Koffie, van hele boon tot kop lekkernij | |||
![]() | |||
Inhoudsopgave | |||
De basis, verse bonen | |||
![]() Elke kok zal het beamen, een goed gerecht begint met de juiste verse ingrediënten. Voor koffie gaat dat ook op, een gebrande boon verouderd en verminderd in slechts enkele weken tijd. Na het branden heeft een boon enkele dagen nodig om op smaak te komen (dmv ontgassen) en bereikt zijn beste smaak tussen de 3 en 8 dagen oud (ruwweg) en gaat daarna stapje voor stapje achteruit van smaak. Een 2 weken oude boon (na branden) is merkbaar al een (klein) deel van zijn smaken verloren en na 4 weken is het "mooie" er zeker wel af. Dat maakt hem niet ondrinkbaar, maar de boon ruikt op dat moment al significant anders en je gaat ook zeker in je extractie zien en proeven dat de boon eigenlijk niet half zo lekker meer is. Zeker in de meer uitgesproken bonen, zoals single origins veelal zijn, merk je dit. De karakteristieke smaken waar je de boon voor gekocht had zijn verdwenen en de koffie wordt wranger. En trek je bovenstaande door naar bonen die je in de supermarkt koopt, dan kan je vooraf al concluderen dat je bonen koopt die niet bijzonder zullen smaken. Supermarkt bonen zijn in stikstof verpakt, om de levensduur te bewaren, maar ondanks dat is onmiskenbaar dat de boon oud is en niet echt lekker zal zijn. De meeste liefhebbers van koffie zullen dan ook altijd koffie kopen die maximaal 2 weken geleden gebrand zijn. Een zak bonen zonder branddatum zal per definitie al vermeden worden, want daarvan kan je bijna gegarandeerd zeggen dat de bonen oud zullen zijn. | |||
De halfautomaat is wat je bijna standaard ziet in restaurants. Een 1,2,3 of 4 groepsmachines waar je de koffie gemalen via een filterhouder plaatst onder de uitloop van de machine en waar onder +/- 9 bar druk de koffie gezet wordt rechtstreeks in het kopje. Wel heb je twee losse apparaten nodig, de espressomachine, maar ook een losse koffiemaler. Deze opzet heeft vele voordelen, maar vergt ook meer kunde van de persoon die het bedient. In ieder geval één voordeel voor een restaurant is al heel snel duidelijk, je kan veel sneller koffie/espresso zetten dan met een volautomaat. Voor thuisgebruik is een losse espressomachine en losse maler iets minder gebruikelijk. Voor veel mensen nemen de machines samen teveel ruimte in op het aanrecht en vergt het koffie zetten teveel handelingen. Een volautomaat geniet dan de voorkeur. Voor die mensen voor wie koffie meer is dan een kopje vocht en wel op zoek gaan naar de betere espresso's, die komen alsnog uit op dit systeem van 2 losse machines. Een halfautomaat espressomachine kan gemiddeld gezien veel precieser de temperatuur en druk regelen, waardoor je extractie ook beter zal zijn. Een espressomachine is maar een simpel apparaat, hij levert water van rond de 94 graden uit de uitloop en als hij weerstand tegenkomt (gemalen koffie) zal de pomp de druk opbouwen tot ongeveer 9 bar. Dat klinkt heel simpel en dat is het ook, maar toch verschillen halfautomaat machines onderling nog best wel. Grof gezegd heb je 3 klasses. Single Boiler De instap begint bij een machine als de Gaggia Classic of Rancilio Silvia. Machines met een kleine boiler van rond de 0,4L, die het water op 94 graden houden en zeer geschikt zijn om een enkele espresso te zetten. En na een minuutje wachten weer klaar zijn voor een 2e en 3e espresso. Ze kunnen niet direct stoom leveren om bijvoorbeeld melk op te schuimen. Via een schakelaar kan de boiler doorverwarmen tot zo'n 120graden (dus onder druk), waarna je met deze machines ook melk kan opschuimen. Veelal duurt dat opwarmen van 94 tot 120 graden ongeveer 1 minuutje. Een cappuccino zetten kan dus met deze machines, maar is een tijdrovend klusje. Voor een enkele cappuccino geen probleem, maar als je 3 of 4 mensen in de woonkamer hebt die cappuccino willen, dan wordt je al snel ongelukkiger HX & DB machines Heb je iets meer geld te besteden, of wil je meer controle over je temperatuur en/of tegelijk espresso zetten en melk opschuimen, dan heb je twee mogelijkheden. Je kan ofwel een HeatExchanger systeem nemen (verder HX machine genoemd) of een machine met DualBoiler (verder DB machine genoemd). Beide opties heeft voordelen en de een is niet beter dan de ander. Het is zoiets als een handgeschakelde auto vs een automaat. De een zal zelf willen schakelen, de ander prefereert een automaat. Een HX machine is een machine die 1 boiler heeft, die hij op 120graden houdt, direct gereed om te stomen dus (geen wachttijd, stoom is altijd beschikbaar). Het water voor de espresso warmt hij tijdens het zetten op door koud water te leiden door die stoomboiler en zodoende het water op de warmen tot bijvoorbeeld 94 graden voordat het bij je gemalen koffie aankomt. Stel je de stoomboiler iets warmer in (bijv. 122 graden), dan zal dat water voor je espresso ook mee gaan naar een hogere temperatuur. Je hebt met een HX machine dus nagenoeg net zoveel controle over je zettemperatuur als met 2 losse boilers. Een HX machine geeft vooral makkelijker speelruimte om te variëren met temperatuur (en dus smaak) van je espresso, dan een DB machine. Dit omdat je met een flush (spoelen van de machine voordat je begint espresso te zetten) de temperatuur van de boiler en de zetgroep makkelijker kan afkoelen. En zo met slechts wat spoelen dus kan spelen met de zettemperatuur. De DB machine heeft zoals eerder genoemd 2 boilers, geheel los van elkaar werkend. 1 voor stoom, vaak rond de 1,5 tot 2liter en 1 voor espresso, vaak rond de 0,6liter. Dat klinkt perfect, maar het maakt dat je machine erg vol zit en je moeilijker zelf kan sleutelen. Ook zijn er dus 2 boilers die je moet ontkalken etc. Een DB is vooral meer gemak qua instellen. Dat gemak, wat best wat waard kan zijn, komt wel met een prijs. Al die extra onderdelen in de machine moeten betaald worden en zodoende is een DB machine vaak rond de 500/600 euro duurder dan een HX machine. In nagenoeg alle gevallen zal je moeten spelen met je maalgraad, hoeveelheid koffie, water temperatuur (niet elke machine heeft dat instelbaar) en druk om zo tot het beste bakje espresso te komen. Een uitgangspunt om mee te beginnen is dat je voor een goede espresso ongeveer 14 tot 17 gram maling nodig hebt, wat onder een druk van ongeveer 9 bar er tussen de 22 en 30 seconden over doet om tot een 30 tot 50 gram vocht te komen. We hebben het ten alle tijden over grammen vocht ipv milliliters vocht, dat is een stuk beter meetbaar is. Zet je met 17 gram maalsel een 30 gram espresso, dan zit je dichtbij een 1:2 extractieverhouding en dat noemen we een ristretto. Andersom, zet je met 14 gram maalsel zo'n 50 gram vocht, dan ga je richting een lungo. Geen van beiden is verkeerd, zolang je maar begrijpt dat het iets anders is en je er dus een ander resultaat mee krijgt. Ga op je eigen smaak af. Is je koffie zuur, dan zou ik zeker proberen je extractie te vertragen door ofwel fijner te malen, ofwel meer maalsel te gebruiken. Is je espresso bitter, probeer dan je extractie sneller te laten verlopen, ofwel door iets grover te malen, ofwel iets minder maalsel te gebruiken. | |||
Leerzame tips mbt halfautomaten en koffiemalers | |||
Goed filmpje hoe je je maler correct moet instellen | |||
|
Een redelijk, doch nooit complete, lijst van plekken waar je koffie kan halen, veelal vers gebrand en de moeite waard om eens te proberen:
Naam | Plaats | Webshop | Gem. prijs per kg | Dag van branden | Branddatum vermeld op verpakking | link website | Verzendkosten |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Brandzaak | Rotterdam | Ja | € 20 | Op bestelling | Ja | www.brandzaak.nl | € 3,95, gratis vanaf € 35 |
Giraffe coffee | Rotterdam | Ja | € 26 | Meerdere dagen per week | Ja | www.giraffecoffee.com | € 3,25, gratis vanaf € 25 |
Fascino | Weert | Ja | € 20 | 2 a 3 x per week | Ja | www.fascino-coffee.com | € 3,95, gratis vanaf € 45 |
Schot koffie | Rotterdam | Ja | € 30 | Op maandag | Ja | www.schotkoffie.nl | gratis |
Rozema & Van Schijndel | Oisterwijk | Ja | € 23 | ? | ? | www.rozemavanschijndel.nl | € 5,95, gratis vanaf € 50 |
Friedhats | Amsterdam | Ja | € 35 | ? | ? | www.friedhats.com | € 3,95, gratis vanaf € 25 |
Simon levelt | Meerdere plaatsen | Ja | € 20 | Meerdere dagen per week | ? | www.simonlevelt.nl | € 4,95, gratis vanaf € 50 |
Koffiestation | Groningen | Ja | € 27 | Om de week | Ja | www.koffiestation.nl | € 6,08, gratis vanaf € 40 |
Kaldi | Meerdere plaatsen | Ja | € 20 | ? | Nee | www.kaldi.nl | € 4,95, gratis vanaf € 50 |
Konkeltje // Mocca D'or | Zwolle | Ja | € 21 | ? | ? | www.konkeltje.nl | € 5,95, €2,95 vanaf €25 en gratis vanaf € 50 |
Boot Koffie | Baarn | Ja | € 35 | Dagelijks | ? | www.bootkoffie.nl | € 4,95, gratis vanaf € 25/td] |
Noord Coffee Roasters | Veghel | Ja | ? | ? | ? | www.noordcoffee.nl | gratis |
Koffietopia | Veghel | Ja | € 18 | 1x per week | Ja | www.koffietopia.nl | € 6,95, gratis vanaf € 50 |
Espresso enzo | Oss | Nee | ? | ? | ? | www.espresso-enzo.com | geen webshop |
Allora Caffè | Oss | Ja | ? | ? | ? | www.alloracaffe.nl | € 7,25, gratis vanaf € 70 |
Miss Morrison | Delft | Ja | € 25-30 | 2 a 3 x per week | ? | www.missmorrison.nl | € 3,95, |
The Coffee Lodge | Harderwijk | Ja | € 20 | Meerdere dagen per week | ? | www.thecoffeelodge.nl | € 4,95, gratis vanaf € 50 |
Blanche Dael | Maastricht | Ja | € 20 | ? | ? | www.blanchedael.nl | € 5,95, €2,50 vanaf 30, gratis vanaf € 50 |
Brandmeesters | Meerdere plaatsen | Ja | € 20 | ? | ? | www.brandmeesters.nl | € 4,95, gratis vanaf € 65 |
KBC Arnhem | Velp | Ja | € 22 | Dinsdag en donderdag | ? | www.kbc-arnhem.nl | € 7,50, gratis vanaf € 45 |
White Label | Amsterdam | Ja | € 32 | ? | ? | www.whitelabelcoffee.nl | € 3,50, |
Keppler | Amsterdam | Ja | € 30 | ? | ? | www.cafekeppler.nl | € 6,95, |
Master's Tea & Coffe | Rotterdam | Ja | € 20-30 | 1x per week | ? | www.mastersteaandcoffee.nl | € 3,50 tot 6,50, gratis vanaf 2 kilo |
Dutch Barista | Maastricht | Ja | € 25 | ? | ? | www.baristasite.com/nl | € 5, gratis vanaf € 35 |
Blommers Cafe | Nijmegen | Ja | € 30 | ? | ? | www.blommers.coffee/nl/ | € 1,95, gratis vanaf € 40 |
Coffyn | Malden | Nee | € 25 | ? | ? | www.coffyn.nl | € 4,95, |
Het Hoofdkwartier | Amstelveen | Ja | € 20 | Woensdag | Ja | www.hoofdkwartier-koffiebranderij.nl | gratis |
Cafe du Jour | Maasland | Ja | € 17 | Meerdere dagen per week | Ja | www.cafedujour.nl/ | € 1,95, gratis vanaf € 40 |
Brute Bonen | Den Haag | Ja | € 25 | Maandag, om de week | Ja | www.brutebonen.nl | gratis |
Gebrand op Smaak | Beverwijk | Ja | € 24 | Op bestelling | Ja | www.gebrandopsmaak.com | € 5,95. gratis fietsbezorging in regio |
Daspaskoffie | Hasselt (BE) | Ja | € 24 | Op bestelling | Ja | https://www.daspaskoffie.be/ | €7,95 onder €45 / €5,50 vanaf €45/ gratis vanaf €60 |
Locals | Tilburg | Ja | € 25 | Wekelijks, dag onbekend | Ja | www.localskoffie.nl | € 4 (brievenbus), €6,75 (pakket), gratis vanaf € 50 |
Bean Brothers | Eindhoven | Ja | € 25 | 1x p week | Ja | https://www.beanbrothers.nl/ | Gratis vanaf 2 zakken |
Lucifer | Eindhoven | Ja | € 33 | Ja | https://www.lucifercoffeeroasters.com/ | Gratis | |
Sprout | Eindhoven | Ja | € 42 | Ma & Do | ? | https://sproutcoffeeroasters.art/ | ? |
Moto | Bunschoten | Ja | € 28 | Ma & Do | Ja | https://motocoffee.nl/ | € 6,25, gratis vanaf € 45 |
Drup Koffie | Nieuw-Vennep | Ja | € 21 | ? | Ja | https://www.drupkoffie.nl/ | € 3,95, gratis vanaf € 30 |
Koffiebranderij Boon | Den Haag | Nee | € 35 | ? | Ja | https://www.koffiebranderijboon.nl/ | € 6,95 |
Ray & Jules | Hamme-Mille (BE) | Ja | € 25 | ? | Ja | https://www.ray-jules.com/nl/home/ | € 2,95, gratis vanaf € 30 |
Bovenste lijst is niet compleet, NL&BE is gezegend met een grote keur aan goede branderijen, waar ze verse koffiebonen verkopen. De lijst hierboven is slechts bedoelt als startpunt en/of inspiratie voor de mensen die tot nu toe supermarkt koffie kennen en wel eens willen experimenteren met vers gebrande koffie die max enkele dagen oud is.
bonus info:
Naam | Machine | Maler | Filter Maler | Favoriete branderij |
vinpower | Quickmill 4005 Silvano Evo | Niche Zero | ||
Thysiej | Sage Barista Pro | Niche Zero | ||
Hmtsjmftsch | Ilsa Slancio mokkapot | Niche Zero | ||
Bermuda1980 | Isomac Zaffiro (+zelf geknutselde PID) | La San Marco SM97 | ||
dreamscape | Rocket R58 V1 (met V2 controller) | Compak E5 OD | ||
Kraz | ECM Elektronica II Profi | Eureka Atom Specialty 75 | ||
Ozzie | Lelit Mara X | Eureka Mignon Specialita | ||
Ravhin | Expobar Brewtus IV PID | Niche Zero | Niche Zero | Koffiestation, Rum Baba |
RoosW | Rocket Giotto v3 | Niche Zero | Niche Zero | Het Hoofdkwartier, Brute Bonen |
MrJ | Profitec Pro 700 | The Key | Gardelli | |
SpeedyDH | Lelit Mara X | Eureka Mignon Specialita | ||
RigolleM | Lelit Bianca | Niche Zero | Baratza Encore | Het Hoofdkwartier |
defusion | Profitec Pro 500 | Eureka Mignon Specialita | Timemore Slim Plus | Brandzaak als prijs/kwaliteit een rol speelt, anders nog geen echte favoriet |
Nomad | Lelit Bianca (verkocht) | Ceado e37s (verkocht) | Fellow Ode | Koffiestation |
Phuncz | Gaggia Classic (PID, 9 bar druk) | Quamar M80E | Delonghi KG89 | |
Hopjesvla79 | Rancilio Sylvia V2 (2003) | Eureka Mignon Specialita | ||
teus.shira | Jura 9.3 TFT | professional aroma grinder | Mokador | |
teus.shira | NakedEspressoMaker | Fellow Ode V1 Jolly schijven | Arabicaffe | |
copyer | Rancilio Sylvia V6 (2020) | Eureka Mignon Specialita | ||
PatrickC | Jura E8 (EB) (2021) | Professional Aroma Grinder | Fascino, Peeze | |
Aziraphale | Jura E8 (EB) (2021) | Professional Aroma Grinder | Koepoort voor groene bonen, Fascino | |
HoppyF | Jura E8 (EB) (2021) | Professional Aroma Grinder | Fascino | |
Gr8slayer | Rocket Mozzafiato V | Mazzer Super Jolly electronic | ||
Annun | Wilfa Uniform | Monx | ||
Vectron | Profitec Pro 400 | Niche Zero | Van Pommeren | |
Bebopper | Profitec Pro 300 / La Peppina / Moccamaster | G-IOTA | G-IOTA | |
Hercul3s | Izzo Alex Duetto II | Niche Zero | Niche Zero | Friedhats, Shokunin, Rumbaba |
Chocovla | Lelit Bianca | Niche Zero | Hoofdkwartier | |
toantoan | Lelit MaraX V2 | Eureka Mignon Specialita | Brandzaak | |
ocn | Ascaso Steel Uno PID | Eureka Oro Mignon Single Dose | ||
SquareOne | Lelit Mara X | Eureka Mignon Specialita | Brandzaak | |
Woutur | ECM Mechanika II | Quamar M80e | Brandzaak, Fascino | |
Robbynaish | Decent DE1XL, La Marzocco GS3 MP | Lagom P64, Weber Key | Weber EG-1, Kopi SSP LS | Friedhats, Single Estate |
Headout | Rancilio Silvia V3 met zelf ingebouwde PID | Eureka Specialita | Hoofdkwartier Koffiebranderij; Giraffe Coffee Roasters; Blommers Coffee Roasters | |
RvdH | La Marzocco Linea Mahlkönig E65S GbW | Brandmeester, Zwarte Roes, Boot | ||
Josk79 | Vibiemme Domobar 2b | Mahlkönig/Baratza Vario | Kaan Koffie | |
kazzzdafke | Sanremo You | Eureka Specalita | Timemore Sculptor 078s | |
Tao | Profitec 700 PID 2.0 | Demoka GR-0203 | Inproc |
[ Voor 174% gewijzigd door Nomad op 29-08-2023 11:59 ]