minder zonneenergie opgewekt gaat worden. Aan de productie kant kun je zeggen "ja jammer voor ze", en daar zou ik je geen ongelijk in geven. Dit is bedrijfsrisico, en ze zullen dit extra moeten inkopen. Maar aan de gebruikerskant verandert er ook meer dan je verwacht. Want, stel dit is zo een leverancier waar 50% van de klanten een PV installatie heeft, dan betekent dit dat (als we er even simpel vanuit gaan dat dit wolkendek heel Nederland raakt. Again, even een
versimpeld voorbeeld) ook die PV klanten allemaal minder gaan opwekken. Dit kan zelfs zo extreem zijn dat ze, in plaats van stroom terugleveren (omdat ze teveel opwekken), ze stroom gaan verbruiken van het net. Dus, om even nummers uit de lucht te plukken, die 7MW levering - 4 MW verbruik kan door die wolken in ene flippen naar 4MW levering, 7 MW verbruik.
Dit zelfde kan dus ook gebeuren als er in ene méér zon is dan voorspeld. Aan de producent kant kun je dit afvangen met curtailment, maar aan de gebruikers kant kan (nog) niks gedaan worden. En inderdaad, 1 installatie levert niet zoveel. Maar 100.000 installaties? Dan begint het toch aardig op te tellen.
Mijn conclusie
Het probleem met zonneenergie zit hem in mijn ogen in hoe het Nederlandse systeem is ingericht, met de focus op balans en voorspelbaarheid. Dit systeem is nooit gebouwd op onvoorspelbare productie en gebruikspatronen, maar wordt nog wel altijd afgedwongen bij leveranciers. Het eindproduct is een verhaal dat niet fijn is, niet voor de klanten of voor de leveranciers. Leveranciers zien de kosten jaar-op-jaar rap stijgen (ik kan hier helaas geen concrete getallen noemen, zouden de mensen die ik heb gesproken ook niet echt waarderen), en zien dat dit niet eeuwig door kan schalen. En klanten met PV zijn gouden bergen belooft door iedereen in het traject (leveranciers, installateurs, de regering) die nu opeens in rap tempo lijken te veranderen.
Het hele verhaal is verder ook heel ingewikkeld, dus logisch dat men er zo ontstemd over is.
Als men hier verder vragen over heeft zal ik mijn best doen om er antwoord op te geven. That said, na dit alles typen heb ik misschien niet zoveel zin meer in welles-nietes discussies. Wat ik hierboven heb geschreven is grotendeels gebaseerd op feiten, zowel openbaar vindbaar als via privé kringen. Je kunt het niet leuk vinden, en dat is begrijpelijk, maar "nuh uh"-en op feiten is een beetje een duif-op-schaakbord-discussie.