Het gat in de hand van Nederland: kopen, kopen en nog eens kopen
Het gaat goed met Nederland, maar hoe lang nog? Die vraag houdt niemand bezig, zo lijkt het, op een paar economen na. Op het Centraal Planbureau en De Nederlandsche Bank worden de toekomstscenario's voor de nationale economie constant aangepast. Een terugslag is onvermijdelijk, maar wat gebeurt er als de huizenmarkt instort, de beursindex keldert en de werkloosheid toeneemt? Hoe langer dat moment uitblijft, des te groter de klap. 'Wordt het een crash, of gewoon een onprettige landing?' vraagt Arnold Kusters van het CPB zich af. 'We weten niet of we in een zeepbeleconomie leven of niet. Een zeepbel is pas een zeepbel als hij wordt doorgeprikt.'
Ook Hans Groeneveld van De Nederlandsche Bank aarzelt over de reacties op een economische terugslag: 'Ik ben bang dat de consument zo sterk aan het veranderen is dat we zijn gedrag niet meer kunnen beoordelen. Nederlanders raken eraan gewend om ondernemersrisico te lopen in hun privéleven. Schulden maken is geen zonde meer.'
Meer geld, meer consumptie, meer genieten. Het valt ook de econoom Arjo Klamer van de Rotterdamse Erasmus Universiteit op. Hij ziet vooral parallellen met de Verenigde Staten, het land waar hij jarenlang woonde en werkte. 'Consumptie als zodanig wordt steeds meer een activiteit waar we werk van maken. Niet om onze behoeften te bevredigen, maar om status te verwerven. Dat gaat in tegen de Nederlandse traditie van bescheidenheid en ingetogenheid. Een dure BMW kan prima tegenwoordig. De overvloed neemt toe en het onbehagen wordt afgeschud.'
In het vorig jaar verschenen boek The Overspent American geeft Harvard-econoom Juliet Schor een beschrijving van het nieuwe consumentisme. Vroeger stemden mensen hun gedrag af op buren en collega's die ongeveer hetzelfde verdienden. Maar de buurt is veranderd. De buren links zijn tweeverdieners geworden en de overburen hebben ook meer te besteden sinds de kinderen het huis uit zijn. Op het werk is alles professioneler geworden. Een werknemer moet niet langer op zijn collega lijken, maar op een manager die zelfstandig besluiten neemt. Het individualisme neemt toe en tegelijkertijd staat iedereen onder druk om te presteren en te leven als de besten. Amerikanen streven niet langer naar 'keeping up with the Joneses' (het even goed doen als de buren), maar zij willen het even ruim hebben als medeburgers die drie tot vijf keer beter verdienen, schrijft Schor.
Iedereen blaakt van zelfvertrouwen, want de werkloosheid is laag en blijft maar dalen. De gulle besteder realiseert zich niet dat de economie juist aan zijn optimisme steeds meer kracht ontleent. Het Bruto Binnenlands Product steeg vorig jaar met 3,8 procent en de helft van die groei was te verklaren door de gestegen consumptie. Als het vertrouwen en daarmee de bestedingen afnemen, zal het effect omslaan. Dan wordt de groei juist afgeremd.
En wat doet Joenje als de huizenmarkt in elkaar stort en hij geen hypotheken meer kan verkopen? 'Dan ga ik me concentreren op de pensioenen,' zegt hij. 'We moeten blijven scoren. Als dat niet lukt is het simpel. Dan moeten we ons huis uit.'
Zijn opa kwam pas geleden kijken op de bouwplaats en was verbaasd over zijn voortvarende kleinzoon. 'Hij zei: sla je niet een stapje over? Oude mensen begrijpen niet dat je schulden kunt maken. Ik heb dus echt geen zin meer om in een eengezinswoning te gaan zitten als ik ook hier kan wonen. Waarom zou ik?' zegt Joenje. Als het huis af is, en Joenje heeft weer geld gespaard, dan wil hij een relaxruimte laten bouwen achter in de tuin. 'Dat lijkt me geweldig; een sauna, een bubbelbad, een dompelbad, een solarium en een klein barretje. Daar kan ik dan helemaal tot rust komen.' Maar je kunt toch ook ergens anders naar de sauna gaan? 'Waarom zou ik als het ook in mijn eigen achtertuin kan,' zegt Joenje zelfverzekerd. Als hij eenmaal zijn huis en zijn relaxruimte heeft, heeft Joenje, ondanks zijn jonge leeftijd, geen dromen meer. 'Als dit huis af is, begint het goede leven. Hier zit je in het warme circuit. We hebben expres een huis genomen met veel kamers, voor de kinderen die we gaan maken. Dit is mijn eindbestemming. Ik ga hier nooit meer weg. Ze kunnen me vanhier tussen zes plankjes naar buiten dragen.'
Het rijke gevoel wordt mogelijk gemaakt door de almaar stijgende huizenprijzen. De hypotheekschuld neemt met vijftien procent per jaar toe, maar de waarde van woningen stijgt even hard. Maar wat gebeurt er als de prijzen op de huizenmarkt weer dalen en de rente stijgt? Dan wordt het leven ineens veel duurder. Directeur Ronald Rozenbroek van hotel De Keizerskroon vatte in één zin het gevoel samen dat Nederland in zijn greep houdt: 'Het wordt een kunst je leven zo te plannen dat er precies nul gulden op je bankrekening staat als je doodgaat. Dan heb je gelééfd.' Nu maar hopen dat het goed blijft gaan met de economie.
http://www.vn.nl/Standaar(...)n-nog-eens-kopen.htm