Xandrios schreef op dinsdag 7 januari 2025 @ 16:56:
Is dit gerelateerd aan het gebruik van FDD vs TDD? Want FDD wordt nog best veel gebruikt, zeker voor LTE. Ik weet niet wat Odido specifiek doet, maar in het algemeen zie ik meer FDD dan TDD in het veld.
Niet helemaal. Vrijwel al het spectrum in NL is FDD. De enige TDD banden zijn b38 (2600MHz) en n78 (3500MHz). Het gebruik van TDD is een must voor beamforming technologie (FDD beamforming bestaat maar is onpractisch). Want doordat de upload op dezelfde frequentie plaatsvindt als het downloadsignaal kan de antenne van de provider inschatten hoe jou signaal bij de antenne aankomt, en het signaal op precies dezelfde manier naar je toesturen. Dat is dus beamforming.
Met FDD is een vorm van beamforming ook mogelijk, maar je zult hierbij altijd een aantal fixed beams hebben. De telefoon rapporteert dan aan het netwerk welke beam het sterkste is, en het netwerk zal voornamelijk hierlangs het verkeer sturen.
Beide technieken maken voor de latency niet uit. Je zou zelfs kunnen stellen dat de latency met FDD theoretisch iets lager zou kunnen zijn omdat je niet hoeft te wachten op de scheduling van de upload.
Overigens is het met TDD belangrijk dat alle masten op precies hetzelfde moment downloadverkeer zenden en luisteren naar uploadverkeer. De signalen die je telefoon terugstuurt naar de mast zijn erg zwak. Als een andere mast in de buurt op dat moment zijn downloadverkeer aan het versturen is overstuurt hij jou zwakke uploadsignaal, waardoor jou mast je niet kan horen. Hiervoor zijn de klokken van alle masten onderling gesynchroniseerd. KPN heeft hiervoor GPS antennes aanwezig bij elke mast. Odido en Vodafone doen de synchronisatie van de klokken via het netwerk (PTP en SyncE).
Deze synchronisatie van klokken gebeurt zelfs tussen de providers. Je hebt namelijk hetzelfde probleem als een KPN antenne in een mast aan het zenden is terwijl de Odido antenne in dezelfde mast aan het luisteren is. Om deze storing te voorkomen zou je anders flinke guard bands tussen de providers nodig hebben (in feite ongebruikte frequentieruimte om stilte te creëeren in de ontvangstantenne). Dat is door de kloksynchronisatie dus niet nodig.
De framestructuur voor 5G in de 3500MHz TDD band is wettelijk vastgelegd. Een van de beloftes van TDD in het verleden (begin van het 4G tijdperk) was dat afhankelijk van de verhouding download/upload het netwerk dynamisch meer tijd kan toekennen aan upload of download in de TDD band. Maar om de hierboven uitgelegde redenen is dat onpraktisch en wordt dit vrijwel niet toegepast. In nederland staat de framestructuur dus vast.
In Oekraïne doen ze het heel anders in de 2600MHz TDD band. Daar verdelen ze het spectrum (50MHz totaal in die band) namelijk niet op basis van frequentie, maar op basis van zendtijd. Er zijn twee providers met een vergunning in deze band, de ene provider mag 60% van de tijd gebruikmaken van het spectrum, de andere provider mag dit 40% van de tijd. Beide gebruiken dan dus de hele 50MHz brede band. In dit geval kunnen beide providers wel een verschillende framestructuur gebruiken, omdat je geen last hebt van storing. Ook hier is kloksynchronisatie tussen de netwerken enorm belangrijk, want anders storen de netwerken op elkaar.
Precies, SDL betekent download-only, maar in de lucht ziet het er precies hetzelfde uit als FDD. De reden dat in de 1400MHz band geen upload zit is dat GPS ook werkt rond de 1400MHz. Als je telefoon terug zou moeten zenden op deze band zal de zendantenne in je telefoon storen op de ingebouwde GPS ontvanger. Daardoor is deze band download-only. Het heeft een voordeel dat een telefoon niet terug hoeft te zenden, de netwerken zenden daarom vrij hard op 1400MHz om extra capaciteit te creëeren op plekken waar de dekking slecht is.
Overigens is het niet zo dat TDD per definitie efficiënter is. Tussen het downloaden en uploaden zitten ook guard periodes om te voorkomen dat dingen op elkaar storen, waardoor redelijk wat bandbreedte verloren gaat. Maar de winsten van beamforming compenseren weer voor een aantal verliezen die je hebt bij TDD.
Het is een aantal van jullie vast wel eens opgevallen dat de 6GHz wifi band in de USA groter is dan in Europa en eigenlijk de rest van de wereld. In Europa is maar ongeveer de helft van de 6GHz band vrijgegeven voor publiek gebruik (wifi). De andere helft zal over een aantal jaar zeer waarschijnlijk ook worden geveild als extra 5G spectrum, net zoals de 3500MHz band dus. Ik verwacht persoonlijk niet binnen 5 jaar de eerste ontwikkelingen. Misschien leven we dan zelfs wel al in het 6G tijdperk, maar de tijd zal het leren. mmWave is ook nog een ontwikkeling, maar de ervaringen ermee zijn gemixt positief en negatief. In Nederland wordt de 26GHz band wel al vrijgemaakt voor eventuele inzet bij 5G, maar er zijn nu nog geen concrete plannen voor een veiling.