Het stille pc topic deel 2

::uitleg en verklaring:: |
Dit topic is bedoeld om voor veel (ook onervaren) mensen oplossingen te vinden om hun computer stil te maken. Het is de bedoeling ervaringen, tips en kennis uit te wisselen en te verzamelen. Ik zal bij de TS (topicstart) vermelden wat ik geleerd heb van het vorige topic. Toevoegingen hieraan zijn welkom.
Dit topic is NIET bedoeld voor "oplossingen" zoals: je computer in olie zetten of je computer in een andere kamer zetten, want daarmee wordt het probleem alleen maar verplaatst, of vervangen door een ander probleem.
::inleiding op geluid:: |
Geluid is een trilling. Een trilling in de vorm van een toe en afnemende geluidsdruk, de toonhoogte ervan wordt veroorzaakt door de frequentie van die trilling(hoe snel de geluidsdruk toe en afneemt), de klank, zoals bij een instrument, wordt veroorzaakt doordat verschillende trillingen worden gecombineerd, zoals het samenvoegen van 2 sinusoïdes.
Die geluidsdruk wordt uitgedrukt in dB, maar er is mist iets wat voor mensen interessant is: de ervaring van 20dB bij een frequentie van 500 Hz is anders dan dezelfde geluidsdruk bij een frequentie van 2 kHz. Hier wordt een en ander uitgelegd: subjectieve geluidssterkte
Hier staat in het engels vermeld hoe het verloop gaat tussen de frequenties en "wat men hoort" als geluidintensiteit.
Merk op dat de lagere frequenties een hogere geluidsdruk moeten hebben om het geluid beter hoorbaar te krijgen(vandaar dat subwoofers een grote uitslag nodig hebben dan tweeters).
Desalniettemin blijft het ook een feit dat iedereen zich irriteert aan bepaalde geluiden. Een hoge fluittoon of een zware doordringende brom zijn vrij irritant. Laat staan als iets ratelt.
::inleiding op het echte werk:: |
Je computer zit vol met dingen die geluid maken. De meeste van die dingen zijn ventilators. Ze eruit gooien is geen optie, dus daar moet wat aan gebeuren. De 2e herrieschopper in je kast is de harde schijf. Het ergste is: je kunt hem niet eruit doen. Hij is ook lastig echt stil te krijgen.
Er kunnen nog meer geluidsmakers zijn, soms zit er iets in je voeding wat een irritante zoem maakt, die je pas opmerkt als de rest stil is. De enige manier om hier fatsoenlijk vanaf te komen: dat onderdeel vervangen(met wat eromheen hoort, dus niet dat kleine ding in je voeding opzoeken, eruitplukken, etc.).
Veel mensen zeggen: nu ik dit en dat stiller heb, irriteer ik me weer aan dat.
Ik stem daarmee in. Ik irriteer me snel aan kleine geluidjes, omdat ik stiller gewend ben, of stiller wil hebben. In dat geval moet je er mee tevreden zijn dat bij gebruik van je pc, op je normale plek, onder normale omstandigheden, je je pc zelf niet hoort. Dus ook niet in verder complete stilte je oor langs een open kast houden, en een half uur wachten totdat je iets hoort.
Dan iets wat verstandig is om in het achterhoofd te houden: Je computer maakt die herrie voornamelijk om gekoeld te worden, op je harde schijf zelf na. De vraag is: is je computer koel genoeg zonder een ventilator? Waarschijnlijk weet je zelf het antwoord hierop ook wel. Dan maar kijken of je je ventilator aan kan passen of vervangen. Hieronder ga ik daarmee verder. Je moet balanceren tussen stilte en voldoende koeling. Maar minder airflow hoeft niet altijd hogere temperaturen te betekenen.
Je koelblok of heatsink is misschien wel van het allegrootste belang. Die verplaatst de warmte van de chip(CPU, VGA) er weg van. De ventilator blaast die warmte van het koeblok weg. Dus: hoe beter je heatsink de warmte van de bron kan verplaatsen, hoe minder moeite je ventilator hoeft te doen om de boel koel te houden. Er is pas geleden veel ontwikkeling geweest op dat gebied, in de vorm van heatpipes, deze buisjes verplaatsen warmte heel snel. Dat in combinatie met lamellen en een ventilator, blijken uitstekende oplossingen. Soms is het zelfs mogelijk om een chip passief te koelen. In dat geval is de airflow die aanwezig is in je kast door de andere ventilators voldoende om het passieve blok te koelen. Onthoud dan wel dat je dan niet alles passief gaat koelen, en de ventilators weglaat, want dat is er geen airflow, en stijgt de temperatuur in je kast alleen maar.
::hoe krijg ik het nou stil?:: |
Nu dan maar op naar het werkelijke geluid:
Ventilators:
Er zijn een paar dingen waarop gelet moet worden bij ventilators:
airflow/dB verhouding
afmeting
standaard toerental
soort lager
merk
Er zijn misschien wel honderden soorten ventilatoren. Wil je een stille ventilator, dan is het allerbelangrijkste: airflow/dB verhouding. Dit moet zo hoog mogelijk zijn, dan is er een optimale verhouding tussen het geluid dat er (niet) gemaakt wordt, en de luchtverplaatsing. airflow wordt soms uitgedrukt in cfm, soms in m3 per uur. Helaas wil wat op papier staat aan dB's niet zeggen dat de ventilator stiller is dan een met een hogere dB aanduiding. Dit ligt soms aan de manier waarop wordt gemeten, de afstand waarop is gemeten, en het wel of niet aanwezig zijn van omgevingsgeluid speelt o.a. mee.
Naast die verhouding is het belangrijk welk formaat je neemt. Regel is: hoe groter de ventilator, hoe beter de airflow/dB verhouding. er zijn 3 maten over het algemeen: 120mm, 92mm en 80mm. Als je ventilator groter is, hoeft deze niet zo snel te draaien om evenveel luchtverplaatsing te hebben. Helaas is het niet zo dat in elke computerkast alleen maar 120mm ventilators passen.
Wat standaard toerental betreft, is dit van belang of je wel of geen fancontroller nodig hebt, of dat dat zelfs niks meer uitmaakt. Als een ventilator standaard 45 dB maakt, en die zijn er, en je gebruikt een fancontroller, die past het voltage aan(van 12 tot minimaal 5 volt), dan zul je misschien nog steeds boven de 20dB zitten, en dat maakt veel geluid. Op een lager voltage zal de ventilator ook niet werken. Het beste is een ventilator die standaard onder je gewenste geluidsniveau zit. Anders een die op 5 volt onder je gewenste geluidsniveau zit, dan kun je altijd kiezen tussen koel of stil.
Dan nog het soort lager en merk. er zijn een aantal soorten lagers: kogellager, het meest toegepaste, dubbel kogelgelagerd, glijlagers, en magneetlager. Die laatste is het stilst en komt vrijwel nooit voor. Ik heb een fan die zo gelagerd is, en die is erg stil en heeft een flinke luchtverplaatsing.
Merk speelt een beetje mee, maar dat is meer de kwaliteit van de ventilators, de levensduur. Papst is erg goed wat dat betreft, maar ook duur. Misschien post ik nog meer informatie over verschillende merken als ik meer weet.
Er zijn 3 plekken waar ventilators voorkomen: op heatsinks, in de voeding, en in de kast zelf. De eerste hoeft vaak niet snel te draaien om voldoende koelcapaciteit te leveren. De ventilator in de voeding ook niet altijd. Het vervelende bij ventilators in voedingen is dat ze vaak lastig of niet zijn te vervangen. De derde soort zijn die in je kast, oftewel je casefans. Deze zuigen en blazen de koude en warme lucht respectievelijk in en uit. Deze wil je op het randje van stil en hoorbaar hebben, want dat moet maximaal zodat de temperatuur in je kast zo laag mogelijk is, dan is alles koeler. Eigenlijk moet je deze ventilatoren altijd hebben, en dan mag je de ventilator in de voeding meerekenen. Als er geen luchtstroom zou zijn in je kast, en je zou de chips bijvoorbeeld met water koelen (hier kom ik nog op terug), dan zouden o.a. de condensatoren en spoelen rondom je socket (waar je CPU in vastgezet is) gloeiend heet worden. Normaal blaast de CPU-koeler over deze onderdelen en zorgt voor deze koeling.
Hier nog een link naar een leuk draadje op GOT over fans, met dank aan roelhakvoort
Zover nu voor ventilatoren, nu naar het vervelendste deel:
harde schijven:
Harde schijven hebben een keuzeprobleem. Het is vaak of-of. Het is of koel, of stil.
Terwijl beide belangrijk zijn. Harde schijven kun je inpakken in geluidsisolerend materiaal, waardoor de temperatuur oploopt, of je kunt ze open houden en koel, maar beide gaat nogal moeilijk.
Daarbij moet ik zeggen dat er 2 soorten schijven zijn(qua geluid):
1. schijven die zelf geluid maken
2. schijven die geluid veroorzaken doordat ze trillen en ze iets laten resoneren.
De eerste soort is echt irritant, want daar kun je eigenlijk weinig mee. Ik zou echt adviseren om schijven van de andere soort te kopen. Ik ken maar 1 merk schijven die zelf trillen, en zelf weinig geluid produceren: Samsung, en het liefst de modellen met weinig capaciteit. Deze schijven moet je losgekoppeld van de behuizing hebben, en daarop een ventilator richten, op dat moment is het geluidsniveau erg acceptabel. Mijn oplossing, en ik vind die vrij effectief: 2 Samsung 40 GB schijven(1 sata, en 1 sata2) in een IBL-box (er is er ook 1 voor 2 en 1 voor 3 harde schijven) geplaatst, en die onderin de kast geplaatst. De ventilator voorin de kast die blaast ertegenaan. Het idee van de IBL-box is: er zit aluminium gemonteerd tegen de schijven, wat als een koelblok werkt, de schijven koelen af. Er zitten een paar dempende stukken tussen, om het geluid wat te dempen(of dit bij zelf geluidproducerende schijven ook goed werkt, weet ik niet, daar twijfel ik over).
Een andere mogelijkheid is de schijven in een tunnel te plaatsen, met een ventilator achterin, en eventueel voorin. Als die tunnel klein genoeg is, past die misschien in de kast, de wanden van de tunnel moeten van geluidsdempend materiaal zijn natuurlijk.
Als laatste optie is de schijven in een aparte zelfgemaakte behuizing te plaatsen buiten de kast. Zo kun je zelf iets verzinnen om het koel en geluidsdicht te krijgen. Praktisch is het niet met het verplaatsen van je kast, en mooi is het ook niet.
Een andere mogelijkheid is om laptop harde schijven(of 2,5") te gebruiken ipv gewone schijven. Deze draaien vaak 5400 toeren ipv 7200 toeren per minuut. Er zijn ook 7200 toeren laptop harde schijven, maar die hebben vaak tegenvallende prestaties, ook met raid(met die techniek kun je 2 harde schijven tot 1 schijf maken, wat je bijna dubbele (schrijf)snelheid geeft. Dit is dan ook de enige keer dat ik een idee voordraag mèt consequenties, omdat de schijven gewoon het lastigst zijn om stil te krijgen.
::waterkoeling:: |
Waterkoeling heeft als voordeel dat je veel meer kunt aanpassen, en dat het erg stil te krijgen is. Het is helaas vrij duur tegenover luchtkoeling, brengt wat risico met zich mee, en neemt meer ruimte in beslag. Daar tegenover kan het veel stiller zijn dan luchtkoeling, en veel koeler.
Eigenlijk klopt het niet dat ik stel dat waterkoeling een alternatief is voor luchtkoeling. Lucht koelt uiteindelijk de temperatuur, maar tussen de lucht en de chips zit water(of een andere vloeistof).
Om het idee simpel te maken: met behulp van een pomp, pomp je water door blokjes, waar in metaal een profiel in is gemaakt, neemt warmte op, en geeft de warmte af in de lucht door middel van een radiator. Het voordeel is dat je een grote radiator kan nemen, waar een aantal ventilatoren zachtjes blazen, dit is meestal voldoende. Ben je bang voor de risico's? Ik heb de onderdelen zelf bij elkaar gezocht, alles zelf in elkaar gezet, en ik heb het nu een week of 2 draaien, zonder een lek.
Als je eraan begint: maak een plan. Ik ben meer dan een jaar bezig geweest, en het is nog steeds niet perfect. Gebruik altijd als metaal koper. Koelt het beste, en je hebt zo nooit koper en aluminium in je systeem, wat een soort corrosie geeft. Het belangrijkste qua koeling zijn de blokjes: het ontwerp ervan, dan. Ik heb een radiator met één ventilator die niet eens op 100% draait, en alles blijft een graad of 10 tot 15 koeler dan normaal(42 tegenover 55, 18 tegenover 30).
Als je geïnteresseerd bent, er is een draadje op GOT die je kan helpen.
::extra's en afsluiting:: |
Als laatste wil ik nog wat dingen kwijt. Zalman is een merk wat stille producten maakt. Ze maken kwalitatief goede producten, en zijn best stil(al vind ik dat het stiller kan). 1 webwinkel is me ook goed bijgebleven: www.ikbenstil.nl Ze hebben producten van IBL, MR en Mcubed. Deze producten zijn echt stil. Ik heb een IBL-box voor mijn harde schijven. Goedkoop(€30 voor 2 schijven), in tegenstelling tot de oplossingen die tot zelfs 50 euro per harde schijf kosten). Ik heb er een speciale fancontroller van, die werkt niet met voltages, maar met pulsen. Voordeel hiervan is dat de fancontroller tot op 5% ventilators kan aansturen. Het nadeel is dat sommige ventilators door die pulsen geluidjes gaan maken, zoals tikken of kraken. Maar de pulsen zijn zo bij te stellen dat dit tot een minimum beperkt kan worden. Ik heb een voeding van MR IBL, die is bijna onhoorbaar(al vond ik de rs 450 alcy van coolermaster ook best stil), en heeft een stekkertje eraan zitten, zodat je de ventilator ook extern kan regelen, en een temperatuursensor, die weer op voorgenoemde fancontroller van IBL aan te sluiten is.
Na een tip op pagina 23 wil ik ook nog vermelden dat drivespeed van nero een oplossing is voor vervelend herriemakende diskdrives. Let op: dit past alleen de leessnelheden aan, dus het is geschikt voor spellen die continu vanaf de cd/dvd lezen.
Ik wil degenen, die een bijdrage geleverd hebben aan het voorgaande topic, ook nog bedanken.
[ Voor 3% gewijzigd door Nas T op 19-01-2007 11:26 ]
vrede in rust