Dit bericht bevat stukken die ik eerder schreef voor GoTAnoniem: 176005 schreef op zaterdag 13 mei 2006 @ 08:04:
Bij de introductie van de cd, dacht men dat de consument, direct over zou stappen naar de cd, vooral na de mooie reklame campagnes, helaas bleek dit niet het geval, de consument vondt in die tijd de Lp nog steeds mooier klinken dan de cd.
Misschien moet je - voor je naar fabeltjes verteld door andere personen - maar eens wat lezen en opzoeken over de beginjaren van de cd. Daar zijn genoeg boeken en artikels in tijdschriften over te vinden.
De compact disc werd vrijwel onmiddelijk na uitkomen enthousiast onthaald. De eerste jaren waren werd vooral klassieke muziek verspreid via cd omdat deze muziek vooral voordeel kon halen uit de zeer goede ruisvloer en dynamiek. In audiofiele kringen werd de compact disc vrijwel alom geprezen voor z'n ongeëvenaarde kwaliteit.
Spelers waren in die eerste jaren wel nog vrij duur en het "populaire" muziekaanbod heel beperkt zodat de cd niet direct z'n weg naar de gewone consument vond. Tot een bekende Engelse rockformatie hun nieuwste album op cd uitbracht... Dit album werd zeer goed ontvangen en ook andere artiesten & studios begonnen in te zien dat de compact disc niet alleen voorbehouden was voor audiofielen. Prijzen van spelers kelderden in een recordtempo en de rekken met cd's groeiden elke dag. Al in de tweede helft van de jaren 80 was duidelijk dat de dagen van vinyl geteld waren...
Ongeacht wat jij hebt horen vertellen, de compact disc is een van de snelst geaccepteerde standaarden in de muziekwereld. Je kunt gerust spreken van een ongeëvenaard succesnummer.
Vinyl leeft nu nog enerzijds als een niche markt voor audiofielen die hardnekkig blijven geloven in het medium, en DJ's waar vinyl in bepaalde situaties duidelijk praktische voordelen biedt tegenover cd (maar hoelang gaat dat nog duren?). Voor de rest zijn het mensen die vroeger een aanzienlijke platencollectie hebben aangelegd en deze nu nog steeds willen beluisteren. Maar ook andere archaïsche muziekmedia bestaan nu vandaag de dag nog steeds: de bekende muziekcassette is nog steeds niet verdwenen en menig persoon heeft nog wel een bandopnemer staan. Veel mensen hebben nu eenmaal nog veel muziek op die oudere media staan. Moeten ze die dan maar allemaal weggooien en opnieuw kopen op cd? Neen, en dus blijven ze bestaan...
Een grappig detail is dat heel wat audiopuristen tijdschriften die nu de cd de grond in boren wanneer vergeleken met vinyl, in die beginjaren de compact disc enthousiast onthaalden en bij wijze van spreken bereid waren hun platencollectie de grond in te stampen. Ongetwijfeld werden al deze schrijvers omgekocht door de cd-lobby of was hun gehoor toen nog niet zo verfijnd als nu... <sarcastisch>
Wat heeft men toen bij de platen-industrie gedaan, de opname-kwaliteit van de lp teruggeschroefd en de cd naar bovengesteld, waardoor het leek dat de cd mooier klonk.
Maar in werkelijkheid, klonk de cd harder en daarmee voller van dynamiek, maar dit laatste heeft niks met een betere kwaliteit te maken.
Waarom zouden ze? Cd was gewoon een instant-success. Het enige dat een rem was in de beginjaren was de prijs en de beschikbaarheid van populaire muziek. Vanzodra dat begon los te lopen was het hek van de dam.
En je gelooft toch zelf niet dat het handjevol studios dat in de beginjaren cd's kon uitgeven zomaar alle andere labels kon dwingen om hun kwaliteit omlaag te schroeven? Misschien dat de cd-versie in sommige gevallen een ietwat andere mastering kreeg, net zoals vandaag de dag de SACD vaak anders gemasterd is dan de cd. Maar dat was dan puur om het voordeel dat een cd kan bieden tegenover een plaat optimaal te benutten.
De cd-speler heeft een hogere ingangsgevoeligheid als een draaitafel, bij een stuk muziek van een lp, staat je volumeknop op ongeveer 12 uur, bij een cd op een kwart (9 uur), zou je de knop ook op 12 uur zetten bij cd-weergave, gaat het in 1 keer verschrikkelijk mis en wordt alles overstuurd, dat is de tekortkoming van de cd.
Je kan het muzieksignaal van een cd en een plaat niet 1:1 vergelijken. Natuurlijk is dat van de plaat veel kleiner en bovendien zwaar vervormd doordat er nog een RIAA-correctie uitgevoerd moet worden. Het is je voorversterker die al dit moet rechtzetten. Daar zit bij de 'phono'-ingang een extra voorversterker met RIAA-correctie. Deze versterkt het zwakke signaal van de platenspeler naar lijnniveau en de RIAA-correctie zorgt ervoor dat de frequentiekarakteristiek weer hersteld wordt.
Stel dat je een plaat hebt en een cd die beiden hetzelfde gemasterde signaal bevatten. Dan horen beiden op een goede voorversterker nagenoeg even luid af te spelen. Is dat niet het geval, dan kun je de pre-gain bijregelen (*als* je voorversterker dat ondersteunt).
Wel is het zo - zoals je blijkbaar zelf ook al gelezen had - dat tegenwoordig het toepassen van excessieve hoeveelheden compressie op cd schering en inslag is. Daardoor klinkt muziek automatisch luider dan natuurlijk. Dat is echter helemaal niet eigen aan de cd en kan net zo goed toegepast worden op plaat en cassette. Een bijzonder treurige ontwikkeling, want door de compressie gaat het hele dynamiekvoordeel van de cd verloren.
Mission heeft in die tijd een cd-speler op de markt gebracht, die een veel lagere uitgangsgevoeligheid had dan de andere merken cd-spelers, helaas verkocht deze cd-speler niet, omdat hij niet zo dynamisch zou klinken, terwijl deze speler uit een test, de mooiste prestatie's liet zien en horen, maar de consument, wildde het harde opgeblazen geluid van de bestaande cd-spelers.
Ik ken het model cd-speler niet, maar zouden de tegenvallende verkoopscijfers niet eerder toe te schrijven zijn aan a) het feit dat de speler ongetwijfeld veel duurder was dan 'normale' cd spelers, b) de gemiddelde consument het verschil waarschijnlijk niet eens hoort, c) Mission misschien wel naam heeft op luidsprekervlak, maar voor de rest een totale onbekende is in de cd-spelerwereld.
Welke normale consument geeft er nu een fortuin uit aan een cd-speler? De meeste mensen zijn al tevreden als er maar een deuntje uitkomt. Kijk naar het soort muziekinstallaties dat het best verkoopt. Vreemd genoeg zijn dat niet de astronomisch dure toestellen, maar de spotgoedkope ketens... Hoe kun je dan verwachten dat een niche-speler een verkoopssucces moet worden? Dat heeft niets met het feit van beter of slechter klinken te maken. Voor de cd er was zag je toch net hetzelfde bij de platenspelers en cassettedecks. De gemiddelde persoon kocht gewoon goedkope apparatuur omdat voor hem voldeed. Of zag jij toen Thorens of Linn spelers in elke huiskamer? Ik alleszins niet hoor.
Natuurlijk ga je geen verschillen horen met een redelijke simpele hifi-keten, laat je eens voorlichten bij een audio-speciaalzaak die ook draaitafels verkoopt, laat je onderwerpen aan een luistertest, 90% van de luisteraars wijzen de lp als grote winnaar aan,ook bij blindtesten.
Er zijn ook dubbelblinde luistertesten uitgevoerd waarin naar voren kwam dat het met verlies gecomprimeerde (en dan heb ik het over datacompressie - niet dynamische compressie) nummer beter klinkt dan het origineel. Een blinde luistertest zegt weinig over de kwaliteit van A of B. Een blinde luistertest kan in principe enkel betrouwbaar gebruikt worden om aan te tonen of er een verschil hoorbaar is of niet. Welke beter klinkt is subjectief en afhankelijk van de smaak van de persoon en bovendien erg makkelijk manipuleerbaar.
Overigens twijfel ik
heel sterk aan je 90%... Kun je dat even ergens zwart-op-wit laten zien, of is dat ook weer zoiets van "horen zeggen door de platenspelerverkoper"?
Ik draai nu al een hele tijd mee in het audio wereldtje, iedereen loopt maar te roepen dat cd zo mooi klinkt, ondertussen proberen ze de cd-speler zo te tweaken dat deze een meer warm en analoog geluid gaat geven, de fabriekanten doen er zelfs aan mee, he waarom zouden ze dat willen, analoog is toch minder als digitaal, vinyl was toch zeker niet beter als cd, of toch wel, we zullen het nooit weten
Wie is die "iedereen" die z'n cd-speler loopt te tweaken en welke fabrikanten doen er dan aan mee?
En hoe kun je nu spreken over analoog en digitaal klinken? Digitaal 'klinkt' als een verschrikkelijke boel ruis. Natuurlijk dat men de cd-speler 'analoog' wil laten klinken want aan het digitale signaal alleen heeft de luisteraar niets. Uit de DAC van de cd-speler komt net zo goed een analoog signaal als van het element van een platenspeler. En dat dat signaal van een cd-speler eruit zou zien als een een trappenhuis is ook een fabeltje. Bekijk het uitgangssignaal maar eens met een gevoelige oscilloscoop. Dat ziet er net zo 'analoog' uit als het signaal van je platenspeler.
het is allemaal persoonlijke smaak
Dat is de kern van de zaak. Of iemand nu een cd beter vindt klinken of een plaat, dat is een persoonlijke keuze en dat moet je respecteren. Maar beweren dat plaat & platenspeler technisch superieur zijn aan cd & cd-speler is natuurlijk blatante onzin...
Vergelijk het met een transistorversterker tegen een lampenversterker. Sommigen zweren bij de klank van de lampenversterker. Is deze daarom beter? Neen, de lampen introduceren een vervorming die erg aangenaam aanhoort, maar het blijft vervorming. Dus technisch gezien is de transistor beter (*), maar daarvoor klinkt deze niet noodzakelijk beter voor u.
*: Tegenwoordig is het mogelijk om lampenversterkers te bouwen die net zo'n neutrale klank hebben als dure transistoreindtrappen (maar dan ben je natuurlijk wel de warme klank kwijt), net zoals men transistor versterkers kan maken die de warme 'lampensound' namaken.
Meettechnisch is de compact disc alleszins op vrijwel alle vlakken superieur aan de klassieke vinylschijf.
Cd heeft een theoretische bandbreedte van 5 tot 20.000 Hz (hoger is onmogelijk door het Nyquist-theorema bij de 44.100 Hz sample rate). Optimaal is de bandbreedte van cd dus zeker niet. Alhoewel het menselijke oor in de meeste gevallen 20.000 Hz niet eens meer kan waarnemen is aangetoond dat het weergeven van (veel) hogere frequenties een positieve invloed kan hebben op de weergave van de lagere door harmonischen. Doet vinyl hier dan beter? Vinyl heeft in theorie een bandbreedte die dicht bij 0 Hz begint en doorgaat tot ongeveer 20.000 Hz. Afhankelijk van de perskwaliteit en de kwaliteit van het element kan deze bovengrens verschillen. Bij 45 toeren plaatjes is de 20.000 Hz heel wat makkelijker haalbaar dan bij de 33 toeren platen.
De ondergrens is vaak niet haalbaar door de massatraagheid (inertie) van het pickup-element. In de praktijk is slechts een benedengrens van 20-30 Hz haalbaar. Pas bij grote uitslagen die ontstaan door bijvoorbeeld een kromgetrokken vinylplaat worden de extreem lage frequenties gehaald. Maar deze zijn net ongewenst waardoor vaak een rumble-filter gebruikt wordt dat alle frequenties beneden de 30 Hz dempt. Dus qua bandbreedte kunnen we besluiten dat bij een goede platenspeler en cd-speler, beiden zo goed als evenwaardig zijn. Het weinige dat de vinyl aan hogere freqenties kan weergeven buiten het hoorbare spectrum is te weinig om van significante invloed te zijn en wordt door cd weer goedgemaakt door de weergave van het lage gedeelte.
De signaal-naar-ruisafstand (de S/N ratio) is een ander verhaal. Hoe groter de S/N-ratio hoe groter het dynamisch bereik van het medium. Cd scoort hier goed met een theoretische waarde van maar liefst 96 dB en in de praktijk zijn waarden van meer dan 90 dB eerder regel dan uitzondering. Dit zijn zeer goede cijfers. 33 Rpm vinyl daarentegen moet het doen met een magere 55-60 dB, tot uitzonderlijk in de buurt van 65-70 dB bij een extreem goede persing en uitmuntend loopwerk. Dit zijn niet meteen gegevens om over op te scheppen.
De kanaalscheiding van cd is dankzij de volledig onafhankelijke stereo-codering erg goed en in de praktijk vrijwel altijd boven de 90 dB (maximum theoretisch 96 dB). Bij vinyl daarentegen is er een grote wisselwerking tussen de stereospoelen van het pickup-element. Het is vrijwel onmogelijk om een signaal slechts op één kanaal weer te geven zonder dat dit het andere kanaal beïnvloedt. Vinyl scoort hier dan ook vreselijk slecht met slechts 25-35 dB kanaalscheiding.
Wat de ververvorming betreft scoort de compact disc weer goed met waardes kleiner dan 0.004%. Vinyl daarentegen haalt doorgaans slechts 0.2%. Gelukkig hoeft een hoge vervormingsfactor niet noodzakelijk betekenen dat iets slecht klinkt. Zie maar naar discussies over warm (vervormd) en neutraal (onvervormd) geluid. Meer vervorming wil natuurlijk niet zeggen dat het per definitie warmer klinkt, maar het menselijk oor is over het algemeen erg tolerant wat vervorming betreft. Meettechnisch scoort cd hier echter wel veel beter.
De gelijkloopfout is bij cd onmeetbaar klein dankzij de EFM-modulatie die gesynchroniseerd met de interne kristalklok een zeer stabiele gelijkloop garandeert. Bij een goede platenspeler is de gelijkloop met 0.03% of beter ook laag genoeg om geen hoorbare problemen te veroorzaken. Hier scoren beide media dus goed.
Cd is digitaal, wat zoals de meesten onder ons wel weten betekent dat het signaal niet traploos wordt opgeslagen, maar met minuscule niveauverschillen. De resolutie van de compact disc is 16 bit, wat betekent dat de slagbreedte 2^16 (=65.536) stappen bedraagt. Natuurlijk komen deze trapjes niet zomaar op je uitgangssignaal te staan. De digitaal-naar-analoog-omzetters gebruiken allerlei technieken om de stapjes weer om te zetten naar een vloeiende analoge golf. Dat lukt overigens erg goed, maar er is natuurlijk geen garantie dat deze geïnterpoleerde waarden de juiste zijn. Immers alle stapinformatie tussen twee stappen in is verloren gegaan tijdens het analoog-naar-digitaal omzetten in de studio. Vinyl daarentegen is analoog zodat het over oneindig veel stappen beschikt (traploos) en deze problematiek niet kent. Echter, het pickup-element heeft wel een beperkte gevoeligheid. Wat betekent dit juist? Stel even een theoretisch onbegrensd gevoelig pickupelement... Dit zou totaal onbruikbaar zijn omdat het als microfoon zou werken voor de omgevingsgeluiden. De minste trilling (door omgevingsgeluid bijvoorbeeld) zou opgenomen worden door het element. De beperkte gevoeligheid zorgt ervoor dat het element vrijwel geen last heeft van invloeden van buitenaf. Het nadeel is dan weer wel dat de oneindig fijne resolutie enkel op papier bestaat. Zeer kleine uitslagen zijn niet waarneembaar voor het element. In de praktijk komt de resolutie van een pickup-element slechts in de buurt van een 12 - 14 bits digitaal equivalent...
Als laatste kunnen we nog iets zeggen over de foutcorrectie. Een kras op een vinylplaat betekent onherroepelijk een artifact in het geluid welk gegarandeerd hoorbaar zal zijn als de kras groot genoeg is. Overigens verslijt een plaat ook langzaam bij elk gebruik. Cd aan de andere kant gebruikt een contactloze methode om data uit te lezen. De kwaliteit van het media wordt dus niet beïnvloed door het aantal malen dat het media afgespeeld is. Wanneer er onverhoopt een kras op de cd komt dan zal de foutcorrectie van de cd deze fout verliesvrij kunnen opvangen. Natuurlijk binnen bepaalde grenzen.
Kortom... Cd is superieur aan vinyl. Zeker meettechnisch. Welke van beiden beter klinkt in
uw oren is puur smaakgebonden.
Tegenwoordig zijn de cd's zo slecht opgenomen en zo overstuurd, omdat de consument dat mooi zou vinden, ga een cd een goed bekijken, maak wat samples, neem ook samples van wat oudere cd's en van cd's uit de beginperiode, trek je conclusie.
De masteringsproblematiek van tegenwoordig heeft niets te maken met het feit dat er digitaal gewerkt wordt of dat het medium cd is. Bij analoge signalen zijn limiters zelf nog makkelijker te implementeren. Dynamische compressie zoals tegenwoordig vaak toegepast is wat complexer, maar gaat evengoed analoog. Er zijn nog steeds studio's die het volledig dynamisch bereik van de cd exploiteren, maar helaas is bij populaire muziek schijnbaar enkel de luidheid dat het op de radio gespeeld kan worden nog van belang. Het medium is goed, maar de muziek erop wordt totaal verkracht tijdens het masteringsproces.
Populaire muziek op vinyl zou hetzelfde lot ondergaan als cd nooit had bestaan.