Bias plays a part. Blame even more so.
Zolang "de ander" schuldig / oorzaak is, hoeven we bias niet eens aan te tappen. En dat zit diep in de VS, ontzettend diep. Een eenvoudige verkenning van narratieven gelieerd aan ideologie / geloofsgedrag e.d. legt snel op tafel hoe eigenlijk alles altijd een context en setting bevat van binaire tegenstelling.
Of beter gezegd, binaire valstrik. Zelfs de meest analytische narratieven en verkenning hebben vrijwel altijd een binaire valstrik als kader. De een, de ander. X, Y. Democraat, Republikein. Links, rechts.
Als alles in een binaire valstrik zit, dan is er enkel "de ander".
Voeg daar aan toe hoe cultuur-maatschappelijke mythos de afgelopen decennia in toenemende mate omgevormd is geraakt / geworden in de zin van reductionisme en stereotypen van autoritarisme, beide genormaliseerd (zowel in popular fiction / entertainment als andere vormen) én hoe systemisch geïntegreerd segregatie geworden is, en je hebt een perfectie voedingsbodem voor verdeel en heers op basis van accelerationisme en geloofsgedrag.
Nu is accelerationisme al een probleem. Voorheen kenden we dat louter vanuit context radicalisatie en terrorisme. Sinds we terug zijn gaan lopen op de tijdlijn bij het vraagstuk "hoe lossen we dit op" (je moet dan linea recta naar de vraag "hoe zijn we hier gekomen") is pijnlijk duidelijk geworden hoe breed accelerationisme fundament is geworden voor instrumentatie sociale, politieke en economische ordening.
Geloofsgedrag is echter nog een veel groter probleem. Niet enkel omdat het excuusgedrag faciliteert, en stimuleert om concepten van zowel beloning als straf als verantwoordelijkheid als aansprakelijkheid ondergeschikt te maken aan binaire valstrikken én functies van tijd (het moderne equivalent van beloning in de hemel, straf in de hel, de wereld is hier en nu dus maar wat het is), maar ook omdat gebruik / misbruik van geloofsgedrag heel eenvoudig dusdanig richting kan geven aan het denken dat extreme rigiditeit volgt.
Misschien wat bot gesteld, maar bias is eigenlijk pas iets wat aan bod komt bij burgers die de mogelijkheid, de inclinatie en de confrontatie hebben / krijgen met zowel besef van het in een binaire valstrik zitten, als het ongefundeerd zijn / misbruikt worden van hun geloofsgedrag.
Onder de streep is rigiditeit dus het primaire kader. Alles wat men aan prikkel, conditie en zo meer heeft of krijgt forceert een reflex om te verzanden in extreme rigiditeit.
Pas wanneer dat gebroken / doorbroken wordt, volgt de veldslag met al die tientallen soorten bias.
Wat hier extreem gevoelig ligt, dat zit hem er in dat er al decennia lang heel zorgvuldig - en in toenemende mate net zolang dat het probleem systemisch geïntegreerd werd - misbruik gemaakt werd van waar mensen in geloven.
Stel je voor je ben conservatief en religieus. De basis is dan een raamwerk van predisposities die inherent kwetsbaar zijn voor autoritarisme. Bitter gevoelig, maar een eeuw aan sociologisch, anthropologisch en economisch onderzoek legt dat helaas keihard op tafel - plus, alle analyses van hoe kwamen we tot WOII zijn een praktijktoetsing van al die onderzoeken en lessen, het is wat het is.
Dat wil niet zeggen dat je als conservatief of religieus slecht bent. Enkel inherent kwetsbaar voor specifieke manipulatie die bij andere stromingen van gedachtegoed en narratieven niet aanwezig is. En dat raakt aan waar je in gelooft en wat de hoekstenen van de bijbehorende narratieven zijn.
Alles wat op je afkomt wordt beoordeeld vanuit de aanwezige kaders, die als subcultuur voor de kaders van de collectieve cultuur staan. Dat is niet enkel al makkelijk om te vormen tot binaire valstrik, het daar in kunnen zetten van een hefboom annex breekijzer raakt direct aan de kenmerken van de subcultuur. Zie de slachtofferrol, maar zie ook grensoverschrijdend gedrag alsmede de subjectieve relatie tussen eigen orde en collectieve orde.
Het is dan niet makkelijk om te herkennen, laat staan erkennen, dat de politicus, priester, advocaat of welke functie van situationale autoriteit het basisnarratief langzaam maar zeker overprikkelt en simplificeert voor toepassingen van accelerationisme. Elke confrontatie met de realiteit versterkt de reflex tot rigiditeit. Immers, geloofsartikelen worden geloofsvalstrikken.
Wat we op dit moment zien is hoe al die gecultiveerde rigiditeit een enorme inertie schept. En dan zijn gevaarlijke geloofsvalstrikken helaas dominant.
Als puntje bij paaltje komt weten we in principe prima hoe de vork in de steel steekt. Zelfs hoe dat aan te pakken is. Maar de condities zijn er niet naar, want elk ecosysteem van informatie geeft louter prioriteit aan narratief wat conformeert aan de vereisten voor reflexen van rigiditeit.
Bias is mee te breken. Dit niet. Niet zonder systemische verandering van wat rondgaat voor alle processen van collectieve en individuele perceptie. En dat is een klassiek probleem bij condities van autoritarisme, eenmaal geconsolideerd is correctie op enkel eigen kracht niet langer mogelijk.
De les in deze voor ons hier in het Europese is bitter.
Het enige genezen is voorkomen. En dat wil zeggen dat we heel snel heel goed na moeten gaan denken over onze ecosystemen van informatie, de aanwezige narratieven, en de beheersing / distributie daarvan.
Populisme: de weigering van complexiteit en de poging om simplistische antwoorden te formuleren op ingewikkelde vraagstukken middels gebruik van elke mogelijke prikkel van gedrag - i.p.v. moeite te doen voor gezonde participatie.