In dit topic kan je helemaal losgaan over het laden van je elektrische auto of motor.
Dit geldt voor álle elektrische voertuigen, waarbij ik Tesla-specifieke dingen eruit heb gelaten,
die kun je in de diverse Tesla topics terugvinden.
update 12-07-2020: Dode links replaced, Getallen geupdate, Stukje over geupgrade 11 naar 17kW laadpalen toegevoegd.
Even wat feiten om mee te beginnen:
Een bepaalde mate van basiskennis over elektriciteit is handig, maar niet strikt noodzakelijk.
Even opfrissen:
AFKORTINGEN
V = Volt = Spanning
A = Amperage = Stroomsterkte
W = Watt = V*A = Verbruik
kWh = Kilowattuur = een uur lang 1000 Watt
AC = Alternating Current = Wisselstroom
DC = Direct Current = Gelijkstroom
kW / kWh
Een waterkoker van 10A op 230V verbruikt 2300 Watt.
Een kWh geeft de hoeveelheid energie aan. Hoe vol zit je batterij of hoeveel heb je geladen.
Zeg bijvoorbeeld: "Ik heb zojuist 10kWh geladen."
Als je de waterkoker in het voorbeeld hierboven theoretisch een uur aan zou laten staan, dan verbruikt hij in dit uur 2,3 kWh.
Een kW = kilo-Watt is een aanduiding voor vermogen. 16 Ampère stroomsterkte op 230 volt (16x230) is 3680 Watt (3,7 kW)
Zeg bijvoorbeeld: "Dit laadpunt levert 11 kiloWatt vermogen"
Als je een uur lang op dit 11kW laadpunt laadt dan heb je er 11kWh bij geladen.
Let dus goed op hoe je kW en kWh gebruikt. Het is makkelijk te verwarren. Onthoud dat de 'h' voor 'hoeveelheid' wordt gebruikt.
LAAD MODES
Er zijn vier soorten van laden ontwikkeld.
Mode 1: Onbeveiligd zonder begrenzing. Deze methode wordt niet meer gebruikt.
Mode 2: 1 fase AC, beveiligd en begrensd op 10/13A (Granny Charging / Thuisladen op stopcontact)
Mode 3: Gecontroleerd AC laden met CP (Control Pilot) waardoor communicatie van auto naar laadpunt is.
Mode 4: Gecontroleerd DC snelladen
SOCKETS
Er zijn wereldwijd iets van 10 sockets waarvan je er vier moet kennen.
Schuko: Normaal huis-tuin en keuken stopcontact
Type2: Standaard stekker / socket voor AC Laden
ChaDeMo: Japanse stekker voor DC Laden (ChaDeMo spreek je overigens uit als sjáá-de-mo)
CCS: Combined Charging System, ook wel Combo2 genoemd. Europese standaard voor snelladen.
TYPE 2
De 'Mennekes' type 2 kabel en stekker is de Europese standaard voor alle normale laadpunten door heel Europa. Álle EV's en motoren kunnen aan deze Type2 sockets worden aangesloten en opgeladen en bij elke auto wordt een type2 kabel meegeleverd.
Type 2 laadkabel en socket
Mode 2 Granny Charger "Mennekes 35107"
ChaDeMo en CCS
Deze twee stekkers vind je naast de hoog-vermogen type2 aansluiting uitsluitend op snelladers.
Van links naar rechts: DC Chademo, CCS Combo2 en Type2
VERMOGENS
Type 2 - Voor AC laden van alle reguliere EV's van 2kW tot 22kW
Op Type2 kennen we de volgende vermogens:
16A*230V = 3,7 kW = ~ 15km/h
32A*230V = 7,4 kW = ~ 30 km/h
3*16A*230V = 11 kW = ~ 45km/h
3*32A*230V = 22kW = ~ 90km/h
Snel laden:
Type 2 - AC snelladen met 3*63A*230V = 43kW = ~ 180km/h
Chademo - DC snelladen 1x120A 50kW voor o.a. ,Nissan Leaf, & Tesla (via adapter)
CCS Combo2 - DC Snelladen 1x120A 50kW voor Europese auto's zoals BMW maar bijv. ook Hyundai
Inmiddels zijn de vermogens van CCS in Europa flink opgeschroefd naar 400V 450A (175kW) tot zelfs 900A (350kW).
Omdat de meeste snelladers drie kabels / sockets hebben worden dit ook vaak triple-chargers genoemd.
Dit is een CCS stekker en socket. De oplettende kijker ziet dat de socket geschikt is voor zowel Type2 als CCS.
THUIS LADEN
Heeft inmiddels een eigen topic: Het grote "thuis laden van je EV" topic.
PUBLIEK (AC) LADEN
Een standaard laadpaal heb je vast wel eens gezien. Bekende type's zijn die van EV-Box met de gekleurde ring, of rebranded versies hiervan zoals die zuilen van de Nuon of Engie. Ook ICU en EVnet kom je veel tegen, en New Motion Lolo's. Alle publieke laadpalen in Europa ondersteunen Type2 / Mode3 laden. (zie bovenaan)
Ongeveer 50% van de publieke laadpunten in Nederland bieden 11kW aan met Type2 socket. (3x16A)
Ongeveer 15% is langzamer (3,7kW / 1x16A) Dit zijn vaak oudere laadpunten en vind je bijvoorbeeld vaak in parkeergarages en bij mensen met een Outlander op de oprit.
Ongeveer 35% is sneller (22kW / 3x32A)
Er zijn inmiddels honderden 22kW's met name bij van de Valk restaurants, vakantieparken, intratuin etc. Je kan ze vinden op deze kaart. Sorteer daar dan op 22kW. In het buitenland zijn bijna alle publieke laadpalen 22kW omdat ze daar geen vastrecht / aansluitwaardes kennen.
Ook de meeste slim-laden tenders zoals Flexpower Amsterdam, en Allego-Ecotap Gelderland/Overijssel ondersteunen 22kW in de daluren, dwz buiten 17:00-21:00.
De dubbele 11kW's zijn in Nederland vaak afgezekerd op 3x25A vanwege het lage vastrecht tarief voor de kleinste net-aansluiting. Dat betekent dat ze maar maximaal 75A voor de hele paal aan vermogen beschikbaarhebben. Sommige (oudere) laadpalen leveren daarom maar 37A per socket (8,5kW) en slimmere laadpalen geven de eerste auto die aansluit 11kW. Als er een tweede bijkomt dan load balanced de laadpaal naar 2x 8,5kW, of wat ook voorkomt is dat de eerste wordt teruggeschroefd naar 6kW en de nieuw aangesloten auto de volle 11kW krijgt. De logica hier achter is dat de eerste auto al een tijdje de volle 11kW gehad heeft en derhalve waarschijnlijk minder op het hoge vermogen zit te wachten dan de nieuw aangesloten auto.
Als je een 1-fase auto zoals de Jaguar i-Pace aansluit op een 3-fase 11kW laadpunt dan zal hij maar 1 van de drie fases gebruiken, en dus laden op 3,7kW. Sluit je een 1-fase auto aan op een 22kW laadpunt dan krijgt hij over die ene fase 32A geleverd en dat betekent dat deze auto hier met AC op 7,4kW kan laden.
Er zijn ook steeds meer laadpaal bedrijven die standaard 22kW laadpunten aanleggen zoals bijvoorbeeld Allego. Er zijn ook steeds meer publieke partijen die 11kW laadpalen upgraden naar 17kW of 17kW aanleggen. Waarom 17? Nou dat is precies het maximum van 3x25a (3Px230Vx25A=17250W) en dat houdt de kosten dus laag maar de snelheid kan dan toch fors omhoog door het inzetten van slimme loadbalancing hardware.
DC SNELLADEN
Bijna alle EV's hebben een socket voor normaal (AC) laden, maar ook een socket voor SNEL laden.
Dit snelladen gaat met gelijkstroom waarbij de daadwerkelijke lader (AC/DC converter of OBC, on-board-charger) niet in de auto zit maar in de fysieke 'pomp' van de snellaad-aanbieder. Hierdoor kunnen hogere snelheden worden gerealiseerd vanwege de zwaardere omvormers die kunnen worden gebruikt. Zo ziet een typische Allego snellader eruit:
DC50 snelladers zoals de bekende Efacec QC50 Triplechargers en de ABB triplechargers (o.a. van Fastned) leveren 43kW op AC Type2, en 50kW op CCS (Combined Charging System / Europa) en ook 50kW op ChaDeMo (de Frankenstein-stekker).
3 Kabels die je op elke snellader zal vinden
Grappig weetje: vrij vertaald uit het Japans betekent CHAdeMO: "zullen we samen een kopje thee drinken", omdat de tijd dat je op je snellaad sessie zit te wachten vaak overeenkomt met de hoeveelheid tijd die je kwijt bent als je met iemand een kopje thee drinkt.
Dat dit vermogen van 50kW of hoger wordt aangeboden wil overigens niet zeggen dat alle auto's hier ook mee overweg kunnen. Een oude BMW i3 bijvoorbeeld kan over CCS maar maximaal 30kW laden. Een Renault Zoe met een batterij die al 85% vol zit, zal nog maar met 15kW laden in plaats van 43kW.
De snelst ladende auto's van dit moment zijn de Tesla Model 3 (190kW), Audi E-Tron (150kW) en de Porsche Taycan (250kW).
Fastned heeft inmiddels ook 175kW DC met vloeistof gekoelde slangen (worden geupgrade naar 350kW) en ook Fast-E en Ionity biedt snelheden tot 350kW via CCS. Momenteel kan alleen de Tesla Model 3 Longe Range en de Porsche Taycan in de praktijk laadsnelheden halen boven de 175 kW.
LAADPAAL AANBIEDERS EN LAADPAS AANBIEDERS
Een normale publieke laadpaal moet je activeren met een RFID laadpas. (op de vraag waarom kan volop gediscussieerd worden in het algemene EV topic). Voor nu is het even een feit.
Er zijn veel aanbieders van laadpalen. Deze noemen we CPO's oftewel Charge Point Operators.
In heel Europa zijn meer dan 1100 CPO's actief. Deze CPO's bestaan soms uit hele kleine netwerkjes (een dorpje bijvoorbeeld) maar soms ook uit hele grote zoals bijvoorbeeld. Allego. Allemaal kunnen ze roaming overeenkomsten afsluiten met laadpas aanbieders MSP's. Dat kan direct via OCPP protocol, of via een broker zoals e-Clearing, Hubject of Gireve. Als ze direct koppelen is het vaak goedkoper en hebben ze meer controle over welke MSP's of welke CPO's aan elkaar zijn gelinked. Fastned bijvoorbeeld zat altijd connected via e-clearing maar accepteert nu alleen nog maar direct connections. Kleine netwerkjes worden geweigerd om een spaghetti aan aanbieders met bijbehorende administratie te voorkomen.
Een CPO is verantwoordelijk voor het plaatsen van de paal, dat de techniek werkt en blijft werken, dat de RFID kaartlezer het doet, dat de internetverbinding van de laadpaal blijft functioneren (veelal via GPRS simkaart) én, heel belangrijk, de CPO bepaalt het BASIS tarief. Dit tarief kan ingesteld worden van €0,00 tot €0,80 per kWh en wordt meestal ingesteld op een tarief van €0,25 tot €0,35 per kWh incl btw.
In Nederland heb je een aantal grote partijen die publieke laadpalen plaatsen en/of uitbaten. De bekendsten zijn:
Fastned
EVnet / Stichting E-laad
Pitpoint
Allego
Ecotap
Eneco
Greenflux
EV-Box
Engie
ANWB
Ionity
E-flux
Ecotap
Vattenfall/Nuon
Al deze partijen werken samen met bedrijven en gemeentes om publiek laden een plek te geven in Nederland.
Bij een normale laadpaal met een type2 socket is het de bedoeling dat je je eigen kabel gebruikt. Zodra de laadsessie gestart is, vergrendelt de kabel aan beide zijden en kan ook niemand deze kabel stelen. Doorknippen kunnen ze wel proberen, maar met 11.000 watt aan stroom erop zou ik dat niemand aanraden. Ook als de laadsessie voorbij is, blijft de kabel vergrendeld. Hij kan alléén ontgrendeld worden door gebruik van dezelfde laadpas als waarmee de sessie gestart was. Aan de auto zijde kan je soms ontgrendelen met een knopje in het voertuig.
Laden bij een publiek laadpunt kost gemiddeld ongeveer €0,35 / kWh.
Bijna alle gemeentelijke laadpalen en laadpalen van EVnet berekenen daarbovenop nog en toeslag van €0,61 incl BTW per laadsessie.
PUBLIC, SEMI-PUBLIC, en PRIVATE
Public
Een laadpaal aan de straat, met een verkeersbord erbij is eigenlijk altijd een publiek laadpunt. In de meeste betaald parkeren gebieden moet je hier ook gewoon parkeergeld betalen maar er zijn uitzonderingen. In sommige gemeentes mag je gratis parkeren, mits je aan het laden bent. In veel gemeentes gelden andere bepalingen. In de éne gemeente mag je 's avonds na 22:00 je auto aan de laadpaal laten staan tot de volgende morgen, in andere gemeentes mag dit niet. Een feit is dat andere EV rijders het doorgaans niet waarderen als jij 'volgeladen' de paal bezet houdt. Check dus altijd goed de plaatselijke wet- en regelgeving.
Gemeentes zetten publieke laadpalen neer op strategische plekken maar de meeste laadpalen worden aangevraagd door particulieren die zelf geen mogelijkheid voor een laadpaal op eigen terrein hebben. Deze groep bestaat in Nederland volgens diverse onderzoeken uit ongeveer 58% van alle huishoudens. Dat betekent dus dat bijna 6 van de 10 huishoudens NIET op eigen terrein kan laden en dus is aangewezen op 100% (semi)publiek laden. In het buitenland ligt dit percentage veel lager, in bijvoorbeeld Duitsland is het maar 20% en in Oostenrijk maar 5%. Vooral bedrijven die zich bezighouden met snelladen willen je graag doen geloven dat dit percentage hoger is.
In sommige gemeenten mag je ook een kabel over de stoep neerleggen, mits deugdelijk onder een kabelmat weggewerkt, zoals Haarlemmermeer.
Een Renault Twizy aan een publiek type2 laadpunt met een schuko verloopje
Semi-public
Laadpunten die bij bedrijven aan de muur hangen bij de parkeerplaats zijn vaak Semi-public. Meestal mag je hier wel laden en zijn ze ook zichtbaar in alle apps. Bij twijfel: overleg!
The New Motion is samen met EV-Box een van de grootste aanbieders van laadpunten die semi-public 'achter de meter' wordt geplaatst. En dan heb je ook nog allerlei partijen die met andere apparatuur zoals ICU (Alfen) werken. Je komt deze laadpunten veel tegen bij bijvoorbeeld bedrijven, parkeergarages, zwembaden, sauna's, pretparken, en bouwmarkten.
Er zijn ook bedrijven die hun laadpunt op een 0-tarief instellen. Zo bieden ze hun klanten en gasten gratis laden aan. Vaak zijn deze punten ook publiek bereikbaar en vaak mag je er als voorbijganger zelfs gewoon laden. Bijvoorbeeld supermarktketen LIDL doet dit met meerdere snelladers.
Private
Privé laadpunten zijn over het algemeen niet bedoeld om zomaar aan te sluiten, tenzij ze als publiek staan aangemeld. Dat gebeurt ook bewust, de eigenaar meldt zijn of haar laadpunt als 'publiek beschikbaar' aan, hij wordt zichtbaar in allerlei laad-apps en je mag daar als gast komen laden, met je eigen laadpas of soms gratis of voor een donatie. Hierbij parkeer je dus soms zomaar op een oprit van iemand.
Maar het komt ook voor dat de eigenaar niet bewust is van het feit dat zijn laadpunt publiek gelist is en dat hij er toch niet op zit te wachten. De oplossing ligt voor de hand, je laadpunt niet meer op public instellen of dit laten doen door de backoffice beheerder van je laadpunt.
LAADPAS AANBIEDERS / MSP
Er zijn in Europa meer dan 400 verschillende aanbieders van laadpassen en/of laad-apps.
Deze noemen we MSP's oftewel Mobility Service Providers. In het begin (2011) had je alleen de bekende grote energie reuzen Essent, Eneco, Nuon en The New Motion. Nu zijn er wat meer aanbieders. De meeste MSP's bieden een laadpas aan. Dit is een plastic RFID pasje wat je voor het laadpunt moet houden om het laden te starten en te stoppen. Een aantal daarvan leveren ook een RFID sleutelhanger/tag erbij of juist alléén een RFID sleutelhanger zoals bijvoorbeeld Plugsurfing doet.
De meeste MSP's hebben roaming contracten. Dat betekent dat ze op meerdere (Buitenlandse) netwerken van CPO's functioneren.
TARIEVEN
MSP's doen dit niet gratis. De laadpas is wel vaak gratis aan te vragen, maar ze zijn er ook voor een vast bedrag of met een maandelijks abonnement. Er zijn ook MSP's die goedkopere of gratis laadpassen verstrekken als je ook hun energie thuis bij ze afneemt. Er zijn ook MSP's die voor een vast bedrag per maand een all-you-can-eat aanbod hebben, waarbij je unlimited kan laden voor bijvoorbeeld €80,-.
Van met name de gratis passen worden de vergoedingen worden dan vaak versleuteld in de afgenomen kWh volumes. Omdat deze versleuteling zoveel verschillende varianten kent is het lastig om hier één prijs aan te hangen, maar dat probeer ik wel met de Laadpas Top 10. Hierin hou ik ALLE MSP's in bij en ook hun tarieven en versleutelingen.
Er is geen enkele MSP die niets aan je verdient. Er zijn er wel een paar die heel weinig aan je verdienen. Bijvoorbeeld 1 cent per kWh of 12 cent per laadsesie. Er zijn ook MSP's die op elk laadpunt een vast tarief berekenen, bijvoorbeeld €0,36 per kWh, wat vooral voor je gemoedstoestand erg prettig kan zijn.
Het gemiddelde over álle laadpalen in Nederland ligt denk ik zo ongeveer rond de 30 cent per kWh. (dus inclusief semi-public) Als je alleen publiek meeneemt in de berekening denk ik rond de 33 cent per kWh.
De kunst als prijsbewuste particuliere EV rijder is dus precies de juiste laadpas in te zetten op de juiste laadpaal. Of...in het geval van gratis laadpalen, het geluk hebben dat er een gratis paal bij je in de buurt staat.
Vind je dit maar gezeur om centen, bestel dan gauw een New Motion laadpas en laad zorgeloos door heel Europa. Een TNM pas kost je nooit meer dan €7,- per maand en wordt op de meeste plekken van alle laadpassen geaccepteerd.
Ben je net als ik een krent wat prijsbewuster, lees dan verder:
Ik ben in Februari te gast geweest in "Kassa!" en daar word het met een animatie vrij goed uitgelegd:
BESPAREN
Er zijn grote prijsverschillen tussen verschillende Europese laadpassen, tot in de honderden procenten.
Het loont dus wel de moeite om je er even in te verdiepen. Ik ben daarom een blog gestart genaamd 'Goedkoper Rijden' waar je allerlei informatie kan vinden om gratis of in elk geval voordelig heel Europa door te kunnen rijden.
Onthoudt in elk geval dat de CPO altijd de basisprijs van een laadpaal vaststelt en dat deze basisprijs altijd door iemand betaald moet worden.
De afspraken die MSP's met jou maken kunnen hier van afwijken. Het verschil betaal jíj of je MSP betaalt het. De CPO krijgt altijd het tarief wat hij instelt op het laadpunt.
MSP's hanteren verschillende tariefstructuren en dat is vaak lastig te doorgronden. Zo zijn er tarieven op basis van kWh, op basis van CPO-tarief + toeslag, start-tarieven, boete-tarieven, tarieven op basis van tijd, op basis van vermogen, tarieven voor eigen-merk laadpalen of 'gast/roaming' gebruik, dan heb je nog servicekosten opslagen of 'roaming' opslagen van 1 tot 4 cent per kWh of tarieven op basis van een combinatie van alle voorgaande varianten. Dan hebben ze vaak ook nog abonnementen met bepaalde volumes, en dan bestaat er ook nog zoiets als flat-rate, al dan niet met theoretische plafonds en bundels of combinaties hiervan
Alles bij elkaar is het een behoorlijk complexe puzzel om uit te zoeken welke laadpas voor jou nu precies geschikt is. Iemand die in Breda woont heeft waarschijnlijk meer aan een laadpas van de Nuon dan iemand die in Amersfoort woont, omdat er in Noord-brabant heel veel voordelige Nuon laadpalen staan en in Amersfoort vind je dan weer veel Allego. Iemand die in Amersfoort of bijv. Arnhem of Deventer woont kan het beste een Duitse pas aanschaffen waarmee hij /zij voor 25 euro onbeperkt op ALLE laadpunten in de stad kan laden, iemand die in Den Haag woont kan dit niet omdat daar bijna geen laadpalen van Allego staan. Daar staat weer heel veel Ecotap. Enzovoorts enzovoorts, de combinaties zijn eindeloos.
Er zijn ook laadpassen die voor iedereen redelijk voordelig zijn. Deze vind je dus hoog terug in de Top 10 aangezien ik daar het beste generieke aanbod neerzet.
Elk laadproduct heeft weer andere eigenschappen waardoor de ene laadpas voor de een meer geschikt is dan voor de ander.
Er zijn ook laadpas aanbieders die het kWh tarief vastzetten zoals die van Vattenfall, Eneco of Plugsurfing Plus. Zij berekenen je overal een vast bedrag per kWh. Laadpalen die duurder zijn, zijn dan voor hun risico. De meeste laadpunten zijn goedkoper, uiteraard. En dat verschil krijg je natuurlijk niet terug. Je betaalt voor de 'service' van een onbezorgde laad ervaring
Een van de 'eerlijkste' passen is die van VanDeBron. Zij berekenen weliswaar abbonementskosten, máár je krijgt er 100% geen enkele toeslag bij. Slechts het kale CPO / basis tarief brengen ze je in rekening.
LAADPAAL APPS/KAARTEN
Er zijn meer dan honderd laadpaal-apps. Een van de mooiste vind ik persoonlijk van The New Motion, hoewel hij na de rebranding naar Shell Recharge wel lelijker is geworden. Maar ook die van Vattenfall en VandeBron zijn heel prettig in gebruik.
Ook heeft the New Motion een aardige website gemaakt die ondanks de duizenden laadpunten ook nog eens goed performt. Een sterk staaltje coden, die gebruik ik regelmatig voordat ik een lange trip ga maken met de EV.
Ze maken allemaal gebruik van dezelfde Nederlandse database van oplaadpalen.nl waar jammer genoeg ook fouten in zitten die niet (voldoende) worden opgeruimd. Voor nieuwe laadpunten werkt het systeem erg goed, maar voor het opruimen van oude laadpunten of verwijderen van laadpunten die bijvoorbeeld achter een hek staan is het minder geschikt. Niemand voelt zich er echt verantwoordelijk voor, vermoed ik.
Dan heb je ook nog community based apps zoals Chargemap
en Plugsharing.
Vooral chargemap vind ik echt fantastisch omdat ze een grote community hebben. Bij bijna elk laadpunt zijn er foto's van geupload zodat je goed kan zien hoe je er kan komen. (Van honderden Nederlandse publieke laadpunten heb ik ze overigens zelf toegevoegd, mits ze op Google Maps te vinden waren
)
Nuon heeft enkele Google Maps kaarten gepubliceerd van de omgeving Amsterdam en Brabant/Limburg waarbij je kan zien wat hun planning is met betrekking tot toekomstige palen.
ROUTEPLANNERS
Voor het plannen van routes gebruik je de routeplanners van ABRP, Chargemap, en Goingelectric.
Belgische snellader van Luminus
BUITENLAND
Zoals al eerder gezegd staat heel Europa vol met 22kW AC laadpalen, vooral in Frankrijk en Duitsland. Ook de bovengenoemde triple-chargers snelladers daarvan staan er inmiddels meer dan 8000 door heel europa, te vinden op o.a. https://CCS-map.eu . In het buitenland heb je vaak andere passen nodig. De beste app voor gebruik in het buitenland is Chargemap of een plaatselijke app voor die regio. Zoals bijvoorbeeld Smatrics in Oostenrijk of Electromaps in Spanje.
In de binnenlanden van Frankrijk komt nog AC type 3c connector voor (aan laadpaal zijde) vooral bij oudere laadpuntjes zoals die van Belib' in Parijs.
In de binnenlanden van Italie zie je af en toe nog een AC 3a connector. Vrijwel al die laadpalen hebben OOK een type2 socket. Type3 gaat er dus in rap tempo uit.
Ik heb behoorlijk wat internationele reisverslagen op mijn blog verzameld. Van mezelf maar ook van gastbloggers (o.a. via Tweakers) en daar kan je best inspiratie opdoen.
Heb je nu nog steeds vragen, bezoek eens mijn blog op http://goedkoperrijden.blogspot.com of kijk dan eens bij de F.A.Q. die ik schreef: http://www.laadpastop10.nl/faq en anders stel ze gerust hieronder.
Disclaimer:
Ik wordt door geen enkele partij betaald, ben een 100% onafhankelijke Tweaker met een ietwat bovenmatige interesse in EV laadtechniek
Dit geldt voor álle elektrische voertuigen, waarbij ik Tesla-specifieke dingen eruit heb gelaten,
die kun je in de diverse Tesla topics terugvinden.
update 12-07-2020: Dode links replaced, Getallen geupdate, Stukje over geupgrade 11 naar 17kW laadpalen toegevoegd.
(c) Abel & Co
TL;DR versie:Even wat feiten om mee te beginnen:
- Door heel Europa staan 200.000+ laadpunten waarvan de helft in Nederland. Dit worden AC laadpunten genoemd. Al deze laadpunten hebben een Type2 socket.
- Er zijn al meer dan 8000 snelladers in Europa.
- Er zijn al meer dan 90 High Power Chargers (HPC) met meer dan 50kW vermogen in Nederland
- Alle EV's kun je ook thuis aan het stopcontact opladen.
- Alle EV's die nu nieuw verkrijgbaar zijn kun je bij al deze laadpunten laden met de bij je auto geleverde Type2-kabel.
- In Nederland zijn alle laadpunten te gebruiken door het aanvragen van slechts 1 Nederlandse laadpas.
- Je kunt voor 0 euro heel Europa door.
- Elektrisch rijden is spotgoedkoop en ook in Europa kan je vrijwel gratis reizen.
- Je kan ook met je EV op vakantie als je wat meer tijd voor de reis uittrekt.
Een bepaalde mate van basiskennis over elektriciteit is handig, maar niet strikt noodzakelijk.
Even opfrissen:
AFKORTINGEN
V = Volt = Spanning
A = Amperage = Stroomsterkte
W = Watt = V*A = Verbruik
kWh = Kilowattuur = een uur lang 1000 Watt
AC = Alternating Current = Wisselstroom
DC = Direct Current = Gelijkstroom
kW / kWh
Een waterkoker van 10A op 230V verbruikt 2300 Watt.
Een kWh geeft de hoeveelheid energie aan. Hoe vol zit je batterij of hoeveel heb je geladen.
Zeg bijvoorbeeld: "Ik heb zojuist 10kWh geladen."
Als je de waterkoker in het voorbeeld hierboven theoretisch een uur aan zou laten staan, dan verbruikt hij in dit uur 2,3 kWh.
Een kW = kilo-Watt is een aanduiding voor vermogen. 16 Ampère stroomsterkte op 230 volt (16x230) is 3680 Watt (3,7 kW)
Zeg bijvoorbeeld: "Dit laadpunt levert 11 kiloWatt vermogen"
Als je een uur lang op dit 11kW laadpunt laadt dan heb je er 11kWh bij geladen.
Let dus goed op hoe je kW en kWh gebruikt. Het is makkelijk te verwarren. Onthoud dat de 'h' voor 'hoeveelheid' wordt gebruikt.
LAAD MODES
Er zijn vier soorten van laden ontwikkeld.
Mode 1: Onbeveiligd zonder begrenzing. Deze methode wordt niet meer gebruikt.
Mode 2: 1 fase AC, beveiligd en begrensd op 10/13A (Granny Charging / Thuisladen op stopcontact)
Mode 3: Gecontroleerd AC laden met CP (Control Pilot) waardoor communicatie van auto naar laadpunt is.
Mode 4: Gecontroleerd DC snelladen
SOCKETS
Er zijn wereldwijd iets van 10 sockets waarvan je er vier moet kennen.
Schuko: Normaal huis-tuin en keuken stopcontact
Type2: Standaard stekker / socket voor AC Laden
ChaDeMo: Japanse stekker voor DC Laden (ChaDeMo spreek je overigens uit als sjáá-de-mo)
CCS: Combined Charging System, ook wel Combo2 genoemd. Europese standaard voor snelladen.
TYPE 2
De 'Mennekes' type 2 kabel en stekker is de Europese standaard voor alle normale laadpunten door heel Europa. Álle EV's en motoren kunnen aan deze Type2 sockets worden aangesloten en opgeladen en bij elke auto wordt een type2 kabel meegeleverd.
Type 2 laadkabel en socket
Mode 2 Granny Charger "Mennekes 35107"
ChaDeMo en CCS
Deze twee stekkers vind je naast de hoog-vermogen type2 aansluiting uitsluitend op snelladers.
Van links naar rechts: DC Chademo, CCS Combo2 en Type2
VERMOGENS
Type 2 - Voor AC laden van alle reguliere EV's van 2kW tot 22kW
Op Type2 kennen we de volgende vermogens:
16A*230V = 3,7 kW = ~ 15km/h
32A*230V = 7,4 kW = ~ 30 km/h
3*16A*230V = 11 kW = ~ 45km/h
3*32A*230V = 22kW = ~ 90km/h
Snel laden:
Type 2 - AC snelladen met 3*63A*230V = 43kW = ~ 180km/h
Chademo - DC snelladen 1x120A 50kW voor o.a. ,Nissan Leaf, & Tesla (via adapter)
CCS Combo2 - DC Snelladen 1x120A 50kW voor Europese auto's zoals BMW maar bijv. ook Hyundai
Inmiddels zijn de vermogens van CCS in Europa flink opgeschroefd naar 400V 450A (175kW) tot zelfs 900A (350kW).
Omdat de meeste snelladers drie kabels / sockets hebben worden dit ook vaak triple-chargers genoemd.
Dit is een CCS stekker en socket. De oplettende kijker ziet dat de socket geschikt is voor zowel Type2 als CCS.
THUIS LADEN
Heeft inmiddels een eigen topic: Het grote "thuis laden van je EV" topic.
PUBLIEK (AC) LADEN
Een standaard laadpaal heb je vast wel eens gezien. Bekende type's zijn die van EV-Box met de gekleurde ring, of rebranded versies hiervan zoals die zuilen van de Nuon of Engie. Ook ICU en EVnet kom je veel tegen, en New Motion Lolo's. Alle publieke laadpalen in Europa ondersteunen Type2 / Mode3 laden. (zie bovenaan)
Ongeveer 50% van de publieke laadpunten in Nederland bieden 11kW aan met Type2 socket. (3x16A)
Ongeveer 15% is langzamer (3,7kW / 1x16A) Dit zijn vaak oudere laadpunten en vind je bijvoorbeeld vaak in parkeergarages en bij mensen met een Outlander op de oprit.
Ongeveer 35% is sneller (22kW / 3x32A)
Er zijn inmiddels honderden 22kW's met name bij van de Valk restaurants, vakantieparken, intratuin etc. Je kan ze vinden op deze kaart. Sorteer daar dan op 22kW. In het buitenland zijn bijna alle publieke laadpalen 22kW omdat ze daar geen vastrecht / aansluitwaardes kennen.
Ook de meeste slim-laden tenders zoals Flexpower Amsterdam, en Allego-Ecotap Gelderland/Overijssel ondersteunen 22kW in de daluren, dwz buiten 17:00-21:00.
De dubbele 11kW's zijn in Nederland vaak afgezekerd op 3x25A vanwege het lage vastrecht tarief voor de kleinste net-aansluiting. Dat betekent dat ze maar maximaal 75A voor de hele paal aan vermogen beschikbaarhebben. Sommige (oudere) laadpalen leveren daarom maar 37A per socket (8,5kW) en slimmere laadpalen geven de eerste auto die aansluit 11kW. Als er een tweede bijkomt dan load balanced de laadpaal naar 2x 8,5kW, of wat ook voorkomt is dat de eerste wordt teruggeschroefd naar 6kW en de nieuw aangesloten auto de volle 11kW krijgt. De logica hier achter is dat de eerste auto al een tijdje de volle 11kW gehad heeft en derhalve waarschijnlijk minder op het hoge vermogen zit te wachten dan de nieuw aangesloten auto.
Als je een 1-fase auto zoals de Jaguar i-Pace aansluit op een 3-fase 11kW laadpunt dan zal hij maar 1 van de drie fases gebruiken, en dus laden op 3,7kW. Sluit je een 1-fase auto aan op een 22kW laadpunt dan krijgt hij over die ene fase 32A geleverd en dat betekent dat deze auto hier met AC op 7,4kW kan laden.
Er zijn ook steeds meer laadpaal bedrijven die standaard 22kW laadpunten aanleggen zoals bijvoorbeeld Allego. Er zijn ook steeds meer publieke partijen die 11kW laadpalen upgraden naar 17kW of 17kW aanleggen. Waarom 17? Nou dat is precies het maximum van 3x25a (3Px230Vx25A=17250W) en dat houdt de kosten dus laag maar de snelheid kan dan toch fors omhoog door het inzetten van slimme loadbalancing hardware.
DC SNELLADEN
Bijna alle EV's hebben een socket voor normaal (AC) laden, maar ook een socket voor SNEL laden.
Dit snelladen gaat met gelijkstroom waarbij de daadwerkelijke lader (AC/DC converter of OBC, on-board-charger) niet in de auto zit maar in de fysieke 'pomp' van de snellaad-aanbieder. Hierdoor kunnen hogere snelheden worden gerealiseerd vanwege de zwaardere omvormers die kunnen worden gebruikt. Zo ziet een typische Allego snellader eruit:
DC50 snelladers zoals de bekende Efacec QC50 Triplechargers en de ABB triplechargers (o.a. van Fastned) leveren 43kW op AC Type2, en 50kW op CCS (Combined Charging System / Europa) en ook 50kW op ChaDeMo (de Frankenstein-stekker).
3 Kabels die je op elke snellader zal vinden
Grappig weetje: vrij vertaald uit het Japans betekent CHAdeMO: "zullen we samen een kopje thee drinken", omdat de tijd dat je op je snellaad sessie zit te wachten vaak overeenkomt met de hoeveelheid tijd die je kwijt bent als je met iemand een kopje thee drinkt.
Dat dit vermogen van 50kW of hoger wordt aangeboden wil overigens niet zeggen dat alle auto's hier ook mee overweg kunnen. Een oude BMW i3 bijvoorbeeld kan over CCS maar maximaal 30kW laden. Een Renault Zoe met een batterij die al 85% vol zit, zal nog maar met 15kW laden in plaats van 43kW.
De snelst ladende auto's van dit moment zijn de Tesla Model 3 (190kW), Audi E-Tron (150kW) en de Porsche Taycan (250kW).
Fastned heeft inmiddels ook 175kW DC met vloeistof gekoelde slangen (worden geupgrade naar 350kW) en ook Fast-E en Ionity biedt snelheden tot 350kW via CCS. Momenteel kan alleen de Tesla Model 3 Longe Range en de Porsche Taycan in de praktijk laadsnelheden halen boven de 175 kW.
LAADPAAL AANBIEDERS EN LAADPAS AANBIEDERS
Een normale publieke laadpaal moet je activeren met een RFID laadpas. (op de vraag waarom kan volop gediscussieerd worden in het algemene EV topic). Voor nu is het even een feit.
Er zijn veel aanbieders van laadpalen. Deze noemen we CPO's oftewel Charge Point Operators.
In heel Europa zijn meer dan 1100 CPO's actief. Deze CPO's bestaan soms uit hele kleine netwerkjes (een dorpje bijvoorbeeld) maar soms ook uit hele grote zoals bijvoorbeeld. Allego. Allemaal kunnen ze roaming overeenkomsten afsluiten met laadpas aanbieders MSP's. Dat kan direct via OCPP protocol, of via een broker zoals e-Clearing, Hubject of Gireve. Als ze direct koppelen is het vaak goedkoper en hebben ze meer controle over welke MSP's of welke CPO's aan elkaar zijn gelinked. Fastned bijvoorbeeld zat altijd connected via e-clearing maar accepteert nu alleen nog maar direct connections. Kleine netwerkjes worden geweigerd om een spaghetti aan aanbieders met bijbehorende administratie te voorkomen.
Een CPO is verantwoordelijk voor het plaatsen van de paal, dat de techniek werkt en blijft werken, dat de RFID kaartlezer het doet, dat de internetverbinding van de laadpaal blijft functioneren (veelal via GPRS simkaart) én, heel belangrijk, de CPO bepaalt het BASIS tarief. Dit tarief kan ingesteld worden van €0,00 tot €0,80 per kWh en wordt meestal ingesteld op een tarief van €0,25 tot €0,35 per kWh incl btw.
In Nederland heb je een aantal grote partijen die publieke laadpalen plaatsen en/of uitbaten. De bekendsten zijn:
Fastned
EVnet / Stichting E-laad
Pitpoint
Allego
Ecotap
Eneco
Greenflux
EV-Box
Engie
ANWB
Ionity
E-flux
Ecotap
Vattenfall/Nuon
Al deze partijen werken samen met bedrijven en gemeentes om publiek laden een plek te geven in Nederland.
Bij een normale laadpaal met een type2 socket is het de bedoeling dat je je eigen kabel gebruikt. Zodra de laadsessie gestart is, vergrendelt de kabel aan beide zijden en kan ook niemand deze kabel stelen. Doorknippen kunnen ze wel proberen, maar met 11.000 watt aan stroom erop zou ik dat niemand aanraden. Ook als de laadsessie voorbij is, blijft de kabel vergrendeld. Hij kan alléén ontgrendeld worden door gebruik van dezelfde laadpas als waarmee de sessie gestart was. Aan de auto zijde kan je soms ontgrendelen met een knopje in het voertuig.
Laden bij een publiek laadpunt kost gemiddeld ongeveer €0,35 / kWh.
Bijna alle gemeentelijke laadpalen en laadpalen van EVnet berekenen daarbovenop nog en toeslag van €0,61 incl BTW per laadsessie.
PUBLIC, SEMI-PUBLIC, en PRIVATE
Public
Een laadpaal aan de straat, met een verkeersbord erbij is eigenlijk altijd een publiek laadpunt. In de meeste betaald parkeren gebieden moet je hier ook gewoon parkeergeld betalen maar er zijn uitzonderingen. In sommige gemeentes mag je gratis parkeren, mits je aan het laden bent. In veel gemeentes gelden andere bepalingen. In de éne gemeente mag je 's avonds na 22:00 je auto aan de laadpaal laten staan tot de volgende morgen, in andere gemeentes mag dit niet. Een feit is dat andere EV rijders het doorgaans niet waarderen als jij 'volgeladen' de paal bezet houdt. Check dus altijd goed de plaatselijke wet- en regelgeving.
Gemeentes zetten publieke laadpalen neer op strategische plekken maar de meeste laadpalen worden aangevraagd door particulieren die zelf geen mogelijkheid voor een laadpaal op eigen terrein hebben. Deze groep bestaat in Nederland volgens diverse onderzoeken uit ongeveer 58% van alle huishoudens. Dat betekent dus dat bijna 6 van de 10 huishoudens NIET op eigen terrein kan laden en dus is aangewezen op 100% (semi)publiek laden. In het buitenland ligt dit percentage veel lager, in bijvoorbeeld Duitsland is het maar 20% en in Oostenrijk maar 5%. Vooral bedrijven die zich bezighouden met snelladen willen je graag doen geloven dat dit percentage hoger is.
In sommige gemeenten mag je ook een kabel over de stoep neerleggen, mits deugdelijk onder een kabelmat weggewerkt, zoals Haarlemmermeer.
Een Renault Twizy aan een publiek type2 laadpunt met een schuko verloopje
Semi-public
Laadpunten die bij bedrijven aan de muur hangen bij de parkeerplaats zijn vaak Semi-public. Meestal mag je hier wel laden en zijn ze ook zichtbaar in alle apps. Bij twijfel: overleg!
The New Motion is samen met EV-Box een van de grootste aanbieders van laadpunten die semi-public 'achter de meter' wordt geplaatst. En dan heb je ook nog allerlei partijen die met andere apparatuur zoals ICU (Alfen) werken. Je komt deze laadpunten veel tegen bij bijvoorbeeld bedrijven, parkeergarages, zwembaden, sauna's, pretparken, en bouwmarkten.
Er zijn ook bedrijven die hun laadpunt op een 0-tarief instellen. Zo bieden ze hun klanten en gasten gratis laden aan. Vaak zijn deze punten ook publiek bereikbaar en vaak mag je er als voorbijganger zelfs gewoon laden. Bijvoorbeeld supermarktketen LIDL doet dit met meerdere snelladers.
Private
Privé laadpunten zijn over het algemeen niet bedoeld om zomaar aan te sluiten, tenzij ze als publiek staan aangemeld. Dat gebeurt ook bewust, de eigenaar meldt zijn of haar laadpunt als 'publiek beschikbaar' aan, hij wordt zichtbaar in allerlei laad-apps en je mag daar als gast komen laden, met je eigen laadpas of soms gratis of voor een donatie. Hierbij parkeer je dus soms zomaar op een oprit van iemand.
Maar het komt ook voor dat de eigenaar niet bewust is van het feit dat zijn laadpunt publiek gelist is en dat hij er toch niet op zit te wachten. De oplossing ligt voor de hand, je laadpunt niet meer op public instellen of dit laten doen door de backoffice beheerder van je laadpunt.
LAADPAS AANBIEDERS / MSP
Er zijn in Europa meer dan 400 verschillende aanbieders van laadpassen en/of laad-apps.
Deze noemen we MSP's oftewel Mobility Service Providers. In het begin (2011) had je alleen de bekende grote energie reuzen Essent, Eneco, Nuon en The New Motion. Nu zijn er wat meer aanbieders. De meeste MSP's bieden een laadpas aan. Dit is een plastic RFID pasje wat je voor het laadpunt moet houden om het laden te starten en te stoppen. Een aantal daarvan leveren ook een RFID sleutelhanger/tag erbij of juist alléén een RFID sleutelhanger zoals bijvoorbeeld Plugsurfing doet.
De meeste MSP's hebben roaming contracten. Dat betekent dat ze op meerdere (Buitenlandse) netwerken van CPO's functioneren.
TARIEVEN
MSP's doen dit niet gratis. De laadpas is wel vaak gratis aan te vragen, maar ze zijn er ook voor een vast bedrag of met een maandelijks abonnement. Er zijn ook MSP's die goedkopere of gratis laadpassen verstrekken als je ook hun energie thuis bij ze afneemt. Er zijn ook MSP's die voor een vast bedrag per maand een all-you-can-eat aanbod hebben, waarbij je unlimited kan laden voor bijvoorbeeld €80,-.
Van met name de gratis passen worden de vergoedingen worden dan vaak versleuteld in de afgenomen kWh volumes. Omdat deze versleuteling zoveel verschillende varianten kent is het lastig om hier één prijs aan te hangen, maar dat probeer ik wel met de Laadpas Top 10. Hierin hou ik ALLE MSP's in bij en ook hun tarieven en versleutelingen.
Er is geen enkele MSP die niets aan je verdient. Er zijn er wel een paar die heel weinig aan je verdienen. Bijvoorbeeld 1 cent per kWh of 12 cent per laadsesie. Er zijn ook MSP's die op elk laadpunt een vast tarief berekenen, bijvoorbeeld €0,36 per kWh, wat vooral voor je gemoedstoestand erg prettig kan zijn.
Het gemiddelde over álle laadpalen in Nederland ligt denk ik zo ongeveer rond de 30 cent per kWh. (dus inclusief semi-public) Als je alleen publiek meeneemt in de berekening denk ik rond de 33 cent per kWh.
De kunst als prijsbewuste particuliere EV rijder is dus precies de juiste laadpas in te zetten op de juiste laadpaal. Of...in het geval van gratis laadpalen, het geluk hebben dat er een gratis paal bij je in de buurt staat.
Vind je dit maar gezeur om centen, bestel dan gauw een New Motion laadpas en laad zorgeloos door heel Europa. Een TNM pas kost je nooit meer dan €7,- per maand en wordt op de meeste plekken van alle laadpassen geaccepteerd.
Ben je net als ik een krent wat prijsbewuster, lees dan verder:
Ik ben in Februari te gast geweest in "Kassa!" en daar word het met een animatie vrij goed uitgelegd:
BESPAREN
Er zijn grote prijsverschillen tussen verschillende Europese laadpassen, tot in de honderden procenten.
Het loont dus wel de moeite om je er even in te verdiepen. Ik ben daarom een blog gestart genaamd 'Goedkoper Rijden' waar je allerlei informatie kan vinden om gratis of in elk geval voordelig heel Europa door te kunnen rijden.
Onthoudt in elk geval dat de CPO altijd de basisprijs van een laadpaal vaststelt en dat deze basisprijs altijd door iemand betaald moet worden.
De afspraken die MSP's met jou maken kunnen hier van afwijken. Het verschil betaal jíj of je MSP betaalt het. De CPO krijgt altijd het tarief wat hij instelt op het laadpunt.
MSP's hanteren verschillende tariefstructuren en dat is vaak lastig te doorgronden. Zo zijn er tarieven op basis van kWh, op basis van CPO-tarief + toeslag, start-tarieven, boete-tarieven, tarieven op basis van tijd, op basis van vermogen, tarieven voor eigen-merk laadpalen of 'gast/roaming' gebruik, dan heb je nog servicekosten opslagen of 'roaming' opslagen van 1 tot 4 cent per kWh of tarieven op basis van een combinatie van alle voorgaande varianten. Dan hebben ze vaak ook nog abonnementen met bepaalde volumes, en dan bestaat er ook nog zoiets als flat-rate, al dan niet met theoretische plafonds en bundels of combinaties hiervan

Alles bij elkaar is het een behoorlijk complexe puzzel om uit te zoeken welke laadpas voor jou nu precies geschikt is. Iemand die in Breda woont heeft waarschijnlijk meer aan een laadpas van de Nuon dan iemand die in Amersfoort woont, omdat er in Noord-brabant heel veel voordelige Nuon laadpalen staan en in Amersfoort vind je dan weer veel Allego. Iemand die in Amersfoort of bijv. Arnhem of Deventer woont kan het beste een Duitse pas aanschaffen waarmee hij /zij voor 25 euro onbeperkt op ALLE laadpunten in de stad kan laden, iemand die in Den Haag woont kan dit niet omdat daar bijna geen laadpalen van Allego staan. Daar staat weer heel veel Ecotap. Enzovoorts enzovoorts, de combinaties zijn eindeloos.
Er zijn ook laadpassen die voor iedereen redelijk voordelig zijn. Deze vind je dus hoog terug in de Top 10 aangezien ik daar het beste generieke aanbod neerzet.
Elk laadproduct heeft weer andere eigenschappen waardoor de ene laadpas voor de een meer geschikt is dan voor de ander.
Er zijn ook laadpas aanbieders die het kWh tarief vastzetten zoals die van Vattenfall, Eneco of Plugsurfing Plus. Zij berekenen je overal een vast bedrag per kWh. Laadpalen die duurder zijn, zijn dan voor hun risico. De meeste laadpunten zijn goedkoper, uiteraard. En dat verschil krijg je natuurlijk niet terug. Je betaalt voor de 'service' van een onbezorgde laad ervaring

Een van de 'eerlijkste' passen is die van VanDeBron. Zij berekenen weliswaar abbonementskosten, máár je krijgt er 100% geen enkele toeslag bij. Slechts het kale CPO / basis tarief brengen ze je in rekening.
LAADPAAL APPS/KAARTEN
Er zijn meer dan honderd laadpaal-apps. Een van de mooiste vind ik persoonlijk van The New Motion, hoewel hij na de rebranding naar Shell Recharge wel lelijker is geworden. Maar ook die van Vattenfall en VandeBron zijn heel prettig in gebruik.
Ook heeft the New Motion een aardige website gemaakt die ondanks de duizenden laadpunten ook nog eens goed performt. Een sterk staaltje coden, die gebruik ik regelmatig voordat ik een lange trip ga maken met de EV.
Ze maken allemaal gebruik van dezelfde Nederlandse database van oplaadpalen.nl waar jammer genoeg ook fouten in zitten die niet (voldoende) worden opgeruimd. Voor nieuwe laadpunten werkt het systeem erg goed, maar voor het opruimen van oude laadpunten of verwijderen van laadpunten die bijvoorbeeld achter een hek staan is het minder geschikt. Niemand voelt zich er echt verantwoordelijk voor, vermoed ik.
Dan heb je ook nog community based apps zoals Chargemap

Vooral chargemap vind ik echt fantastisch omdat ze een grote community hebben. Bij bijna elk laadpunt zijn er foto's van geupload zodat je goed kan zien hoe je er kan komen. (Van honderden Nederlandse publieke laadpunten heb ik ze overigens zelf toegevoegd, mits ze op Google Maps te vinden waren

Nuon heeft enkele Google Maps kaarten gepubliceerd van de omgeving Amsterdam en Brabant/Limburg waarbij je kan zien wat hun planning is met betrekking tot toekomstige palen.
ROUTEPLANNERS
Voor het plannen van routes gebruik je de routeplanners van ABRP, Chargemap, en Goingelectric.
Belgische snellader van Luminus
BUITENLAND
Zoals al eerder gezegd staat heel Europa vol met 22kW AC laadpalen, vooral in Frankrijk en Duitsland. Ook de bovengenoemde triple-chargers snelladers daarvan staan er inmiddels meer dan 8000 door heel europa, te vinden op o.a. https://CCS-map.eu . In het buitenland heb je vaak andere passen nodig. De beste app voor gebruik in het buitenland is Chargemap of een plaatselijke app voor die regio. Zoals bijvoorbeeld Smatrics in Oostenrijk of Electromaps in Spanje.
In de binnenlanden van Frankrijk komt nog AC type 3c connector voor (aan laadpaal zijde) vooral bij oudere laadpuntjes zoals die van Belib' in Parijs.
In de binnenlanden van Italie zie je af en toe nog een AC 3a connector. Vrijwel al die laadpalen hebben OOK een type2 socket. Type3 gaat er dus in rap tempo uit.
Ik heb behoorlijk wat internationele reisverslagen op mijn blog verzameld. Van mezelf maar ook van gastbloggers (o.a. via Tweakers) en daar kan je best inspiratie opdoen.
Heb je nu nog steeds vragen, bezoek eens mijn blog op http://goedkoperrijden.blogspot.com of kijk dan eens bij de F.A.Q. die ik schreef: http://www.laadpastop10.nl/faq en anders stel ze gerust hieronder.
Disclaimer:
Ik wordt door geen enkele partij betaald, ben een 100% onafhankelijke Tweaker met een ietwat bovenmatige interesse in EV laadtechniek

[Voor 6% gewijzigd door Hachy op 12-07-2020 23:55]
2x Zoe | 13000 Wp | www.laadpasTop10.nl