Tolerantie. Veel mensen zullen zeggen dat dat iets is dat typisch Nederlands is. We waren één van de eerste landen ter wereld die het homohuwelijk toestonden, bijvoorbeeld. Maar wat is tolerantie nu precies? En zijn we de afgelopen jaren meer of minder tolerant geworden? Hoe tolerant moeten we zijn jegens intolerantie? En is tolerantie überhaupt wel dat waarnaar we moeten streven?
Velen zullen zeggen dat onze samenleving is gebaseerd op gelijkwaardigheid. Dat is zelfs verankerd in het eerste artikel van onze grondwet: "Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld." Maar tegelijkertijd zeggen velen - en dat zijn meestal juist die mensen die gelijkwaardigheid heel belangrijk vinden - dat Nederland een heel tolerant land is. Je vraagt je misschien af, wat is daaraan de tegenstelling? De tegenstrijdigheid zit hem in wat tolerantie eigenlijk betekent.
Volgens wikipedia: Tolerantie of verdraagzaamheid in een sociale, culturele of religieuze context gebruikte term die de mate aangeeft waarin afwijkend gedrag of leden van bepaalde groepen niet worden gediscrimineerd ondanks hun afwijkend en door de meerderheid verwerpelijk geachte gedrag (of afwijkende meningen). Tolerantie is afgeleid van het Latijnse tolerare dat verdragen, verduren, uithouden, betekent.
Je ziet al, je tolereert iets wat je eigenlijk niet gelijkwaardig vindt... Dus eigenlijk kan je nooit tegelijk gelijkwaardigheid en tolerantie hebben, want als je daadwerkelijk gelijkwaardigheid hebt bereikt, is tolerantie helemaal niet meer nodig.
Aan de andere kant is het natuurlijk ook niet te verwachten dat iedereen alles gelijkwaardig vindt. En in afwezigheid van oprechte gelijkwaardigheid, is tolerantie een acceptabel compromis. En gelukkig is Nederland heel tolerant. Toch?
Het is maar de vraag in hoeverre we daadwerkelijk tolerant zijn. Etnisch profileren bij de politie. Discriminatie bij sollicitatie. Virulente reaguursels op social media zodra iemand het woord "genderneutraal" durft te laten vallen. Het dehumaniseren van vluchtelingen door ze "illegalen" te noemen en door te spreken over een "vluchtelingentsunami". Verbaal en fysiek geweld tegen allerlei mensen die "anders" zijn: vrouwen die een hijab dragen, mannen die hand in hand lopen, etc. etc. etc., allemaal uitingen een van gebrek aan tolerantie dat zelfs zo ver gaat dat men overgaat tot (verbaal) geweld.
Iets wat mij recent weer aanzette om na te denken over tolerantie, was de "Ramadantournee" van Pegida. Op vijf locaties in Nederland wilden zij voor moskeeën een varken aan een spit op de barbecue gooien. In vier van de vijf steden is dat evenement door de gemeente verplaatst naar een andere locatie - waarop Pegida de demonstratie daar afgelaste. In de vijfde stad, Rotterdam, is de barbecue nota bene door burgemeester Ahmed Aboutaleb wel toegestaan. Uiteindelijk heeft Pegida zelf de actie afgeblazen, omdat er zich bij de moskee honderden vreedzame tegendemonstranten hadden verzameld.
Burgemeester Aboutaleb zei vervolgens dat het op dergelijke wijze onmogelijk maken van de varkensbarbecue getuigde van gebrek aan tolerantie... Maar is dat wel zo? Karl Popper stelde in 1945 namelijk de paradox van de tolerantie: als een samenleving onbegrensd tolerant is, dan zal hun tolerantie uiteindelijk worden misbruikt of vernietigd door intolerante mensen. Dus opdat een samenleving daadwerkelijk tolerant kan worden en blijven, dient de samenleving intolerant te zijn voor intolerantie.
Mijn stelling is dat Popper gelijk heeft. Tolerantie, als compromis voor onhaalbare gelijkwaardigheid, kan alleen bereikt worden, en gehandhaafd worden, als intolerantie niet getolereerd wordt. En over die stelling zou ik graag willen discussiëren.
Uiteraard is het refereren aan voorbeelden van tolerantie en intolerantie zeer welkom, want juist in de praktijk kan de stelling bewezen of tegengesproken worden. Maar het is niet de bedoeling om dan uitgebreid te gaan discussiëren over die voorbeelden! Tolerantie en intolerantie spelen namelijk een rol bij een heleboel gevoelige onderwerpen die snel kunnen ontsporen, en dat willen we hier niet. In deze discussie moeten we echt zien te proberen om een helicopterview te nemen, en aan de hand van voorbeelden discussiëren over (in)tolerantie, zonder te verzanden in discussies over die voorbeelden. Ik hoop dat ons dat gaat lukken!
Velen zullen zeggen dat onze samenleving is gebaseerd op gelijkwaardigheid. Dat is zelfs verankerd in het eerste artikel van onze grondwet: "Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld." Maar tegelijkertijd zeggen velen - en dat zijn meestal juist die mensen die gelijkwaardigheid heel belangrijk vinden - dat Nederland een heel tolerant land is. Je vraagt je misschien af, wat is daaraan de tegenstelling? De tegenstrijdigheid zit hem in wat tolerantie eigenlijk betekent.
Volgens wikipedia: Tolerantie of verdraagzaamheid in een sociale, culturele of religieuze context gebruikte term die de mate aangeeft waarin afwijkend gedrag of leden van bepaalde groepen niet worden gediscrimineerd ondanks hun afwijkend en door de meerderheid verwerpelijk geachte gedrag (of afwijkende meningen). Tolerantie is afgeleid van het Latijnse tolerare dat verdragen, verduren, uithouden, betekent.
Je ziet al, je tolereert iets wat je eigenlijk niet gelijkwaardig vindt... Dus eigenlijk kan je nooit tegelijk gelijkwaardigheid en tolerantie hebben, want als je daadwerkelijk gelijkwaardigheid hebt bereikt, is tolerantie helemaal niet meer nodig.
Aan de andere kant is het natuurlijk ook niet te verwachten dat iedereen alles gelijkwaardig vindt. En in afwezigheid van oprechte gelijkwaardigheid, is tolerantie een acceptabel compromis. En gelukkig is Nederland heel tolerant. Toch?
Het is maar de vraag in hoeverre we daadwerkelijk tolerant zijn. Etnisch profileren bij de politie. Discriminatie bij sollicitatie. Virulente reaguursels op social media zodra iemand het woord "genderneutraal" durft te laten vallen. Het dehumaniseren van vluchtelingen door ze "illegalen" te noemen en door te spreken over een "vluchtelingentsunami". Verbaal en fysiek geweld tegen allerlei mensen die "anders" zijn: vrouwen die een hijab dragen, mannen die hand in hand lopen, etc. etc. etc., allemaal uitingen een van gebrek aan tolerantie dat zelfs zo ver gaat dat men overgaat tot (verbaal) geweld.
Iets wat mij recent weer aanzette om na te denken over tolerantie, was de "Ramadantournee" van Pegida. Op vijf locaties in Nederland wilden zij voor moskeeën een varken aan een spit op de barbecue gooien. In vier van de vijf steden is dat evenement door de gemeente verplaatst naar een andere locatie - waarop Pegida de demonstratie daar afgelaste. In de vijfde stad, Rotterdam, is de barbecue nota bene door burgemeester Ahmed Aboutaleb wel toegestaan. Uiteindelijk heeft Pegida zelf de actie afgeblazen, omdat er zich bij de moskee honderden vreedzame tegendemonstranten hadden verzameld.
Burgemeester Aboutaleb zei vervolgens dat het op dergelijke wijze onmogelijk maken van de varkensbarbecue getuigde van gebrek aan tolerantie... Maar is dat wel zo? Karl Popper stelde in 1945 namelijk de paradox van de tolerantie: als een samenleving onbegrensd tolerant is, dan zal hun tolerantie uiteindelijk worden misbruikt of vernietigd door intolerante mensen. Dus opdat een samenleving daadwerkelijk tolerant kan worden en blijven, dient de samenleving intolerant te zijn voor intolerantie.
Mijn stelling is dat Popper gelijk heeft. Tolerantie, als compromis voor onhaalbare gelijkwaardigheid, kan alleen bereikt worden, en gehandhaafd worden, als intolerantie niet getolereerd wordt. En over die stelling zou ik graag willen discussiëren.
Uiteraard is het refereren aan voorbeelden van tolerantie en intolerantie zeer welkom, want juist in de praktijk kan de stelling bewezen of tegengesproken worden. Maar het is niet de bedoeling om dan uitgebreid te gaan discussiëren over die voorbeelden! Tolerantie en intolerantie spelen namelijk een rol bij een heleboel gevoelige onderwerpen die snel kunnen ontsporen, en dat willen we hier niet. In deze discussie moeten we echt zien te proberen om een helicopterview te nemen, en aan de hand van voorbeelden discussiëren over (in)tolerantie, zonder te verzanden in discussies over die voorbeelden. Ik hoop dat ons dat gaat lukken!
Het is alleen een echte hetze als het uit Hetzerath komt, anders is het gewoon sprankelende ophef.