Opvallend hoe op een website waar de meesten wetenschappelijke paradigma's hebben en pro-techniek zijn er vrijwel niet over technologie wordt gesproken. Met name medische technologie.
Zoals altijd ga ik het liefst naar de grond van de discussie. Dus waarom lijden ouderen? Een van de redenen is dat we steeds ouder worden door steeds betere medicijne, behandelingen en medische technieken en technologie.
Dat betekent dat de periode van lijden langer wordt gemiddeld genomen. Medische know-how duwt mensen in een langer leven. Waarom?
Dat is een ander paradigma, namelijk een deels christelijke en deels evolutionaire houding, denk ik. We hebben enerzijds een instinct om te overleven. Maar ik vraag me af tot op welke leeftijd dat geacht wordt te blijven bestaan?
Evolutie
Ik denk hier aan de film waarin een oudere niet kan mee vluchten voor een gevaar en zegt 'laat me maar achter, redt de kinderen'.
Maar het zijn niet de ouderen die bepalen hoe de samenleving er uit ziet, althans, zij hebben doorgaans minder macht. En dit overlevingsinstinct in jongeren en volwassenen beïnvloed hun denken. En dus zullen zijn geneigd zijn om de doodswens van ouderen te ontkennen en afdoen als gebrek aan adequate zorg.
Christelijke Factor
De christelijke factor moet je niet onderschatten, want ongeacht of onze samenleving nu erg christelijk is of juist niet, de notie vanuit het historisch momentum, is dat het leven waardevol is omdat het gegeven werd door god. En het lichaam is ' een tempel van de Heer'. M.a.w. je hebt geen zelfbeschikkingsrecht, je lichaam is niet van jezelf en je bent hier op Aarde onder voorwaarden.
Dit religieuze idee kent men niet in andere religieuze tradities. Maar het christendom is altijd een belangrijke factor geweest in ons westerse denken. Onze grondhouding is dan ook nog vaak dat het leven geleefd moet worden en een natuurlijk einde moet hebben. Maar we vinden dieren doden, soms andere mensen doden, natuurlijk gedrag in meer of mindere mate.
Psychologische Antropologische Factor
Voor de westerse mens, vanuit geloof en traditie begint het leven bij geboorte en eindigt bij dood. Omdat er niets meer is, vooral voor de wetenschappelijke geest, moet je zo veel mogelijk leven halen uit dat ene stukje tijd. In oosterse tradities is er geen onderscheid tussen het Zelf en de Cosmos. Ondanks dat je sterft, blijf je doorgaan. Er bestaat geen Zelf zonder de Ander en er is geen bestaan zonder een achtergrond waartegen je bestaat, de cosmos en dus is alles één. Dat is troostrijk want je zult weer leven, in een andere vorm. De Chinees denkt van oudsher circulair, de westerling lineair.
Omdat wij hier bang zijn voor de dood, bouwen we een leven rond de ontkenning daarvan. Het mechanisme is erg simpel.
In vroeger tijden hadden we stammen met een leider. Dat was de sterkste kerel in de club. Die bepaalde of er oorlog gevoerd moest worden en als je stam won, simpel gezegd, dan was dat het bewijs voor zijn connectie met de goden die hem gunstig gezind waren.
En dus gingen we investeren in onze leider. Want als je in je leider investeert, dan krijg je een goddelijke gunst, manna. Je gaf hem goud, de beste vrouwen. Hoe rijker, hoe sterker en hoe onoverwinnelijker. De leider werd een onsterfelijkheidssymbool. Zijn macht werd uitgebeeld door rijkdom.
In ons leven doen we hetzelfde. We vergaren spullen om daarmee aan te geven dat we goddelijke ondersteuning hebben, vooral gericht om de leukste vrouw te charmeren. Het vergaren van goederen waar we ons kapot voor werken is dus gebaseerd op de angst voor de dood en door rijk te worden proberen we een nalatenschap op te bouwen waarin wij verder leven. Geld, aanzien, macht die kan worden overgedragen, kunstwerken. Het is niet raar dat rijke mensen bustes en schilderijen lieten maken van zichzelf.
Die angst voor de dood en de leegte die daarachter zit, het feit dat je na de dood je zenuwstelsel niet meer zult voelen, zorgde er voor dat religie enorme kansen kreeg om een overdrachtssymbool te worden. Een overdrachtssymbool is dat wat je over de drempel van de dood heen tilt naar een nieuw bestaan, bijvoorbeeld de hemel.
Er zijn ook andere, ik denk dat technologie een overdrachtssymbool is, net zoals politieke ideologie en bijzondere carrières, zoals die van Nobelprijs winnaars en hoog gewaardeerde academici.
Tweakers hebben een voorliefde voor technologie omdat het een mooie combinatie is van overdrachtssymboliek. Je hebt techniek die je kunt kopen, waar je dus bewijst dat je jezelf kunt onderhouden en sexy wordt in de ogen van vrouwen en je hebt een vertrouwen in technologie omdat het je langer in leven houden kan en de toegevoegde bonus van hoe techniek en de wetenschap waaruit die voortkomt, het leven aangenamer en makkelijker maken.
Techniek maakt dus de held, de leider mogelijk in je eigen leven.
Vanuit dit perspectief hebben we moeite met deze vorm van zelfbeschikking omdat het indruist tegen diep liggende opvattingen over de finaliteit van het leven. Wie dood wil maakt dat we ons ongemakkelijk voelen, want het is een afwijzing van het leven en daarmee van de overdrachtssymbolen. De medicus zal dus zeggen '...maar we kunnen nog zo veel doen.. er zijn nog behandelingen...' Daarmee staat de medicus op een heel materialistische visie, namelijk dat het lichaam een soort bio-machine is die gerepareerd kan worden en heeft de medicus moeite met de spirituele kant van de doodswens, dat het leven genoeg ervaringen heeft geboden. De medicus is de waakhond van het zenuwstelsel en meent dat ervaren van de wereld door moet gaan.
Op die manier komen medische techniek en paradigmatische opvattingen bij elkaar, versterken elkaar totdat je de situatie krijgt dat euthanasie een zaak wordt van politiek, het OM en of en in welke mate het cultureel gesanctioneerd wordt.
Ethiek en Filosofie
En dus rijst de vraag wat wetenschap brengt door als overdrachtssymbool zo belangrijk te zijn in ons leven. Het stimuleert medische kennis en technologie. En terwijl onze technische en fundamentele kennis van de natuur en onze biologie toeneemt, blijft de ethische ontwikkeling achter.
De vraag waar we hier dus mee worstelen is op welke ethische grond je een mens moet laten toestaan het leven te beëindigen. De filosofische vraag is hoe het zelfbeschikkingsrecht van een individu zich verhoudt tot de zienswijze van het collectief.
Mag, en in welke mate mag de politiek zich met ons lot als mens bemoeien? Is het goed dat een overheid beperkingen oplegt aan het individu? Welke mate mag onze cultuur bepalen wat de voorwaarden zijn waaronder we (doorgaan met) leven?
De christelijke partijen vertegenwoordigen de oude traditionele stem van het religieuze overdrachtssymbool. Het is een stem van waarden, dus wat nastrevenswaardig is. Atheïstische visies hanteren wetenschappelijk-technologische waarden. Een christen stelt dat god's wil bepalend moet zijn en de atheist dat medische techniek kan bepalen hoe lang een mens leeft.
En Dan?
Geen van beide zijn beter dan de ander. Wat zal de beste balans zijn tussen collectivisme en individualisme? Ik denk dat het antwoord voort moet komen uit hoe ieder van ons persoonlijk om gaat met ons onvermijdelijke levenseinde.
We vullen ons leven met techniek en materialisme in een futiele poging dat ons leven waarde had op het moment van sterven. Dat we er toe deden. Maar gadgets geven je leven geen waarde. Als iets waarde geeft zijn het relaties. Om die reden doen mensen massaal aan sociale media.
Sociale media bieden een heel materialistische optie, namelijk het houdt bij hoeveel vrienden je hebt, waardoor je in waarde zou stijgen en het is een platform waarop je jezelf tentoonstelt, zoals een koning vroeger zichzelf liet zien omgeven door zijn rijkdom. Sociale media beiden een concurrentieplatform voor sociale status en rangorde en kun je beschouwen als een soort troon in je eigen zaal, per account, waar andere zich aan kunnen vergapen.
Als je bang bent voor de dood, dan is het leven ondragelijk. En dus ontken je het, je houdt je bezig met bezig zijn en in onze cultuur biedt materialistische wetenschap en technische know-how de ideale 'drug'.
Het is juist die wetenschappelijke visie die bijdraagt aan die angst. Het sluit god niet uit maar kan niet bewijzen dat er zoiets is. Het is niet spiritueel want materie is dood, is niet met leven geanimeerd. Wij mensen leven, maar we snappen niet wat reflectief zelf-bewustzijn is. Het biedt geen antwoord op existentiële vragen. Het maakt het leven niet gelukkiger, al helpt het wel om via techniek producten te maken die je helpen de angst voor de dood te verjagen.
De vraag is dus wat je geholpen bent met kritiekloze acceptatie van wetenschappelijke paradigma's. En zijn er andere manieren om met de angst voor de dood om te gaan? Oosterse tradities bieden die.
Als je het 'probleem' van euthanasie wilt oplossen moet je je bewust zijn van de achtergronden. En je moet bij jezelf te rade gaan of dood zo erg is en tot een visie komen. Dat kan wetenschappelijk, door te stellen dat als je sterft je lichaam afbreekt to die kleine delen, die dan als as wordt uitgestrooid of als je begraven wordt, opgenomen worden door dieren en planten, die zo gevoed worden en waarin jij na je dood een rol speelt in de cyclus van leven en dood.
Je kunt geloven in een hemel of een bestaan na de dood in een andere dimensie. Het leven zal in die zin per definitie een mysterie blijven en dus is elke beschouwing of die nu spiritueel is of materialistisch slechts een metafoor voor dat kritieke punt in zelfreflectie waar je beseft dat je het nooit zult weten.
Uiteindelijk kom je uit bij de meest logische en spiritueel bevredigende oplossing. Dat we allemaal zelf zullen moeten mogen bepalen wanneer overdrachtssymbolen geen toegevoegde, angst-reducerende werking meer hebben. En iedereen die daar een morele opvatting over heeft vanuit spiritualiteit, religie of wetenschappelijk nihilisme en reductionisme moet beseffen dat die zienswijze nooit met kracht van toepassing gemaakt kan worden op een ander.
Om die reden denk ik dat de politiek geen morele opvatting mag hebben over deze zaak, niet vanuit religie of wetenschap en ook niet vanuit demografische politiek. Er kunnen burgerorganisaties zijn die mensen helpen met sterven op een waardige manier.
De politiek kan alleen toezien dat procedures nageleefd worden. Dus de kwaliteit van een Drion pil moet goed zijn. Maar of, hoe, wanneer en waarom iemand wil sterven daar kan de overheid geen rol spelen, want de overheid is een orgaan dat bij de gratie van ons aller wil bestaat om te komen tot een soepel functionerende samenleving maar kan geen eindoordeel hebben over zelfbeschikkingsrecht. Simpelweg omdat de overheid geen moralistische of waarde-verdedigende rol kan spelen op basis van een specifieke visie, dus medisch-technologisch of spiritueel of religieus.
Een arts die zich met deze zaken bezig houdt dient ook geen vertegenwoordiger te zijn van een paradigma. Zijn medische ethiek is gekoppeld aan een eenzijdig paradigma gebaseerd op wetenschappelijk materialisme en religieus-culturele historische invloeden. Aangezien zijn paradigma niet beter of slechter is dan een religieus of spirituele visie, zou hij de mens die hij behandeld niet mogen beïnvloeden. En zeker niet omdat hij een overdrachtssymbool hanteert om zijn eigen doodsangst te onderdrukken.
Artsen die dus moeite hebben met euthanasie zijn wat mij betreft geen probleem, zij maken de keuze om het niet te doen. Maar zolang er anderen zijn die dat wel kunnen, vanuit welke levensvisie dan ook, is er geen probleem.