Daikin Altherma warmtepomp ervaringen

[pegagus]

Roekeloos schreef op dinsdag 18 november 2025 @ 15:31:
[...]


Ik heb geen expansievat. Of zie die in de binnenunit verwerkt? Sowieso suggereerde de installateur om een serie micro buffer toe te voegen; kan dat nog effect hebben?

Je moet een expansievat hebben. Water zet uit als het warmer wordt en dat moet ergens opgevangen worden. En die zit niet in je binnenunit. Daar is het vat sowieso te groot voor. Een buffervat staat daar los van. Die heb ik ook, maar volgens de installateur voor het defrosten. Dan pakt het systeem daar zijn warmte uit, zonder dat er koude de vloer in gaat.

Als je echt geen expansievat hebt, dan is dat je oorzaak. Dan loopt de druk op en wordt het te veel aan water afgevoerd via het overdrukventiel, waarna het bij afkoelen te laag wordt.

[cpt.skydiver]

pegagus schreef op dinsdag 18 november 2025 @ 16:33:
[...]


Je moet een expansievat hebben. Water zet uit als het warmer wordt en dat moet ergens opgevangen worden. En die zit niet in je binnenunit. Daar is het vat sowieso te groot voor. Een buffervat staat daar los van. Die heb ik ook, maar volgens de installateur voor het defrosten. Dan pakt het systeem daar zijn warmte uit, zonder dat er koude de vloer in gaat.

Als je echt geen expansievat hebt, dan is dat je oorzaak. Dan loopt de druk op en wordt het te veel aan water afgevoerd via het overdrukventiel, waarna het bij afkoelen te laag wordt.

Volgens mij klopt dat niet (altijd). Mijn binnenunit heeft ook een ingebouwd expansievat. Dit is in ieder geval bij de Altherma 3 R W zo.

edit: er lijkt ook expliciet in de installatiehandleiding te staan dat je er niet nog een aan toe moet voegen.

[ Voor 6% gewijzigd door cpt.skydiver op 18-11-2025 17:03 ]

[Eduardio]

TKroon schreef op dinsdag 18 november 2025 @ 15:17:
@Eduardio Ik weet niet hoeveel liter je vat is en of je dan meer dan normaal gedoucht/gebadderd hebt, maar zo ziet het er bij mij uit:

[Afbeelding]

Onderaan zie je met rode pijlen de momenten dat de douche/bad aanstond. Wat opvalt is sowieso het hogere "stilstandverlies" bij hoge temperaturen in het vat als het door de BSH is gedaan. De compressor verwarmt veel gelijkmatiger en meer water.
25 graden betekent dat er nog zo'n 20% (gokje) warm water bovenin de tank zit.

Dankjewel. We hebben 230 liter water (vloermodel). Wel snel met 2x douchen maar als dit normaal is extra blij dat we niet voor de kleinere optie gekozen hadden.

[akaQ]

cpt.skydiver schreef op dinsdag 18 november 2025 @ 16:52:
[...]


Volgens mij klopt dat niet (altijd). Mijn binnenunit heeft ook een ingebouwd expansievat. Dit is in ieder geval bij de Altherma 3 R W zo.

edit: er lijkt ook expliciet in de installatiehandleiding te staan dat je er niet nog een aan toe moet voegen.

Wij hebben een altherma 3 R W, binnenunit wandmodel heeft geen ingebouwd expansievat. Deze is extern in het systeem gebouwd.

[RonJ]

akaQ schreef op dinsdag 18 november 2025 @ 18:42:
[...]


Wij hebben een altherma 3 R W, binnenunit wandmodel heeft geen ingebouwd expansievat. Deze is extern in het systeem gebouwd.

Zeker wel. Als er nog 1 bijgeplaatst is was de ingebouwde waarschijnlijk te klein.

[mawashigeri]

cpt.skydiver schreef op dinsdag 18 november 2025 @ 16:52:
Volgens mij klopt dat niet (altijd). Mijn binnenunit heeft ook een ingebouwd expansievat. Dit is in ieder geval bij de Altherma 3 R W zo.

edit: er lijkt ook expliciet in de installatiehandleiding te staan dat je er niet nog een aan toe moet voegen.

Hoofdstuk 8: "Op de koud-waterinlaat dient bovendien een expansievat conform de geldende wetgeving te worden geïnstalleerd."

[arnoldniessen]

pindamaster schreef op dinsdag 18 november 2025 @ 16:02:
Vraagje, ik weet dat er een instelling is om de BUH te kunnen sturen ahv de buitentemperatuur. Nu hebben we bij onze sportverenging sinds kort een EBLA16DA3W17 staan met 250m2 vloerverwarming eraan gekoppeld. Sinds gisteren staat de verwarming aan hierbij is praktisch non-stop de BUH (>16u nonstop) aangeweest. De aanvoerwater temperatuur staat op 28graden (vast). Er hangt een P1P2 mqtt dongel aan, zie hierbij geen gekke dingen in de water temperatuur en blijft de deltaT netjes op 5 graden. Aan welke knop moet ik draaien om de BUH uit te krijgen?

Apart, de compressor doet het wel? En wat laten R1T (na compressor/voor BUH) en flow zien?

Als de buitentemperatuur hoger is dan de evenwichtstemperatuur ([5-01]) en de evenwichtstemperatuur is enabled ([5-01]=1) dan mag de BUH niet aan tenzij tijdens defrosts of als het AWT-setpoint onder de 25C daalt.

[pindamaster]

arnoldniessen schreef op dinsdag 18 november 2025 @ 19:29:
[...]


Apart, de compressor doet het wel? En wat laten R1T (na compressor/voor BUH) en flow zien?

Als de buitentemperatuur hoger is dan de evenwichtstemperatuur ([5-01]) en de evenwichtstemperatuur is enabled ([5-01]=1) dan mag de BUH niet aan tenzij tijdens defrosts of als het AWT-setpoint onder de 25C daalt.

Yes, buitendeel zonder de de backup verwarming gebruikt ook prima 2kw, dus de wp zelf draait ook gewoon prima.
Aldus de p1p2 bridge:
5_00_Equilibrium_Enabled = 1
5_01_A522_Equilibrium_Temp = 5
Flow 33.0 L/min
Temperature_R2T_Leaving_Water 29.9 °C
Temperature_R4T_Return_Water 24.8 °C

Inmiddels is de buiten temperatuuronder de 5 gezakt dus dat zou dan inderdaad logisch zijn. Alleen vanmiddag was het 7-8 graden maar alsnog stond die aan? Heeft dat dan te maken dat het gemiddeld onder de 5 was afgelopen dag?
Dan zou ik dus de [5_01] op -5 ofzo kunnen instellen of kan ik dit zonder zorgen uitzetten (dus [5_00] op 0? Verwacht niet de 16kw volledig nodig te hebben voor de vloerverwarming, die is gedimentioneerd op de warm water voorziening.

[pegagus]

akaQ schreef op dinsdag 18 november 2025 @ 18:42:
[...]


Wij hebben een altherma 3 R W, binnenunit wandmodel heeft geen ingebouwd expansievat. Deze is extern in het systeem gebouwd.

Hier idem. Het expansievat is bij mij boven de externe boiler geplaatst.

[cpt.skydiver]

mawashigeri schreef op dinsdag 18 november 2025 @ 19:24:
[...]

Hoofdstuk 8: "Op de koud-waterinlaat dient bovendien een expansievat conform de geldende wetgeving te worden geïnstalleerd."

Wellicht dat het per binnen-unit verschilt. In een aantal handleidingen staat het omgekeerde en in een aantal staat ook niks expliciets

edit: In de (algemene) 3 R W brochure staat een plaatje

mawashigeri schreef op dinsdag 18 november 2025 @ 19:24:
[...]

Hoofdstuk 8: "Op de koud-waterinlaat dient bovendien een expansievat conform de geldende wetgeving te worden geïnstalleerd."

Koud-waterinlaat? Dit gaat wel over het CV systeem (retourleiding?)? Ik weet wel dat ze in sommige landen een expansievat op de koudwaterleiding die de boiler in gaat zetten, maar dat doen we hier normaal met een inlaatcombinatie.

[ Voor 63% gewijzigd door cpt.skydiver op 18-11-2025 21:08 ]

[arnoldniessen]

pindamaster schreef op dinsdag 18 november 2025 @ 19:47:
Yes, buitendeel zonder de de backup verwarming gebruikt ook prima 2kw, dus de wp zelf draait ook gewoon prima.
Aldus de p1p2 bridge:
5_00_Equilibrium_Enabled = 1
5_01_A522_Equilibrium_Temp = 5
Flow 33.0 L/min
Temperature_R2T_Leaving_Water 29.9 °C
Temperature_R4T_Return_Water 24.8 °C

Inmiddels is de buiten temperatuuronder de 5 gezakt dus dat zou dan inderdaad logisch zijn. Alleen vanmiddag was het 7-8 graden maar alsnog stond die aan? Heeft dat dan te maken dat het gemiddeld onder de 5 was afgelopen dag?
Dan zou ik dus de [5_01] op -5 ofzo kunnen instellen of kan ik dit zonder zorgen uitzetten (dus [5_00] op 0? Verwacht niet de 16kw volledig nodig te hebben voor de vloerverwarming, die is gedimentioneerd op de warm water voorziening.

5.1°C bij 33L/min is 11.7kW dus geen reden om de BUH te gebruiken eigenlijk. Maar 2kW lijkt me ook te weinig voor de compressor, zit er misschien een geluidsbegrenzing of stroombegrenzing op de unit?

[5_00] op 0 maakt het erger, dan mag de BUH altijd meedoen. [5_01] op -5 lost het probleem op vermoed ik. Ik denk dat hij het met de gemiddelde temperatuur vergelijkt maar weet het niet zeker.

[madde2901]

piieter schreef op zondag 16 november 2025 @ 15:43:
[...]

Afhankelijk van het type wp gaat het verwarmen naar 60 graden ofwel volledig op de compressor ofwel gedeeltelijk op de BUH.
Bij een LT warmtepomp gaat de compressor tot ± 53 graden. Bij afwijkingen in de sensor kan dit misschien iets afwijken van die 53 graden.
- Zit de sensor misschien los?
- Heb je vlak vóór de Legionellarun misschien nog SWW getapt (gelaagdheid in de tank is dan enigszins verstoord door confectie)?

Nee de sensor zit niet los gelukkig. Heb voor de run ook geen warm water meer gebruikt. Ik zal het eens in de gaten houden. Lijkt een beetje willekeur soms..

[Mathy M]

stoasis schreef op dinsdag 18 november 2025 @ 08:50:
[...]


Heeft iemand soms ervaring met het bovenstaande? Zou de plaatsing van ventilators het probleem gedeeltelijk oplossen bij T-aanvoer < 28°C?

Ja ik. Zelfde situatie ongeveer. Begane grond vloerverwarming en 1e en 2e etage radiatoren, type 22 met radiatorkranen waarvan ik dacht dat ze niet instelbaar waren. En de badkamer heeft een handdoekradiator. Een stookseizoen lang aan het kloten geweest om een balans te vinden. Totdat ik erachter kwam dat de radiatorkranen van de type 22 radiatoren wel instelbaar waren. Maar bijna niet te zien vanaf de buitenzijde, je moet het pinnetje draaien, ik wist het niet. Dus kijk goed wat bij jullie de situatie is. De inregelventielen staan nu op standje 3 waardoor ik weer flow in mijn vloerverwarming heb. Mogelijk worden de standen nog iets aangepast naar gelang de warmtevraag per kamer. Maar voor nu is dit al een hele stap.

De handdoekradiator heb ik dichtgezet, waardeloos ding voor een warmtepomp, een regelrechte bypass is het. De badkamer wordt nu verwarmd met de elektrische vloerwarming met COP 1. Maar geloof me, dat rendement haal je er wel uit als je de handdoekradiator uit het CV circuit haal. Je zou nog kunnen overwegen om een (elektrisch) verwarmingselement erin te stoppen en het leidingwerk af te doppen.

Mijn radiatorkranen zijn zoals onder afgebeeld.

[Judge Ming]

Mathy M schreef op woensdag 19 november 2025 @ 14:04:
[...]

De handdoekradiator heb ik dichtgezet, waardeloos ding voor een warmtepomp, een regelrechte bypass is het. De badkamer wordt nu verwarmd met de elektrische vloerwarming met COP 1. Maar geloof me, dat rendement haal je er wel uit als je de handdoekradiator uit het CV circuit haal. Je zou nog kunnen overwegen om een (elektrisch) verwarmingselement erin te stoppen en het leidingwerk af te doppen.

Elektrisch element er in. Werkt een ton beter. Wel even een timer er op voor de ochtendkou, nu helemaal.

[Kartmans1]

Hoeveel kWh verbruikt jullie WP nu per dag waarbij het zo’n 5 graden is de hele dag buiten? Hier staan de thermostaten op de verschillende verdiepingen eigenlijk op 21 graden behalve op zolder, daar op 18. Gaat om 188m2 verdeeld over vier verdiepingen. Verbruik volgens de ONECTA app lag gisteren op 11kwh, en als ik het schermpje op de unit uitlees was dit met 44kwh warmteproductie dus een COP van 4. Wel best wat gependel, maar volgens mij is het daadwerkelijke energieverbruik best laag toch? Dus weet niet of ik het nou nog echt verder kan optimaliseren. Stooklijn staat op 26 graden bij 15 graden en 32 bij -10.

Enige wat ik zou kunnen doen is om de thermostaat in de kleedkamer een graadje lager te zetten. Die blijft hangen op 20,5 graad waardoor hij veel aanslaat, komt denk omdat de thermostaat precies in een hoek naast een paxkast en een deur hangt. Midden van de kamer is denk warmer.

Overigens weet ik dat naregeling eigenlijk funest is voor je COP, maar wel handig. En als het verbruik volgens jullie ook laag is het verder niet een probleem.

[danny.s]

Kartmans1 schreef op woensdag 19 november 2025 @ 17:40:
Hoeveel kWh verbruikt jullie WP nu per dag waarbij het zo’n 5 graden is de hele dag buiten? Hier staan de thermostaten op de verschillende verdiepingen eigenlijk op 21 graden behalve op zolder, daar op 18. Gaat om 188m2 verdeeld over vier verdiepingen. Verbruik volgens de ONECTA app lag gisteren op 11kwh, en als ik het schermpje op de unit uitlees was dit met 44kwh warmteproductie dus een COP van 4. Wel best wat gependel, maar volgens mij is het daadwerkelijke energieverbruik best laag toch? Dus weet niet of ik het nou nog echt verder kan optimaliseren. Stooklijn staat op 26 graden bij 15 graden en 32 bij -10.

Enige wat ik zou kunnen doen is om de thermostaat in de kleedkamer een graadje lager te zetten. Die blijft hangen op 20,5 graad waardoor hij veel aanslaat, komt denk omdat de thermostaat precies in een hoek naast een paxkast en een deur hangt. Midden van de kamer is denk warmer.

Overigens weet ik dat naregeling eigenlijk funest is voor je COP, maar wel handig. En als het verbruik volgens jullie ook laag is het verder niet een probleem.

Ik kan wel mijn verbruik noemen, maar het is totaal niet te vergelijken. Elk huis is anders, ligging, wind, isolatie, ventilatie. Wordt elke ruimte verwarmd ja of nee. Op welke temperatuur staat de thermostaat. Radiators of vvw. Zoveel variabelen in het spel, dat het gewoon appels met peren vergelijken is.

[Roekeloos]

Alsof ze meelezen... ik ontving vandaag deze mail van Daikin:

Uit de gegevens die Daikin heeft ontvangen van jouw installateur is gebleken dat er bij jou een Daikin Altherma 3 R-MT is geïnstalleerd. Naar aanleiding van onderzoek door onze fabriek is naar boven gekomen dat, bij extremere gevallen bij koud weer, het mogelijk is dat er lokaal in de platenwisselaar van de Altherma 3 R MT (ERRA) units een bevriezing kan ontstaan, met als gevolg dat de platenwisselaar kapot kan vriezen.

Daikin heeft kwaliteit hoog in het vaandel staan; ondanks dat het risico op bevriezing zeer klein is, hebben we besloten om alle geïnstalleerde Altherma 3 R MT units te gaan voorzien van een software-update die ervoor zorgt dat dit risico niet meer aanwezig is. De update moet worden toegepast in de print van het binnen- en het buitendeel.

De Update zal kosteloos door de Daikin servicemonteur of Daikin servicepartner uitgevoerd gaan worden, je moet rekening houden met een tijdsspanne van ca. 2 uur voor de uit te voeren werkzaamheden.

[akaQ]

Kartmans1 schreef op woensdag 19 november 2025 @ 17:40:
Hoeveel kWh verbruikt jullie WP nu per dag waarbij het zo’n 5 graden is de hele dag buiten? Hier staan de thermostaten op de verschillende verdiepingen eigenlijk op 21 graden behalve op zolder, daar op 18. Gaat om 188m2 verdeeld over vier verdiepingen. Verbruik volgens de ONECTA app lag gisteren op 11kwh, en als ik het schermpje op de unit uitlees was dit met 44kwh warmteproductie dus een COP van 4. Wel best wat gependel, maar volgens mij is het daadwerkelijke energieverbruik best laag toch? Dus weet niet of ik het nou nog echt verder kan optimaliseren. Stooklijn staat op 26 graden bij 15 graden en 32 bij -10.

Enige wat ik zou kunnen doen is om de thermostaat in de kleedkamer een graadje lager te zetten. Die blijft hangen op 20,5 graad waardoor hij veel aanslaat, komt denk omdat de thermostaat precies in een hoek naast een paxkast en een deur hangt. Midden van de kamer is denk warmer.

Overigens weet ik dat naregeling eigenlijk funest is voor je COP, maar wel handig. En als het verbruik volgens jullie ook laag is het verder niet een probleem.

150m² waarvan 60 met vloerverwarming en de rest met Jaga strada hybrid convectoren.
Bouwjaar 1979, maar wel helemaal verduurzaamd. Hr++, naisolatie kap, vloer, wanden.

Daikin altherma 3 rw

Thermostaat staat permanent op 21 graden.

Gisteren 13 kwh
Maandag 12 kwh
Zondag 10 kwh.

COP rond de 4,5

[Atomius]

akaQ schreef op woensdag 19 november 2025 @ 18:48:
[...]


150m² waarvan 60 met vloerverwarming en de rest met Jaga strada hybrid convectoren.
Bouwjaar 1979, maar wel helemaal verduurzaamd. Hr++, naisolatie kap, vloer, wanden.

Daikin altherma 3 rw

Thermostaat staat permanent op 21 graden.

Gisteren 13 kwh
Maandag 12 kwh
Zondag 10 kwh.

COP rond de 4,5

Laat je hem dan zijn setpoint bereiken? Dus gaat hij af en toe uit? Of draai je continu

[TKroon]

200 m2, bouwjaar 2019, COP 5,5-6,5 en ongeveer 11 kWh verbruikt voor verwarming (alleen vloerverwarming)

[Kartmans1]

TKroon schreef op woensdag 19 november 2025 @ 19:28:
200 m2, bouwjaar 2019, COP 5,5-6,5 en ongeveer 11 kWh verbruikt voor verwarming (alleen vloerverwarming)

En gehele woning zelfde temperatuur? Met of zonder naregeling?

[akaQ]

Atomius schreef op woensdag 19 november 2025 @ 19:26:
[...]

Laat je hem dan zijn setpoint bereiken? Dus gaat hij af en toe uit? Of draai je continu

Stooklijn weersafhankelijk, momenteel bij 5 graden 28 graden water.
Delta t staat ingesteld op 4.

Voor ons resulteert dit in een mooi rustig stookgedrag met weinig aan/uit momenten.

[TKroon]

Kartmans1 schreef op woensdag 19 november 2025 @ 19:29:
[...]

En gehele woning zelfde temperatuur? Met of zonder naregeling?

Soort van. Beneden 21, badkamer en kinderkamers ook, eigen slaapkamer uit, zolder 20 (o.a. werkkamer). Op beneden na zit overal naregeling op, maar die kunnen alleen aan als beneden aangaat. Dat regel ik met Homey en P1P2MQTT weinig aan/uit gedrag. De warmtepomp maakt 2 à 3 runs op een dag, combinatie van stroomprijs en comfort. Aanvoertemperatuur is afhankelijk van tijd en stroomprijs en schommelt tussen de 27 en 30 graden.

[ Voor 9% gewijzigd door TKroon op 19-11-2025 19:52 ]

[GJA]

Ik heb de SG contacten voorzien van schakelaars en kan ze nu via HA bedienen.
Weet iemand hoe de WP reageert als bij aansturing via retourwater temperatuur SG0 gesloten is en SG1 open (Recommended ON) ?


Ik zie nu eigenlijk geen reactie. Blijft gewoon doordraaien maar had verwacht dat ie iets in vermogen zou stijgen.

[eboks]

akaQ schreef op woensdag 19 november 2025 @ 18:48:
[...]


150m² waarvan 60 met vloerverwarming en de rest met Jaga strada hybrid convectoren.
Bouwjaar 1979, maar wel helemaal verduurzaamd. Hr++, naisolatie kap, vloer, wanden.

Daikin altherma 3 rw

Thermostaat staat permanent op 21 graden.

Gisteren 13 kwh
Maandag 12 kwh
Zondag 10 kwh.

COP rond de 4,5

Bij mij was het gisteren een totaalverbruik van 13kWh en 52kWh warmteproductie voor de verwarming, dus COP 4. (volgens de waarden van de altherma zelf)
Kamerthemostaat staat bij mij tussen 11:00-23:00 op 21C, tussen 23:00-11:00 op 20C, hierbij had ik 1 doorlopende run tussen 11:00 en 23:00 met delta T 3C en Ta 30-31C. (buiten was het 2-5C overdag tijdens de stookuren).
Woning van 120m2 maar enkel 60m2 vvw in de leeftruimtes waar het momenteel verwarmd, de rest word niet verwarmd.

[Tanuki]

eboks schreef op donderdag 20 november 2025 @ 11:20:
[...]


Bij mij was het gisteren een totaalverbruik van 13kWh en 52kWh warmteproductie voor de verwarming, dus COP 4. (volgens de waarden van de altherma zelf)
Kamerthemostaat staat bij mij tussen 11:00-23:00 op 21C, tussen 23:00-11:00 op 20C, hierbij had ik 1 doorlopende run tussen 11:00 en 23:00 met delta T 3C en Ta 30-31C. (buiten was het 2-5C overdag tijdens de stookuren).

Betekent dit dan dat de WP van 23:00 tot 11:00 uit heeft gestaan? Of heeft hij in de nacht ook gedraaid? Aka, is er 11:00 tot 23:00 13 kWh verbruikt, of in 24 uur tijd 13 kWh verbruikt?

[Judge Ming]

Woensdag 19/11 7kWh opgenomen en 27 kWh geproduceerd. COP van 3.8 over 24 uur. 60M2 VVW in huis van 105M2 uit 1932 met A++ isolatie. (wel gevoelig voor oostenwind)

[MrRobin]

GJA schreef op donderdag 20 november 2025 @ 09:56:
Ik heb de SG contacten voorzien van schakelaars en kan ze nu via HA bedienen.
Weet iemand hoe de WP reageert als bij aansturing via retourwater temperatuur SG0 gesloten is en SG1 open (Recommended ON) ?


Ik zie nu eigenlijk geen reactie. Blijft gewoon doordraaien maar had verwacht dat ie iets in vermogen zou stijgen.

Standaard niets idd. Je moet kamerbuffering aanzetten en een verbruik limiet, statisch of gekoppeld aan je zonnepanelen output via een s0 meter, toevoegen. Daarna zal de wp in recommended on modus gaan door verwarmen naar je room temperature buffering setpoint, of dhw verwarmen ALLEEN als je room buffering setpoint gehaald is, en ook elektrisch element gebruiken als je power limiet op.of boven 3kw zit. In lwt modus helaas geen buffering of verhoging van je LWT setpoint mogelijk . In die modus ook enkel dhw verwarming als je cv vraag uit is

[eboks]

Tanuki schreef op donderdag 20 november 2025 @ 11:47:
[...]

Betekent dit dan dat de WP van 23:00 tot 11:00 uit heeft gestaan? Of heeft hij in de nacht ook gedraaid? Aka, is er 11:00 tot 23:00 13 kWh verbruikt, of in 24 uur tijd 13 kWh verbruikt?

De WP stond tussen 23:00 en 11:00 inderdaad uit. Die 13kWh is dus volledig van de run tussen 11:00-23:00.
Meestal rond 23:00 is de temperatuur dan net geen 21.5 graden in huis, en tegen 11:00 de ochtend erna zit die net onder de 20C. Vanwege mijn nachtverlaging van 1C blijft de wp in die periode dan uit. Of die nachtverlaging efficiënter is of niet weet ik echter wel niet, dit heb ik nog niet getest.
Deze ochtend was rond 10:00 de 19,5C bereikt, dus is de WP in dit geval 1 uurtje vroeger terug aan gesprongen en verwacht ik vandaag een run van 10:00-23:00.

[GJA]

MrRobin schreef op donderdag 20 november 2025 @ 12:10:
[...]


Standaard niets idd. Je moet kamerbuffering aanzetten en een verbruik limiet, statisch of gekoppeld aan je zonnepanelen output via een s0 meter, toevoegen. Daarna zal de wp in recommended on modus gaan door verwarmen naar je room temperature buffering setpoint, of dhw verwarmen ALLEEN als je room buffering setpoint gehaald is, en ook elektrisch element gebruiken als je power limiet op.of boven 3kw zit. In lwt modus helaas geen buffering of verhoging van je LWT setpoint mogelijk . In die modus ook enkel dhw verwarming als je cv vraag uit is

Tnx!
Jammer; dan maar de offset een graadje verhogen via HA.

[akaQ]

eboks schreef op donderdag 20 november 2025 @ 12:34:
[...]


De WP stond tussen 23:00 en 11:00 inderdaad uit. Die 13kWh is dus volledig van de run tussen 11:00-23:00.
Meestal rond 23:00 is de temperatuur dan net geen 21.5 graden in huis, en tegen 11:00 de ochtend erna zit die net onder de 20C. Vanwege mijn nachtverlaging van 1C blijft de wp in die periode dan uit. Of die nachtverlaging efficiënter is of niet weet ik echter wel niet, dit heb ik nog niet getest.
Deze ochtend was rond 10:00 de 19,5C bereikt, dus is de WP in dit geval 1 uurtje vroeger terug aan gesprongen en verwacht ik vandaag een run van 10:00-23:00.

Waarom nachtverlaging? Kost toch veel te veel energie om die terugval op te vangen?

Wp gewoon lekker door laten pruttelen, door de nacht gemiddelde 0,5-0,7 kwh.

Laten de thermostaat permanent op 21° staan, hele huis lekker op temperatuur houden.

[mawashigeri]

mawashigeri schreef op maandag 13 oktober 2025 @ 20:51:
Beste mede tweakers, ik had een idee om de defrosts in de winter wat beter te laten verlopen.
In mijn installatie zit een 50L buffervat die ik zou kunnen gebruiken om te voorkomen dat het water in mijn normale circulatiesysteem afkoelt. Schematisch had ik dit in gedachten:
[Afbeelding]
Hier komt dus een drieweg klep bij kijken die het buffervat moet 'kortsluiten' tijdens defrost, en liefst ook nog heel even daarna totdat de temperatuur weer op peil is.
Even afgezien van de regeling die daarvoor nodig is, heeft iemand hiermee toevallig ervaring?

Voor de regeling had ik het volgende in gedachten:

1. De normale stand van de driewegklep is "omhoog", dus geen omleiding naar het buffervat
2. Als defrost begint kan home-assistant via de ESP32/Altherma relais een signaal geven en het water omleiden naar het buffervat
3. Na defrost enige opwarmingstijd voor het buffervat, in principe totdat de retourtemperatuur+dT gelijk is aan de stooklijn - het tweede relais zal dan een signaal geven
4. Voor de robuustheid van het systeem mag de defrost omleiding maximaal 20 minuten duren, daarna wordt automatisch teruggeschakeld naar normale circulatie
5. Alweer voor de robuustheid mag er maximaal 1x per half uur naar de omleiding geschakeld worden

Hierin zitten een paar aannames: allereerst dat een defrost normaal in ongeveer 6-10 minuten klaar is. Ook wacht de warmtepomp altijd minimaal een half uur tot de volgende defrost, dus samen met de defrost tijd moet er altijd ruim 30 minuten verstreken zijn.

Extra ideeën? Gaten in mijn redenering? Dom idee omdat je dit al eens geprobeerd hebt?

Inmiddels hebben we wat defrosts om mee te experimenteren, en dat heb ik uiteraard gedaan,
Schematisch doe ik het volgende


Mijn timing was redelijk strak, ik heb de pomp uitgezet om 9:47 toen de inverter even uitging om defrost te starten, en weer aan om 9:59 toen de AWT (inlet) gelijk was aan het LW setpoint. Je ziet direct daarna ook een dip in de watertemperatuur tot ca. 10:15 omdat de rest van het circulatiewater weer meedoet.

Het verschil tussen blok(1) en blok(2) is behoorlijk groot: de interventie in blok(2) wordt gevolgd door een heel rustig herstel van de temperatuur in het buffervat met slechts licht verhoogd verbruik en dat ook nog eens voor een flink kortere tijd. De BUH deed wel even mee tijdens de defrost, maar die minuut kunnen we wel hebben.

Al met al zeer geslaagd, ik ga het nog een paar keer proberen met iets ander timing bij het aanzetten, want het meest ideaal is uiteraard simpelweg het 'defrost' signaal te gebruiken en verder niets.

Voorzichtige eerste conclusie: deze methode kan agressief herstel door de warmtepomp voorkomen en de volgende defrost kwam ruim later dan verwacht. Wel was de buitentemperatuur langzaam op aan het lopen, dus ik moet hetzelfde ook nog eens proberen in de avonduren bij een dalende temperatuur.

[stoasis]

Mathy M schreef op woensdag 19 november 2025 @ 14:04:
[...]


Ja ik. Zelfde situatie ongeveer. Begane grond vloerverwarming en 1e en 2e etage radiatoren, type 22 met radiatorkranen waarvan ik dacht dat ze niet instelbaar waren. En de badkamer heeft een handdoekradiator. Een stookseizoen lang aan het kloten geweest om een balans te vinden. Totdat ik erachter kwam dat de radiatorkranen van de type 22 radiatoren wel instelbaar waren. Maar bijna niet te zien vanaf de buitenzijde, je moet het pinnetje draaien, ik wist het niet. Dus kijk goed wat bij jullie de situatie is. De inregelventielen staan nu op standje 3 waardoor ik weer flow in mijn vloerverwarming heb. Mogelijk worden de standen nog iets aangepast naar gelang de warmtevraag per kamer. Maar voor nu is dit al een hele stap.

De handdoekradiator heb ik dichtgezet, waardeloos ding voor een warmtepomp, een regelrechte bypass is het. De badkamer wordt nu verwarmd met de elektrische vloerwarming met COP 1. Maar geloof me, dat rendement haal je er wel uit als je de handdoekradiator uit het CV circuit haal. Je zou nog kunnen overwegen om een (elektrisch) verwarmingselement erin te stoppen en het leidingwerk af te doppen.

Mijn radiatorkranen zijn zoals onder afgebeeld.
[Afbeelding]

Goed om te weten, ik zal vanavond bekijken of mijn radiatoren ook zo'n inregel ventiel hebben. Hopelijk is dat de simpele fix! Het zijn wel redelijk atypische radiatoren met 5 lamellen, T50 . Zal ook testen wat de impact is van de badkamer radiator dicht te knijpen.

Ondertussen ben ik aan het kijken in de HeatMeister topic mbt ventilatoren om de prestaties op lagere aanvoertemperaturen te verbeteren. En ik ben al aan het plannen/budgetteren om volgend jaar de radiatoren te vervangen door performante LTV-versies .

Kartmans1 schreef op woensdag 19 november 2025 @ 17:40:
Hoeveel kWh verbruikt jullie WP nu per dag waarbij het zo’n 5 graden is de hele dag buiten? Hier staan de thermostaten op de verschillende verdiepingen eigenlijk op 21 graden behalve op zolder, daar op 18. Gaat om 188m2 verdeeld over vier verdiepingen. Verbruik volgens de ONECTA app lag gisteren op 11kwh, en als ik het schermpje op de unit uitlees was dit met 44kwh warmteproductie dus een COP van 4. Wel best wat gependel, maar volgens mij is het daadwerkelijke energieverbruik best laag toch? Dus weet niet of ik het nou nog echt verder kan optimaliseren. Stooklijn staat op 26 graden bij 15 graden en 32 bij -10.

Enige wat ik zou kunnen doen is om de thermostaat in de kleedkamer een graadje lager te zetten. Die blijft hangen op 20,5 graad waardoor hij veel aanslaat, komt denk omdat de thermostaat precies in een hoek naast een paxkast en een deur hangt. Midden van de kamer is denk warmer.

Overigens weet ik dat naregeling eigenlijk funest is voor je COP, maar wel handig. En als het verbruik volgens jullie ook laag is het verder niet een probleem.

Gegevens van de laatste 2 dagen:

• COP: 5.1 ~ 4.7
• Verbruk: ~ 16 KWh

[akaQ]

stoasis schreef op donderdag 20 november 2025 @ 14:19:
[...]

Ondertussen ben ik aan het kijken in de HeatMeister topic mbt ventilatoren om de prestaties op lagere aanvoertemperaturen te verbeteren. En ik ben al aan het plannen/budgetteren om volgend jaar de radiatoren te vervangen door performante LTV-versies .
[...]


Gegevens van de laatste 2 dagen:

• COP: 5.1 ~ 4.7
• Verbruk: ~ 16 KWh

Wat betreft die LTV convectoren, wij hebben op de 1e en 2e verdieping die Jaga strada Hybrid varianten, voor koelen en verwarmen, nog geen moment spijt van gehad.

Ja ze kosten een godsvermogen, maar mij inziens de prijs meer dan waard.

[stoasis]

Kartmans1 schreef op woensdag 19 november 2025 @ 17:40:
Hoeveel kWh verbruikt jullie WP nu per dag waarbij het zo’n 5 graden is de hele dag buiten? Hier staan de thermostaten op de verschillende verdiepingen eigenlijk op 21 graden behalve op zolder, daar op 18. Gaat om 188m2 verdeeld over vier verdiepingen. Verbruik volgens de ONECTA app lag gisteren op 11kwh, en als ik het schermpje op de unit uitlees was dit met 44kwh warmteproductie dus een COP van 4. Wel best wat gependel, maar volgens mij is het daadwerkelijke energieverbruik best laag toch? Dus weet niet of ik het nou nog echt verder kan optimaliseren. Stooklijn staat op 26 graden bij 15 graden en 32 bij -10.

Enige wat ik zou kunnen doen is om de thermostaat in de kleedkamer een graadje lager te zetten. Die blijft hangen op 20,5 graad waardoor hij veel aanslaat, komt denk omdat de thermostaat precies in een hoek naast een paxkast en een deur hangt. Midden van de kamer is denk warmer.

Overigens weet ik dat naregeling eigenlijk funest is voor je COP, maar wel handig. En als het verbruik volgens jullie ook laag is het verder niet een probleem.

Het is wel grappig om te zien dat in de laatste paar posts mensen vermelden dat ze rond de 60m² hebben. Dat zal waarschijnlijk de living en keuken samen .

[akaQ]

stoasis schreef op donderdag 20 november 2025 @ 14:23:
[...]


Het is wel grappig om te zien dat in de laatste paar posts mensen vermelden dat ze rond de 60m² hebben. Dat zal waarschijnlijk de living en keuken samen zij .

Gemiddelde oppervlakte bgg in Nederland

[Mathy M]

Wat betreft die LTV convectoren, wij hebben op de 1e en 2e verdieping die Jaga strada Hybrid varianten, voor koelen en verwarmen, nog geen moment spijt van gehad.

Ja ze kosten een godsvermogen, maar mij inziens de prijs meer dan waard.

Ik vind dat je de Jaga LTV varianten zo goed hoort. Met name bij een hoog debiet en defrost hoor je ze suizen. Twee stuks Jaga Linea Plus staan bij mij gewoon dicht daardoor. Heb je daar geen last van?

[Roekeloos]

pegagus schreef op dinsdag 18 november 2025 @ 14:48:
[...]

Als er koelgas in het CV-circuit komt zou je sowieso last moeten hebben van permanent te hoge CV-druk en gaat je WP ook steeds slechter werken.

Maar het expansievat is uitgesloten? Want dan loopt de druk op, spuit het water uit het overdrukventiel en daalt de druk weer als het water afkoelt.

Er zit wel wat fluctuatie in de waterdruk, maar is dat buiten proportie?

[GJA]

mawashigeri schreef op donderdag 20 november 2025 @ 13:48:
[...]

Inmiddels hebben we wat defrosts om mee te experimenteren, en dat heb ik uiteraard gedaan,
Schematisch doe ik het volgende
[Afbeelding]

Mijn timing was redelijk strak, ik heb de pomp uitgezet om 9:47 toen de inverter even uitging om defrost te starten, en weer aan om 9:59 toen de AWT (inlet) gelijk was aan het LW setpoint. Je ziet direct daarna ook een dip in de watertemperatuur tot ca. 10:15 omdat de rest van het circulatiewater weer meedoet.
[Afbeelding]
Het verschil tussen blok(1) en blok(2) is behoorlijk groot: de interventie in blok(2) wordt gevolgd door een heel rustig herstel van de temperatuur in het buffervat met slechts licht verhoogd verbruik en dat ook nog eens voor een flink kortere tijd. De BUH deed wel even mee tijdens de defrost, maar die minuut kunnen we wel hebben.

Al met al zeer geslaagd, ik ga het nog een paar keer proberen met iets ander timing bij het aanzetten, want het meest ideaal is uiteraard simpelweg het 'defrost' signaal te gebruiken en verder niets.

Voorzichtige eerste conclusie: deze methode kan agressief herstel door de warmtepomp voorkomen en de volgende defrost kwam ruim later dan verwacht. Wel was de buitentemperatuur langzaam op aan het lopen, dus ik moet hetzelfde ook nog eens proberen in de avonduren bij een dalende temperatuur.

Klopt dat schema? Bij mij zit er een buffervat in serie in de retour. In je schema staat het buffervat parallel? Is dat geen kortsluiting?
Welke van de 2 driesprongen is dan de wisselklep?
De pomp die je uitzet, is die van je verdeler?
Bij jouw defrosts geen BUH?

-edit: compliment voor je experiment -

[TKroon]

Roekeloos schreef op donderdag 20 november 2025 @ 14:49:
[...]


Er zit wel wat fluctuatie in de waterdruk, maar is dat buiten proportie?

[Afbeelding]

Ik vind hem vooral aan de lage kant en zou hem bijvullen.

[eboks]

akaQ schreef op donderdag 20 november 2025 @ 13:32:
[...]


Waarom nachtverlaging? Kost toch veel te veel energie om die terugval op te vangen?

Wp gewoon lekker door laten pruttelen, door de nacht gemiddelde 0,5-0,7 kwh.

Laten de thermostaat permanent op 21° staan, hele huis lekker op temperatuur houden.

De redenering met dit schema was om in het tussenseizoen nog optimaal gebruik te maken van mijn zonnepanelen installatie, aangezien op deze manier deze energie dan rechtstreeks de wp in kon.
Ook dacht ik een betere COP te behalen omdat de buitentemperaturen overdag wat hoger zijn en hier dus efficienter warmte uit te halen valt.

Echter nudat het steeds kouder/donkerder wordt en de panelen steeds minder opbrengen ben ik inderdaad aan het overwegen om de nachtverlaging terug te schrappen totdat de zonuren per dag weer wat langer worden.

[mawashigeri]

GJA schreef op donderdag 20 november 2025 @ 15:25:
[...]

Klopt dat schema? Bij mij zit er een buffervat in serie in de retour. In je schema staat het buffervat parallel? Is dat geen kortsluiting?
Welke van de 2 driesprongen is dan de wisselklep?
De pomp die je uitzet, is die van je verdeler?
Bij jouw defrosts geen BUH?

-edit: compliment voor je experiment -

Zoals het nu zit is het vat dus parallel aangesloten, wist ik toen veel..., maar intern zitten daarin schotten zodat de menging beperkt is tenzij nodig voor de balans (nagekeken: gewoon een hol vat).
Ik heb nu dus nog geen geen driewegklep, dat zou de vervanger zijn van de extra pomp en bovendien het buffervat in normaal CV bedrijf in de retour plaatsen.
De pomp die ik uitzet is de circulatiepomp in het CV circuit, waar de pomp in de WP het water naar (en van) het buffervat pompt - dit buffervat is dus de hydraulische ontkoppeling. Daar zit ook wel een voordeel aan: mijn circulatiepomp draait altijd even hard, dus geen rare ruisgeluiden in het afgiftesysteem.
Als laatste: tijdens de defrost gaat soms wel, soms niet de BUH aan, meestal erg kort (1-3 minuten).

[Atomius]

mawashigeri schreef op donderdag 20 november 2025 @ 16:27:
[...]

Zoals het nu zit is het vat dus parallel aangesloten (wist ik toen veel...), maar intern zitten daarin schotten zodat de menging beperkt is tenzij nodig voor de balans.
Ik heb nu dus nog geen geen driewegklep, dat zou de vervanger zijn van de extra pomp en bovendien het buffervat in normaal CV bedrijf in de retour plaatsen.
De pomp die ik uitzet is de circulatiepomp in het CV circuit, waar de pomp in de WP het water naar (en van) het buffervat pompt - dit buffervat is dus de hydraulische ontkoppeling. Daar zit ook wel een voordeel aan: mijn circulatiepomp draait altijd even hard, dus geen rare ruisgeluiden in het afgiftesysteem.
Als laatste: tijdens de defrost gaat soms wel, soms niet de BUH aan, meestal erg kort (1-3 minuten).

Interessant om te lezen allemaal. Vind je wel dapper, zou zelf niet durven sleutelen op dat niveau aan zo'n duur apparaat. Maar je hebt vast een gedegen technische achtergrond

[mawashigeri]

Atomius schreef op donderdag 20 november 2025 @ 16:52:
[...]

Interessant om te lezen allemaal. Vind je wel dapper, zou zelf niet durven sleutelen op dat niveau aan zo'n duur apparaat. Maar je hebt vast een gedegen technische achtergrond

Stap1: ESP32 gereed maken
Stap2: maak kabeltje met serial level converter (voorkom dat je de ESP via de datalijnen opblaast)
Stap3: inpluggen in de seriële poort van de machine
Stap4: flink klooien met Home Assistant om alles aan elkaar te knopen
Op dat moment heb je de machine al eens open gehad en kan je via de Home Assistant ook bijna alles zien wat de machine intern aan het doen en meten is.
Dat blijkt altijd tegen te vallen omdat de WP niet bepaald zichzelf inregelt, maar waar je dan ook achter komt is dat sommige zaken in de infrastructuur (leidingen, pompen, buffervat) ook niet optimaal zijn - daar valt niet tegenop te regelen. Dan bedenken hoe het beter kan, liefst gestaafd met experimenten die zonder breekwerk uitgevoerd kunnen worden.

En dan zelf aanpassen? Zoals zo vaak: het is allemaal niet echt moeilijk als je eenmaal de moed verzameld hebt. Wel accepteren dat er soms iets kapot gaat en/of opnieuw moet omdat je een sukkel bent
Voor het uurloon van een goede loodgieter kan je best wat slopen! Ik doe het niet eens om geld te besparen maar omdat het een heerlijk gevoel geeft als er iets heel concreets uit je handen komt en het ook geen kwaad kan als je zelf wat kan diagnosticeren en (soms) kan fixen.

[akaQ]

Mathy M schreef op donderdag 20 november 2025 @ 14:48:
[...]


Ik vind dat je de Jaga LTV varianten zo goed hoort. Met name bij een hoog debiet en defrost hoor je ze suizen. Twee stuks Jaga Linea Plus staan bij mij gewoon dicht daardoor. Heb je daar geen last van?

Hier hangen ze met name in de slaapkamers, en deze zijn best goed geïsoleerd. Thermostaat staat op 18 graden en op de jaga gaat de ventilator pas draaien vanaf 26 graden water.

Wij ervaren geen hinder, het houdt je niet wakker. Als hij aan gaat is het stand 1.

Wat betreft het fluiten, dit heeft volgens mij met het waterzijdig inregelen te maken. Durf je niet te zeggen hoe ik dit destijds heb gedaan maar was een hele formule voor 😅
Maar heeft met je hele setup maken, van hoeveelheid afgifte punten tot leiding diameters enz. Durf het fluiten niet aan de convectoren af te schuiven.

[pegagus]

Roekeloos schreef op donderdag 20 november 2025 @ 14:49:
[...]


Er zit wel wat fluctuatie in de waterdruk, maar is dat buiten proportie?

[Afbeelding]

Het overdrukventiel werkt pas bij 3 bar. Dat lijkt het probleem dan niet te zijn.

[Jog]

Roekeloos schreef op donderdag 20 november 2025 @ 14:49:
[...]
Er zit wel wat fluctuatie in de waterdruk, maar is dat buiten proportie?
[Afbeelding]

Is dat als de pomp uitstaat? Want de druk veranderd ook wel wat als het debiet veranderd.

[zekerz]

Ik zie wat vreemde dingen in de werking van onze warmtepomp (Daikin Altherma LT3 Bluevolution)
Zo te zien staat hij erg te pendelen (foto 1), en hij geeft vandaag (koud en erg vochtig buiten) af en toe water leaving temperaturen lager dan de kamertemperatuur (foto 2). Ook stopt hij met verwarmen terwijl het nog niet de ingestelde 20 graden is, maar 19. Iemand een idee welke instellingen ik aan moet passen om dit te verbeteren?

[arnoldniessen]

zekerz schreef op donderdag 20 november 2025 @ 20:21:
Zo te zien staat hij erg te pendelen (foto 1)

Kunnen overshoots zijn. Staat overregeling [9-04] hoog genoeg?

hij geeft vandaag (koud en erg vochtig buiten) af en toe water leaving temperaturen lager dan de kamertemperatuur (foto 2).

Is normaal, zijn defrosts.

Ook stopt hij met verwarmen terwijl het nog niet de ingestelde 20 graden is, maar 19. Iemand een idee welke instellingen ik aan moet passen om dit te verbeteren?

Ik herken de oorzaak niet meteen. Wat het dan ook te koud toen hij uitging?

[zekerz]

arnoldniessen schreef op donderdag 20 november 2025 @ 21:58:
[...]


Kunnen overshoots zijn. Staat overregeling [9-04] hoog genoeg?


[...]

Ik herken de oorzaak niet meteen. Wat het dan ook te koud toen hij uitging?

Bedankt voor je reactie! Overregeling staat op 1 C, het was inderdaad nog 19 graden ipv 20 toen hij weer uit ging. Ik vermoed dat de monteur half september wat instellingen heeft aangepast/teruggezet.
De instelpunt modus stond op vast terwijl ik zeker wist dat die op weersafhankelijk stond, dus dat heb ik al aangepast (-10/35 en 15/25). Hopelijk lost dat het meeste al weer op, zodat ik later rustig verder kan zoeken naar betere instellingen

[TKroon]

Ik vraag me af of dat defrosts zijn. 5x in een uur zou bizar zijn namelijk. 20-25 minuten zou het minimum moeten zijn en dat is al bijzonder kort achter elkaar als je bedenkt dat een defrost 7 minuten duurt. Heb je de P1 gegevens of andere energiemetingen erbij?

[zekerz]

TKroon schreef op donderdag 20 november 2025 @ 22:17:
Ik vraag me af of dat defrosts zijn. 5x in een uur zou bizar zijn namelijk. 20-25 minuten zou het minimum moeten zijn en dat is al bijzonder kort achter elkaar als je bedenkt dat een defrost 7 minuten duurt. Heb je de P1 gegevens of andere energiemetingen erbij?

De laagste punten zijn inderdaad defrosts, die worden ook bij gehouden:

Hieronder de Inverter usage van de warmtepomp en totale stroomverbruik (er werd ook volop gewassen etc vandaag dus deze laatste gegevens kunnen wat vertekend zijn)

[eboks]

Na een hele tijd terugscrollen op dit topic heb ik al heel wat verschillende meningen gelezen over de 'modulatie' optie wel of niet te gebuiken (in samenwerking met madoka thermostaat).

Een tijdje geleden toen het nog wat warmer was(10-15 graden buiten) heb ik deze optie zelf al eens getest. Op dat moment leek het me een storende werking te hebben: gezien de warmtevraag van de woning niet zo groot is op dit moment zorgde dit ervoor dat de wp eindeloos bleef doorpruttelen aan de 2 laagste modulatiestanden (+/-250-400W), ondanks dat de temperatuur in de kamer reeds de setpoint ruim was overschreden. (vb 21 graden setpoint, maar zelfs bij 22.5-23 graden blijft die door moduleren op de laagste standen). Uiteindelijk was het in die periode efficiënter om de modulatie af te zetten en de kamerthermostaat te laten af/aanslaan bij 21.5 en 20.5 graden met +/- 2 runs per dag.

Nu het wat kouder is en de wp in principe wel 24/7 kan draaien zonder een overproductie aan warmte overweeg ik om dit terug aan te zetten. Dit omdat ik mijn stooklijn nu niet perfect krijg om 24/7 te draaien zonder stop. Bijvoorbeeld op een dag van 5 graden buiten zou mijn Ta met de huidige stooklijn 30 graden moeten zijn. Bij een 'normale' bewolkte dag blijft de temperatuur dan effectief rond de 21 graden in huis. Echter bij zon stijgt de temperatuur dan weer tot 21.5 en slaagt de wp dan af tot de temperatuur terug gezakt is tot 20.5. Bij regen/wind is deze Ta dan weer niet voldoende om 21 graden te behouden.
Vandaar dat ik nu terug de 'modulatie' optie overweeg om bij verschillende weerssituaties toch de 21 rond die 21 graden te blijven zonder te stoppen:
Heeft iemand hier reeds recente ervaring mee? Pro's en contra's?

[TinusH777]

We hebben een boilerprobleem: niet genoeg warm water voor 1 vol bad. Ook niet genoeg voor 3 douchebeurten.
Boiler: 300 liter
Comfortmodes: 53 graden, tussen 12:00 en 16:00
Ecomodus: 46 graden.
Temperatuur boiler na 1 douchebeurt: 48 graden.
Temperatuur boiler na 2e douchebeurt: 25 graden
Derde douchebeurt: brrrrrr
Hysterese: 5 graden.
De warmtepomp sprint niet aan na de 1e douchebeurt.
Na de tweede douchebeurt is-ie nu toevallig bezig met de vloerverwarming en dan valt de boiler door de mand bij de 3e douchebeurt...

[TKroon]

@TinusH777 daar gaat zeker iets niet goed. Met 53 graden tank zou je zo'n 350-400 liter 40 graden water kunnen maken. Heb je ergens inzicht in het verbruik hoe de tank opgewarmd wordt?

[TinusH777]

TKroon schreef op vrijdag 21 november 2025 @ 13:49:
@TinusH777 daar gaat zeker iets niet goed. Met 53 graden tank zou je zo'n 350-400 liter 40 graden water kunnen maken. Heb je ergens inzicht in het verbruik hoe de tank opgewarmd wordt?

Ja, gewoon met de warmtepomp. In de Onecta app en data van P1-meter

[akaQ]

TinusH777 schreef op vrijdag 21 november 2025 @ 13:48:
We hebben een boilerprobleem: niet genoeg warm water voor 1 vol bad. Ook niet genoeg voor 3 douchebeurten.
Boiler: 300 liter
Comfortmodes: 53 graden, tussen 12:00 en 16:00
Ecomodus: 46 graden.
Temperatuur boiler na 1 douchebeurt: 48 graden.
Temperatuur boiler na 2e douchebeurt: 25 graden
Derde douchebeurt: brrrrrr
Hysterese: 5 graden.
De warmtepomp sprint niet aan na de 1e douchebeurt.
Na de tweede douchebeurt is-ie nu toevallig bezig met de vloerverwarming en dan valt de boiler door de mand bij de 3e douchebeurt...

Heeft dat niet gewoon met instellingen voor prioriteit te maken, hij wil vast wel verwarmen maar cv bedrijf staat op prioriteit. dit in de instellingen aanpassen.

[Hetisweergezell]

Het blijft af en toe wel leuk met die warmtepomp. Ik denk ik zet hem even aan zodat de vloer wat op kan warmen zo op het warmst van de dag. Wil hij maar niet aanslaan. Na een half uur zoeken kom ik er eindelijk achter dat het volgens de buitenunit 20,5 graden is (in de zon met weinig wind...). terwijl een andere temperatuurmeter (in de schaduw) 6 graden aangeeft. Dat kun je dus ook nog hebben. Na de temperatuur tot waar hij mag verwarmen flink hoger te hebben gezet slaat hij gelukkig weer aan..... Maar kom daar zonder espaltherma maar eens achter....

[eboks]

TinusH777 schreef op vrijdag 21 november 2025 @ 13:48:
We hebben een boilerprobleem: niet genoeg warm water voor 1 vol bad. Ook niet genoeg voor 3 douchebeurten.
Boiler: 300 liter
Comfortmodes: 53 graden, tussen 12:00 en 16:00
Ecomodus: 46 graden.
Temperatuur boiler na 1 douchebeurt: 48 graden.
Temperatuur boiler na 2e douchebeurt: 25 graden
Derde douchebeurt: brrrrrr
Hysterese: 5 graden.
De warmtepomp sprint niet aan na de 1e douchebeurt.
Na de tweede douchebeurt is-ie nu toevallig bezig met de vloerverwarming en dan valt de boiler door de mand bij de 3e douchebeurt...

Staat je tankinstelling op tijdschema + warmhouden, of enkel tijdschema?
En op welke temperatuur staat je warmhouden temperatuur?
Hoe ik het begrijp zijn de ecomodus en comfortmodus geen tijdslotinstelling, zoals jij vb vermeld tussen 12:00 en 16:00. Zoals ik het zie is dit eerder een instelling om op een vast moment naar je comfort of eco temperatuur te gaan, in jouw geval dus om 12:00 naar je comforttemp 53 graden en om 16:00 naar je ecotemp 46 graden. Als je in de tussentijd dan je boiler leegtrekt of afkoelt gaat deze niet bijverwarmen als je instelling niet op tijdschema + warmhouden staat; en de warmhoudtemperatuur ook op een degeleke hoogte staat, vb 46 graden. Dan gaat ie op 41 graden altijd aanspringen normaal en terug naar 46 brengen.

Zoals eerder vermeld ook nakijken of je warmtepomp voorraang geeft aan sanitair water ten opzichte van verwarming. Normaal staat dit standaard zo maar misschien heeft iemand het ooit aangepast.

[TweakGP]

Hetisweergezell schreef op vrijdag 21 november 2025 @ 14:02:
Maar kom daar zonder espaltherma maar eens achter....

Staat gewoon als temperatuur op het schermpje van de binnenunit en in de Onecta app hoor :-).

[Hetisweergezell]

TweakGP schreef op vrijdag 21 november 2025 @ 14:31:
[...]

Staat gewoon als temperatuur op het schermpje van de binnenunit en in de Onecta app hoor :-).

Ah kijk. Weer een voordeel van de Altherma3 (ik heb de 2, die is wat spartaanser....)

[TweakGP]

TinusH777 schreef op vrijdag 21 november 2025 @ 13:48:
We hebben een boilerprobleem: niet genoeg warm water voor 1 vol bad. Ook niet genoeg voor 3 douchebeurten.

Beetje vreemd als je boiler 300l is dan gaat een bad gewoon lukken als de temperatuur op de correcte plek in de boiler wordt gemeten.

[TinusH777]

eboks schreef op vrijdag 21 november 2025 @ 14:28:
[...]


Staat je tankinstelling op tijdschema + warmhouden, of enkel tijdschema?
En op welke temperatuur staat je warmhouden temperatuur?
Hoe ik het begrijp zijn de ecomodus en comfortmodus geen tijdslotinstelling, zoals jij vb vermeld tussen 12:00 en 16:00. Zoals ik het zie is dit eerder een instelling om op een vast moment naar je comfort of eco temperatuur te gaan, in jouw geval dus om 12:00 naar je comforttemp 53 graden en om 16:00 naar je ecotemp 46 graden. Als je in de tussentijd dan je boiler leegtrekt of afkoelt gaat deze niet bijverwarmen als je instelling niet op tijdschema + warmhouden staat; en de warmhoudtemperatuur ook op een degeleke hoogte staat, vb 46 graden. Dan gaat ie op 41 graden altijd aanspringen normaal en terug naar 46 brengen.

Zoals eerder vermeld ook nakijken of je warmtepomp voorraang geeft aan sanitair water ten opzichte van verwarming. Normaal staat dit standaard zo maar misschien heeft iemand het ooit aangepast.

Ik bergrijp de systematiek en zo werkt het ook.
Hij staat op warmhouden. Het gaat erom dat 300 liter niet genoeg is voor 3 douches.
Ik kan wel prioriteit leggen op warm water, maar 300 liter met 53 graden... maar 2 douchebeurten? Geen vol bad?

[JarnoH]

TinusH777 schreef op vrijdag 21 november 2025 @ 14:59:
[...]

Ik bergrijp de systematiek en zo werkt het ook.
Hij staat op warmhouden. Het gaat erom dat 300 liter niet genoeg is voor 3 douches.
Ik kan wel prioriteit leggen op warm water, maar 300 liter met 53 graden... maar 2 douchebeurten? Geen vol bad?

Waar is de temperatuursensor in het vat gemonteerd? Helemaal bovenin misschien?

[eboks]

TinusH777 schreef op vrijdag 21 november 2025 @ 14:59:
[...]

Ik bergrijp de systematiek en zo werkt het ook.
Hij staat op warmhouden. Het gaat erom dat 300 liter niet genoeg is voor 3 douches.
Ik kan wel prioriteit leggen op warm water, maar 300 liter met 53 graden... maar 2 douchebeurten? Geen vol bad?

Klopt inderdaad ja dat is vreemd. Zelf heb ik maar een 230L vat en nog geen problemen mee gehad op setting van 43 graden, maar er is wel nog niet 2x achter elkaar gedouched hier dus valt eigenlijk niet te vergelijken.
Misschien installateur raadplegen?

[akaQ]

TinusH777 schreef op vrijdag 21 november 2025 @ 14:59:
[...]

Ik bergrijp de systematiek en zo werkt het ook.
Hij staat op warmhouden. Het gaat erom dat 300 liter niet genoeg is voor 3 douches.
Ik kan wel prioriteit leggen op warm water, maar 300 liter met 53 graden... maar 2 douchebeurten? Geen vol bad?

Wij hebben ook 300L, staat op warmhouden 48° met een comfort moment van 2 uur waarin hij mag opwarmen. Douchen s'avonds met 3 personen met dubbele regendouche en dan duikt de temperatuur nog niet onder de 45 graden. Scheelt wel dat we een wtw op het afvoerwater hebben, maar dat kan nooit zo'n groot verschil maken.

[pegagus]

Hier halen we 4 douche beurten uit 300l. Dat is 75l per beurt. Daar kan iedereen een minuut of 10 van douchen. Bij mij is het 1x op temperatuur en dan warm houden op een wat lagere temperatuur. Dat werkt prima. Maar de temperatuur die de WP weer geeft, daar zou ik niet te veel op vertrouwen. Het is uiteindelijk de temperatuur op één plek in het vat.

[piieter]

TinusH777 schreef op vrijdag 21 november 2025 @ 14:59:
[...]

Ik bergrijp de systematiek en zo werkt het ook.
Hij staat op warmhouden. Het gaat erom dat 300 liter niet genoeg is voor 3 douches.
Ik kan wel prioriteit leggen op warm water, maar 300 liter met 53 graden... maar 2 douchebeurten? Geen vol bad?

Heb je de werkelijke temperatuur van het SWW al eens gemeten met een simpele thermometer onder de kraan? Dan is snel duidelijk of de weergave in de Onecta-app correct is of niet. Zoals jij het beschrijft, komt het bij mij over alsof de temperatuur in werkelijkheid lager is dan wat de app aangeeft. Het kan zijn dat de sensor niet goed werkt. Door de temperatuur te meten onder de kraan kun je dit uitsluiten of juist bevestigen.
Een andere mogelijkheid voor veel warmteverlies bij SWW is het ontbreken van een thermo sifon.

[ Voor 22% gewijzigd door piieter op 21-11-2025 19:43 ]

[Barse87]

eboks schreef op vrijdag 21 november 2025 @ 11:18:
Na een hele tijd terugscrollen op dit topic heb ik al heel wat verschillende meningen gelezen over de 'modulatie' optie wel of niet te gebuiken (in samenwerking met madoka thermostaat).

Een tijdje geleden toen het nog wat warmer was(10-15 graden buiten) heb ik deze optie zelf al eens getest. Op dat moment leek het me een storende werking te hebben: gezien de warmtevraag van de woning niet zo groot is op dit moment zorgde dit ervoor dat de wp eindeloos bleef doorpruttelen aan de 2 laagste modulatiestanden (+/-250-400W), ondanks dat de temperatuur in de kamer reeds de setpoint ruim was overschreden. (vb 21 graden setpoint, maar zelfs bij 22.5-23 graden blijft die door moduleren op de laagste standen). Uiteindelijk was het in die periode efficiënter om de modulatie af te zetten en de kamerthermostaat te laten af/aanslaan bij 21.5 en 20.5 graden met +/- 2 runs per dag.

Nu het wat kouder is en de wp in principe wel 24/7 kan draaien zonder een overproductie aan warmte overweeg ik om dit terug aan te zetten. Dit omdat ik mijn stooklijn nu niet perfect krijg om 24/7 te draaien zonder stop. Bijvoorbeeld op een dag van 5 graden buiten zou mijn Ta met de huidige stooklijn 30 graden moeten zijn. Bij een 'normale' bewolkte dag blijft de temperatuur dan effectief rond de 21 graden in huis. Echter bij zon stijgt de temperatuur dan weer tot 21.5 en slaagt de wp dan af tot de temperatuur terug gezakt is tot 20.5. Bij regen/wind is deze Ta dan weer niet voldoende om 21 graden te behouden.
Vandaar dat ik nu terug de 'modulatie' optie overweeg om bij verschillende weerssituaties toch de 21 rond die 21 graden te blijven zonder te stoppen:
Heeft iemand hier reeds recente ervaring mee? Pro's en contra's?

Ik gebruik modulatie naar volle tevredenheid. Dat het bij jou bij milde temperaturen te warm wordt binnen duidt er op dat je de stooklijn te hoog hebt ingesteld.
Stel dat je een redelijk tot goed geïsoleerd huis hebt met vloerverwarming kun je bijv proberen om de Ta op 25gr te zetten bij 15gr en bijv Ta van 35gr bij -15gr. Vervolgens modulatie instellen op bijv 2gr…

[Drommels75]

Eindelijk tijd gehad voor het goed te testen, niemand thuis in deze periode dus ook 100% zeker geen warmwater verbruik. Mijn draadloze thermostaat in een ruimte gezet welke niet verwarmd dus al deze tijd heeft de pomp gedraaid om te proberen het huis warm te krijgen.

19.11 om 13.30 uur tanktemperatuur van 61,2 na legionellarun
20.11 om 13.30 uur tanktemperatuur van 53,8
21.11 om 13.30 uur tanktemperatuur van 48,4

Voor mij dus een duidelijk gevalletje van een lekkende klep (ja de zwart/rode welk al vaker hier voorbij gekomen is).

Wat ik hier trouwens merk wat betreft pendelen:
Als ik de stooklijn te laag zet (met als wens dat de gewenste binnentemperatuur net niet gehaald wordt) gaat het systeem pendelen bij een dT van 3.
Moet de stooklijn dus hoger zetten waardoor de ingestelde dT wel gehaald wordt, met als gevolg dat het systeem wel wat vaker aan- en uitschakelt omdat de gewenste temperatuur gehaald wordt.

[danny.s]

Drommels75 schreef op vrijdag 21 november 2025 @ 21:03:
[Afbeelding]

Eindelijk tijd gehad voor het goed te testen, niemand thuis in deze periode dus ook 100% zeker geen warmwater verbruik. Mijn draadloze thermostaat in een ruimte gezet welke niet verwarmd dus al deze tijd heeft de pomp gedraaid om te proberen het huis warm te krijgen.

19.11 om 13.30 uur tanktemperatuur van 61,2 na legionellarun
20.11 om 13.30 uur tanktemperatuur van 53,8
21.11 om 13.30 uur tanktemperatuur van 48,4

Voor mij dus een duidelijk gevalletje van een lekkende klep (ja de zwart/rode welk al vaker hier voorbij gekomen is).

Wat ik hier trouwens merk wat betreft pendelen:
Als ik de stooklijn te laag zet (met als wens dat de gewenste binnentemperatuur net niet gehaald wordt) gaat het systeem pendelen bij een dT van 3.
Moet de stooklijn dus hoger zetten waardoor de ingestelde dT wel gehaald wordt, met als gevolg dat het systeem wel wat vaker aan- en uitschakelt omdat de gewenste temperatuur gehaald wordt.

5gr verlies op 24u is niet heel gek toch?

Mbt pendelen: waar heb je de overregeling op staan?

[Patrick4]

@Drommels75 die getallen zijn in mijn ogen normaal.

[mawashigeri]

Drommels75 schreef op vrijdag 21 november 2025 @ 21:03:
19.11 om 13.30 uur tanktemperatuur van 61,2 na legionellarun
20.11 om 13.30 uur tanktemperatuur van 53,8
21.11 om 13.30 uur tanktemperatuur van 48,4

Voor mij dus een duidelijk gevalletje van een lekkende klep (ja de zwart/rode welk al vaker hier voorbij gekomen is).

Waarom denk je dat er iets mis is met je klep? (61.2-48.4)/48uur = 0.27 graden per uur, dat is uitstekend.
Nou kan je die getallen niet 100% vertrouwen, maar ik zie geen rare knikken in de grafiek.
Mijn boilervat staat in de garage en ik kom uit op 0.33gr/uur verlies, het is daar iets kouder dan in huis.

[piieter]

@mawashigeri komt uit op een verlies van 0,33 graden/uur met een tank van 230 liter.
Ik heb een verlies van 0,333 graden/uur met een 180 liter tank. (ietsje hoger)
Hoe groter de tank, des te lager zal dit getal zijn onder dezelfde omstandigheden.
Dus die 0,27 graden per uur van @Drommels75 is naar mijn idee ook niet zo raar.
Waarschijnlijk is de tankinhoud van @Drommels75 groter dan 230 liter.

[Rojado]

Hier nog eens mijn ‘september’ opname na een legionella run tijdens onze vakantie. (Dus geen gebruik) Dit heb ik twee jaar achter elkaar getest en de getallen kwamen steeds overeen. Het geeft dus een beeld wat er gebeurd zonder dat er SWW gebruik plaatsvindt.
1ste 24 uur 6 graden (60-54)= 0,25 grd/uur
2de 24 uur 5 graden (54-49) = 0,21 grd/uur
3de 24 uur 4 graden (49-45) = 0,17 grd/uur
4de 24 uur 4 graden (45-41) = 0,17 grd/uur
5de 24 uur 2 graden (41-39) = 0,08 grd/uur
6de 24 uur 2 graden (39-37) = 0,08 grd/uur
7de 24 uur 2 graden (37-35) = 0,08 grd/uur

[piieter]

Hier zie je wel heel mooi, dat het verlies in het begin het grootst is en daarna afneemt. Dit is ook logisch, omdat het verschil tussen de temperatuur van het SWW en de omgevingstemperatuur steeds kleiner wordt.
Hoe groot is jouw tank?

[MrRobin]

Iemand die het volgende herkent en een oplossing voor heeft?

Mijn huis draait sinds het echt koud wordt bijna 24/7 in LWT modus, met naregeling op 3 slaapkamers (1e verdieping) en 4/5 bg vloerlussen (alles vloerverwarming). Badkamer op 1e verdieping + 1/5 vloerlus staan permanent open om flow issues tijdens defrosts te voorkomen. Badkamer staat altijd open omdat die eigenlijk 24/7 verwarmd moet worden om goede warmeafgifte te krijgen. Alles wordt aangestuurd via Home Assistant met virtuele thermostaten.

Zodra mijn woonkamer onder het setpoint van 20.5c komt, gaan dus 4 vloergroepen open die dus volledig koud zijn. Dit zorgt er voor dat de wp ineens keihard moet werken als die bijv alleen de badkamer aan het verwarmen was (immers: 1 groep bg en de badkamer vloer hebben hun evenwicht temperatuur al bereikt waarin ze niet meer warmer worden en even veel opwarmen als dat ze warmte afgeven.

Omdat de wp ineens hard moet werken en van een constante +- 500W verbruik omhoog schiet naar 2-2.5kW. Uiteraard zou dat niet zo erg zijn als dat met de huidige temperaturen niet een garantie is op defrosts die vervolgens heel vaak blijven herhalen, want na de defrost moet de wp weer heel hard werken (2-2.5kW) om zijn aanvoer setpoint te halen, waardoor mogelijk de BUH bijspringt, en een volgende defrost binnen korte tijd haast gegarandeerd is.

Iemand die hier een oplossing voor heeft? Ik zat te denken om de 4 individuele groepen van de bg individueel met een vertraging van 20-30 min te schakelen zodra de buitentemp <4 c komt, zodat de wp tijd heeft om langzaam elke groep enigszins op temperatuur te krijgen en te voorkomen dat de wp bij een defrost moet gaan defrosten met grotendeels relatief koud water.

Of misschien de stille modus gebruiken om het gebruik te limiteren, maar ik weet zo niet of je dat enigszins kan automatiseren / instellen. Voor zo ver ik weet is het 1 instelling die het verbruik van je wp voor CV + SWW limiteert op een bepaald % van z'n maximale verbruik toch? Of zie ik iets over het hoofd en is er meer in te stellen?

[JarnoH]

MrRobin schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 09:46:
Iemand die het volgende herkent en een oplossing voor heeft?

Mijn huis draait sinds het echt koud wordt bijna 24/7 in LWT modus, met naregeling op 3 slaapkamers (1e verdieping) en 4/5 bg vloerlussen (alles vloerverwarming). Badkamer op 1e verdieping + 1/5 vloerlus staan permanent open om flow issues tijdens defrosts te voorkomen. Badkamer staat altijd open omdat die eigenlijk 24/7 verwarmd moet worden om goede warmeafgifte te krijgen. Alles wordt aangestuurd via Home Assistant met virtuele thermostaten.

Zodra mijn woonkamer onder het setpoint van 20.5c komt, gaan dus 4 vloergroepen open die dus volledig koud zijn. Dit zorgt er voor dat de wp ineens keihard moet werken als die bijv alleen de badkamer aan het verwarmen was (immers: 1 groep bg en de badkamer vloer hebben hun evenwicht temperatuur al bereikt waarin ze niet meer warmer worden en even veel opwarmen als dat ze warmte afgeven.

Omdat de wp ineens hard moet werken en van een constante +- 500W verbruik omhoog schiet naar 2-2.5kW. Uiteraard zou dat niet zo erg zijn als dat met de huidige temperaturen niet een garantie is op defrosts die vervolgens heel vaak blijven herhalen, want na de defrost moet de wp weer heel hard werken (2-2.5kW) om zijn aanvoer setpoint te halen, waardoor mogelijk de BUH bijspringt, en een volgende defrost binnen korte tijd haast gegarandeerd is.

Iemand die hier een oplossing voor heeft? Ik zat te denken om de 4 individuele groepen van de bg individueel met een vertraging van 20-30 min te schakelen zodra de buitentemp <4 c komt, zodat de wp tijd heeft om langzaam elke groep enigszins op temperatuur te krijgen en te voorkomen dat de wp bij een defrost moet gaan defrosten met grotendeels relatief koud water.

Of misschien de stille modus gebruiken om het gebruik te limiteren, maar ik weet zo niet of je dat enigszins kan automatiseren / instellen. Voor zo ver ik weet is het 1 instelling die het verbruik van je wp voor CV + SWW limiteert op een bepaald % van z'n maximale verbruik toch? Of zie ik iets over het hoofd en is er meer in te stellen?

Of alle naregeling eraf halen en waterzijdig inregelen naar de situatie die je wil. Dan kan je WP 24/7 draaien op een zo laag mogelijk vermogen en ben je onderaan de streep zuiniger en comfortabeler uit denk ik. Je hebt overal een traag afgiftesysteem (vloerverwarming) dus naregeling is helemaal niet effectief.

[MrRobin]

Helaas, dat heb ik reeds eerder geprobeerd voor ik over ben gegaan op naregeling (zelfbouw) sinds een jaar. Het probleem is dat elke kamer op verschillende tijdstippen/perioden een ander warmteverlies kent. De ene kamer heeft meer ramen en dus invloed van de zon, de andere meer buitenmuren en dus meer invloed van de wind. Als de zon op de ramen staat wordt het warm genoeg zonder vloerverwarming, en met wind uit de "verkeerde' hoek koelt een andere kamer ineens te hard af. Waterzijdig inregelen moet je 1x goed instellen (dat had ik gedaan), maar dan moet ik dus in beide genoemde voorbeelden comfort inleveren door of onnodig te verwarmen (waardoor het té warm wordt), of wordt er niet genoeg verwarmd. LWT verhogen is dan niet echt een optie want dan wordt het (bijna) overal te warm of te koud. Als waterzijdig inregelen achteraf (via HA) instelbaar was geweest dan had dat inderdaad mijn voorkeur geweest maar dat kan voor zo ver ik weet niet.

Enige wat ik nog kan bedenken is om die 4/5 groepen op de bg te proberen waterzijdig in te regelen door ze erg te knijpen zodat de retour temperatuur van de wp niet ineens naar beneden schiet als ze open gaan (dus incl naregeling). Maar ik vraag me af of dat een werkbare oplossing is omdat je daarmee het afgiftevermogen van die groepen zwaar beperkt.

[Rojado]

piieter schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 09:18:
Hier zie je wel heel mooi, dat het verlies in het begin het grootst is en daarna afneemt. Dit is ook logisch, omdat het verschil tussen de temperatuur van het SWW en de omgevingstemperatuur steeds kleiner wordt.
Hoe groot is jouw tank?

Het is een 230 liter vat (combi toestel)

[Patrick4]

Rojado schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 08:51:
Hier nog eens mijn ‘september’ opname na een legionella run tijdens onze vakantie. (Dus geen gebruik) Dit heb ik twee jaar achter elkaar getest en de getallen kwamen steeds overeen. Het geeft dus een beeld wat er gebeurd zonder dat er SWW gebruik plaatsvindt.
1ste 24 uur 6 graden (60-54)= 0,25 grd/uur
2de 24 uur 5 graden (54-49) = 0,21 grd/uur
3de 24 uur 4 graden (49-45) = 0,17 grd/uur
4de 24 uur 4 graden (45-41) = 0,17 grd/uur
5de 24 uur 2 graden (41-39) = 0,08 grd/uur
6de 24 uur 2 graden (39-37) = 0,08 grd/uur
7de 24 uur 2 graden (37-35) = 0,08 grd/uur

Ik heb dezelfde getallen ook met een 230L vat geïntegreerd als de verwarming uit staat . Nu met verwarming aan is het iets hoger, -0,3gr/uur bij 47-42gr. Dat wijt ik niet aan een lekkende klep, daar is het te laag voor. Ik vermoed door het hebben van stroming (relatief koud water) dat de interne leidingwerk meer warmte verliest dan wanneer alles uit staat.

[piieter]

Rojado schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 10:40:
[...]

Het is een 230 liter vat (combi toestel)

Dan is jouw energieverlies voor de tank wel erg laag! Mooi zo laten.
Staat jouw warmtepomp misschien in een verwarmde ruimte?

[arnoldniessen]

MrRobin schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 09:46:
Iemand die hier een oplossing voor heeft? Ik zat te denken om de 4 individuele groepen van de bg individueel met een vertraging van 20-30 min te schakelen zodra de buitentemp <4 c komt, zodat de wp tijd heeft om langzaam elke groep enigszins op temperatuur te krijgen en te voorkomen dat de wp bij een defrost moet gaan defrosten met grotendeels relatief koud water.

Trapsgewijs openen lijkt me een goede oplossing. Of nog beter: alle 4 groepen langzaam openen als je naregeling dat mogelijk maakt. Veel was-gevulde afsluiters kun je met PWM aansturen.

MrRobin schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 09:46:
Of misschien de stille modus gebruiken om het gebruik te limiteren, maar ik weet zo niet of je dat enigszins kan automatiseren / instellen. Voor zo ver ik weet is het 1 instelling die het verbruik van je wp voor CV + SWW limiteert op een bepaald % van z'n maximale verbruik toch? Of zie ik iets over het hoofd en is er meer in te stellen?

De stille modus kun je op de hybride Daikins wel automatiseren via de P1/P2 interface, maar op veel full-E modellen helaas niet. Je kunt wel smart-grid aansturing gebruiken om te knijpen. Maar dat heeft als nadeel dat je AWT tijdelijk niet gehaald wordt, lijkt me beter de naregeling slimmer te sturen.

[TweakGP]

piieter schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 11:13:
[...]
Dan is jouw energieverlies voor de tank wel erg laag! Mooi zo laten.
Staat jouw warmtepomp misschien in een verwarmde ruimte?

Dat zal bij velen toch wel het geval zijn :-). Met al het leidingenwerk wat er loopt is het knap als je het ding in een echt koude ruimte hebt staan, tenminste als er een beetje verwarmd wordt.

[Rojado]

piieter schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 11:13:
[...]

Dan is jouw energieverlies voor de tank wel erg laag! Mooi zo laten.
Staat jouw warmtepomp misschien in een verwarmde ruimte?

Hij staat in een aanbouw (2008) die als bijkeuken ingericht is. Tijdens de meting in september is die niet verwarmt.

In de periode dat de WP het huis moet verwarmen wordt die ruimte wel op temperatuur gehouden. Dat gebeurd niet met de daar aanwezige radiator maar enkel doordat verwarmingsleidingen, (bewust) niet geïsoleerde, via die ruimte naar het oorspronkelijke huis lopen. Leidingisolatie is pas aanwezig als die leidingen de bijkeuken verlaten. Dit omdat ik ook rekening moet houden met de WAF factor, in die ruimte staat bijvoorbeeld ook de strijkplank 😉. Dat betekent uiteraard wel dat dit in de koude periodes meehelpt om SWW afkoeling iets te beperken.

Maar zoals gezegd, de cijfers hebben betrekking op een niet verwarmde ruimte medio september.

[MotorBeast]

MrRobin schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 09:46:
Iemand die het volgende herkent en een oplossing voor heeft?

Mijn huis draait sinds het echt koud wordt bijna 24/7 in LWT modus, met naregeling op 3 slaapkamers (1e verdieping) en 4/5 bg vloerlussen (alles vloerverwarming). Badkamer op 1e verdieping + 1/5 vloerlus staan permanent open om flow issues tijdens defrosts te voorkomen. Badkamer staat altijd open omdat die eigenlijk 24/7 verwarmd moet worden om goede warmeafgifte te krijgen. Alles wordt aangestuurd via Home Assistant met virtuele thermostaten.

Zodra mijn woonkamer onder het setpoint van 20.5c komt, gaan dus 4 vloergroepen open die dus volledig koud zijn. Dit zorgt er voor dat de wp ineens keihard moet werken als die bijv alleen de badkamer aan het verwarmen was (immers: 1 groep bg en de badkamer vloer hebben hun evenwicht temperatuur al bereikt waarin ze niet meer warmer worden en even veel opwarmen als dat ze warmte afgeven.

Omdat de wp ineens hard moet werken en van een constante +- 500W verbruik omhoog schiet naar 2-2.5kW. Uiteraard zou dat niet zo erg zijn als dat met de huidige temperaturen niet een garantie is op defrosts die vervolgens heel vaak blijven herhalen, want na de defrost moet de wp weer heel hard werken (2-2.5kW) om zijn aanvoer setpoint te halen, waardoor mogelijk de BUH bijspringt, en een volgende defrost binnen korte tijd haast gegarandeerd is.

Iemand die hier een oplossing voor heeft? Ik zat te denken om de 4 individuele groepen van de bg individueel met een vertraging van 20-30 min te schakelen zodra de buitentemp <4 c komt, zodat de wp tijd heeft om langzaam elke groep enigszins op temperatuur te krijgen en te voorkomen dat de wp bij een defrost moet gaan defrosten met grotendeels relatief koud water.

Of misschien de stille modus gebruiken om het gebruik te limiteren, maar ik weet zo niet of je dat enigszins kan automatiseren / instellen. Voor zo ver ik weet is het 1 instelling die het verbruik van je wp voor CV + SWW limiteert op een bepaald % van z'n maximale verbruik toch? Of zie ik iets over het hoofd en is er meer in te stellen?

Eruit met die zones YouTube: Why NOT to ZONE your heating!!.. (SHOCKING RESULTS!!) en YouTube: Is It Better To Leave The Heating On Constantly? Boilers & Heat Pump...

[Eduardio]

eboks schreef op vrijdag 21 november 2025 @ 11:18:
Na een hele tijd terugscrollen op dit topic heb ik al heel wat verschillende meningen gelezen over de 'modulatie' optie wel of niet te gebuiken (in samenwerking met madoka thermostaat).

Een tijdje geleden toen het nog wat warmer was(10-15 graden buiten) heb ik deze optie zelf al eens getest. Op dat moment leek het me een storende werking te hebben: gezien de warmtevraag van de woning niet zo groot is op dit moment zorgde dit ervoor dat de wp eindeloos bleef doorpruttelen aan de 2 laagste modulatiestanden (+/-250-400W), ondanks dat de temperatuur in de kamer reeds de setpoint ruim was overschreden. (vb 21 graden setpoint, maar zelfs bij 22.5-23 graden blijft die door moduleren op de laagste standen). Uiteindelijk was het in die periode efficiënter om de modulatie af te zetten en de kamerthermostaat te laten af/aanslaan bij 21.5 en 20.5 graden met +/- 2 runs per dag.

Nu het wat kouder is en de wp in principe wel 24/7 kan draaien zonder een overproductie aan warmte overweeg ik om dit terug aan te zetten. Dit omdat ik mijn stooklijn nu niet perfect krijg om 24/7 te draaien zonder stop. Bijvoorbeeld op een dag van 5 graden buiten zou mijn Ta met de huidige stooklijn 30 graden moeten zijn. Bij een 'normale' bewolkte dag blijft de temperatuur dan effectief rond de 21 graden in huis. Echter bij zon stijgt de temperatuur dan weer tot 21.5 en slaagt de wp dan af tot de temperatuur terug gezakt is tot 20.5. Bij regen/wind is deze Ta dan weer niet voldoende om 21 graden te behouden.
Vandaar dat ik nu terug de 'modulatie' optie overweeg om bij verschillende weerssituaties toch de 21 rond die 21 graden te blijven zonder te stoppen:
Heeft iemand hier reeds recente ervaring mee? Pro's en contra's?

Interessant. Ik had hem ook uitstaan want liep tegen hetzelfde aan. Staat sinds kort weer aan. Ik houd de thermostaat nu op 19 want hij gaat alsnog de 20 graden overheen. Toch zet ik hem soms wel even uit (op de thermostaat voor halve minuut) eind van de avond omdat ik anders bang ben dat hij zo de hele nacht doorgaat.

[akaQ]

MotorBeast schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 12:08:
[...]


Eruit met die zones YouTube: Why NOT to ZONE your heating!!.. (SHOCKING RESULTS!!) en YouTube: Is It Better To Leave The Heating On Constantly? Boilers & Heat Pump...

Dit, zonering en naregeling zorgt doorgaans alleen maar voor negatieve effecten. Key is alles open en goed waterzijdig inregelen in combinatie met juiste instellingen van de wp afgestemd op het huis.

[danny.s]

MrRobin schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 10:27:
Helaas, dat heb ik reeds eerder geprobeerd voor ik over ben gegaan op naregeling (zelfbouw) sinds een jaar. Het probleem is dat elke kamer op verschillende tijdstippen/perioden een ander warmteverlies kent. De ene kamer heeft meer ramen en dus invloed van de zon, de andere meer buitenmuren en dus meer invloed van de wind. Als de zon op de ramen staat wordt het warm genoeg zonder vloerverwarming, en met wind uit de "verkeerde' hoek koelt een andere kamer ineens te hard af. Waterzijdig inregelen moet je 1x goed instellen (dat had ik gedaan), maar dan moet ik dus in beide genoemde voorbeelden comfort inleveren door of onnodig te verwarmen (waardoor het té warm wordt), of wordt er niet genoeg verwarmd. LWT verhogen is dan niet echt een optie want dan wordt het (bijna) overal te warm of te koud. Als waterzijdig inregelen achteraf (via HA) instelbaar was geweest dan had dat inderdaad mijn voorkeur geweest maar dat kan voor zo ver ik weet niet.

Enige wat ik nog kan bedenken is om die 4/5 groepen op de bg te proberen waterzijdig in te regelen door ze erg te knijpen zodat de retour temperatuur van de wp niet ineens naar beneden schiet als ze open gaan (dus incl naregeling). Maar ik vraag me af of dat een werkbare oplossing is omdat je daarmee het afgiftevermogen van die groepen zwaar beperkt.

Kan de stooklijn niet lager zodat je in de woonkamer je setpoint niet of zelden haalt?

[RKRR]

Kan je de thermostaat ook op halve graden zetten? Zie nu alleen maar 20 , 21 enz.

COP van 1-11 tm 22-11 4,18 17-11 tm 22-11 3.75

[Atomius]

akaQ schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 12:48:
[...]


Dit, zonering en naregeling zorgt doorgaans alleen maar voor negatieve effecten. Key is alles open en goed waterzijdig inregelen in combinatie met juiste instellingen van de wp afgestemd op het huis.

Even over dat waterzijdig inregelen.

Stel je hebt 5 woonkamer lussen helemaal open. Hoe ver zet je dan de kleine badkamer- en slaapkamerlussen open? 0,5L of 1,0L/min of iets anders?

Ik kan me namelijk voorstellen dat als de retourtemp van die lusjes te hoog is en hoger is dan die van de woonkamer, dat de warmtepomp dan niet optimaal werkt? Dat je als het ware een kleine-lus-bypass hebt met zo'n badkamer. Hoe heb jij dat waterzijdig ingeregeld?

[piieter]

Atomius schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 14:29:
[...]

Even over dat waterzijdig inregelen.

Stel je hebt 5 woonkamer lussen helemaal open. Hoe ver zet je dan de kleine badkamer- en slaapkamerlussen open? 0,5L of 1,0L/min of iets anders?

Ik kan me namelijk voorstellen dat als de retourtemp van die lusjes te hoog is en hoger is dan die van de woonkamer, dat de warmtepomp dan niet optimaal werkt? Dat je als het ware een kleine-lus-bypass hebt met zo'n badkamer. Hoe heb jij dat waterzijdig ingeregeld?

Alle lussen (groepen) hebben bij een goed waterzijdig ingeregeld systeem een zodanige flow, dat ze zoveel warmte afgeven aan de ruimte wat voor de ruimte vereist is.
Bij een geknepen lus wordt er meer weerstand in de lus gecreëerd, dus zal er minder water doorheen stromen en minder warmte worden afgegeven.
Een lus die niet geknepen wordt, zal meer water doorlaten en meer warmte afgeven.
Al deze lussen komen in de retourleiding weer bij elkaar en bepalen gezamenlijk de temperatuur van het retourwater in de retourleiding naar de warmtepomp.
De lussen met de grootste waterdoorlaat hebben dus ook de meeste invloed op de temperatuur van de retourleiding.
Alle lussen hebben een bepaalde verhouding tot elkaar voor wat betreft de doorstroom van water.
Als je de hoeveelheid water dat er mag doorstromen voor één lus verandert, dan verandert ook deze verhouding met alle andere lussen tot elkaar!
Bij een goed waterzijdig ingeregeld systeem heb je een "evenwicht" tussen de vereiste ruimtetemperaturen in alle te verwarmen ruimten.
Voor de ene ruimte is dat misschien 20,5 graden Celsius, terwijl dat voor een andere ruimte misschien 18 graden Celsius kan zijn. Het is voor iedereen verschillend wat hij/zij prettig vindt.
Dit evenwicht moet gelden voor je gehele stooklijn.
Soms is het moeilijk om een goed evenwicht te bereiken, als de behaaglijkheid van je woning afhankelijk is van bijvoorbeeld zoninval in bepaalde ruimten of als er een koude oostenwind langs de woning blaast, die extra energie uit de woning trekt. Dit hangt onder andere ook weer af van de mate van isolatie van je woning.
Als dit evenwicht niet is bereikt, dan zal je stooklijn ook niet optimaal werken. Want sommige ruimten zullen misschien net niet de gewenste temperatuur bereiken en als je dan de stooklijn verhoogt, dan bestaat de kans dat andere ruimten weer te warm worden.

[Atomius]

piieter schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 15:25:
[...]

Alle lussen (groepen) hebben bij een goed waterzijdig ingeregeld systeem een zodanige flow, dat ze zoveel warmte afgeven aan de ruimte wat voor de ruimte vereist is.
Bij een geknepen lus wordt er meer weerstand in de lus gecreëerd, dus zal er minder water doorheen stromen en minder warmte worden afgegeven.
Een lus die niet geknepen wordt, zal meer water doorlaten en meer warmte afgeven.
Al deze lussen komen in de retourleiding weer bij elkaar en bepalen gezamenlijk de temperatuur van het retourwater in de retourleiding naar de warmtepomp.
De lussen met de grootste waterdoorlaat hebben dus ook de meeste invloed op de temperatuur van de retourleiding.
Alle lussen hebben een bepaalde verhouding tot elkaar voor wat betreft de doorstroom van water.
Als je de hoeveelheid water dat er mag doorstromen voor één lus verandert, dan verandert ook deze verhouding met alle andere lussen tot elkaar!
Bij een goed waterzijdig ingeregeld systeem heb je een "evenwicht" tussen de vereiste ruimtetemperaturen in alle te verwarmen ruimten.
Voor de ene ruimte is dat misschien 20,5 graden Celsius, terwijl dat voor een andere ruimte misschien 18 graden Celsius kan zijn. Het is voor iedereen verschillend wat hij/zij prettig vindt.
Dit evenwicht moet gelden voor je gehele stooklijn.
Soms is het moeilijk om een goed evenwicht te bereiken, als de behaaglijkheid van je woning afhankelijk is van bijvoorbeeld zoninval in bepaalde ruimten of als er een koude oostenwind langs de woning blaast, die extra energie uit de woning trekt. Dit hangt onder andere ook weer af van de mate van isolatie van je woning.
Als dit evenwicht niet is bereikt, dan zal je stooklijn ook niet optimaal werken. Want sommige ruimten zullen misschien net niet de gewenste temperatuur bereiken en als je dan de stooklijn verhoogt, dan bestaat de kans dat andere ruimten weer te warm worden.

Ok maar dan is het dus vooral een kwestie van "bereikt kamer X gewenste temperatuur Y".

En niet "is de retourtemp van verdieping 1 hetzelfde als verdieping BG"?

[piieter]

Atomius schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 16:00:
[...]

Ok maar dan is het dus vooral een kwestie van "bereikt kamer X gewenste temperatuur Y".

En niet "is de retourtemp van verdieping 1 hetzelfde als verdieping BG"?

Klopt! Maar het is soms een heel gedoe om het juiste evenwicht te vinden. Geduld is ook hierbij een schone zaak

[Rojado]

Een vraagje voor de experts 😉,

Als er 2,5 kW warmte door de WP afgegeven wordt zou dat bij twee verschillende delta T’s op meerdere manieren bereikt worden. Dit uitgaande van dezelfde Ta in beide weergegeven voorbeelden:

Delta T van 3 heeft dan een flow nodig van ongeveer 11,8 (11,8/60*4,2*3=2,5kW warmte)

Delta T van 5 heeft dan een flow nodig van ongeveer 7,1 (7,1/60*4,2*5=2,5 kW warmte)

Welke van de twee bovenstaande geeft de hoogste COP en welke geeft hoogste kWh verbruik?

[arnoldniessen]

Rojado schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 16:32:
Delta T van 3 heeft dan een flow nodig van ongeveer 11,8 (11,8/60*4,2*3=2,5kW warmte)
Delta T van 5 heeft dan een flow nodig van ongeveer 7,1 (7,1/60*4,2*5=2,5 kW warmte)

Welke van de twee bovenstaande geeft de hoogste COP en welke geeft hoogste kWh verbruik?

Dat hangt van je afgiftesysteem af. Bij een niet nageregeld systeem is een kleinere dT beter, want van 3 naar 5 moet LWT 1 omhoog en gaat RTW 1 omlaag om dezelfde afgifte te krijgen.

[GJA]

Pim57 schreef op vrijdag 17 oktober 2025 @ 21:44:
@mawashigeri
Je kunt de defrost ook helemaal vermijden door water over de verdamper heen te sproeien.

Ik heb dat in januari uitgeprobeerd en werkt super! Op het moment dat de verdamper begint dicht te vriezen heb ik de tuinslang gepakt en de verdamper in 30 seconden ijsvrij gemaakt. Met maximaal 10 liter leidingwater spoel je de hele verdamper schoon en duurt het weer 35~45 min tot de volgende defrost.
De wp blijft dan gewoon doorlopen.

Ik wil nog iets automatiseren voor dit proces. Zat te denken om botweg elke 30 minuten even te sproeien.

Nog geen haast gemaakt omdat ik geen last heb van de defrosts qua comfort. Ik heb alleen radiatoren.
Mijn enige motivatie is eigenlijk het energieverbruik omlaag brengen. Met 1 m3 leidingwater water kan ik 100+ defrosts vermijden.

Om hier in te duiken heb ik een leiding naar buiten gelegd met 5 sproeikopjes en een waterklep die via Homa Assistant aan te sturen is. De eerste resultaten waren wisselend. De waterstraal moet echt wel "body" hebben om genoeg energie over te brengen waarmee het ijs smelt. Een gieter met water gaf beter resultaat... Maar ja, om nu elke x naar buiten te lopen met een gieter....
Goed, tl/dr: leiding bevriest, sproeiers zijn niet optimaal want te kleine straaltjes, gieter werkt beter maar gaan we niet doen. #end

[Pascal P]

MrRobin schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 10:27:
Helaas, dat heb ik reeds eerder geprobeerd voor ik over ben gegaan op naregeling (zelfbouw) sinds een jaar. Het probleem is dat elke kamer op verschillende tijdstippen/perioden een ander warmteverlies kent. De ene kamer heeft meer ramen en dus invloed van de zon, de andere meer buitenmuren en dus meer invloed van de wind. Als de zon op de ramen staat wordt het warm genoeg zonder vloerverwarming, en met wind uit de "verkeerde' hoek koelt een andere kamer ineens te hard af. Waterzijdig inregelen moet je 1x goed instellen (dat had ik gedaan), maar dan moet ik dus in beide genoemde voorbeelden comfort inleveren door of onnodig te verwarmen (waardoor het té warm wordt), of wordt er niet genoeg verwarmd. LWT verhogen is dan niet echt een optie want dan wordt het (bijna) overal te warm of te koud. Als waterzijdig inregelen achteraf (via HA) instelbaar was geweest dan had dat inderdaad mijn voorkeur geweest maar dat kan voor zo ver ik weet niet.

Enige wat ik nog kan bedenken is om die 4/5 groepen op de bg te proberen waterzijdig in te regelen door ze erg te knijpen zodat de retour temperatuur van de wp niet ineens naar beneden schiet als ze open gaan (dus incl naregeling). Maar ik vraag me af of dat een werkbare oplossing is omdat je daarmee het afgiftevermogen van die groepen zwaar beperkt.

Het eerste waar ik dan aan denk....betere isolatie. Als je binnentemp. zo gevoelig is voor temp. en weerschommelingen lijkt me daar wel wat te doen. Hoe zit het met je isolatie?

[GJA]

Rojado schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 16:32:
Een vraagje voor de experts 😉,

Als er 2,5 kW warmte door de WP afgegeven wordt zou dat bij twee verschillende delta T’s op meerdere manieren bereikt worden. Dit uitgaande van dezelfde Ta in beide weergegeven voorbeelden:

Delta T van 3 heeft dan een flow nodig van ongeveer 11,8 (11,8/60*4,2*3=2,5kW warmte)

Delta T van 5 heeft dan een flow nodig van ongeveer 7,1 (7,1/60*4,2*5=2,5 kW warmte)

Welke van de twee bovenstaande geeft de hoogste COP en welke geeft hoogste kWh verbruik?

Toevallig vandaag met de DT bezig geweest; dit is het resultaat:
Rond 11:00 heb ik de dt van 4 naar 5 gezet. Om 11:20 heb ik de aanvoertemperatuur 1 graad hoger gezet (want daarmee is het afgegeven vermogen weer gelijk).



Ik denk dat de dt 4 een hogere COP geeft dan 5 maar in onze situatie kan de WP het niet bijbenen. Resultaat; hoge flow (max) en veel defrosts. Nu zie ik een lagere en stabielere flow en minder defrosts. Buitentemperatuur is ongeveer gelijk maar de luchtvochtigheid ligt wel 20% lager.

Ik denk dat ik bij temperaturen >4 graden de dt weer terugzet naar 4 of zelfs 3. Voor nu op 5.
Waarom kan de WP dit niet gewoon zelf bedenken?

[arnoldniessen]

GJA schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 18:47:
Om 11:20 heb ik de aanvoertemperatuur 1 graad hoger gezet (want daarmee is het afgegeven vermogen weer gelijk).

Niet helemaal, daarvoor had je awt 0.5 graad hoger moeten zetten.

GJA schreef op zaterdag 22 november 2025 @ 18:47:
Ik denk dat de dt 4 een hogere COP geeft dan 5 maar in onze situatie kan de WP het niet bijbenen.
Resultaat; hoge flow (max) en veel defrosts.

Hoe kom je tot die conclusie? In de grafiek zie je vooral verschil in temperatuur en vochtigheid tussen nacht en dag. Plus dat je Daikin herstart is en dat kan het gedrag ook beinvloeden.