Het stille pc topic deel 3

::uitleg en verklaring:: |
Dit topic is bedoeld om voor veel (ook onervaren) mensen oplossingen te vinden om hun computer stil te maken. Het is de bedoeling ervaringen, tips en kennis uit te wisselen en te verzamelen. Ik zal bij de TS (topicstart) vermelden wat ik geleerd heb van de vorige topics. Toevoegingen hieraan zijn welkom.
Dit topic is NIET bedoeld voor "oplossingen" zoals: je computer in olie zetten of je computer in een andere kamer zetten, want daarmee wordt het probleem alleen maar verplaatst, of vervangen door een ander probleem.
::inleiding op geluid:: |
Geluid is een trilling. Een trilling in de vorm van een toe en afnemende luchtdruk, de toonhoogte ervan wordt veroorzaakt door de frequentie van die trilling(hoe snel de luchtdruk toe en afneemt), de klank, zoals bij een instrument, wordt veroorzaakt doordat verschillende trillingen worden gecombineerd, zoals het samenvoegen van 2 verschillende geluidsgolven.
Die geluidsdruk wordt uitgedrukt in dB, maar er bestaan ook andere vormen van eenheden: de Sone en de dB(A), die laatste wordt hier uitgelegd
Hier staat in het engels vermeld hoe het verloop gaat tussen de frequenties en "wat men hoort" als geluidintensiteit.
Merk op dat de lagere frequenties een hogere geluidsdruk moeten hebben om het geluid beter hoorbaar te krijgen(vandaar dat subwoofers een groter speakeroppervlak hebben dan tweeters).
Desalniettemin blijft het ook een feit dat iedereen zich irriteert aan bepaalde geluiden. Een hoge fluittoon of een zware doordringende brom zijn vrij irritant. Laat staan als iets ratelt.
De Sone is ook een aardige graadmeter, maar door het weinig gebruik ervan als eenheid wordt deze verder niet behandeld.
::korte handleiding voor een stille pc:: |
In een computer zijn er 3 grote geluidsbronnen:
- Ventilatoren, hier fans genoemd.
- Diskdrives, zoals cd/dvd drives en je harde schijven(HDD)
- kleine elektronica zoals condensators, die zo weinig geluid maken dat er geen aandacht aan besteed wordt.
Ventilatoren:
Hoe krijg je nu je computer stil? Je computer dient gekoeld te worden, dit gebeurd door heatsinks met ventilators erop. Hoe effectiever de heatsink, hoe minder hard de fan hoeft te draaien om de chip koel te houden. Die effectieve koeling is heel belangrijk.
Nu dat bekend is, is het belangrijk om een goede fan te kiezen.
Specificaties van fans worden uitgedrukt in cfm of m3/h, 1cfm is ongeveer 1,7 m3/h, en 1 m3/h is ongeveer 0,6 cfm.
Daar tegenover staan dB. Hoe lager, hoe stiller.
Je kunt nu de prestaties uitdrukken in luchtverplaatsing(m3/h of cfm) per dB.
Zo kun je duidelijk vergelijken welke fan de beste prestaties biedt.
Dit werkt het beste wanneer fans dezelfde hoeveelheid luchtverplaatsing(airflow) hebben, omdat bij meer luchtverplaatsing vaak meer dan rechtevenredig dB bijkomen.
Goede merken zijn: Silenx, Papst en Nexus. Het eerste merk is (bijna) niet te krijgen in nederland, maar hebben een hele goede verhouding. Ik heb 3 fans van Silenx, ze presteren uitstekend. Papst is een zeer bekend duits merk. De prijs ligt vrij hoog, maar de kwaliteit is zeer goed. Nexus is een stuk goedkoper, maar niet veel slechter qua prestaties.
Let ook op welke maat je neemt, de bekendste maten zijn 80, 92 en 120mm. Doordat het oppervlak kwadratisch toeneemt, is een fan van 120mm theoretisch meer dan 2 keer beter dan een van 80mm.
Nu kun je de airflow per dB ook nog delen door de prijzen, zodat je de prestaties per euro krijgt. Maar hierin wordt niet de kwaliteit(duurzaamheid) meegenomen, dus echt eerlijk is dit dan weer niet.
Meer informatie over fans is hier te vinden.
wat is stil?
Waar de grens tussen stil en niet stil is, is zeer moeilijk te zeggen. Er zijn websites die gespecialiseerd zijn in stilte-reviews, maar ik blijf mijn twijfels houden. Silentpcreview heeft wel geluidsfragmenten bij de tests, maar ik weet niet hoe hard mijn volume moet staan om het "echte" geluid te horen. Beter zou zijn als er gepraat wordt, zodat je dat als referentie gebruikt, en daarna het geluid van de test laten komen.
Er is zoals eerder genoemd ook de dB(A) waarde. Dit zijn dB waardes die overeenkomen met het menselijk gehoor. 20dB bij 250 Hz en 5000Hz zijn niet even hard voor het menselijk gehoor.
Ook de afstand is bepalend voor een geluidstest.
Doordat we niet weten wat de afstand is bij een meting zoals in specificaties, en we ook niet weten welke frequentie iets maakt, kunnen we vrij weinig zeggen of een fan nou stil is of niet.
Ik hou zelf 18 dB aan, ik heb zeker 20 fans gehoord, en onder de 20 dB is een fan(in een kast) vaak (bijna) niet meer te horen.
Maar er dient wel opgelet te worden bij meerdere fans, een regel is dat elke fan 3 dB aan het geluid toevoegt. Nou is dit niet helemaal eerlijk, omdat bij meer dan 5 fans die regel niet meer opgaat, en je geluid in principe ook niet perfect kan optellen(2 verschillende geluiden kunnen 2 verschillende golven zijn).
Harde schijven:
Harde schijven zijn wat moeilijker. Ze hebben geen heatsink, en het geluid komt ook niet van een fan maar van de schijf zelf. Hierdoor is het geen optie om je schijf in te pakken in iets als foam of rubber, want dat zorgt voor oververhitting. Er zijn oplossingen die je schijf koel en stil houden, maar die zijn vaak duur.
Een gouden tip: Koop stille harde schijven, en plaats die evt in een constructie die het stil houdt. Stille merken die mij bekend zijn, zijn: Samsung en Seagate, waarvan Samsung de stilste is, maar trilt, waardoor de kast zelf geluid kan maken.
Er zijn ook goedkopere koelers voor je harde schijven, die je schijf in rubbers hangen, tegen vibratie, maar dat dempt niet al het geluid. Een oplossing die ik zelf gebruik, en waar ik heel tevreden over ben, is de IBL-box. Het koelt door als heatsink te fungeren, en door de demping houdt het de schijven ook iets stiller. Ik heb er Samsung HDD's en Seagate HDD's in gehad, ik hoorde ze nooit. Het grote voordeel is de prijs die per harde schijf betaald wordt.
Voeding:
Wat ook een lastig onderdeel is, is de voeding. Deze bevatten een fan, die vaak niet altijd te vervangen is. Ook is er niet echt sprake van een heatsink(die te vervangen is).
Daarom zul je vaak de hele voeding moeten vervangen. Veel voedingen lijken qua specificaties stil(20 dB), maar dit is vaak bij een bepaalde temperatuur in de voeding(mits de voeding temperatuurgestuurd is). Bij een temperatuur van 30, 40 graden(normale temperatuur) is er als snel sprake van meer dan 25 dB, wat dus al teveel geluid maakt. Een zeer goed merk is Seasonic, al ben ik zelf niet 100% overtuigd van de stilte. Door mijn twijfel zal ik (voorlopig) kiezen voor passieve voedingen, die dus 100% stil zijn. Ook zijn er watergekoelde voedingen, maar die zijn zeer duur. Het nadeel van passieve voedingen is de verkrijgbaarheid, de prijs, en het wattage. Er zijn geen voedingen van meer dan 450 watt die passief gekoeld zijn.
Heatsink:
Er is eerder gezegd dat de effectiviteit van de heatsinks heel belangrijk is. Dat betekent dat de warmte zeer snel van de warmtebron afgevoerd wordt, en zeer snel aan de lucht afgegeven wordt.
heatpipes zijn hierbij hele goede oplossingen.
Dit zijn koperen buisjes waardoor vloeistof stroomt die de warmte transporteert naar de heatsink. Bij de heatsink zit dan nog een fan die de warmte van de heatsink afvoert.
Er zijn verschillende merken die combinaties van heatsink en fan verkopen, die bekend zijn om hun ontwerpen en stilte. Een zeer bekend merk is Zalman, deze had zeer goede blokken, maar is minder goed tegenwoordig. Een ander merk, minder bekend, maar wel berucht onder degenen die voor stilte of koeling gaan: Scythe. Ze hebben een aantal oplossingen met heatpipes, die zichzelf vaak bewezen hebben. Ook Thermaltake doet het wat dat betreft goed.
Samenvatting:
Samenvattend kan er nu uitgerekend worden wat de prestaties van fans is, om zodoende te vergelijken, is het duidelijk dat harde schijven moeilijk te koelen zijn, als is de IBL-box naar mijn mening een goede oplossing, en zijn de specificaties ook niet helemaal nauwkeurig.
Veel mensen zullen daardoor ook meer waarde hechten aan sites zoals silentpcreview, maar dan blijf ik twijfelen: In hoeverre vinden zij iets stil? Wat is volgens hun totaal onhoorbaar?
Je kunt moeilijk vertrouwen op andermans oor, want over smaak valt niet te twisten, en over stilte ook niet. Daarom is het ook niet nuttig om te zeggen dat een fan stil is, maar er is wel iets op te zeggen om te zeggen dat je een fan niet hoort, en dat ervaren hebt in een totaal stille kamer, zonder enige omgevingsgeluid. Daar zou ik wel van kunnen zeggen dat hij stil is.
Voedingen en harde schijven zijn lastig, kies voor passieve voedingen en harde schijven van Samsung of Seagate zou ik op dit moment zeggen.
Qua heatsinks zijn oplossingen met heatpipes het beste.
::waterkoeling:: |
Waterkoeling is een apart gebied. Het past in dit topic omdat het principe van waterkoeling als volgt werkt: transporteer de warmte via water naar een groot koelblok(radiator), en koel dat passief of met een stille fan.
Ik heb zelf waterkoeling gehad en vond het soms onhandig. Het vergt een hoop tijd, door verzamelen en onderhoud, kost een hoop geld, en is niet altijd even stil. Maar misschien had ik gewoon pech. Het kan zeker zeer stil zijn, en ook koel, dus is er ruimte om over te clocken(de kloksnelheid van een chip zoals de CPU of VGA veranderen)
Eigenlijk klopt het niet dat ik stel dat waterkoeling een alternatief is voor luchtkoeling. Lucht koelt uiteindelijk de temperatuur, maar tussen de lucht en de chips zit water(of een andere vloeistof).
Om het idee simpel te maken: met behulp van een pomp, pomp je water door blokjes, waar in metaal een profiel in is gemaakt, neemt warmte op, en geeft de warmte af in de lucht door middel van een radiator. Het voordeel is dat je een grote radiator kan nemen, waar een aantal ventilatoren zachtjes blazen, dit is meestal voldoende.
Als je geïnteresseerd bent, er is een topic op GOT die je kan helpen.
Een goede tip is dat je jezelf goed inleest en precies weet wat je wilt en een tekening maakt hoe en waar je alles gaat plaatsen. Dit scheelt je een hoop zorgen. Het meest vervelende van waterkoeling is een lekkage. Water is namelijk een goede geleider, en de vloeistoffen die voor waterkoeling gebruikt worden, zijn ook licht geleidend. Ik heb zelf een flinke lekkage gehad, hierdoor ontstond (een lichte) kortsluiting, waardoor de pc uitsprong. Ik heb alles op laten drogen en weer ingebouwd en aangezet, zonder gevolgen. Het hoeft niet per definitie zo te zijn dat je pc stuk is, al blijft water en computers een gevaarlijke combinatie.
::extra's en afsluiting:: |
Stilte is iets zeer moeilijks. Iedereen heeft er andere ideeën over, en de handleiding hierboven is een reflectie van dit moment van de kennis die ik opgedaan heb wat stilte betreft.
Een computer onhoorbaar te krijgen is zeer moeilijk, maar ik denk niet onmogelijk. Met de juiste combinatie van hardware moet het kunnen. De juiste hardware vinden is het moeilijkste deel.
Je ervaring van geluid verandert ook in de tijd. Wat ik vroeger stil vond, maakt nu teveel geluid voor mijn idee. Ik heb mijn pc zelfs zo stil gehad dat ik een hele zachte zoem uit mijn monitor hoorde komen, en uit mijn pc bij het scrollen over pagina's. Dit hoorde ik alleen als mijn hoofd op de juiste manier stond, dus dan is dit een idee van hoe ik met geluid omga.
Er zijn een hoop merken die bekend staan om hun stilte, en er komen ook merken bij en vallen af.
Koel zoveel als het kan passief, dat is de enige zekerheid dat het echt stil is.
Na een tip wil ik vermelden dat drivespeed van nero een oplossing is voor vervelend herriemakende diskdrives. Let op: dit past alleen de leessnelheden aan, dus het is geschikt voor spellen die continu vanaf de cd/dvd lezen.
Er is ook een programma, speedfan, die je fans aan je moederbord aanstuurt dmv pulsen. Hierdoor kunnen fans van ~5% tot 100% gestuurd worden, bij voltages begint het bij 40~50%.
Ik wil degenen, die een bijdrage geleverd hebben aan deel 1 & 2, ook nog bedanken.
Ik probeer deze topicstart bij te werken zodra er aanpassingen nodig zijn, of gewenst zijn.
vrede in rust