Ah, modellen. Daar word ik als wiskundige normaalgesproken vrolijk van. Maar helaas was mijn vreugde van korte duur toen ik eigenlijk vooral stappenplannen met wat getalletjes vond. En dan vooral over de directe kosten van het basisinkomen minus de baten van het afschaffen van de huidige sociale voorzieningen en geen doorrekeningen over de economische effecten op lange termijn.
Maar goed, ik heb de eerste 4 PDFs op die pagina doorgelezen, en ik reageer hier op de eerste 2 (de 3e is een herhaling van een deel van de 2e en de 4e lijkt een variant van de 1e te zijn).
PDF 1 praat over 5 stappen. De eerste stap is het vervangen van de algemene heffingskorting door een universele maandelijkse uitkering. Bestaande uitkeringen worden met dit bedrag verlaagt, waardoor het netto vrijwel geen effect heeft. Stap 2 bestaat uit een universele uitkering voor mensen tussen de 18 en AOW van 380 Euro p/m, dus 270 bovenop stap 1 en dit kost 10 miljard. In deze schatting worden enkel de kosten voor uitkering aan mensen die nu niet werkend meegerekend, voor de werkenden wordt aangenomen dat dit inkomen een deel van hun salaris vervangt. Er wordt vervolgens niet gesproken over hoe dit in z'n werk zal gaan. Maar goed, 10 miljard. Dat wordt als volgt betaald:
Deze extra kosten (10 miljard euro) kunnen betaald worden uit een verdere verhoging van het hoge BTW tarief met 4 % punten: van 21 naar 25 %. Dit levert structureel 8 miljard € op, uit een forse verhoging van de ecotax ( nu 10 miljard per jaar) of uit een 4 % bezuiniging op de algemene staatsuitgaven van 260 miljard € of (deels) uit een verhoging van de inkomstenbelasting, met name door invoering van een 62% tarief voor inkomens boven de 80.000 € , of uit een combinatie van genoemde alternatieven (bij voorbeeld een ecotaxsverhoging plus een extra bezuiniging op de rijksbegroting ). Dit is een eerste orde benadering. Verhoging van de BTW wordt naar schatting in 70 % van de gevallen doorgegeven aan de consumenten en leidt dus tot een lagere koopkracht. In een tweede orde benadering moeten dit soort effecten worden meegenomen.
De opties zijn dus:
- BTW-hoog naar 25%
- Ecotax verdubbelen (Momenteel bestaat deze voor ~50% uit BPM en motorrijtuigbelasting, aldus de PDF)
- 62% schaal IB
- Bezuinigen, verder ongespecificeerd
Of een combinatie hiervan. De bovenste 3 maatregelen treffen werkenden direct. Mensen met een laag inkomen (waar niet-werkenden met basisinkomen onder gaan vallen) zullen relatief weinig uitgeven aan producten/diensten in het hoge BTW tarief. Ecotax bestaat nu voor een heel groot deel uit auto-belastingen en die verhogen raakt vooral werkenden. Een 62% schaal raakt topinkomens, dat zijn er relatief weinig, Jan Modaal blijft bespaard. De bezuinigingen zijn totaal niet gespecificeerd, dus die negeer ik maar even als optie. Zeker als je ziet hoe moeilijk het nu al is voor de politiek om te bezuinigen op uitgaven.
Stap 3, 4 en 5 vervangen geleidelijk meer van de bestaande uitkeringen door een steeds hoger wordend basisinkomen, dat uiteindelijk 900 Euro p/m zal bedragen. De conclusie:
Invoering van een volledig BI van 900 € maandelijks vergt ca. 30 miljard aan extra heffingen (dan wel extra bezuinigingen). Stap 1 is bijna kostenneutraal. Stap 2 kost 10 miljard en stap 3 kost 12 miljard. De vierde stap vergt 7,7 miljard en de vijfde 1,3 miljard €. In totaal 30 miljard. De uitvoering van de huidige sociale zekerheid kan worden afgeschaft. Dat scheelt 5 miljard. De schatkist zal minder huurtoeslag hoeven uit te keren. Dat scheelt nog ruim een miljard. In totaal is dus 24 miljard extra belastingheffing of extra bezuiniging nodig. Extra heffing kan gefinancierd worden door alle producten en diensten met 25 % te belasten ( gebeurt al in Denemarken en Zweden): opbrengst ca. 26 miljard € ( 18 +8) of door een ruime verdubbeling van de ecotax of ( deels) door invoering van een 62 % toptarief in de inkomstenbelasting en een nieuwe belasting op financiële transacties (Tobintaks à la wat Frankrijk voorstelt) of door 10 % te bezuinigen op de overige uitgaven van de Rijksoverheid.
Kortom financieel is de invoering van een volledig basisinkomen verantwoord. Of het wenselijk is een politieke vraag, die de Vereniging Basisinkomen al 20 jaar volmondig met ja beantwoordt.
Onder de streep is er dus blijkbaar 24 miljard nodig om het hele project te bekostigen, nadat de opbrengsten van het afschaffen van huidige uitkeringen zijn meegeteld. Die kosten zullen dus moeten worden gedragen door de werkzame populatie. Dat is zo'n 3000 Euro per werkend persoon per jaar. Bij sommige opties worden de kosten ook gedragen door niet-werkende mensen, zoals de BTW verhoging, maar juist bij deze opties lijkt mij de 900 Euro per maand erg krap om van te leven. Een verhoging van het lage tarief van 6% naar 25% is een gigantische koopkracht klap die vooral mensen met lage inkomens treft, gezien zijn vrijwel hun volledige inkomen in het lage BTW tarief spenderen.
De laatste zin van de conclusie spreekt de door de voorstanders hier op GoT gebruikte boodschap, dat het basisinkomen de boel dusdanig efficienter maakt dat het eigenlijk zichzelf betaalt, tegen. Het is financieel te verantwoorden (met deze simpele aannames, ik zou graag een doorrekening van de economische effecten op lange termijn zien), maar er moeten wel keuzes worden gemaakt. Keuzes die een deel van de bevolking flink wat geld gaan kosten.
PDF 2 komt met meer wilde plannen en minder concrete cijfers. De inkomstenbelasting wordt in z'n geheel afgeschaft en vervangen door een universeel BTW tarief van 40%, gecombineerd met grond(stoffen)-belasting, vermogensbelasting en verplichte teruggave van (een deel van) het basisinkomen bij winst uit beleggingen/dividend/enz... Daar komen nog andere vreemde plannen bij zoals het afschaffen van rente op leningen en spaargeld (huh?). Buiten het feit dat deze plannen volstrekt onmogelijk zijn voor een land in de Euro-zone, heeft een dergelijke hervorming van de economie dusdanig verstrekkende gevolgen dat je niet zomaar een simpel rekensommetje achterin je document kan zetten als "verantwoording" met de mededeling "kijk, met de huidige getallen klopt het precies".
Dus nee, ik ben niet onder de indruk van deze "modellen". Hoewel het eerste een op zich haalbaar plan presenteert, maakt het weldegelijk een keuze om de inkomensverdeling flink te herzien en is het dus niet een win-win-scenario. Daarnaast ontbreekt enige vorm van schatting over de lange termijn effecten. Het tweede verhaal is niet veel meer dan een opsomming van een aantal radicale ideeen zonder serieuze onderbouwing waarom het uberhaubt kan werken.
Ik sta open voor een rekenvoorbeeld dat de lange termijn mee neemt. En ik wacht nog steeds op getallen die de hier geldende opvatting dat niemand er fors op achteruit gaat met een basisinkomen daadwerkelijk ondersteunen.