Artikel over de Russische oorlogskas.
Russische oorlogskas raakt in sneltempo uitgeput, oligarchen zetten druk op Poetin
Langzaam aan komt het besef dat Rusland deze oorlog niet eindeloos kan volhouden.
Terwijl Oekraïne militair naar adem hapt, groeit het besef dat Rusland de oorlog economisch niet eindeloos kan volhouden. De elite is bang en viseert de centrale bank, president Poetin staat voor een dilemma.
Welke problemen zijn er zoal?
Ondanks Russische militaire terreinwinst in Oekraïne, gaat de Russische president Vladimir Poetin niet zonder zorgen de eindejaarsperiode in. Een snel stijgende inflatie, een zwakke roebel, gigantische personeelstekorten, en dalende activiteit in almaar meer sectoren en bedrijven voeden het besef dat de Russische economie stilaan gevaarlijk aan het overkoken is.
Waarom de schaarste op de arbeidsmarkt een probleem begint te worden:
De enorme schaarste op de arbeidsmarkt door de honderdduizenden Russen die nodig zijn aan het front, jaagt de lonen in Rusland almaar hoger. Dat jaagt de vraag aan, wat resulteert in hogere prijzen. Om die inflatie te counteren, trok de Russische centrale bank dit jaar de beleidsrente op tot 21 procent, het hoogste peil in 20 jaar.
Dan is er de hoge inflatie:
Geld lenen bij de bank is daardoor peperduur geworden en almaar meer Russische bedrijven komen in de problemen. Investeringen vallen stil, het aantal wanbetalingen op leningen stijgt snel, net als het aantal faillissementen. Vooral in de niet-militaire sectoren, zoals de groothandel, de bouw en de commerciële luchtvaart, zijn de vooruitzichten voor 2025 somber. In Moskou en omstreken alleen al flirten 200 winkelcentra met een faillissement.
Ook in het gewone leven is de economische fall-out van de oorlog voelbaar. In de lokale supermarkt zijn aardappelen en boter peperduur geworden. Op de woningmarkt zit vastgoedreus Samolet Group, de grootste grondbezitter van Rusland, diep in de problemen, omdat de vraag naar huizen en appartementen in elkaar klapt. “Een huis kopen wordt een luxe”, titelde staatskrant RBC onlangs, verwijzend naar de hoge rente en het stopzetten van een breed hypotheeksubsidieprogramma dat werd gefinancierd door het Kremlin.
En dan zijn er nog de dreigende wapentekorten:
Ook aan het front in Oekraïne is het stilaan code rood. Satellietfoto’s laten zien dat opslagplaatsen met Russisch militair materieel steeds leger raken, meldde Foreign Affairs. Het feit dat Rusland zoveel wapens in het buitenland bestelt, geeft aan dat de eigen industrie het verbruik aan het front niet kan bijbenen, in mensen én in materieel. Nu al is ongeveer de helft van alle artilleriegranaten aan de Russische kant afkomstig uit Noord-Koreaanse voorraden.
Het blijft schuiven met mensen:
Hoeveel werknemers Poetin ook probeert te verschuiven naar de oorlogsindustrie – volgend jaar zou 41 procent van het staatsbudget naar defensie vloeien, nog een kwart meer dan nu – het aantal mensen in Rusland is eindig en arbeiders kunnen geen vier shifts per dag draaien. De meeste defensiebedrijven draaien nu al 24/24. Resultaat: de industriële productiviteit in Rusland stagneert en daalt sinds kort zelfs.
Rusland heeft vooral moeite om kanonnen van groot kaliber te maken:
Ergens in de tweede helft van 2025 dreigt Poetin daardoor te maken krijgen met ernstige tekorten in verschillende categorieën wapens, voorspellen professoren Marc De Vore (St Andrews School of International Relations) en Alexander Mertens (Nationale Universiteit van Kiev-Mohyla Academy) in Foreign Affairs. Een belangrijk knelpunt is het onvermogen om kanonnen van groot kaliber te vervangen. Zelf produceert Rusland maar twintig kanonnen per maand, terwijl er volgens de berekeningen van Mertens en Devore aan het front elke maand 100 tanks en 220 artilleriestukken verloren gaan. De overige kanonnen moet het Russische leger strippen van oude tanks en artillerie uit de slinkende voorraden van het voormalige Sovjetleger.
Problemen in de civiele sectoren:
In de civiele sector is de situatie nog erger. 73 procent van de bedrijven in Rusland kampt met een personeelstekort, vooral in de bouw, de logistiek, de IT en de industrie. Dat drijft de prijzen op en weegt op deadlines en kwaliteit. In de regio Moskou alleen al zijn er 500.000 openstaande vacatures, aldus zakenkrant Kommersant. De minister van Economische Zaken, Maksim Resjetnikov, riep de regio’s daarom recent op om jongeren, gepensioneerden en mensen met een handicap aan te werven en de laatste beperkingen op overwerk op te heffen.
“Gewone bedrijven moeten concurreren met het Kremlin en het leger, die qua uitgaven geen limieten hebben en steeds hogere lonen en bonussen uitkeren”, verduidelijkt Natalia Zoebarevitsj, professor aan de staatsuniversiteit van Moskou, aan het persagentschap Bloomberg. In de regio Sverdlovsk bedraagt de eenmalige tekenbonus voor nieuwe rekruten nu al 2,1 miljoen roebel (18.000 euro). Dat is 25 keer het gemiddelde maandloon in Rusland. En dat voedt de inflatie.
Nou is het niet zo dat de Russische economie op punt van instorten staat:
Hoewel de schijn in de publieke cijfers hoog gehouden wordt (voor 2025 wordt nog altijd een groei van 2,5 procent voorspeld) en de Russische economie nog lang niet op instorten staat, begint nu ook de roebel tekenen van zwakte te tonen. Na extra Amerikaanse sancties tegen Gazprombank moest de centrale bank woensdag de kelderende roebel stutten. “De roebel? Er is geen reden tot paniek. De verklaring ligt bij tal van seizoensgebonden oorzaken”, reageerde Poetin een dag later sussend op vragen van ongeruste journalisten tijdens een bezoek aan buurland Kazachstan.
Over de oorlog mag niet gesproken worden, dus is de centrale bank de zondebok:
Toch lijkt de geest uit de fles. Omdat niemand openlijk de oorlog de schuld durft te geven, is de Russische centrale bank al wekende nationale zondebok. Het is per slot van rekening bankgouverneur Elvira Nabioellina die de rente zo enorm heeft opgeschroefd. “Door de acties van de centrale bank stevent de Russische economie af op een gevaarlijk scenario van stagflatie – een combinatie van economische stagnatie (of zelfs recessie) en hoge inflatie”, waarschuwt de Russische denktank TsMAKP. De baas van die belangrijke denktank is Dmitri Beloöesov, de broer van minister van Defensie Andrej Beloöesov.
Ook krijgt Putin te maken met boze oligarchen:
Ook Russische captains of industry trekken aan de alarmbel. “Rentetarieven beginnen de winstmarges van bedrijven te schaden en dreigen zelfs lucratieve sectoren als wapenexport onrendabel te maken”, waarschuwde Sergej Tsjemezov, hoofd van de Russische defensiereus Rostec. Invloedrijke oligarchen zoals aluminiummagnaat Oleg Deripaska en Aleksej Mordasjov, hoofd van het staalbedrijf Severstal, zitten op dezelfde lijn. “Het medicijn is stilaan schadelijker dan de ziekte”, sneerde Mordasjov woensdag nog op een zakencongres in Sint-Petersburg.
De boodschap van de critici is duidelijk: de versmachtende rente moet dringend omlaag. De Russische Unie van Industriëlen en Ondernemers – zeg maar het Russische VBO –pleit er zelfs openlijk voor om Poetin zo snel mogelijk de wettelijke bevoegdheid te geven om in te grijpen in het monetaire beleid. Dat zou het einde zijn van de onafhankelijkheid van de Russische centrale bank.
Putin komt dus voor een steeds groter dilemma te staan: de oorlog voortzetten of stoppen?
De vraag is hoelang Poetin (of Nabioellina) zal kunnen weerstaan aan de druk om toch in te grijpen. De oververhitte Russische economie stelt Poetin voor een nog groter dilemma: de oorlog in Oekraïne voortzetten of stoppen? Voortzetting van de strijd kan leiden tot nog meer oververhitting van de economie en extra druk op de centrale bank. Dat geldt zeker nu het Nationaal Welvaartsfonds –de enorme oorlogskas die Poetin vooraf had aangelegd om begrotingstekorten aan te vullen – in sneltempo uitgeput raakt.
De oorlog stoppen is niet zonder risico's:
Maar ook vrede kan leiden tot een economische crisis en binnenlandse onrust. Als Poetin de gigantische militaire uitgaven abrupt zou stopzetten, zakt het reële inkomen van veel Russen, klapt de defensie-industrie in elkaar en wordt het land overspoeld met getraumatiseerde oorlogsveteranen. Dat kan weer leiden tot grotere sociale spanningen en de stabiliteit van het heersende regime ondermijnen.
Dit alles leidt tot de speculatie dat Putin een wapenstilstand zal willen:
Alexander Mertens en Marc De Vore, experts bij de Amerikaanse denktank Atlantic Council, voorspellen dat het Kremlin zal kiezen voor een derde optie: een tijdelijke wapenstilstand – mee onderhandeld door Donald Trump –gevolgd door een minder intensieve hybride oorlog tegen het Westen. Op die manier kan Poetin de Russische economie afkoelen, zonder dat het Kremlin verplicht wordt zijn oorlogsmachine te ontmantelen. Zodra Rusland economisch zijn tweede adem heeft gevonden, kan Poetin dan nieuwe militaire doelwitten uitkiezen.