Vandaag in de geschiedenis van de luchtvaart... ontmoeten we één van de meest geproduceerde, meest veelzijdige en taaiste (militaire) vliegtuigen van voor, tijdens en kort na de Tweede Wereldoorlog. En het is niet eens een fighter (althans, niet by design)!
Vandaag in 1927 vloog namelijk de
Polikarpov Po-2 voor het eerst (let op: het artikel meld daar 7 januari 1928 als first flight, maar dat was voor de propaganda omdat het oorspronkelijke prototype (de U-2TPK) nogal wat design-flaws had die men tussen 24-06-1927 en 07-01-1928 opgelost had, 7 januari 1928 was de first flight van het verbeterde prototype, die uiteindelijk in serieproduktie ging).
Oorspronkelijk heette dit toestel overigens U-2, de benaming Po-2 werd pas vanaf 1944 gehanteerd, omdat de Sovjet-Unie toen overging op een andere registratie/naamgevings-methode gebaseerd op de achternaam van de producent (
Polikarpov).
Het toestel is oorspronkelijk primair gebouwd als basic trainer, om piloten op te leiden. Maar het werd ook al vanaf het begin gebruikt als transporttoestel, als lucht-ambulance en als verbindingstoestel tussen leger-eenheden. Hiervoor was het toestel zeer geschikt doordat het slechts zeer weinig ruimte (100 meter was al ruim voldoende) nodig had om te landen en op te stijgen. Het kon in feite al landen op (vlakke) akkers, grasvelden etc, en had geen speciale runways nodig. In feite was het dus een
STOL-vliegtuig.
Later, vanaf 1941, werd het toestel ook gebruikt als verkenner en lichte bommenwerper, vanaf 1942 ook als lichte ground-attack toestel.
Er zijn ook civiele varianten gebouwd voor o.a. agrarisch gebruik (besproeien landbouwgronden), air ambulances, luchtfotografie en civiel transporttoestel. Ook waren er varianten met drijvers, zodat ze op water konden landen:
Al met al heeft het toestel bijzonder veel rollen vervuld dus en was dus erg veelzijdig inzetbaar.
Het toestel was ook erg populair bij hun piloten, omdat het zeer makkelijk te vliegen was, heel vergevend was tov fouten van de piloot, en het enorm veel gevechtsschade kon hebben voor het neerstortte. Hier speelde met name de zeer eenvoudige constructie mee, hoe minder hightech erop zit, hoe minder er immers kapot kan gaan.
Die eenvoud zag je ook terug in de cockpit, niet meer dan een absoluut minimum aan instrumentarium:
Dat wil niet zeggen dat hij onverwoestbaar uiteraard, soms hadden ze toch nog wel problemen waardoor ze een noodlanding moesten maken. Zoals deze Po-2 die op 21 juni 1941 bewijst, hij is vervolgens gevangengenomen door de Duitsers:
Daarnaast was het toestel voorzien van een zeer eenvoudige motor, de
Shvetsov M-11 die 100 pk kon leveren, latere varianten haalden 115-125 pk, en in 1946 kwam een variant beschikbaar met 160 pk. Deze motor was zó simpel dat iemand met weinig ervaring hem al kon onderhouden, wat wel zo praktisch is, dan heb je minder onderhoudspersoneel nodig, plus dat het natuurlijk gunstig is voor massaproduktie. Tevens was de motor, door zijn eenvoud, ook zeer betrouwbaar. Er zijn gevallen bekend van motoren die tientallen keren doorzeefd zijn door mitrallieurkogels, en toch vrolijk door bleven draaien.
Het toestel was wel erg traag, de cruise-snelheid lag op slechts 110 km/h en de max op 152 km/h. Maar ook hier weer was zijn traagheid juist één van zijn sterkste punten: doordat hij zo traag was, was hij voor vijandelijke jagers (waaronder met name de Messerschmitt Bf-109 en de Focke-Wulf Fw-190) zeer moeilijk neer te halen. Die snelheid ligt namelijk heel erg dicht bij hun stall-speed, waardoor ze eigenlijk al voorbij de Po-2 waren voor ze hem goed in het vizier had. Door deze lage snelheid was de Po-2 ook erg wendbaar met kleine draaicircels, waardoor hij goede kansen had om te ontkomen aan jagers.
Het toestel had bij de Duitsers de bijnaam "(vliegende) naaimachine" door het nogal karakteristieke (en zenuwslopende) geluid dat de motor maakte dat deed denken aan het geluid van een naaimachine. Dit werkte ook heel erg op de zenuwen van de Duitsers, wat de Sovjets goed hebben uitgebuit als vorm van psychologische oorlogsvoering om de Duitsers te demoraliseren. Om dit nog verder te versterken werden ook bombardements-missies uitgevoerd waarbij de piloot de motor van zijn Po-2 uitzetten en dus als glider verder ging. Zo kwam het bombardement voor de Duitsers als een complete verassing, want de Po-2 maakte dan alleen nog maar wat windgeluiden en was dus bijna niet te horen voor er opeens bommen afgingen.
Dit toestel werd ook gebruikt door de
588th Night Bomber Regiment van de Sovjet-Unie. Deze unit bestond geheel uit vrouwen. Dat, gekoppeld met de reeds hierboven beschreven eigenschappen van de Po-2, gaf deze eenheid al snel de Duitse bijnaam "Nachthexen" (Night Witches). Deze unit was ook zeer succesvol en heeft forse overwinningen behaald. Ze hielden zich met name bezig met (nacht)bombardementen en psychologische oorlogsvoeringvluchten.
Enkele "Nachthexen" met op de achtergrond enkele van hun Po-2's:
Ook tijdens de Korea Oorlog werd dit toestel nog gebruikt door de Noord-Koreaanse luchtmacht, als bommenwerper, met enige succes zelfs.
Het toestel is officieel in produktie geweest van 1928 tot 1952, maar waarschijnlijk zijn er nog tot 1959 kleine aantallen gemaakt. Het totaal aantal geproduceerde toestellen is niet met zekerheid vast te stellen, het ligt in ieder geval ergens tussen de 30.000 en 40.000 toestellen. De meest gebruikte waarde die men aanhoudt is rond de 33.000 exemplaren van alle varianten. Het is daarmee ook de meest geproduceerde biplane ooit.
Er zijn talloze Po-2's bewaard gebleven, waarvan de meesten als statisch object, maar er zijn er nog minimaal een stuk of 10 in vliegwaardige condititie. Ook zijn er enkele replica's van gemaakt.
Het toestel werd in de meeste van zijn rollen, o.a. ook civiele rollen, opgevolgd door de
Antonov An-2, eveneens een in grote aantallen geproduceerd, breed inzetbaar en behoorlijk succesvol toestel.