We zijn behoorlijk gewend alles meetbaar, berekenbaar en dus ook stuurbaar te maken. Dat sluit aan bij onze sociale psychologie en zit al iets meer dan dertig jaar diep in onze curricula. Je kan zoiets best goed terugzien in gedrag bij besluitvorming (bestuurskunde, organisatiekunde maar ook politicologie, politieke economie et alii), we hebben het moeilijker wanneer we iets niet weten.
Ken je de uitdrukking "angst is een slechte raadgever"? In die zin, onzekerheid is er ook zo een.
Wanneer in een samenleving alle ordeningsvraagstukken geworteld zijn in systeemdenken is het uitermate makkelijk om te verzanden in óf verlamming óf tegenstelling óf escalatie. Immers, wanneer ons gedrag heel diep zit, dan reageren we sneller / sterker op basis van de aannames / gevestigde patronen daarbij.
In het geval van Nederland was er geen sprake van verlamming. Wel even van tegenstelling, gelukkig won daarbij de correctiereflex (in Nederland, gebruik van de Instellingen als non-conformist in politiek-bestuurlijke besluitvorming en dus werd dat bepalend adviespunt bij besluitvorming). Aldus geen verlamming, geen escalatie. Zoals we in het VK zagen. Daar werd op basis van een systemisch gedragsmodel een volledig verklaarbare keuze voor beleid gemaakt, op basis van indicatoren die vanuit het model aangaven dat het niet perfect maar optimaal genoeg beleid zou zijn. Wel nu, dat ging al vrij snel volledig onderuit. Vervolgens lag men in Westminster te stuiteren met de projecties ten aanzien van maatschappelijk trendgedrag, die totaal niet meer overeenkwamen met wat in de rapportages stond van hun equivalent van Comité voor bestudering van Ordeningsvraagstukken.
Nu zitten wij even op een punt waarop besluitvorming een breder proces is van afwegen van ervaring met crisis versus zorgen over aandeel in kosten van crisis. Bijvoorbeeld, de VNO lobby van "en nu is het genoeg, economie is alles". Dat is een mentaliteit die verklaarbaar is, ook begrijpelijk, die echter geworteld is in ons systeemdenken en dan juist bij dit soort crisis niet constructief is. Zo worden oude economische en maatschappelijk lessen bij die toepassing overboord gegooid, vanuit strikte focus op systemische toepassing van specifiek denkkader. We houden vast aan systeem en systemische benadering van wat we kennen, vergeten daarbij dat ze geschapen zijn voor doelstellingen onder specifieke condities.
Corona is niet enkel een ziekte die inslaat. Het is een crisis van menselijk gedrag. Zoals een arts het me omschreef, we zijn gewend met dingen om te gaan als op een IC, meten is weten, van A naar Beter en prijs is kostenpost. In dit soort situaties moeten we switchen, dat doen, maar vanuit een SEH perspectief. Werken met onvolledige gegevens, op basis van interpretatie van gedrag, waarbij triage al meteen zich aandient. De vergelijking gaat iets scheef, maar in termen van algemene mentaliteit bij druk zit er best iets in.
Populisme: de weigering van complexiteit en de poging om simplistische antwoorden te formuleren op ingewikkelde vraagstukken middels gebruik van elke mogelijke prikkel van gedrag - i.p.v. moeite te doen voor gezonde participatie.