Je moet niet alleen naar de HRA kijken, maar naar de gehele woningmarkt. Dat is ook wat vaak ontbreekt in de popi-jopi artikelen in kranten. Zelfs als je alleen naar de koopmarkt kijkt, dat goed aanpakt, dan gooit de huurmarkt weer roet in het eten.
Momenteel heb je de volgende groepen (I know, ben captain obvious):
Koopwoningen
De bewoner is de eigenaar, en draagt het risico op waardedaling / waardestijging. Dit is de enige woonvorm waarbij de bewoner direct invloed heeft op de hoogte van de maandelijkse kosten. De overheid stimuleert deze woonvorm door middel van HRA, en de overheid stimuleert het lange termijn perspecief bij deze woonvorm door middel van de overdrachtsbelasting (straf op snel verhuizen).
Vrije sector huur
De bewoner draagt hierbij geen risico op waardedaling / waardestijging en heeft geen directe invloed op de hoogte van de maandelijkse kosten. Dit zijn woningen in een relatief luxe segment. De verhuurder stelt over het algemeen strengere eisen aan de huurder dan een bank aan een koper, wat de drempel relatief hoog maakt om in de vrije sector te huren. Vanwege het gebrek aan het effect van HRA, liggen vrije sector huren vaak ~40% boven wat er voor een vergelijkbare koopwoning betaald moet worden. Het omslagpunt ligt (afhankelijk van meerdere factoren) rond de 3-4 jaar bewoning voordat kopen voordeliger is dan huren.
Gereguleerde huur
In de sociale huursector draagt de bewoner ook geen risico. Bovendien is de huurprijs gereguleerd en kan niet boven een bepaalde bovengrens uitkomen. De huurstijging is ook beperkt in hoogte per jaar, waardoor er behoorlijk voorspelbare maandelijkse kosten komen. De grootste drempel bij sociale huur is het gebrek aan vrije woningen, je moet vaak lang wachten voordat er eentje via de grotere partijen aangeboden wordt en je deze mag huren. Hier zit vanuit de EU een maximum op het salaris dat een bewoner mag hebben.
Deze benadering geeft toch een vrij consistent beeld. Diegenen die zwakker zijn in de samenleving hebben een manier om te wonen. Diegenen die sterk genoeg zijn om eigen lasten te dragen, hebben twee keuzes, waarbij de vermogens-opbouwende vorm gestimuleerd wordt. Aan de ene kant is dit succesvol geweest, er is veel huizenbezit in Nederland, wat er dus voor zorgt dat het onderhoud en meer waard worden van ons bezit een ieder zijn zaak is. Aan de andere kant, doordat iedereen er belang bij heeft, worden keuzes die de meerderheid ten goede komen maar een kleine groep benadeeld, sneller doorgevoerd (startersbenadeling). Ook kregen we zo het pyramide spel.
Je kan, als je hier wat in wil veranderen, niet alleen de koopmarkt aanpakken, maar moet ook meteen de huurmarkt aanpakken. Hiervoor zou een ontwerp gemaakt moeten worden, dat de situatie over 20-25 jaar weergeeft. Vervolgens kijk je wat hiervan snel en wat hiervan geleidelijk moet worden doorgevoerd.
Voorbeeld van een dergelijk plan:
Eindsituatie:
Voor diegenen die het kunnen dragen, is er in absolute zin weinig verschil tussen de woonlasten bij huren en de woonlasten bij koop. Het verschil is de winstmarge van de verhuurder (bv 1100/maand voor huur, vs 1000/maand voor koop). Diegenen die het niet kunnen dragen, krijgen een huursubsidie vanuit de overheid.
Koop is hierbij dan nog steeds gestimuleerd, wegens de mogeljikheid om je maandlasten te kunnen bevriezen ten opzichte van inflatie, en dat je door middel van aflossing deze maandlasten kan verminderen. Het vermogen in het eerste woonhuis is ook nog steeds vrijgesteld van vermogensbelasting.
Om dit in te voeren, krijg je bijvoorbeeld het volgende plan:
- Huren worden per 2015 volledig geliberaliseerd. De hoogte van de nieuwe huur voor sociale woningen moet onderbouwd worden door de verhuurder en de overheid moet het met de hoogte van die huur eens zijn (oftewel, kan niet 2000 euro vragen voor een flatje in lutjemebroek). Het kan ook eventueel tov de WOZ waarde gezet worden.
- Los daarvan gaat ook per 2015 een nieuw huursubsidie systeem in werking. Dit kan bijvoorbeeld 600 euro in de maand zijn, verminderd met 5% van het fiscale inkomen (dus vanaf 30000 euro is het niets meer).
- OB gaat weer naar 6%, maar wordt per 2015 volledig afgeschaft, net als het EWF.
- HRA wordt per 2030 volledig afgeschaft, ook voor alle lopende hypotheken.
- Per 2015 neemt de HRA voor nieuwe hypotheken af, met 6,7% per jaar.
- Per 2015 komt er een winstbelasting op verkooptransacties waar nu KK op van toepassing zou zijn.
Dit is vast niet voor iedereen eerlijk, ik heb ook niet bedoeld om per se een geheel eerlijk plan voor te leggen. Het punt is dat er hier een helder beeld neergezet wordt, dat geplanned wordt en juist ingevoerd. In dit voorbeeld weet iedereen welk effect de veranderingen op hun situatie heeft, en, mits de getallen kloppen, er financieel niet absurd op achteruit gaan.
De slappe maatregelen die tot nu toe in de politiek besproken zijn, doen niets echt goed.