Toespraak Klaas Knot:
Klaas Knot: ‘Corona kan tot nieuwe eurocrisis leiden’Europa loopt door de coronacrisis het risico opnieuw in een eurocrisis te belanden als niet snel een oplossing wordt gevonden voor de scheefgroei in de muntunie. Daarvoor moeten landen bereid zijn autonomie in te leveren en hun economieën meer op elkaar af te stemmen.
Knot zette in zijn lezing uiteen dat Nederland, als relatief sterke economie, dankzij de gemeenschappelijke wisselkoers fors geprofiteerd heeft van de muntunie, meer dan landen met zwakkere economieën. Dat was al zo voor de eurocrisis van 2011, en is daarna niet anders geworden. Nu de wereld en daarmee ook Europa opnieuw door een crisis geraakt wordt, bestaat de kans dat de landen binnen de euro verder uit elkaar gedreven worden. Ook ziet hij een vorm van scheefgroei binnen landen: bedrijven profiteren meer dan huishoudens van de interne markt (en vrijhandel in zijn algemeenheid) en de euro.
DNB-baas Knot: zonder verdere integratie is euro op termijn onhoudbaarKnot die vanavond de HJ Schoo-lezing gaf, vreest dat "gewone mensen" die prijs zullen betalen. Een belangrijke boodschap van Knot aan de politiek is zorgen dat het draagvlak voor verdere Europese integratie toeneemt. Hij schetst de voordelen van de interne markt voor Nederland, maar ziet ook dat die ongelijk verdeeld worden.
"De baten van de interne markt voor Nederland zijn eerder becijferd op een bedrag tussen de 6000 en 10.000 euro per huishouden per jaar", aldus Knot. Als je daar de Nederlandse betalingen aan de EU-begroting van aftrekt, blijft het ruim positief. "In Nederland verdienen we een flink belegde boterham dankzij de Europese interne markt."
Maar het is met name het Nederlandse bedrijfsleven dat sterk geprofiteerd heeft van vrijhandel, van de interne markt en van de euro. Dat geldt minder voor de werkenden en dat is volgens Knot een probleem. "Als een groot deel van hen 'Europa' vooral als een ondernemersfeestje gaat beschouwen waarvan zij de voordelen maar beperkt in de eigen portemonnee terugzien, dan gaat dat het draagvlak voor het Europese project ondermijnen."
Tegelijkertijd moeten sterke landen zoals Nederland zorgen dat huishoudens meer te besteden hebben. "Dat is niet alleen voor die huishoudens prettig, maar zorgt er ook voor dat de sterkere landen meer gaan importeren."
Het probleem is dit natuurlijk haaks staat op de Nederlandse houding ten opzichte van Europa en de houding ten opzichte van de besteedbare inkomens. Onder druk van het populisme neemt Nederland een confronterende houding ten opzichte van Europa en neemt hierin de bekende duale houding aan, Eurosceptisch voor binnenlandse consumptie, maar achter de schermen toch nog bereid tot compromis. Maar ook binnen de EU weet men dat de interne scepsis uiteindelijk zich zal kunnen gaan vertalen in beleid.
Aan de andere kant zorgen de scheefgroei tussen ondernemers en inkomens ervoor dat Nederlanders persoonlijk ook minder merken van de voordelen van de euro. Zo kweek je ook het klimaat waarin euroscepsis kan ontstaan.
De houding van het bedrijfsleven is hierin nog het meest verbazingwekkend, ze hebben het meest te winnen bij de huidige situatie, maar alliëren zich politiek gezien met partijen die het risico op een crisis juist willen vergroten. Hetzelfde geld met de lonen en flexibilisering van de arbeidsmarkt, ze nemen zelf hier alle ruimte die men krijgt, maar kijken niet wat de lange termijn gevolgen zijn op politiek en maatschappelijk gebied.
D.w.z. ondernemers verlangen politieke en maatschappelijke stabiliteit, maar in het algemeen (!) nemen ze hierin niet hun eigen verantwoordelijkheid.
Qua beleid voor de Euro, de premisse van Knot is feitelijk correct, een muntunie verlangt integratie en politieke vertegenwoordiging. Ik ben van mening dat het probleem verkeerd wordt uitgelegd, d.w.z. veel van de discussie over Europa en de euro vind plaatst onder de verkeerd gebleken geopolitieke gedachte zoals die eind jaren 90 golde D.w.z. er zijn geen geopolitieke bedreigingen meer, de wereld is 1 groot level-playing field waarin handel plaats vind zonder geopolitieke afhankelijkheden en bedreigingen. Zonder geopolitieke afhankelijkheden en bedreigingen heb je minder noodzaak aan (geo)politieke en economische integratie.
Uiteindelijk is dat gehele wereldbeeld doorgeprikt, de wereld is geen level-playing field by default en geopolitieke krachten staan altijd klaar om kleinere spelers tegen uit elkaar te spelen en te onderwerpen aan hun macht.
Met anderen woorden: soevereiniteit bestaan niet voor kleine tot middelgrote landen in de wereld. Op geopolitiek vlak, op economisch vlak en op militair vlak zullen kleine landen bijna altijd het onderspit delven tegen grootmachten of kleinere partijen die zich hebben georganiseerd als grootmacht.
M.a.w. als Nederland uit de EU stapt en net zoals het VK soeverein een handelsdeal wil sluiten met de VS of China, dan kunnen die partijen eenzijdig hun voorwaarden opleggen en daar bijvoorbeeld ook geopolitieke consequenties aan verbinden. Het alternatief is geen handelsdeal, waarbij het nadeel eenzijdig is.
Mijn in deze: de discussie moet altijd worden gevoerd in het licht van wat er gebeurd als alternatief. In het huidige geo-politieke landschap kunnen we de problemen maar beter binnen Europa oplossen, omdat we daar ten minste toe in staat zijn als we willen. De geo-politieke buitenwereld (China en VS) kunnen we niet of nauwelijks beïnvloeden.