Dat is wel het idee ja. Het hangt een beetje af van hoe professioneel je met kleur bezig bent, de monitor en kalibrator die je hebt en ook van het aantal branduren / leeftijd van het scherm hoe vaak het zin heeft opnieuw te kalibreren.
Professionaliteit:
Als hobby of semi-pro fotograaf maakt het niet heel veel uit als de kleuren niet perfect overeenkomen. Een merkbaar hogere nauwkeurigheid betaal je al snel een veelvoud voor. Daarnaast vergt het enige training, maar ook gewoon goede genen, om een nauwkeurig kleurzicht te hebben. Als je soft-proofing doet voor een grote drukkerij of bijvoorbeeld animator bent bij DreamWorks of Pixar is dat een heel ander verhaal en moet het scherm zo perfect mogelijk zijn.
Kalibrator:
Er zijn twee categorieën beeldschermkalibrators: colorimeters en spectraalfotometers.
Colorimeters
Colorimeters gebruiken filters om de lichtgevoeligheid van de drie soorten kegelcellen in ons netvlies na te bootsen. Het licht dat gemeten wordt krijgt dan een rode, groene en blauwe component (helderheid), net zoals in onze ogen gebeurt.
Grootste minpunt van deze manier is dat het erg lastig is om filters te maken die precies de gevoeligheid hebben van onze ogen. Hieronder zie je de nauwkeurigheid van de filters in de Klein K-10A colorimeter, die het zoals je kan zien heel goed doet. Maar dit is dan ook een colorimeter van zo'n $7000.
Een ander nadeel van colorimeters is
metamerie: kleuren kunnen er voor de colorimeter hetzelfde uitzien, ook al is de spectrale verdeling verschillend. Nou hebben onze ogen hier ook last van en voor onze ogen maakt het kleurreproductie op beeldschermen juist mogelijk: vrijwel elk beeldscherm gebruikt andere primairen en toch kunnen alle kleuren in het overlappende deel door elk scherm gemaakt worden (even zonder rekening te houden met kleurdiepte).
Probleem is alleen dat als de spectrale eigenschappen van die filters niet vrijwel perfect overeenkomen met die van onze kegelcellen, dat je dan andere metamerie krijgt: de colorimeter ziet andere kleuren als hetzelfde dan wij doen.
Een ander nadeel van colorimeters is filterdegradatie. De filters gaan achteruit door schommelingen in temperatuur en luchtvochtigheid, UV-straling en contact met lucht. Nou zijn de effecten van die eerste drie niet heel moeilijk te voorkomen, maar contact met lucht wordt natuurlijk lastig te voorkomen en is eigenlijk puur afhankelijk van het ontwerp.
Spectraalfotometers
Spectraalfotometers gebruiken een compleet andere aanpak en meten de spectrale verdeling. De X-Rite i1Pro en i1Pro 2 hebben bijvoorbeeld een bereik van 380-730 nm en een 10 nm spectrale resolutie. Die meten dan dus de helderheid van 380 nm, 390 nm, 400 nm,..., 710 nm, 720 nm en 730 nm.
De data die daar uit komt wordt daarna pas omgezet in CIE 1931 xyY data (waar vrijwel alle beeldscherm colorimeters en spectraalfotometers mee werken).
Deze methode resulteert over het algemeen in een nauwkeuriger resultaat dan de methode die een colorimeter gebruikt, maar prijs is hierbij vaak een goede indicatie. Een referentiecolorimeter van $7000 zoals de Klein K-10A laat een X-Rite i1Pro (2) alle hoeken van de kamer zien.
De nauwkeurigheid van een spectraalfotometer is vooral afhankelijk van de spectrale resolutie. De meeste consumentenmodellen, zoals de i1Pro (2), hebben een spectrale resolutie van 10 nm. Echte referentie spectraalfotometers hebben meestal een resolutie van 2 nm, maar 5 nm en lager (zoals bijvoorbeeld de 4.5 nm van de JETI Specbos 1211) kan je ook al als referentie beschouwen.
Nauwkeurigheid en herhaalbaarheid
Elke colorimeter of spectraalfotometer heeft een nauwkeurigheid en herhaalbaarheid (ook wel reproduceerbaarheid). Bijvoorbeeld x en y ±0,003 nauwkeurigheid en ±0,002 herhaalbaarheid. Dat betekent dat de chromaticiteitscoördinaten van een kleur in het CIE 1931 xy chromaticiteitsdiagram dan maximaal 0,003 afwijken van wat het zou moeten zijn en dat als je twee keer direct achter elkaar hetzelfde scherm onder dezelfde omstandigheden meet dat dan het verschil tussen de eerste en tweede meting maximaal 0,002 is voor beide chromaticiteitscoördinaten.
Beeldscherm
Ook het beeldscherm bepaalt hoe nauwkeurig je kalibratie kan zijn. De meeste beeldschermen kan je alleen "softwarematig" kalibreren. Hierbij wordt de correctie gespecificeerd in een ICC profiel dat door de kalibratiesoftware wordt gegenereerd en de correctie wordt uiteindelijk uitgevoerd door de videokaart.
Een deel van de kalibratie, zoals de witbalans van wit (ook wel één punts witbalans) en de helderheid worden wel handmatig in het scherm aangepast. Maar de overige stappen (zie hieronder) worden in het ICC profiel gedaan en in de videokaart uitgevoerd.
Kid Jansen schreef op woensdag 19 februari 2014 @ 00:14:
Overigens is witbalans kalibreren slechts een begin. Een volledige kalibratie doet veel meer:
- witbalans kalibratie over hele grijswaardenbereik van zwart tot wit (dus niet alleen van wit zelf)
- gamma kalibratie (goede doet voor alle drie de kanalen apart)
- kleurcorrecties (de bovengenoemde punten zijn niet genoeg om elke kleur nauwkeurig weer te geven)
- helderheid kalibratie
- specificatie van primairen (bij softwarematige kalibratie, bij hardwarematige kalibratie moet nog kleurprofiel voor gebruikte kleurruimte worden ingesteld om dit te doen)
Een nadeel hiervan is dat de videokaart hier een LUT voor gebruikt gelijk aan de kleurdiepte waarop het scherm wordt aangestuurd (eigenlijk altijd 8 bit per kanaal).
Bij hardwarematige kalibratie wordt er alleen een ICC profiel gebruikt voor het specificeren van de primairen, maar alle correcties worden in de LUT uitgevoerd van het scherm. Schermen uit bijvoorbeeld de Eizo ColorEdge serie gebruiken hier een 16-bit 3D LUT, waardoor het aantal mogelijkheden het kwadraat is van wat met 8-bit 3D LUT van de videokaart gehaald kan worden (2,81x10
14 in plaats van 16,78x10
6). Hierdoor kunnen de correcties veel nauwkeuriger worden uitgevoerd.
Pulse width modulation
Naast de ondersteuning voor hardwarematige kalibratie maakt het ook uit of een beeldscherm gebruik maakt van pulse width modulation voor het regelen van de helderheid van de backlight.
Als dit namelijk het geval is, dan is de kleurweergave van het scherm niet constant. Los van de fluctuerende helderheid kan de chromaticiteit ook behoorlijk variëren. De reden hiervoor is dat de fosfors die worden gebruikt in de backlight een opwarmtijd en nagloeitijd hebben. Vooral met lage PWM frequenties en een erg korte duty cycle kan dit voor problemen zorgen.
Je krijgt dan de volgende mogelijkheden:
- chromaticiteits correct (backlight aan en fosfors "opgewarmd")
- te geel (backlight uit, fosfors gloeien na)
- zwart
- te blauw (backlight aan, fosfors doen nog niks)
In extreme gevallen zou het zo kunnen zijn dat de duty cycle net zo lang als of korter is dan de reactietijd van de fosfors. In dat geval zal de kleurweergave op geen enkel moment correct zijn, je hebt dan alleen maar te blauw, te geel en zwart.
Nou zijn onze ogen hier niet extreem gevoelig voor (bij de meeste mensen), maar colorimeters of spectraalfotometers die heel snel meten kunnen hierdoor een merkbare afwijking geven.
Leeftijd van scherm
De backlight van een scherm slijt net zoals elke andere lamp. Gedurende de levensduur van het scherm neemt de helderheid behoorlijk af (zie
Kid Jansen in "[TFT] Dell UltraSharp Serie - Deel 19" voor een voorbeeld daarvan) en verder zal ook de kleurtemperatuur afnemen (licht van backlight wordt steeds geler).
Dit proces gaat in het begin heel snel. Het verschil in helderheid en kleurtemperatuur tussen 0 en 1000 branduren zal vele malen groter zijn dan tussen 5000 en 6000 branduren.
Conclusie
Hoe vaak het zin heeft om een scherm te kalibreren hangt af van de bovenstaande factoren, maar waar het eigenlijk op neer komt is dat afwijking ten opzichte van de vorige kalibratie door degradatie van het scherm significant groter moet zijn dan de meetfout die ontstaat door de nauwkeurigheid en reproduceerbaarheid van je kalibrator (en de meetfout die ontstaat door overige factoren zoals nauwkeurigheid van LUT en afwijking die ontstaat door PWM) wil het zin hebben om opnieuw te kalibreren.
Als je professioneler met kleur bezig bent, koop je een betere kalibrator en dus heeft het dan vaker zin om te kalibreren. Verder moet je nieuwe schermen dus ook vaker opnieuw kalibreren.
Als echte professional is het niet raar om elke twee weken, of soms zelfs elke week, je schermen te kalibreren. Zeker als ze nog erg nieuw zijn. Als semi-pro fotograaf is één keer per maand vaak al wel genoeg en voor amateur fotografen en mensen die gewoon goede kleuren willen kan het zelfs genoeg zijn om maar één keer in de drie à vier maanden te kalibreren.
Naast schermdegradatie zijn er nog andere redenen om opnieuw te kalibreren, zoals gamut remapping en andere gamma response als je in een andere kleurruimte wil gaan werken, een nieuwe videokaart, andere interface tussen scherm en videokaart (bijvoorbeeld eerst via HDMI en nu via DisplayPort) en in het geval van softwarematige kalibratie wordt ook aangeraden om opnieuw te kalibreren na het updaten van je videokaartdrivers.
Nope, dat kan je vergeten. Je hebt namelijk geen goede referentie. Verder passen je ogen zich aan op het licht van het scherm. Als het scherm te gelig lijkt is het waarschijnlijk veel te geel, maar zelfs als je het aanpast naar wat je denkt dat goed is, is het waarschijnlijk nog steeds te geel. Dat zie je alleen pas wanneer je er een scherm naast zou zetten dat wel goed gekalibreerd is.
Dan is het juist wel ouderdom
Daar hadden vrijwel alle "M"-modellen last van in de eerste (paar) revisie(s). Gewoon zorgen dat je een scherm krijgt van de laatste revisie.
Je kan ze wel gebruiken, maar de Spyder 2 en Spyder 3 colorimeters werken eigenlijk alleen op standaard gamut (=sRGB) CCFL backlit schermen met een matte oppervlaktebehandeling van de front polarizer. Daarnaast zijn die Spyder 2 en 3 colorimeters om te beginnen al niet geweldig. Heb zelf ook nog een Spyder 3 Elite liggen, maar ben toch veel meer tevreden over m'n X-Rite i1Pro en i1Display Pro. Heb het idee dat de resultaten daarvan een stuk nauwkeuriger zijn. In ieder geval is de reproduceerbaarheid een heel stuk beter. Met die Spyder 3 had ik elke keer weer andere resultaten.
Voor wide gamut CCFL en alle LED backlight versies heb je op z'n minst een X-Rite i1Display Pro of DataColor Spyder 4 nodig voor nauwkeurige resultaten. En dan het liefst de X-Rite, want die is beter. Om helemaal geen problemen te hebben is een spectraalfotometer een nog betere keuze, want die is voor elke paneel- en backlighttechnologie geschikt.
moet wel zeggen dat met kalibreren je vaak het idee hebt toch iets niet goed te doen. Maar verwacht ook dat het wennen is.
Goede kalibratie is ook niet heel makkelijk. Het vereist wel enig verstand van kleurbeheer, je scherm en je kalibratiesoftware+kalibrator.
Ik doe zelf bijvoorbeeld altijd wat ik beschreven heb in
Kid Jansen in "Monitorcalibratie: Spyder3 Pro of i1Display 2".
Niet de makkelijkste en ook niet de snelste methode, maar krijg zo wel een stuk nauwkeurig resultaat.
ElCondor schreef op donderdag 20 februari 2014 @ 16:33:
Ja, inderdaad, en nogmaals: die ICM profiles hebben dus geen invloed op je Windows weergave. De software moet specifiek ingericht zijn om van ICM profiles gebruik te maken. Dan gaat het vooral over fotoshop software en zo, Programma's dus waar kleurechtheid belangrijk is.
De meeste kalibratieoplossingen komen met een kalibratielader die het profiel systeembreed kan forceren.
ElCondor schreef op donderdag 20 februari 2014 @ 16:42:
Ja, volgens die website kun je dus je monitor instellen met die waardes en vervolgens het gekoppelde profiel downloaden en toepassen en dan zou je monitor set-up helemaal ok moeten zijn, maar goed, voor mij was dat dus niet helemaal van toepassing.
Lees je ooit wel eens terug in dit topic? (retorische vraag) Zie
Kid Jansen in "[TFT] Dell UltraSharp Serie - Deel 19"DDX schreef op donderdag 20 februari 2014 @ 16:53:
Dell vervangt monitoren gewoon. (voor nieuwste type)
Geen idee wat er daarna met de oude gebeurt.
We hebben hier pas een U2713HM gekregen als vervanging van een U2711.
We willen alleen weer een 2711 terug, dat lukt Dell alleen niet. (2 pogingen gedaan al maar komt steeds een 2713 als vervanging)
Reden: we krijgen geen 2560x1440 op de 2713. (via matrox dvi dockingstation)
Daar zou ik ook absoluut geen genoegen mee nemen als ik jullie was. Niet zo zeer vanwege de door jou genoemde reden, maar meer omdat de U2713HM gewoon een lager model is. Als ze geen U2711 meer hebben zouden ze dan een U2713H moeten leveren. Dat is namelijk de opvolger van de U2711, niet de U2713HM.