kdekker schreef op vrijdag 28 mei 2010 @ 17:01:
[...]
Allereerst dank voor je reactie.
Aangeven waarom het aanwezig zijn van bewustzijn, en zelfs cultuur bij dieren tekortschieten om ze een gelijkwaardige plek te geven kan ik denk ik niet. De ongelijkwaardigheid tussen mens & dier is voor mij relgieus bepaald
Vind je dat niet wat cru? Het is nu eenmaal zo en daarmee basta?
En nu de mens boven dier gesteld is, geeft dat mensen de vrijheid alles te doen met dieren wat ze willen? Of denk je dat kennis over of dieren al dan niet een bewustzijn hebben voldoende is?
(en nu ik dit schrijf: welk dier heeft een religie).
Maar daarmee valt je hele argument toch in het water? Ja, mensen hebben religie. Een heleboel verschillende zelfs. Jij pikt er 1 willekeurige uit. Een religie die gestoeld is op een boek op basis waarvan honderden andere religies ook gebouwd zijn.
Is dat alleen niet reden genoeg om heel voorzichtig te zijn met daden die op die religie gestoeld zouden zijn? Zou het niet beter zijn onafhankelijke bevestiging te zoeken voor de juistheid van je motieven? Want statistisch gezien is de kans vele malen groter dat je het mis hebt dan dat je het juist hebt. Het lijkt me alleen daarom al duidelijk dat je religie alleen niet voldoende argument zou kunnen zijn om de wet te breken en bijv. vrouwen te discrimineren en al helemaal niet voldoende reden om via een politieke partij te proberen anderen dingen op te leggen zoals een verbod op abortus, of een huwelijk tussen twee mensen die van elkaar houden maar toevallig van hetzelfde geslacht zijn.
Het feit dat wij hier discusseren, en dieren niet, is wellicht een bewijs dat een dier ontbreekt aan intelligentie?
Dit punt combineert mooi met je eerdere opmerking dat dieren geen religie hebben.
Taal en religie gedrag zijn zaken waarvan we vermoeden dat ze vrij uniek zijn voor onze soort. CatharinaBE noemt het voorbeeld Washoe, er zijn meer chimpansees en ook bonobos, zoals
Kanzi die geleerd is te communiceren met gebarentaal. In het wild doen ze dat echter niet. Voor religie bij dieren hebben we bij mijn weten helemaal geen aanwijzingen. Dat zou aan kunnen geven dat we slimmer zijn dan dieren. Maar intelligentie is een door ons opgelegde arbitraire maatstaf. Er zijn veel andere maatstaven op basis waarvan we het van dieren zouden verliezen.
Religie en taal zijn echter dingen die jij of ik niet in isolatie zouden ontwikkelen. We profiteren van de culturele erfenis van generaties van onze voorouders die het systeem ontwikkeld en vervolmaakt hebben. Beiden zijn niet instinctief maar cultureel gedrag.
Dieren hebben ook culturen ontwikkeld; in ieder geval chimpansees en orang-utans, maar misschien ook een aantal dolfijnensoorten en een aantal vogelsoorten. Dat hun culturele erfenissen nog niet zo veelomvattend zijn als de onze is duidelijk. Echter het geeft aan dat het voorkomen van religie en taal niet noodzakelijkerwijs uniek voor onze soort zijn. Ze zouden ook door andere culturele wezens ontwikkeld kunnen worden. Zeker voor taal is dat bijna waarschijnlijk. Dolfijnen en Orca's communiceren via vocalisaties; daarin bestaan regionale dialecten en schijnbaar ook tijdelijke modes. Ook bij primaten zijn dingen die een aanzet zouden kunnen zijn tot de ontwikkeling van taalsystemen. Zo hebben meerkatten (Vervet monkeys) verschillende "woorden" met verschillende betekenissen. De betekenis daarvan wordt in de jeugd aangeleerd. Zo leren jongen dat een bepaalde kreet staat voor "slang!", een andere voor "luipaard!" en een andere voor "roofvogel!". Al die beesten eten meerkatten op; maar vallen op verschillende wijze aan. Daarom wordt op de verschillende kreten verschillend gereageerd. Ze hebben ook vocalisaties voor sociale omgang.
Alleen de aan- of afwezigheid van culturele verschijnselen geeft niet noodzakelijkerwijs een essentieel verschil aan. Het ligt er verder aan waar je de lat legt. Je zou ook kunnen zeggen: Alleen dieren die boeings 747's hebben zijn mensen of iets dergelijks.
In de Bijbel spreekt een dier eenmaal (Bileam), verder ken ik geen - zinnig - sprekende dieren (met begrip van het antwoord dat Bileam aan de ezel terug gaf). Is dit een bewijs?
Leuk dat je daarover begint. Het Bileam voorbeeld ondersteunt namelijk het idee dat de inhoud van de bijbel niet volledig aan goddelijke inspiratie ontleend is. En dus dat je de bijbel niet als absolute maatstaf voor de waarheid, goed en kwaad kunt gebruiken.
De Universiteit Leiden graaft al decennia op in een ruineheuvel in Jordanie,
Tell deir Alla. Die vindplaats ligt buiten het gebied dat door volkeren die we archeologisch als "Joods" herkennen. Op die tell is een tekst gevonden waarin Bileam de hoofdrol speelt. De inhoud van de tekst verschilt echter van de bijbelse versie. Het lijkt erop dat de profeet Bileam een figuur was die in de lokale mythologie voorkomt en die door de opstellers van het oude testament "geadopteerd" is.
Het verhaal van Bileam uit Numeri is dan misschien vroeg-joodse politieke propaganda. Ze gebruiken een regionaal bekend figuur die ze profetieen in de mond leggen die de aanwezigheid van de Joden in Israel rechtvaardigde. Hij krijgt in de bijbel namelijk de opdracht de joden te vervloeken, maar ziet daar vanaf na een gesprek met zijn ezel (die door een engel bezeten is ofzo).
offtopic:
Dit is een samenvatting van colleges die ik jaren geleden in Leiden volgde; ik ben helaas vergeten wat er precies in de in Deir Alla gevonden tekst staat. Een intergale vertaling is echter in de wetenschappelijke literatuur beschikbaar.
Anyway: Dit soort aanwijzingen laten zien dat de bijbel niet volledig door God geinspireerd hoeft te zijn, maar dat een deel van de inhoud met een werelds doel opgesteld zou kunnen zijn (in dit geval het rechtvaardigen van de bezetting van Israel een paar eeuwen voor Christus). Het ontlenen van universele regels aan zo'n boek lijkt me zacht gezegd link.
Het geloof dat je een ziel hebt hangt gelijk samen met het geloof in het hiervoormaals en hiernamaals (voor/na je leven). Alleen is de bewijslast daarvan onmogelijk. Na de dood kwam niemand terug. Wel - is een gevoel van mij - lijkt de ontkenning van bijv. het hiernamaals een Westerse aangelegenheid te zijn. Telt ons werelddeel meer atheisten? Ik weet het niet, en naar de oorzaken (welvaart?) is het gissen.
Ah, nu wordt het interessant. Het is je in mijn eerdere stukje over cultuur en proto-taal bij primaten en dolfijnen vast opgevallen dat ik geen proto-religie noem. Dat ga ik hier doen

.
Neanderthalers lijken geen of weinig aanwijzingen voor symbolisch gedrag achtergelaten te hebben. Maar in sommige gebieden begroeven ze hun doden. Een van die gebieden (en misschien zelfs met de vroegste Neanderthalerbegravingen) is: Israel! Zijn zij een eerste uitverkoren volk? Het blijft gissen of ze in een hiernamaals geloofden; ze kunnen doden ook om bijv. hygienische redenen begraven hebben.
Aan de andere kant kenden Neanderthalers, en zelfs eerdere soorten zoals
Homo erectus naastenliefde. We kennen fossielen van individuen die aandoeningen overleefden die ze zonder hulp nooit hadden overleefd. Ze zijn dus verzorgd door hun groepsgenoten. Het is dus wel aannemelijk dat onze voorouders ook begrepen dat de dood finaal was en dat een eenmaal overleden groepsgenoot niet meer tot leven zou komen.
Chimpansees rouwen om hun doden. Waarom ze dat precies doen is natuurlijk moeilijk te achterhalen, want we kunnen niet met ze praten. Ze zouden dus in een hiernamaals kunnen geloven. Ik denk dat ze misschien "gewoon" verdrietig zijn omdat ze begrijpen dat ze een familielid/groepsgenoot nooit meer zullen zien. Het is echter goed te zien hoe dit soort gevoelens in een cultureel systeem na verloop van tijd uit kunnen groeien tot een meer formeel en uitgebreid systeem ideeen over wat er met de geest van die chimpansee gebeurd is.
Zou je dit gedrag interpreteren als voldoende bewijs dat chimps in ieder geval een proto-ziel hebben?
Kortom: ik heb geen afdoend antwoord. Het bewijs dat dieren gelijkwaardig zouden zijn, is toch net zo lastig?
Sterker nog, mijn idee dat in ieder geval sommige dieren gelijkwaardig zijn aan mensen is een filosofische positie, net als de jouwe.
Dat veel procent van het DNA overeenkomt (ons DNA schijnt ook significante overeenkomsten met een rups te hebben), zegt dan onvoldoende. De mate waarin DNA overeenkomt, zegt toch nog niets over de hoeveelheid en verhoudingen (bijv. hoeveelheid hercencellen). Nogmaals: van de 'simpele Fons' kant zie ik onmiskenbare verschillen, die ik verder niet goed onder woorden weet te brengen, helaas.
Je begrijpt me verkeerd.
Om dezelfde rechten te hebben hoef je niet identiek te zijn. De mate van overeenkomst in uiterlijk en/of gedrag is nooit 100%. Zelfs tussen jou en je directe familie zijn verschillen.
Het gaat mij om overeenkomsten in essentiele eigenschappen, die inzicht geven in hoe dieren als chimps de wereld beleven, zoals bewustzijn. Ik vind dat een beter argument om een filosofisch standpunt te ondersteunen dan het jouwe (dat is als ik het goed begrijp: "omdat het in de bijbel staat"). Ik denk dat de beleving van de werkelijkheid van dieren een meer terzake doend fenomeen is dan een oude tekst.
CatharinaBE schreef op vrijdag 28 mei 2010 @ 18:01:
Wat betreft de ongeboren kind van 24 weken, daar lig ik wat minder in je lijn. Ik vind 'controle' over het lichaam niet voldoende gronden om rechten toe te kennen of juist niet. Ik vind het zelfs een gevaarlijk argument. Daarnaast zijn er babys die na 21 weken (en een paar dagen) zijn geboren niet alleen levensvatbaar gebleken, maar ook nog eens tot gezonde kinderen opgegroeit. Als laatste, als verwachtschap met chimpansees en bonobo's een reden is om ze rechten toe te kennen is het vreemd om met baby's opeens een andere criterium te hanteren.
Het gaat mij om het feit dat er meerdere criteria denkbaar zijn. Een bonobo heeft een beter begrip van een situatie dan een klomp cellen. Toch vinden dezelfde mensen die die klomp cellen rechten toe willen kennen vaak dat er geen reden is om nog eens te kijken naar bonoborechten.
Ik denk dat zintuigelijke waarneming belangrijk is. Ik heb er geen problemen mee als er sperma- of eicellen verspild worden en ik heb ook geen problemen met een vroege abortus. Natuurlijk zou het beter zijn om tijdens de daad voorbehoedsmiddelen te gebruiken dan het op een abortus aan laten komen. Ik heb wel problemen met infanticide.
Er is dus ergens een grens tussen "klomp cellen" en "persoon". Sommigen leggen die grens bij het moment van conceptie, op basis van religieuze argumenten. Ik ben het niet met die argumenten eens omdat ik vind dat ze geen betrekking hebben op het probleem. Het zijn imho achterhaalde dogma's.
Nee, als het om jouw keuze gaat, ben ik er echt nog niet uit. Al vermoed ik wel dat zolang je de cellen makkelijk kan tellen – dus bijvoorbeeld 2, 4, 8, 16, 32, 64 en ga zo even door – ik de voorkeur geef boven een volwassen exemplaar op basis van gevoel. Maar een rationeel argument heb ik er niet voor.
Ik ben het met je eens dat de grens moeilijk te leggen is en dat je er zeer voorzichtig mee om moet gaan. Echter, ik denk dat er wel aan rationele argumenten te komen is. Namelijk door eigenschappen te definieren op basis waarvan je kunt nagaan of er sprake is van "lijden" bij de embryo. Dat kun je bijv. doen door te kijken naar de ontwikkeling van het zenuwstelsel.
Hoe dan ook blijft een standpunt over dit soort dingen altijd een filosofisch standpunt. Maar de kwaliteit van de argumenten die ter onderbouwing gebruikt worden kan dramatisch verschillen. En als je slechte argumenten gebruikt, zoals een beroep op een unheimisch gevoel, of een oude tekst dan moet je accepteren dat je mening minder gewicht in de schaal (zou moeten) leggen.
[
Voor 24% gewijzigd door
Spheroid op 29-05-2010 15:53
]
La majestueuse égalité des lois, qui interdit au riche comme au pauvre de coucher sous les ponts, de mendier dans les rues et de voler du pain. - Anatole France