Vandaag een groot interview met Mark Rutte in de Volkskrant (ik verwacht paywalled).
De titel geeft al iets weg:
Mark Rutte: ‘Sorry, maar we mogen Trump dankbaar zijn voor zijn leiderschap’
Persoonlijk moet ik heel erg mijn eigen kijk op het samenspel tussen VS, Rusland en EU wegduwen als ik zo'n interview lees. Maar ook die eigen kijk is maar een interpretatie. Om die reden dwing ik mij zelf dan om zo'n interview te lezen. Rutte is secretaris-generaal van de NAVO. In mijn ogen maakt dat dit interview ingewikkeld, omdat dit ambt doorklinkt in zijn antwoorden.
Rutte, maar ook wijzelf, hangen als EU burgers in de context van een toenadering tussen VS en Rusland, als dat tenminste de juiste interpretatie is, en een zekerheid dat, als we dat willen, we nog niet onafhankelijk kunnen zijn van de VS. Onze militairen kunnen dat laatste beamen, dat maakt dat de EU, maar ook die NAVO, bezig is met een spagaat tussen de beweging naar meer autonomie en het houden van de VS in het NAVO/EU kamp. Hiermee is Rutte bezig, en die inspanning definieert dit interview.
Even wat stukken eruit die ikzelf kenmerkend vond.
Rutte was door EW Magazine (~Elsevier weekblad) voor het reden van de NAVO verkozen tot Nederlander van het jaar. Hij was hierover bescheiden: "De NAVO hoefde niet gered te worden." Dat alle leden zich inmiddels hebben gecommitteerd aan 3,5% is een belangrijke reden, maar niet de enige waarom Rutte Trump op een schild zet (in mijn woorden dan):
Maar wie denkt dat dit de enige reden is dat hij altijd vol lof is over Trump – die veel Europeanen zien als een sloopbal voor de Europese veiligheid – vergist zich. ‘Ik mag hem graag en heb als premier heel prettig met hem samengewerkt.’
Ook in de ‘vredesonderhandelingen’ inzake Oekraïne speelt Rutte een sleutelfunctie. Hij belt vaak met Trump en werkt er voortdurend aan om Amerikaanse en Europese standpunten daarover op een lijn te brengen.
En brugje (rechtvaardiging?) naar de huidige ontwikkelingen in de Nederlandse politiek is niet ver weg:
Het was Ruttes initiatief om Europese bondgenoten en Canada Amerikaanse wapens en munitie voor Oekraïne te laten kopen. Rutte is trots op de Nederlandse bijdrage daaraan, en opvallend is hoe hij ‘de brede steun’ definieert voor hulp aan Oekraïne: ‘Van Jesse Klaver tot uiteraard de VVD en ook sommige partijen op de flanken.’ Met dat laatste doelt hij waarschijnlijk ook op JA21, de partij waarmee de VVD graag in een coalitie wil.
Op de VK vraag of hij niet vindt dat hij de rol van hielenlikker heeft aangenomen:
‘Nee, maar ik respecteer het. Sorry, maar er zijn redenen waarom we Trump dankbaar mogen zijn voor zijn leiderschap: de enorme betrokkenheid die hij uitstraalt voor de NAVO, het bereiken van resultaten op basis van zijn irritatie dat wij minder uitgaven, én Oekraïne zo sterk in de strijd houden en zich inspannen voor een vredesakkoord in Oekraïne. Om al die redenen mag je hem prijzen. En dat mensen dan zeggen ‘de stijl waarmee Rutte dat doet bevalt ons niet’, kan me niet zo veel schelen. Als iemand goede dingen doet, mag je dat ook zeggen.’
VK werpt tegen dat de VS niet erg haar best doet. De VS stuurt geen hulp en wapens meer. Rutte beargumenteert daarop dat de VS volop inlichtingen deelt met Oekraïne en ook de (door EU aankopen) wapenleveranties gaan door. Het is de achtertuin van de EU, logisch toch dat de EU dan betaalt? De nuancering die Rutte vervolgens aanbrengt:
‘Waarom moet iemand in Wisconsin betalen voor Amerikaanse wapens in Oekraïne? Iemand in Wisconsin moet zich wel realiseren dat de Navo er is voor zijn veiligheid in Wisconsin. En dat doet de Navo, want zij zorgt voor een veilig Europa, een veilig Arctisch gebied, en een veilige Noord-Atlantische Oceaan – allemaal cruciaal voor de VS.’
Artikel 5, hier op het forum al ten grave gedragen (ook door mijzelf) en blijkbaar door de Amerikaanse minister van financiën Scott Bessent. VK vraagt op de man: "gelooft u er zelf nog in?". Dat antwoord uit de monde van de NAVO secretaris-generaal is natuurlijk "Ja". Een in de EU geaccepteerde reden voor de invloed van de VS op het Europese continent is dat de VS terughoudend is zich uit de EU terug te trekken. Dit had ze na WO-I gedaan, waarna Europa in WO-II terecht kwam. Maar er is nog wel meer:
De steun voor de NAVO is weer gestegen naar 68 procent in recente Amerikaanse peilingen. De steun onder Amerikanen voor Oekraïne is groot. Omdat mensen, en zeker beleidsmakers, beseffen dat de Amerikaanse veiligheid afhankelijk is van een veilige Atlantische Oceaan en een veilig Europa. En Artikel 5 is daarvoor de basisafspraak: een aanval op één is een aanval op allen.’
Opmerking van mijzelf: Nu is de 68% steun voor de NAVO een gegeven. Of die steun is gevoed vanuit dat besef van gedeelde veiligheid is eigenlijk weer een interpretatie. En die interpretatie dan doortrekken naar een support voor artikel 5 is best een stap. Of iedere Amerikaan die steun verklaart dit ook met artikel 5 indachtig doet is even mijn vraag.
Als sceptici van dit geloof in "Artikel 5" wordt ook Duitsland genoemd. Merz heeft immers gezegd dat "Pax Americana" voorbij is. Rutte blijft weg bij verklaren waarom. Over Merz wil hij wel dit kwijt:
In mijn gesprekken met Merz zijn wij het helemaal eens. Amerika is in de Navo, blijft in de Navo.’
[...]
Merz speelt een heel positieve rol in die relatie met de VS, omdat hij ook persoonlijk een goede klik heeft met de president. En omdat Duitsland al in 2029 die 3,5 procent bereikt. Dat ziet Amerika.’
En dan die stevige toespraak, waar veel Europese media over vonden dat ze een overdrijving was omdat de lijn naar WO-II en WO-I werd doorgetrokken. Daarom de vraag van de VK: "Waarom moeten we nu
zo bang zijn voor Rusland?". Hij brengt twee redenen aan:
- als je zo gek bent dat je 1,1 miljoen van je eigen mensen opoffert om een klein stukje Oekraïne erbij te krijgen, zou ik mijn buurman heel serieus nemen. Dit jaar heeft Rusland minder dan 1 procent terrein erbij gekregen. Poetin verliest nu 25 duizend mensen per maand: dood.
- En dan geeft hij ook nog 40 procent van zijn staatsbudget uit aan defensie, 200 miljard dollar per jaar, waarmee hij ook nog eens veel meer kan kopen dan wij in onze economie kunnen.
Rutte geeft nog een reden waarom hij ervan overtuigt is dat de Amerikanen de relatie tussen Europese en Amerikaanse veiligheid zien. Dit is er een die ik zelf nog niet had gehoord, ze komt bovenop het al bekende argument dat Poetin de oude Sovjet Unie situatie wil terug herstellen:
Rusland heeft ook veel geïnvesteerd in raketten die vijf keer sneller vliegen dan het geluid – zo ligt heel Europa binnen handbereik van Moskou. Dus we liggen allemaal op de oostflank. Voeg erbij wat veiligheidsdiensten zeggen: in 2027 of 2029 of 2031 kan er een aanval op een bondgenoot komen. En tot slot werken Rusland en China samen. China wil een keer iets met Taiwan. In de VS zijn ze ervan overtuigd dat als China een zet doet tegen Taiwan, Beijing Poetin zal dwingen ook iets tegen ons te doen.
Desondanks moeten wij als EU zelf veel investeren. Veldheren zei in verband hiermee in haar podcast deze week nog een keer dat investeren om een oorlog te voorkomen een fractie is van de kosten die een oorlog teweeg brengt zodra ze is begonnen. Ook Rutte gaf aan dat het niet zijn punt was dat er oorlog komt, maar dat "wij voorkomen oorlog door de afspraken uit Den Haag uit te voeren en Oekraïne sterk te houden".
Rutte heeft een centrale rol tussen Trump en Zelenskyy in het proces dat we "vredesproces" noemen. VK spreekt de frustratie uit dat de EU steeds maar weer " op de huifkar van Trump moeten klauteren". Rutte reageert als volgt:
‘Ik ben toch echt weer, ja sorry, heel positief over wat Trump heeft gedaan. Hij heeft de lijntjes geopend naar Poetin en is absoluut niet naïef over hem, kan ik u verzekeren. Maar Trump zegt: ‘Die vleesmolen moet stoppen.’ We zijn het er als Europeanen, Amerikanen en Oekraïners over eens dat er voor een succesvol vredesakkoord, als het dan zonder Navo-lidmaatschap is, heel sterke veiligheidsgaranties moeten komen. Daarin is recent grote vooruitgang geboekt. Niet alleen over een sterke Oekraïense krijgsmacht, maar ook over wat Europa gaat bijdragen met de coalition of the willing en wat de Amerikanen bijdragen.
VK brengt vervolgens het moeilijke vertrouwenspunt van de veiligheidsgaranties aan, in haar woorden "van landen die de afgelopen jaren juist bewezen hebben koste wat kost geen militair conflict met Rusland te willen". Ruttes argument waarom we nu wel zouden acteren:
Anders reiken de gevolgen veel verder dan alleen Oekraïne en wordt indirect de geloofwaardigheid van de NAVO aangetast. Dat wil niemand, vooral Amerika niet, omdat de NAVO een eigenbelang is voor Amerika.’
Dat impliceert een Artikel 5 gelijkende commitment, althans in de ogen van Rutte.
VK brengt aan dat VS meer druk op Oekraïne zet dan op Rusland:
‘Als ik zo het geheel overzie, vind ik oprecht dat dat niet zo is. Kijk ook even wat Trump gedaan heeft met het sanctioneren van Russische oliebedrijven Lukoil en Rosneft. Als je kijkt naar het totale gewicht van de Amerikaanse sancties en die vergelijkt met Europa, dan weet ik nog niet zeker wie meer doet: de VS of Europa.
Het gesprek rondde af met de overdenking dat we in een cruciaal tijdsgewricht leven. Rutte denkt dat ook wel, maar is terughoudend "want je weet nooit waar je over twee jaar staat".