Autoritaire politiek: actualiteit, werking en achtergronden

[defiant]

Autoritaire politiek: actualiteit, werking en achtergronden

Inleiding

Antidemocratische autoritaire politiek en gedrag is wereldwijd in opkomst, politieke partijen en bewegingen met autoritaire kenmerken winnen sinds begin deze eeuw wereldwijd gestaag aan terrein. Ook in Nederland is dit het geval. In dit topic willen we dit fenomeen bespreken om vooral ook de werking ervan te begrijpen en te doorgronden.

Definitie

Autoritaire politiek is de tegenpool van de liberale democratische rechtstaat. De liberale democratische rechtstaat heeft na de 2e wereldoorlog in veel westerse landen model heeft gestaan voor hun regeringsvorm. Hieronder staan de definities van beiden tegenover elkaar:

Democratische rechtstaat

ProDemos geeft de volgende kenmerken van een democratische rechtstaat:

• Er is een volksvertegenwoordiging, rechtstreeks door de burgers gekozen. Hieruit wordt onze regering samengesteld. Hierop heeft de burger dus indirect ook invloed.
• Er zijn vrije, eerlijke verkiezingen waarin het stemgeheim, de anonimiteit van de kiezer, is gewaarborgd.
• Kent scheiding van machten. De wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht houden elkaar in balans. Zo wordt voorkomen dat teveel macht in handen van een kleine groep mensen terecht komt.
• Streeft naar politieke gelijkheid voor iedereen, met gelijker rechten maar ook plichten. In de praktijk is dit een uitdaging maar het lukt een democratie beter dan andere regeringsvormen.
• Is verankerd in een democratisch opgestelde grondwet. Iedereen moet die naleven, ook de overheid zelf. Zo wordt willekeur en het recht van de sterkste voorkomen.
• De vrijheid van burgers wordt beschermd. Vrijheid van meningsuiting is alleen begrenst door het recht. Een overheid zelf mag de vrijheid van meningsuiting op geen enkele wijze beperken anders dn via het recht.
• Er is een maatschappelijk middenveld met belangenorganisaties als bonden, verenigingen en ngo's
• Er zijn vrije media die burgers onafhankelijk over politieke en maatschappelijke thema's informeren

Zie ook verder dit topic over democratie: Democratie: werking, deelname en uitdagingen

Autoritaire politieke inrichting

• De afwezigheid van een representatieve regering. Indien er verkiezingen zijn, gaan die vaak gepaard met fraude, manipulatie, geweld en uitsluiting van groepen kiezers
• Zwakke en instabiele politieke instituties waarbij macht vaak in handen valt bij politieke leiders en elite. Hierdoor wordt willekeur en ongelijkheid in de hand gewerkt.
• Een ingeperkte mogelijkheid voor politieke participatie, waarbij geen zekerheid bestaat dat de stem van burgers gehoord zal worden.
• Te weinig inperking van de uitvoerende macht door gebrek aan onafhankelijkheid bij de controlerende macht (parlement) en bij de rechtspraak.
• Een beperkte oppositie die onder druk staat door bedreigingen en geweld en die maar beperkte toegang heeft tot het verkiezingsproces.
• Media zijn beperkt en gecontroleerd door de regering. Ondergeschikt gemaakt aan deze politieke controle kunnen media alleen datgene publiceren dat niet gesanctioneerd is door de staat

Autoritarisme wiki

Autoritaire regimes

Soorten autoritaire regimes

Hoewel autoritaire regimes veel eigenschappen delen in hoe ze de democratische rechtstaat kunnen ondermijnen, zijn de ideologische eigenschappen vaak wel verschillend. Bekende voorbeelden uit de geschiedenis en heden zijn o.a.:

• Fascisme in Italië: nationalistisch militair regime
• Nazi regime in Duitsland: fascisme gecombineerd met racisme
• Communisme in de Sovjet-Unie: dominantie en alleenheerschappij van de staatsideologie
• Monarchisme in Saudi-Arabië: alleenheerschappij van de adel.
• Religieus regime in Iran: alleenheerschappij van religieuze leiders.

Er zijn uiteraard meer voorbeelden en verschillen.

Verschil autoritaire en totalitaire regimes

Een Autoritair bewind kan verder doorslaan naar een nog extremere vorm, dat van een totalitair bewind. Een totalitair bewind verschilt van een autoritair bewind in het volgende:

Autoritarisme

• Onder autoritarisme heeft een leider of een groep leiders op basis persoonlijke kwaliteiten de macht van de overheid veroverd.
• Zo kan een en autoritair regime vallen met de dood van een leider.
• Autoritaire regimes hebben nog democratische instellingen, zij het dat ze vaak niet meer dan een decoratieve rol.
• Oppositie wordt nog getolereerd, zolang niet bedreigend voor het regiem.

Totalitarisme

• Totalitarisme is meer gebaseerd op ideologie.
• Een totalitair regiem kan alleen vallen doordat haar bestuursstructuur omvalt of door een militaire interventie van derde partij.
• Bij een totalitair regiem vallen democratische instellingen geheel weg.
• Oppositie verdwijnt volledig. een 1 partij stelsel blijft over.

Van belang is te zien dat totalitarisme een doorontwikkeling is van autoritarisme. We moeten ons hierbij niet verliezen in de discussie of regiem X label Y krijgt. Zelfs een regiem als het Wo-II Nazisme in Duitsland kwalificeert volgens sommige onderzoekers niet volledig voor "totalitair" omdat de bureaucratie uiteindelijk ineffectief was en de overheid verviel in terreur. Ook het Wo-II fascistisch Italië was niet volledig totalitair omdat de fascistische partij compromissen sloot tussen monarchie, kerk, leger en staat.

Van belang is te zien dat een autoritair bewind zich kan doorontwikkelen in de richting van een totalitair bewind. Het bewind raakt dan nog verder verwijderd van de democratische staatsvorm. Vanuit deze optiek kunnen we autoritarisme beschouwen als een tussenvorm tussen democratie en totalitarisme.

historiek.net

Werking en opkomst

Er werd lang gedacht dat liberale democratische rechtstaat het einde van de geschiedenis zou zijn, niet zozeer vrij van conflict, problemen of rampen, maar de kern van het systeem zou overeind blijven. Autoritaire politiek boekt sinds begin deze eeuw echter juist grote successen, de werking van de ondermijning van de liberale democratische rechtstaat is dus van belang.

Belangrijk om te beseffen is dat in een liberale democratische rechtstaat autoritair politiek verschilt van religieuze/monarchistische landen die al heel lang zwakke instituties hebben. Daar heb je voorbeelden van staatsgrepen en gewelddadige machtsovernames, dit geeft vaak het verkeerde beeld. Autoritaire regimes komen in democratieën vaak aan de macht met significante directe en indirecte steun van belangrijke facties in de samenleving en een gedeelte van de bevolking.

Draaiboek voor het ontmantelen van een democratie

Politisering van onafhankelijke instellingen
Alle democratieën hebben functies die onafhankelijk opereren van partijdige politieke actoren, van wetshandhaving tot centrale banken. Autoritaire groepen vallen deze aan en proberen die instellingen te veroveren.

Het verspreiden van desinformatie
Veel politici liegen, maar autoritaire politici verspreiden en versterken leugens opzettelijk en met grote overgave en meedogenloze efficiëntie.

Het corrumperen van de uitvoerende macht
Autoritaire projecten kunnen niet slagen zonder de medewerking of instemming van de wetgevers, rechtbanken en andere instellingen.

Onderdrukking van de oppositie
Sterke democratieën hebben sterke tegenstanders en een onafhankelijke pers. Autoritaire politici proberen die bronnen van afwijkende meningen het zwijgen op te leggen.

Onderdrukken en haatzaaien tegen minderheden
Veel autoritaire politici vallen opzettelijk kwetsbare groepen aan, zaaien verdeeldheid en proberen de meerderheid tegen minderheden te laten keren.

Corrupte verkiezingen
Autoritaire politici proberen de verkiezingen in hun voordeel te laten verlopen door stemmen te onderdrukken, resultaten te manipuleren of zelfs de gehele verkiezing omver te werpen.

Het stoken met geweld
De meeste autocraten kijken opzettelijk de andere kant op van politiek geweld. Velen stoken met geweld actief om angst, verdeeldheid en gevoelens van onzekerheid op te wekken.

protectdemocracy.org

De media

Sinds op opkomst van massa media zoals bioscoop en radio begin vorige eeuw, was het altijd al een belangrijk middel voor het verspreiden van autoritaire politiek, maar de middelen zijn met de opkomst van televisie en later het internet zijn de mogelijkheden alleen maar toegenomen. Het is dan ook de belangrijkste eerste ingang waarin het proces wordt gestart.

Veel van de autoritaire tactieken zijn bewust gebaseerd op hypocrisie en tegenstrijdigheid, men komt vaak aan de macht met een claim op vrijheid, om deze later af te schaffen.

Kenmerkend is dat deze bewegingen vooral voet aan de grond krijgen door het gebrek aan een gelijk speelveld, wat ook kenmerkend is voor de ideologie zelf, d.w.z als weinig tot geen regels zijn geld het recht van de sterkste.

De journalistiek

Enkele voorbeelden van hypocrisie/tegenstrijdig gedrag richting de journalistiek:

• De journalistiek continue aanvallen en beschuldigen van partijdigheid. Maar daarnaast zelf wel media produceren die juist zeer partijdig is en niet onafhankelijk.
• Een beroep doen op de ruimste interpretatie van de vrijheid van meningsuiting. Maar zodra men macht heeft wordt de vrijheid van meningsuiting juist hard aangepakt.
• Democratische politici en pers continue bekritiseren, maar zelf bijna nooit kritiek dulden door zelf alleen partijdige media op te zoeken.

Zie verder: Journalistiek en politiek: actualiteiten en achtergronden

Internet en sociale media

De belangrijkste middelen zijn een breed scala aan drogredenen tot aan propaganda technieken die het debat online doen kantelen. In combinatie met weinig tot ongemodereerde algoritmische social media winnen dit soort tactieken vaak standaard. Drogredenen en propaganda technieken zijn geen onschuldige middelen van mensen die moeite hebben met discussiëren, het zijn bewust middelen met een duidelijk effect, anders zou men het ook niet doen.

Zie verder: Desinformatie en misinformatie: dreiging en aanpak.

Menselijk gedrag

Autoritaire politiek zou niet mogelijk zijn als mensen er niet vatbaar voor zijn. Autoritaire politici zijn goed in het activeren en in stand houden van zowel communicatie en omstandigheden waarin autoritaire gedragskenmerken in mensen zelf worden geactiveerd.

Een belangrijk eigenschap hierin is de eigenschap van mensen om te denken in groepen, met name de eigen groep versus anderen. Autoritaire politici versterken dit en buiten het uit.

Zie verder: Sociale psychologie: de rol van menselijk groepsgedrag

Internationale netwerken

Er zijn voldoende indicaties om aan te nemen dat autoritaire politici onderling kennis met elkaar uitwisselen. Zo is bekend van de Amerikaanse Heritage Foundation dat ze druk doende is geweest o de EU landen te beïnvloeden. In Nederland wordt volstaan met een interview op TV, maar ook heeft uitwisseling plaatsgevonden met right-wing lobby groepen (Brussel, Polen).

In twee verschillende landen hebben we in 2025 twee populistische partijen met autocratische kenmerken uit een regering zien stappen. Dit is heel opmerkelijk en kan duiden op een internationaal draaiboek. Kan je als autocraat niet meer meegaan in de richting van de democratische regering waar je deel van uit maakt, dan stap je vroegtijdig uit. Zowel in Nederland (PVV, juni 2025) als in Noorwegen (Centre Party, januari 2025) zijn partijen vroegtijdig uit kabinetten gestapt zodra het regeringsbeleid geen electoraal voordeel meer bood. Dit versterkt ook de indruk dat autocratische partijen coalitiepolitiek niet als inzet zien.

Een laatste indicatie is hoe far right demonstraties in UK en Nederland directe connecties lijken te hebben met bewegingen in de VS. Beïnvloeding van meerdere landen tegelijk vanuit een gemeenschappelijke invloedssfeer.

Zie verder: Hybride oorlog in Europa - Bescherming van onze democratie

Voorkomen en preventie van autoritaire politiek

Timothy Snyder heeft onderzoek gedaan naar totalitaire regimes en lessen opgeschreven ter voorkoming van een autoritair regime, enkele voorbeelden:

Gehoorzaam niet bij voorbaat.
Een groot deel van de macht aan autoritaire regimes wordt vrijwillig weggegeven. Individuen en groepen denken vooruit over wat een repressievere regering zal willen, en beginnen ze dat vervolgens te doen zonder dat hen daarom gevraagd wordt. Je hebt dit al gedaan, nietwaar? Stop daarmee. Anticiperende gehoorzaamheid leert autoriteiten wat mogelijk is en versnelt onvrijheid.

Verdedig een instelling.
Volg de rechtbanken of de media, of een rechtbank of een krant. Spreek niet over “onze instellingen” tenzij je ze je eigen maakt door namens hen op te treden. Instellingen beschermen zichzelf niet. Ze vallen als dominostenen om, tenzij ze vanaf het begin worden verdedigd.

Behoud de beroepsethiek.
Wanneer de leiders van de staat een negatief voorbeeld geven, worden professionele verplichtingen om rechtvaardig te handelen veel belangrijker. Het is moeilijk om een rechtsstaat te breken zonder advocaten, en het is moeilijk om showprocessen te houden zonder rechters.

Let bij het luisteren naar politici op bepaalde woorden.
Let op het uitgebreide gebruik van ‘terrorisme’ en ‘extremisme’. Wees alert op de begrippen zoals ‘uitzondering’ en ‘noodsituatie’. Wees alert op het verraderlijke gebruik van patriottische woordgebruik.

Blijf kalm wanneer het ondenkbare gebeurt
Wanneer er een terroristische aanslag plaatsvindt, bedenk dan dat alle autoritaire leiders te allen tijde op dergelijke gebeurtenissen wachten of deze plannen om hun macht te consolideren. Denk aan de brand in de Rijksdag. Een plotselinge ramp die het einde van het machtsevenwicht, het einde van oppositiepartijen, enzovoort vereist, is de oudste truc uit het boekje van o.a. Hitler. Trap er niet in.

Belemmer de eenpartijstaat.
De partijen die de macht hebben gegrepen, waren ooit iets anders. Ze hebben een historisch moment uitgebuit om het politieke leven voor hun rivalen onmogelijk te maken. Stem altijd ook bij niet landelijke verkiezingen terwijl je dat nog kunt.

Alert zijn op signalen van autoritarisme

Los van de bovenstaande punten van Timothy Snyder moeten we scherp zijn op de volgende ontwikkelingen vanuit onze politieke partijen:

• publieke aanvallen op journalisten
• overnames van perscombinaties en persagentschappen
• publieke aanvallen op individuele bestuurders van landelijke overheid en lagere overheden
• publieke aanvallen op minderheden
• publieke kritiek op functioneren rechtbanken en overheidsinstellingen
• verruwing taalgebruik in het politieke bedrijf
• het verschuiven van normen
• bezuinigingen op uitvoeringsinstituten
• publiek voorstellen tot aanpassing van onze grondwet
• voeden van anti EU sentiment

Topic regels

Dit topic is bedoelt om autoritaire politiek te begrijpen en te doorgronden, niet om het te verdedigen of anderszins te bagatelliseren. Tevens is niet de bedoeling om autoritaire politiek als een (onvermijdelijke) reactie te beschouwen op andere groepen en politici, dat is juist een van de drogredenen van autoritaire politici. Autoritaire politici hebben keuzevrijheid en zijn geheel verantwoordelijk voor hun eigen gedrag.

[vanaalten]

Politisering van onafhankelijke instellingen
Alle democratieën hebben functies die onafhankelijk opereren van partijdige politieke actoren, van wetshandhaving tot centrale banken. Autoritaire groepen vallen deze aan en proberen die instellingen te veroveren.

Ik mis een variatie hiervan: het vleugellam maken van onafhankelijke instellingen door budgetten te knijpen. We hebben een waakhond voor 'x', maar geven niet genoeg geld om die zijn taak goed te laten doen. Effect: dingen gaan mis, dat levert weer ophef op waar autoritaire politici gebruik van maken.

Of we hebben een publieke omroep die o.a. een controlerende functie heeft, maar beperken de mogelijkheden door budget te knijpen. Waarbij het mij niet zou verbazen als dat als gevolg heeft dat het gedrag van zo'n instituut zich aanpast (minder kritisch) om te voorkomen dat budget nog meer geknepen wordt.

[Cyberpope]

defiant schreef op maandag 22 september 2025 @ 23:15:

Topic regels

Dit topic is bedoelt om autoritaire politiek te begrijpen en te doorgronden, niet om het te verdedigen of anderszins te bagatelliseren. Tevens is niet de bedoeling om autoritaire politiek als een (onvermijdelijke) reactie te beschouwen op andere groepen en politici, dat is juist een van de drogredenen van autoritaire politici. Autoritaire politici hebben keuzevrijheid en zijn geheel verantwoordelijk voor hun eigen gedrag.

Deze vind ik dan wel jammer of wellicht zie ik hem verkeerd. Want als het op niveau gaat van <vul politicus in> is het resultaat van woke, snap ik het bovenstaande volledig.

Echter je kunt je wel afvragen of de democratie in zichzelf niet zo succesvol is geworden dat het het zaad van mislukken in zichzelf meedraagt. Immers vele groepen denken dat ze mee kunnen besluiten raken teleurgesteld omdat blijkt dat hun invloed erg beperkt is en neigen dan naar autocratie. Los van de stroming.

Verder vind ik het werk van Gabriel van den Brink ook een interessante stellingname dat de huidige trend naar meer autocratie, eigenlijk een reactie is doorgeschoten moderisme, welke niet helemaal past met de biologische mens welke we nog steeds zijn. Puur de ratio (met negeren c.q. onderdrukken van de intuïtie en emotie) veroorzaakt onvrede. Maar moet daar ook nog wat dieper induiken.

Want autocratie puur te wijten aan een aantal personen die dat nastreven en een draaiboek afdraaien, vind ik iets te simpel.

[dawg]

Ook het werk van Lisa Herzog moet eigenlijk meegenomen worden in de topicstart. Over de link tussen neoklassieke politieke economie en democratisch verval.

[defiant]

vanaalten schreef op dinsdag 23 september 2025 @ 08:42:
[...]

Ik mis een variatie hiervan: het vleugellam maken van onafhankelijke instellingen door budgetten te knijpen. We hebben een waakhond voor 'x', maar geven niet genoeg geld om die zijn taak goed te laten doen. Effect: dingen gaan mis, dat levert weer ophef op waar autoritaire politici gebruik van maken.

Of we hebben een publieke omroep die o.a. een controlerende functie heeft, maar beperken de mogelijkheden door budget te knijpen. Waarbij het mij niet zou verbazen als dat als gevolg heeft dat het gedrag van zo'n instituut zich aanpast (minder kritisch) om te voorkomen dat budget nog meer geknepen wordt.

Dat is inderdaad een bekende variatie die ook in Nederland en het VK is toegepast, zie bijvoorbeeld Decentralisatie en bezuinigingen: gemeentes in geldnood Zeker als het gaat om democratische organisaties zoals gemeentes zie je dat het de democratie schaadt, immers mensen kiezen voor de uitvoering van beleid waarin geen budget of beleidskeuzes in zijn meegenomen. Decentralisering kan eigenlijk alleen kans maken als beleid-en besluitvorming alsmede budgetten inclusief belastingheffing mee decentraliseren.

Nu zien mensen lokaal zwembaden en de bibliotheek verdwijnen omdat de lokale politiek die keuze moet maken, terwijl het budget en beleid die dit veroorzaakt grotendeels landelijk bepaald is. Dat is funest voor het democratische vertrouwen en wakkert ook weer autoritaire politiek aan.

Cyberpope schreef op woensdag 24 september 2025 @ 20:04:
[...]

Deze vind ik dan wel jammer of wellicht zie ik hem verkeerd. Want als het op niveau gaat van <vul politicus in> is het resultaat van woke, snap ik het bovenstaande volledig.

Echter je kunt je wel afvragen of de democratie in zichzelf niet zo succesvol is geworden dat het het zaad van mislukken in zichzelf meedraagt. Immers vele groepen denken dat ze mee kunnen besluiten raken teleurgesteld omdat blijkt dat hun invloed erg beperkt is en neigen dan naar autocratie. Los van de stroming.

Democratie was traditioneel ook meer een krachtveld waar in groepen buiten de electorale cyclus hun macht uitoefenende, vakbonden, werkgeversverenigingen en maatschappelijke en religieuze organisaties hadden banden met gelieerde politieke partijen. Als je lid was van de vakbond dan telde niet alleen je stem, maar had de vakbond ook invloed en ingangen bij de politiek.

In de jaren 80 is dit systeem verder afgebroken en kregen we het neoliberalisme, new public management, depolitisering en de verdere uitholling van het maatschappelijke middenveld. Wat nu hebben in Nederland is dat politieke partijen wel democratische verkozen worden, maar eigenlijk vrij centralistisch en meer autoritair regeren dan vroeger omdat de decentrale versplintering van de macht in de samenleving zelf steeds meer ontbreekt.

Je krijgt dan vanzelf het soort cliëntelisme waarbij politieke partijen veel beloftes moeten doen om verkozen te worden, immers de binding met de burger bestaat alleen nog maar via campagnes en de (sociale) media. En dat opent vanzelf de weg naar autoritaire politiek, immers uit de frustratie dat politici niet leveren (want niet realistisch), gaat men vanzelf twijfelen aan het systeem zelf.

Maar bovenstaande ontwikkeling is geen wetmatigheid, het zijn allemaal bewuste en openlijk politieke keuzes gemaakt door politici en burgers. De vraag is alleen of burgers maar ook politici hun keuzes en gevolgen in het verleden wel hebben begrepen.

Ik denk dat als ik een belangrijke oorzaak mag aanwijzen voor het fenomeen autoritaire politiek, dan is dat een gebrek aan historisch geheugen en reflectie. Hoe zijn we eigenlijk tot onze samenleving gekomen?

[Cyberpope]

defiant schreef op woensdag 24 september 2025 @ 20:58:
Ik denk dat als ik een belangrijke oorzaak mag aanwijzen voor het fenomeen autoritaire politiek, dan is dat een gebrek aan historisch geheugen en reflectie. Hoe zijn we eigenlijk tot onze samenleving gekomen?

Opmerkelijk, want op geaggregeerd niveau is de huidige kiezer beter opgeleid en geïnformeerd dan ooit tevoren.

[servies]

Cyberpope schreef op donderdag 25 september 2025 @ 07:05:
[...]

Opmerkelijk, want op geaggregeerd niveau is de huidige kiezer beter opgeleid en geïnformeerd dan ooit tevoren.

Eh... dat weet ik zo net nog niet... Ik acht heel veel mensen niet in staat om een weloverwogen stem uit te brengen.

[defiant]

Cyberpope schreef op donderdag 25 september 2025 @ 07:05:
[...]

Opmerkelijk, want op geaggregeerd niveau is de huidige kiezer beter opgeleid en geïnformeerd dan ooit tevoren.

Dat is wellicht verklaarbaar door het verschil tussen generalistische en specialistische kennis. Na de middelbare school focussen de meeste vervolgopleidingen zich op specialistische kennis, niet op verbreding. Iemand kan hoogopgeleid zijn in een bepaald vakgebied, maar bijvoorbeeld weinig kennis hebben van de politieke geschiedenis, zo'n iemand heeft op dat gebied dan hetzelfde kennis niveau als iemand zonder die hoge opleiding.

Of iemand z'n kennis dan verbreedt ligt dan geheel aan de persoonlijk omstandigheden en interesses.

In een democratie ligt benodigde kennis ook grotendeels bij de kiezers, als die zelf weinig maatschappelijke kennis heeft en niet basaal dwarsverbanden kan leggen en oorzaak en gevolg kan onderscheiden, dan reflecteert dat natuurlijk ook op de stemkeuze en politiek.

[defiant]

In het kader van kennis van de geschiedenis:
Waarschuwingen uit Weimar

Extremisten kunnen alleen aan de macht komen met hulp van partijen die uit ambitie of lijfsbehoud met ze samenwerken. Dat is de les van de Weimarrepubliek, zegt Daniel Ziblatt.

Deze episode illustreert de gevaarlijke logica van overgave: het geloof dat toegeven de beste strategie is wanneer de democratie wordt bedreigd, dat je met een autocraat moet samenwerken om te overleven en dat het vermijden van onmiddellijke consequenties voor de eigen partij belangrijker is dan het afwenden van langdurige autoritaire heerschappij.

Kaas stond niet alleen in dit soort denken. In de jaren die aan het moment voorafgingen, effenden drie rampzalige misrekeningen – elk geworteld in kortetermijndenken en zelfrechtvaardiging – het pad voor Hitlers opkomst.

Op een moment dat de democratie aan kracht verliest op uiteenlopende plekken als Hongarije, India, Turkije en de Verenigde Staten, herinneren deze gebeurtenissen ons eraan dat de afbrokkeling vaak geleidelijk gaat, door de stapsgewijze overgave van degenen die haar zouden moeten verdedigen. Met elke concessie worden autocraten brutaler, verdedigingen zwakker en wordt terugdraaien moeilijker. Reacties die in een vroeg stadium nog pragmatisch kunnen lijken – afwachten, zwijgen, een compromis sluiten – werken in het voordeel van de autocraten en leiden uiteindelijk tot de algehele ondergang van de democratie.

Het idee was om een verenigd conservatief front te presenteren. In plaats daarvan stal Hitler de show. Terwijl Hitlers paramilitaire troepen door de straten marcheerden als vertoon van discipline en macht, verdween Hugenberg naar de achtergrond. In 1933 realiseerde hij zich de volledige omvang van zijn fout. Hij zou tegen een conservatieve collega hebben gezegd: „Ik heb de grootste dwaasheid van mijn leven begaan; ik heb me verbonden aan de grootste demagoog uit de menselijke geschiedenis.” Maar tegen die tijd was het al veel te laat. Op een cruciaal moment had Hugenberg Hitler gegeven wat hij het hardst nodig had: aanzien.

De volgende misrekening van het Duitse politieke establishment was nog ernstiger: Hitler rechtstreeks aan de macht brengen. In 1932 was het Duitse parlement nog steeds verlamd. Het lukte niet een regerende meerderheid te vormen. Conservatieven waren wanhopig op zoek naar een stabiele regering die de sociaaldemocraten en communisten uitsloot, maar ze hadden te weinig stemmen om zonder hen te kunnen regeren.

De voormalig bondskanselier Franz von Papen deed een gewaagde suggestie: bied Hitler het kanselierschap aan, maar omring hem met conservatieve ministers om hem te controleren. Von Papen had er vertrouwen in dat Hitler in het gareel kon worden gehouden. „Maak je geen zorgen,” zei hij tegen zijn rechtse collega’s.

Het tegenovergestelde gebeurde. Hitler begon onmiddellijk de macht te consolideren, zette zijn beschermheren buitenspel en schakelde de oppositie uit door leidende figuren te arresteren, onder wie de voormalige Pruisische minister van Binnenlandse Zaken en andere sociaaldemocratische en communistische parlementsleden.

Dit was de laatste, fatale misrekening: het idee dat de democratie kon overleven terwijl haar beschermingsmechanismen werden wegonderhandeld.

Geen enkele democratische grondwet handhaaft zichzelf, ook niet als deze veel ouder is dan de Weimarrepubliek begin jaren dertig. Burgers en leiders moeten voor democratische instituties opkomen zodra ze worden bedreigd – hoe groot of klein die dreiging ook is.

Een democratie gaat zelden van de ene op de andere dag ten onder. Ze wordt geleidelijk uitgehold door overgave: rationalisaties en compromissen van machthebbers die zichzelf wijsmaken dat een klein beetje toegeven veiligheid biedt, of dat meebewegen met een ontwrichter praktischer is dan hem te weerstaan. Dit is de blijvende les van Weimar: extremisme triomfeert nooit op eigen kracht. Het slaagt doordat anderen het mogelijk maken – vanuit ambitie, angst of een verkeerde inschatting van de gevaren van een kleine concessie. Uiteindelijk verliezen degenen die een autocraat macht geven niet alleen hun democratie, maar ook juist de invloed die ze dachten veilig te stellen.

Bovenstaande zou bekende geschiedenis moeten zijn die iedereen in het westen zou moeten kennen en herkennen, toch zie je dat de geschiedenis van de aanloop naar de tweede wereld oorlog veelal onbekend terrein is. WW2 werd zo een abstractie met een focus op goed versus kwaad en abstracte begrippen van vrijheid, maar niet wetende wat je moet doen om vrijheid te behouden omdat het proces van afbraak niet breed bekend is.

Zoals het artikel ook aangeeft, in ieder moment in de aanloop naar een autocratie worden beslissingen genomen die men op dat moment denkt te kunnen rechtvaardigbeden, maar uiteindelijk juist die stap zijn naar een autocratie.

Het zou dan ook goed zijn als westerse samenlevingen en ook Nederland dit soort processen onder ogen zien. Raadpleeg televisie, radio of andere media ls het gaat om WW2 en het gaat vaak om de oorlog en wie er goed of fout waren, niet naar de omstandigheden van de aanloop.

Je ziet ook nu in het westen en Nederland counteren van dezelfde dynamiek zoals naar voren komt in het artikel. Conservatieven die eigenlijk niet meer door het midden willen gaan en aansluiting zoeken bij de extremisten voor machtsbehoud. Het idee dat als je extremisten omringt met vertrouwelingen dat je dan het beste hebt van 2 werelden, de macht en het extremisme ingekapseld. Dat laatste zie je nu mis gaan in de VS, de 1e termijn probeerde men dat nog, maar bijna de hele oude conservatieve garde is in de 2e termijn afwezig.

Zonder deze lessen kan er weer een geromantiseerd beeld ontstaan van een sterke leider, zonder te beseffen dat als je macht opgeeft als burger dat je het dan ook echt kwijt bent. Er is geen weg meer terug. Zolang er een liberale democratie krijg je altijd weer de kans om te stemmen, of anderszins te participeren.

[ultimateharry]

Een lezersbrief, maar toch. Gewoon volksvertegenwoordigers een rode kaart geven als je wordt tegengewerkt. Heel normaal allemaal hoor…

[defiant]

ultimateharry schreef op zondag 5 oktober 2025 @ 11:49:
[Afbeelding]

Een lezersbrief, maar toch. Gewoon volksvertegenwoordigers een rode kaart geven als je wordt tegengewerkt. Heel normaal allemaal hoor…

In het westen komt autoritair gedrag voor een groot gedeelte vanuit mensen zelf, het is niet zozeer dat de PVV mensen hierin misleidt, mensen verzuchten daadwerkelijk naar autoritaire politiek en keuren dat goed.

Zie ook het verschil met lezersbrieven in het NRC:
Niet iedereen wil in vrijheid samenleven

Wat ongezegd bleef, is dat Schoof gebruik maakt van een ‘polarisatieframe’. Door een conflict als polarisatie te bestempelen, zeg je eigenlijk: waar twee vechten, hebben twee schuld. Beide kampen van het conflict zijn even verantwoordelijk, beide leveren de ‘brandstof’ die het wij-zijdenken voedt, zoals dat in polarisatietermen heet. En de oplossing lijkt dan ook te liggen in omgangsvormen: als we allemaal iets fatsoenlijker met elkaar omgaan, niet op de persoon spelen en goed luisteren, dan loopt het allemaal wel weer los.

Het verdoezelt de ondemocratische uitgangspunten en ideologie die op dit moment veel van die conflicten veroorzaken. Radicaal-rechts populisme en rechts-extremisme hebben als uitgangspunt dat de ene groep in de samenleving (gekenmerkt door afkomst, geloof, sekse, geaardheid en uiterlijke kenmerken) meer waard is dan de andere. Dat gaat dus in tegen Artikel 1 van de Grondwet. In deze opvatting is Nederland een strijdtoneel voor welke groep de baas mag zijn: Nederland moet weer van de ‘echte’ Nederlanders worden en beschermd tegen vijandige indringers, waarbij ‘echt’ vaak enkel de eigen achterban of witte mensen betekent.

Hoe kun je depolariseren als je ineens bij de vijandige indringers hoort?

Netjes met elkaar omgaan is een open deur voor een ieder die in vrijheid wil samenleven in een vreedzame en meerstemmige democratie. Maar dit is nu juist het probleem van het ‘neutrale’ polarisatieframe: niet iedereen wil dat.

Naomi Kloosterboer onderzoeker van fundamentalistische overtuigen aan de Vrije Universiteit Amsterdam

[Brent]

De voormalig zakenpartner van Musk en belangrijk filantroop van extreem-conservatief-rechts in de VS en wereld Peter Thiel wordt bij Jacobin kort doorgelicht. Het doet uit de doeken wat Peter Thiel denkt (dat het einde van democratie noodzakelijk is) en wat zijn primaire middelen voor het realiseren daarvan zijn (surveillance data mining via Palantir, eerder langdurig board Facebook) en politiek gokken op personen zoals JD Vance).

quote: https://jacobin.com/2025/...-king-takes-on-democracy/

Thiel envisions control through code and capital — only privatized, with tech billionaires [..] as the architects of order. A self-described libertarian, Thiel has no problem with a sprawling state so long as he and his cohort are the ones in charge.

[...]

Palantir, the defense-tech firm that’s now central to US and UK intelligence apparatuses, exemplifies this model. Its software integrates vast troves of public and private data to make opaque decisions about who is targeted and why, creating a machine for normalizing preemptive suspicion — all while operating in the shadows of public accountability.

Geen democratie, maar vrijheid voor Thiel en de mensen die Thiel kiest.

Thiel portrays resistance to democratic accountability not as self-interest but a civilizational necessity, casting founders as saviors, the public as irrational, and elite rule as the only bulwark against chaos. To fortify these claims, he draws on a cherry-picked philosophical canon — including Friedrich Nietzsche, Leo Strauss, and René Girard — that gives off a defensive aura of seriousness: a pseudo-intellectual sheen that shields his project from scrutiny because few are familiar enough with these thinkers to challenge how he wields them.

[...]

Remarkably prescient in today’s misinformation environment, he invokes Strauss to suggest that elites must preserve “noble lies” — myths or fabricated beliefs presented as truth — to maintain social harmony and legitimize their rule, even when the underlying narrative is false.

Mis- en desinfo zijn dus legitieme middelen om ons rustig te houden. Waarheid is irrelevant.

Samenvattend:

Peter Thiel does not want to build a better world like he claims. He wants to build a world where he decides what “better” means. No one else gets a vote.

Laat het artikel een begin zijn voor iedereen die niet per se onsympathiek tegenover Thiel stond.

[Nox]

ultimateharry schreef op zondag 5 oktober 2025 @ 11:49:
[Afbeelding]

Een lezersbrief, maar toch. Gewoon volksvertegenwoordigers een rode kaart geven als je wordt tegengewerkt. Heel normaal allemaal hoor…

De SGP en D66, of VVD en SP samen laten werken. Dat gaat geen succes worden. Deze zit nog met het idee dat als Geert écht, maar dan ook écht kan regeren en hij door niemand meer tegengehouden wordt (absolute meerderheid) dat dan de problemen echt opgelost zouden worden

[MikeyMan]

ultimateharry schreef op zondag 5 oktober 2025 @ 11:49:
[Afbeelding]

Een lezersbrief, maar toch. Gewoon volksvertegenwoordigers een rode kaart geven als je wordt tegengewerkt. Heel normaal allemaal hoor…

Een lezersbrief, maar ik gok zomaar niet van de eerste de beste:

https://www.ad.nl/politie...-niet~a1b13a3d/237344754/

Oud CPB.

[dawg]

MikeyMan schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 14:29:
[...]


Een lezersbrief, maar ik gok zomaar niet van de eerste de beste:

https://www.ad.nl/politie...-niet~a1b13a3d/237344754/

Oud CPB.

En daarmee diskwalificeert de man zichzelf. Fracties (en dus gekozen! volksvertegenwoordigers) buitenspel zetten als ze “tegenwerken”? Wie bepaalt dat tegenwerken dan, en hoelang worden ze dan uitgesloten van het democratisch proces?

Wat een ….
En Telegraaf staat weer vooraan om antidemocratisch geluid te steunen.

Het CPB vind ik sowieso een bedenkelijke organisatie die stekeblind is voor de eigen vooringenomenheid.

[ Voor 7% gewijzigd door dawg op 07-10-2025 14:41 ]

[dehardstyler]

servies schreef op donderdag 25 september 2025 @ 08:22:
[...]

Eh... dat weet ik zo net nog niet... Ik acht heel veel mensen niet in staat om een weloverwogen stem uit te brengen.

En dat is toevallig iedereen die iets anders stemt dan jij?
Maar mijn interesse is toch gewekt: op wie stem jij de 29ste?

[MikeyMan]

dawg schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 14:39:
[...]

En daarmee diskwalificeert de man zichzelf. Fracties (en dus gekozen! volksvertegenwoordigers) buitenspel zetten als ze “tegenwerken”? Wie bepaalt dat tegenwerken dan, en hoelang worden ze dan uitgesloten van het democratisch proces?

Wat een ….
En Telegraaf staat weer vooraan om antidemocratisch geluid te steunen.

Het CPB vind ik sowieso een bedenkelijke organisatie die stekeblind is voor de eigen vooringenomenheid.

Maar dat is toch precies wat er gebeurt?
Nu ben ik helemaal geen Wilders fan, en mijn vertrouwen in de democratie is ook al een tijdje tanende, maar er worden letterlijk fracties buitenspel gezet.

Tegelijkertijd zien we in de VS wat er gebeurt als dergelijke anti-rechtstatelijke partijen niet buiten spel gehouden kunnen worden.

Of begrijp ik je verkeerd?

[ Voor 8% gewijzigd door MikeyMan op 07-10-2025 15:01 ]

[polthemol]

MikeyMan schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 14:59:
[...]


Maar dat is toch precies wat er gebeurt?
Nu ben ik helemaal geen Wilders fan, en mijn vertrouwen in de democratie is ook al een tijdje tanende, maar er worden letterlijk fracties buitenspel gezet.

Tegelijkertijd zien we in de VS wat er gebeurt als dergelijke anti-rechtstatelijke partijen niet buiten spel gehouden kunnen worden.

Of begrijp ik je verkeerd?

Het voorstel in die brief was dat mensen zouden moeten stemmen wie niet mee mag doen. Dat is heel iets anders dan dat partijen op basis van een programma partijen uitsluiten voor samenwerking.

We zetten dus geen fracties buitenspel: FvD, PVV ed. mogen gewoon meestemmen, hebben hun zetels in de 1ste en 2de kamer. Ik vind de vraag wel terecht of je partijen die antidemocratisch zijn moet toestaan, of dat er wettelijke kaders moeten zijn waar een partij aan moet voldoen (ik denk dat oa. de Weimarrepubliek daar wat lessen over heeft liggen, maar ook het post-USSR Rusland heeft wat lessen liggen daarover).

[servies]

dehardstyler schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 14:42:
[...]

En dat is toevallig iedereen die iets anders stemt dan jij?
Maar mijn interesse is toch gewekt: op wie stem jij de 29ste?

Om je even uit de droom te helpen, nee dat is niet het geval.
Dat er heel veel daarvan anders stemmen dan mij, ja, dat kan best zo zijn, maar dat is niet het criterium. Maar mensen die redeneren op de manier van "Het is waar want het hep of feestboek gestaan" die mogen wat mij betreft het stemrecht ontnomen worden en ook de mensen die bijvoorbeeld wetenschap negeren omdat de inteeltbroer van de neef van de slager iets anders heel hard schreeuwt...

En nee, ik weet het nog niet (zeker). Ik zit nog te kijken welke punten ik de meeste prio moet geven qua keuze.

[dawg]

MikeyMan schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 14:59:
[...]


Maar dat is toch precies wat er gebeurt?
Nu ben ik helemaal geen Wilders fan, en mijn vertrouwen in de democratie is ook al een tijdje tanende, maar er worden letterlijk fracties buitenspel gezet.

Tegelijkertijd zien we in de VS wat er gebeurt als dergelijke anti-rechtstatelijke partijen niet buiten spel gehouden kunnen worden.

Of begrijp ik je verkeerd?

Maar niet op zoiets arbitrairs als “tegenwerking”. Maar omdat hun standpunten niet verenigbaar zijn met de democratische rechtsstaat. Echter die man bedoelt dat zo niet, vandaar mijn opmerking. Die man legt dat op alle partijen, terwijl die wel democratisch gekozen zijn (natuurlijk niet direct want de meeste mensen stemmen op de top 3 van de lijst maar die lijst wordt op ledencongressen wel democratisch bekrachtigd) en binnen de grenzen van de rechtsstaat plannen hebben (over het algemeen, we zijn wel wat af aan het glijden, met name rechtse partijen). Aangezien de man nu pas met dit idiote idee komt maakt dat ik denk dat hij bedoelt dat PVV tegengewerkt werd en daar heb ik ernstige bezwaren tegen.

Dus ik vermoed verkeerd begrepen?

[ Voor 29% gewijzigd door dawg op 07-10-2025 15:30 ]

[Proton_]

En zo is De tolerantieparadox en regeren met de PVV weer bijna actueel

Nu we weer een reminder hebben gehad hoe autoritaire politiek werkt ("het doel heiligt de middelen", "asielcrisis", intimidatie van gemeenteraden, karaktermoord op onderzoekers en ambtenaren) vraag ik me af of een topic zoals bovenstaand de komende ronde wat constructiever zou zijn.

(afhankelijk van je definitie ben ik ook een allochtone schoolverlater met een uitkering, dus behalve het 'first they came...' wat al reden genoeg is, voelt de generaliserende haat van de extremen ook snel persoonlijk)

[Cyberpope]

dehardstyler schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 14:42:
En dat is toevallig iedereen die iets anders stemt dan jij?
Maar mijn interesse is toch gewekt: op wie stem jij de 29ste?

Als ik mag reageren.. nee hoor. Absoluut niet.
In mijn vriendenkring zit van alles. Daar zit ook een hardcore VVD'er in. Ben totaal met hem oneens, maar zoals hij denk en zijn mens en levensvisie kunnen we goed gesprek hebben en snap ik dat hij VVD stemt. En hee, als je full-blown racist bent, past je stem ook volledig bij de PVV. (en nee, niet omdraaien, niet alle PVV'ers zijn racisten, dan zeg ik niet). Ik heb er echter ook een paar tussen die ook PVV stemmen. Maar verder dan kreten komen die niet. Nul onderbouwing van de keuze, behalve wat napraten. Maar ze snappen er verder geen zak van. Gezellige gozers verder, maar om te zeggen dat die een onderbouwde keuze maken? Neuh. Sterker nog, stemmen keihard tegen hun eigen belang en wat ze willen want "marokkanen". Die ze echt nooit tegenkomen, behalve die taxichauffeur of als collega en dat vinden ze meestal een goede gast.

[Cyberpope]

Nox schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 14:18:
[...]

De SGP en D66, of VVD en SP samen laten werken. Dat gaat geen succes worden. Deze zit nog met het idee dat als Geert écht, maar dan ook écht kan regeren en hij door niemand meer tegengehouden wordt (absolute meerderheid) dat dan de problemen echt opgelost zouden worden

Gewerkt voor een college mat VVD en SP. Was erg succesvol op gemeentelijk niveau moet ik zeggen.

[Nox]

Cyberpope schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 19:00:
[...]

Gewerkt voor een college mat VVD en SP. Was erg succesvol op gemeentelijk niveau moet ik zeggen.

Op gemeentelijk niveau misschien wel, maar ik denk dat de landelijke politiek wel een hoop werk gaat worden om die 2 op een lijn te krijgen om een kabinet te vormen.

[servies]

Cyberpope schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 18:59:
[...]

Als ik mag reageren.. nee hoor. Absoluut niet.

Ja dat mag

In mijn vriendenkring zit van alles.

Same here, alleen geen PVV'ers en nog rechtser

Ik heb er echter ook een paar tussen die ook PVV stemmen. Maar verder dan kreten komen die niet. Nul onderbouwing van de keuze, behalve wat napraten. Maar ze snappen er verder geen zak van. Gezellige gozers verder, maar om te zeggen dat die een onderbouwde keuze maken? Neuh.

Nu ga ik even lekker generaliseren, maar dat valt me echt eigenlijk al jaren op bij dat soort "rechtse" figuren. Het is haast alsof ze het een plicht vinden om tegen hun eigen belangen in te stemmen, want vaak zijn de dingen die wel in hun eigen belang zijn een "linkse hobby"...

[MikeyMan]

dawg schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 15:23:
[...]

Maar niet op zoiets arbitrairs als “tegenwerking”. Maar omdat hun standpunten niet verenigbaar zijn met de democratische rechtsstaat. Echter die man bedoelt dat zo niet, vandaar mijn opmerking. Die man legt dat op alle partijen, terwijl die wel democratisch gekozen zijn (natuurlijk niet direct want de meeste mensen stemmen op de top 3 van de lijst maar die lijst wordt op ledencongressen wel democratisch bekrachtigd) en binnen de grenzen van de rechtsstaat plannen hebben (over het algemeen, we zijn wel wat af aan het glijden, met name rechtse partijen). Aangezien de man nu pas met dit idiote idee komt maakt dat ik denk dat hij bedoelt dat PVV tegengewerkt werd en daar heb ik ernstige bezwaren tegen.

Dus ik vermoed verkeerd begrepen?

Ik had zijn quote hier niet goed gelezen. Maar nu ik het beter lees snap ik wat je bedoelt. En ben het daar inderdaad mee eens.

Dat gezegd hebbende, denk ik dat het bij hem meer een principieel bezwaar is tegen het uitsluiten van de grootste. Waar ik op zich in mee kan gaan. Maargoed, dan is de vervolgvraag wie er dan bepaalt wat er wel of niet kan. En meer basaal; mag je een democratie democratisch opheffen...?

[Cyberpope]

MikeyMan schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 19:41:
Dat gezegd hebbende, denk ik dat het bij hem meer een principieel bezwaar is tegen het uitsluiten van de grootste. Waar ik op zich in mee kan gaan. Maargoed, dan is de vervolgvraag wie er dan bepaalt wat er wel of niet kan. En meer basaal; mag je een democratie democratisch opheffen...?

Het zijn toch echt 2 verschillende grootheden. En onvergelijkbaar.

En over dat laatste, vrij naar Jean-Jacques Rousseau: Nee, net zoals je niet in vrijheid kunt kiezen om slaaf te worden.

[MikeyMan]

Cyberpope schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 20:47:
[...]

Het zijn toch echt 2 verschillende grootheden. En onvergelijkbaar.

En over dat laatste, vrij naar Jean-Jacques Rousseau: Nee, net zoals je niet in vrijheid kunt kiezen om slaaf te worden.

Ik ben niet zo zeker van die nee.

Als je ziet waarvoor gestemd wordt in verschillende landen, met open ogen, lijkt er uit vrije keus steeds meer gekozen te worden voor autoritaire lui. Vooral ook onder jongeren die steeds conservatiever worden.

[RobinHood]

MikeyMan schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 21:16:
[...]


Ik ben niet zo zeker van die nee.

Als je ziet waarvoor gestemd wordt in verschillende landen, met open ogen, lijkt er uit vrije keus steeds meer gekozen te worden voor autoritaire lui. Vooral ook onder jongeren die steeds conservatiever worden.

Maar, hoe vrij is die keuze?

Ja, niemand wordt met een pistool op het hoofd gedwongen om Trump te stemmen, maar als een flink deel van de media in handen is van mensen die hem steunen en letterlijk 24/7 hem ophemelen, en iedereen die hem tegenstaat soms letterlijk wegzet als de duivel, hoe vrij ben je dan?

Social media is nog erger op dat vlak, dat opereert echt alleen maar als ophefmachine, want dan krijg je meer clicks, maar het zal je nooit uitdagen om zelf na te denken, alleen maar consumeren.

Daarnaast spelen veel van die autoritaire lui in op angsten. Terechte, verzonnen of aangewakkerde, maar het zijn wel angsten. En daar is gewoon vrij weinig tegen opgewassen. Zodra je mensen hun angst triggert, denken ze gewoon niet meer logisch na. Dat bedoel ik niet neerbuigend naar kiezers, het is gewoon een algemene realiteit. Ik "weet" wel dat die spin helemaal niks doet, maar mijn angst zegt "Hans, get ze flammenwerfer!"

En de realiteit is ook gewoon dat een significant deel van de bevolking nogal "last" heeft van autoritarisme. Dat zijn geen Hitlers-in-de-dop, het zijn gewoon mensen die oa. autoriteit, uniformiteit en conformiteit heel fijn vinden. Precies wat autoritaire leiders beloven te brengen.

In de VS ligt dat percentage zelfs zo rond de 40%. Hier is het wel lager, maar het is alsnog een vrij groot deel van de bevolking, kijkend naar de landen om ons heen is 25% geen slechte schatting: Wikipedia: Authoritarian personality

Dit is wel te tackelen, of te gebruiken als je die kant op wil gaan, maar dat vereist toch wel een andere manier van politiek voeren, en daar willen veel linkse/liberale/progressieve/anti-autoritaire partijen nog niet echt aan. Want je komt er niet met dingen nog 1x uitleggen, een goed programma schrijven, of een goed gesprek voeren met wat mensen in een sportkantine. Je moet echt op knopjes gaan drukken. Dezelfde als die Wilders indrukt, maar dan met een andere boodschap eraanvast geplakt.

Niet dat die partijen dan zelf autoritair worden, je kan prima deze mensen aanspreken zonder zelf autoritair te zijn.

[MikeyMan]

RobinHood schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 21:41:
[...]

Maar, hoe vrij is die keuze?

Ja, niemand wordt met een pistool op het hoofd gedwongen om Trump te stemmen, maar als een flink deel van de media in handen is van mensen die hem steunen en letterlijk 24/7 hem ophemelen, en iedereen die hem tegenstaat soms letterlijk wegzet als de duivel, hoe vrij ben je dan?

Ben het met je eens hoor... Maar los van de verloren rol van de media (althans, er lijkt alleen geld te verdienen op extreem rechts), lijkt het er wel op dat mensen ook gewoon voorgelogen willen worden. De volgzaamheid is haast eindeloos. Zelfs met de idioterie die tegenwoordig in de vs tentoon gespreid wordt, is het vooral double down.

Begin er wat cynisch van te worden. Sorry.

[skimine]

MikeyMan schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 21:50:
[...]
Ben het met je eens hoor... Maar los van de verloren rol van de media (althans, er lijkt alleen geld te verdienen op extreem rechts), lijkt het er wel op dat mensen ook gewoon voorgelogen willen worden. De volgzaamheid is haast eindeloos. Zelfs met de idioterie die tegenwoordig in de vs tentoon gespreid wordt, is het vooral double down.

Begin er wat cynisch van te worden. Sorry.

Hierin schuilt denk ik ook een van de complexere zaken van het geheel:

Is het de eigen wil van de persoon, of is deze geïndoctrineerd?

Wie trekt de grens, een waar wordt deze getrokken? Uiteindelijk eindigt dat denk ik in een filosofische discussie.


Dan nog over kiezen voorgelogen te worden, volgzaam te worden en te blijven.

Onderschat niet hoeveel misbruik kan worden gemaakt van inzichten in de sociologie en gedragspsychologie. "People are programmable." In combinatie met (social) mediabereik kom je dan een heel eind.

Dat raakt bijvoorbeeld ook aan het interview met Bas Erlings (ex-partijstrateeg van de VVD): Dido in "De landelijke Nederlandse politiek 2025"

[RobinHood]

MikeyMan schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 21:50:
[...]


Ben het met je eens hoor... Maar los van de verloren rol van de media (althans, er lijkt alleen geld te verdienen op extreem rechts), lijkt het er wel op dat mensen ook gewoon voorgelogen willen worden. De volgzaamheid is haast eindeloos. Zelfs met de idioterie die tegenwoordig in de vs tentoon gespreid wordt, is het vooral double down.

Begin er wat cynisch van te worden. Sorry.

Er zit ook wel wat geld op links, mensen als Hasan, Vaush en Destiny zitten goed in de slappe was, maarja, dat zijn imho net zulke grifters als wijlen Charlie Kirk. Die voegen ook alleen maar haat en ellende toe aan het systeem.

In de traditionele media lijkt het wel minder te zitten, maar ik weet niet of dat echt door "rechts" komt, of puur omdat mensen als Murdoch gewoon halve psychopaten zijn en rechts somehow gewoon beter werkt om kapotveel geld te verdienen.

[MikeyMan]

RobinHood schreef op woensdag 8 oktober 2025 @ 01:04:
[...]

Er zit ook wel wat geld op links, mensen als Hasan, Vaush en Destiny zitten goed in de slappe was, maarja, dat zijn imho net zulke grifters als wijlen Charlie Kirk. Die voegen ook alleen maar haat en ellende toe aan het systeem.

In de traditionele media lijkt het wel minder te zitten, maar ik weet niet of dat echt door "rechts" komt, of puur omdat mensen als Murdoch gewoon halve psychopaten zijn en rechts somehow gewoon beter werkt om kapotveel geld te verdienen.

Er zit wel geld op links, maar het lijkt erop dat er aan linkse televisie weinig te verdienen valt.

In de VS zijn vrijwel alle media overgenomen door rechtse miljonairs. Zelfs cnn staat op de nominatie om overgenomen te worden. En dan wordt het op links wel heel erg karig.

In Europa gaat dat nog iets minder hard, maar ook hier is een rechtsere signatuur terug te vinden. Kijken rechtse mensen meer televisie? Is rechtse televisie over de breedte populairder? Goed voor het journalistieke landschap is het niet.

[Cyberpope]

MikeyMan schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 21:16:
Als je ziet waarvoor gestemd wordt in verschillende landen, met open ogen, lijkt er uit vrije keus steeds meer gekozen te worden voor autoritaire lui. Vooral ook onder jongeren die steeds conservatiever worden.

Technisch kan alles, maar het is alleen geen democratische keuze. Vandaar mijn verwijzing.

[Stoney3K]

De push naar 'chat-control' vanuit Europese landen onder het mom van 'kinderporno' of 'terrorisme' begint ook steeds meer autoritaire vormen aan te nemen. Zonder privacy geen rechtsstaat.

https://nos.nl/nieuwsuur/...ees-voor-glijdende-schaal

Dit is vragen om valspositieven enerzijds en enorme beveiligingslekken anderzijds terwijl de criminelen die je wil pakken er allang een omweg omheen hebben verzonnen.

En natuurlijk zijn politici in dit voorstel van alles uitgezonderd.

[ Voor 28% gewijzigd door Stoney3K op 08-10-2025 09:56 ]

[Metro2002]

Stoney3K schreef op woensdag 8 oktober 2025 @ 09:55:
De push naar 'chat-control' vanuit Europese landen onder het mom van 'kinderporno' of 'terrorisme' begint ook steeds meer autoritaire vormen aan te nemen. Zonder privacy geen rechtsstaat.

https://nos.nl/nieuwsuur/...ees-voor-glijdende-schaal

Dit is vragen om valspositieven enerzijds en enorme beveiligingslekken anderzijds terwijl de criminelen die je wil pakken er allang een omweg omheen hebben verzonnen.

En natuurlijk zijn politici in dit voorstel van alles uitgezonderd.

Doordat Duitsland intussen tegen is gaat dit onzalige voorstel waarschijnlijk niet door maar ik zie wel een patroon in de landen die voor en tegen zijn. Autoritaire politiek is dan ook zeker geen 'rechts only' dingetje.

[ErikT738]

Metro2002 schreef op woensdag 8 oktober 2025 @ 11:44:
[...]


Doordat Duitsland intussen tegen is gaat dit onzalige voorstel waarschijnlijk niet door maar ik zie wel een patroon in de landen die voor en tegen zijn. Autoritaire politiek is dan ook zeker geen 'rechts only' dingetje.

[Afbeelding]

Ze blijven het helaas gewoon indienen totdat het er een keer doorkomt.

[MikeyMan]

Cyberpope schreef op woensdag 8 oktober 2025 @ 07:51:
[...]

Technisch kan alles, maar het is alleen geen democratische keuze. Vandaar mijn verwijzing.

Toch schuurt daar ergens iets. Dit niet democratisch noemen ontslaat de kiezer welhaast van zijn eigen verantwoordelijkheid.

[MikeyMan]

dawg schreef op dinsdag 7 oktober 2025 @ 14:39:
[...]

En daarmee diskwalificeert de man zichzelf. Fracties (en dus gekozen! volksvertegenwoordigers) buitenspel zetten als ze “tegenwerken”? Wie bepaalt dat tegenwerken dan, en hoelang worden ze dan uitgesloten van het democratisch proces?

Wat een ….
En Telegraaf staat weer vooraan om antidemocratisch geluid te steunen.

Het CPB vind ik sowieso een bedenkelijke organisatie die stekeblind is voor de eigen vooringenomenheid.

Op podimo toevallig (?) vandaag een podcast met Wim Suyker bij Wat Nu. Met Diederik Samsom en Mathiis Bouman.

[Stoney3K]

MikeyMan schreef op woensdag 8 oktober 2025 @ 12:46:
[...]


Toch schuurt daar ergens iets. Dit niet democratisch noemen ontslaat de kiezer welhaast van zijn eigen verantwoordelijkheid.

Ik denk dat je nu in situaties komt waar je de kiezer soms tegen zichzelf moet beschermen. Je kan wel democratisch kiezen voor autoritaire of intolerante maatregelen, maar dat wil nog niet zeggen dat die dan maar doorgevoerd moeten worden.

[MikeyMan]

Stoney3K schreef op woensdag 8 oktober 2025 @ 12:50:
[...]


Ik denk dat je nu in situaties komt waar je de kiezer soms tegen zichzelf moet beschermen. Je kan wel democratisch kiezen voor autoritaire of intolerante maatregelen, maar dat wil nog niet zeggen dat die dan maar doorgevoerd moeten worden.

Wie is je? Lukt dat ook nog als de staatsrechtelijke partijen steeds minder zetels halen? Wie bepaalt hoe ver er gegaan mag worden?

Dunne lijn.

Ja uiteraard, (grond)wet. Maar dat werkt ook alleen bij gratie van het erkennen daarvan. Zie de VS.

[ Voor 9% gewijzigd door MikeyMan op 08-10-2025 13:06 ]

[NMH]

defiant schreef op donderdag 25 september 2025 @ 21:46:
Je ziet ook nu in het westen en Nederland counteren van dezelfde dynamiek zoals naar voren komt in het artikel. Conservatieven die eigenlijk niet meer door het midden willen gaan en aansluiting zoeken bij de extremisten voor machtsbehoud. Het idee dat als je extremisten omringt met vertrouwelingen dat je dan het beste hebt van 2 werelden, de macht en het extremisme ingekapseld. Dat laatste zie je nu mis gaan in de VS, de 1e termijn probeerde men dat nog, maar bijna de hele oude conservatieve garde is in de 2e termijn afwezig.

Eigenlijk zag je dat bij de vorige verkiezingen en formatie al pijnlijk duidelijk bij de VVD en NSC. Ik weet nog dat er op een gegeven moment een 1 op 1 debat was tussen Omtzigt en Timmermans. Daaruit kwam een beeld naar voren van twee mensen die na de verkiezingen wel zaken met elkaar zouden kunnen doen, waarna Omtzigt al aangaf dat eigenlijk niet te zien zitten. En uit het verhaal van oud kamerlid Zeedijk wordt duidelijk dat hij destijds al de PVV als een serieuze optie zag:

quote: https://www.volkskrant.nl...-het-is-mislukt~bae0595d/

‘Ik kan me herinneren dat Pieter toen een grap maakte: misschien gaan we wel met Wilders in een kabinet.’

Wat zei u toen?

‘Als je dat maar laat. Dat heb ik letterlijk zo gezegd. En dat meende ik ook. Want ik zag aan Pieter dat hij er echt over aan het nadenken was. En toen zei hij: ‘Ja maar Femke, als dat gebeurt, kan ik hem alles laten beloven, hij wil zo graag regeren.’’

Wat precies de achterliggende gedachte geweest is kun je als buitenstaander natuurlijk alleen maar naar gissen. Wellicht heeft meegespeeld dat hij op sommige sociale thema's eigenlijk ronduit reactionair was, zoals bijvoorbeeld op het gebied van transseksualiteit. Daar kon hij waarschijnlijk beter zaken doen met een partij als de PVV dan een progressieve partij. Maar het blijft op zijn minst opvallend dat een partij die de bestuurscultuur en bestaanszekerheid hoog in het vaandel had staan toen puntje bij paaltje kwam liever in zee ging met een autocratische partij als de PVV en een partij als de VVD die symbool stond voor de oude bestuurscultuur dan met progressieve partijen. Dat suggereert sterk dat de werkelijke prioriteiten toch anders lagen, zeker omdat ze bereid waren mee te gaan met ronduit antidemocratische voorstellen zoals het misbruik van het noodrecht voor het asieldossier waarmee de macht van de volksvertegenwoordiging uitgehold zou zijn. Je ziet nu in de VS waar dat toe leidt. En het is een pijnlijke reflectie van het Weimar scenario; ook hier was een conservatieve partij niet bereid met links samen te werken en had het de illusie dat de autocraten ingekapseld konden worden. Wellicht dat onze saving grace hier geweest is dat Wilders niet persoonlijk in het kabinet zat.

De VVD onder Yesilgöz is eigenlijk nog de overtreffende trap daarvan. Bij de vorige verkiezingen zette ze de deur naar de PVV open, waarschijnlijk in de hoop om een rechts kabinet onder haar premierschap te kunnen vormen met de PVV als junior of gedoogpartner. De VVD voerde immers al campagne waar zij als de volgende premier gepresenteerd werd. In plaats daarvan werd de PVV de grootste en de VVD gereduceerd tot de junior partner. Toch lijkt de de VVD deze verkiezingen een double down op de oude strategie te doen; Yesilgöz wijst de PVV weliswaar op praktische gronden af maar wijst tegelijkertijd een partij als PvdA/GL af op ideologische gronden en framed de partij zelfs als extreem en links-radicaal. Dit terwijl ze zelf juist naar rechts is opgeschoven en nu een onversneden rechts populistische koers vaart (zie bijvoorbeeld ook het Douwe Bob incident en de antifa motie). Voor de peilingen lijkt het allemaal echter niet te helpen; de VVD verliest terwijl een partij als JA21 in de lift zit. Ik denk dat de VVD zich na de verkiezingen wel even achter de oren mag krabben en bedenken welke kant het op wil; terug naar een normale liberale volkspartij of verder het autocratische pad op. Ik denk dat die laatste optie een heilloze weg zal blijken; dat is de keus die bijvoorbeeld de Tories in het VK hebben gemaakt, maar de kiezer beloont ze daar niet voor; die neigt eerder naar Reform op het moment.

[defiant]

NMH schreef op zondag 12 oktober 2025 @ 21:43:
Voor de peilingen lijkt het allemaal echter niet te helpen; de VVD verliest terwijl een partij als JA21 in de lift zit. Ik denk dat de VVD zich na de verkiezingen wel even achter de oren mag krabben en bedenken welke kant het op wil; terug naar een normale liberale volkspartij of verder het autocratische pad op. Ik denk dat die laatste optie een heilloze weg zal blijken; dat is de keus die bijvoorbeeld de Tories in het VK hebben gemaakt, maar de kiezer beloont ze daar niet voor; die neigt eerder naar Reform op het moment.

Dat is ook waarom ik persoonlijk steeds meer ervan overtuigd ben dat ons het grootste gebrek in de westerse samenlevingen waaronder Nederland het ontbreken is van zowel een politiek geheugen als van kennis van de geschiedenis, juist ook in andere landen.

Maar als dit geheugen ontbreekt, kunnen de draaiboeken uit de geschiedenis herhaald worden. Immers de geschiedenis heeft immers plaats hebben kunnen vinden omdat extremisme toen zeer succesvol is geweest, wil je die geschiedenis voorkomen dan moet je lessen trekken anders riskeert je herhaling. Het probleem is dat we niet in de begin fase zitten, maar al op weg zijn, hierdoor is noodzakelijk interventie al veel moeilijker. Autoritaire partijen zijn al toegelaten en bevinden zich in het hart van onze democratie en een significant aantal kiezers staan al achter autocratische ideeën.

Het belangrijkste is dat democratische politici, journalistiek en kiezers die keuze veel explicieter uitspreken. De journalistiek heeft hierin de belangrijkste rol, maar je ziet het eigenlijk al vaak falen. Een recent voorbeeld is de aanval van de BBB op de Raad van State, die door gevestigde journalistiek niet kritisch werd weersproken (in o.a. Buitenhof en reactie Raad van State). Dit is letterlijk een van de punt van Timothy Snyder ter verdediging tegen autocratie.

De rol van de democratische journalistiek is een gelijk speelveld te creëren voor democratische ideeën, door het te poneren als een twist tussen 2 standpunten legitimeer je het eigenlijk al door selectie bias. De journalistiek denkt doordat "beide kanten van verhaal" dat de het democratische standpunt wel overwint, maar niets is minder waar, zoals ook in de VS te zien is. De journalistiek moet expliciet laten zien dat het een autoritair standpunt is.

En daarin zit de glijdende schaal naar autocratie, door slecht functionerende journalistiek krijgen autocratische politici weinig weerstand of worden zelf gefaciliteerd en worden zo ook de standpunten genormaliseerd. Juist gevestigde journalistiek die nog enige invloed heeft blijkt vaak kwetsbaar hiervoor, juist omdat ze in de begin fase zich onvoldoende hebben verdedigd, zie de eindeloze aanvallen vanuit autocratische hoek op de z.g.n. "mainstream media".

Je krijgt hierdoor de tegenstrijdigheid:

1. De gevestigde democratische journalistiek laat autocratische ideeën toe in het debat, juist ook vanuit druk van autocratische partijen.
2. Zodra de autocratische partijen de macht hebben, wordt de democratische media onderdrukt of zelf afgeschaft.

Het toegang willen van een autocratische krachten in een democratie is nooit vanuit democratisch oogpunt, het is altijd ter consolidatie van macht. Gevestigde journalistiek ziet te weinig in dat ze met punt 1 hun eigen ondergang in gang zetten door punt 2. Dat is weer een voorbeeld van de tolerantieparadox.

[begintmeta]

@defiant, Ik kan me helemaal vinden in "Het belangrijkste is dat democratische politici, journalistiek en kiezers die keuze veel explicieter uitspreken.", maar de grote vraag blijft hoe je dat voor elkaar krijgt... politiek geheugen en kennis van wat is geweest kan tot actie aanzetten, maar doet dat niet noodzakelijk.

[dawg]

Uit de Correspondent vandaag (geen link want niet mijn abonnement):

Fascisme krijgt een kans omdat mensen het gevaar te lang onderschatten. En als het dan tóch misgaat, geloven velen dat ze er niets aan kunnen veranderen.

Dat is wat de Amerikaanse burgerrechtenactivist Eric K. Ward ‘de Andere Grote Leugen’ noemt: het idee dat we als burgers machteloos staan tegenover fascisme.* Die leugen maakt het mogelijk om weg te kijken terwijl, bijvoorbeeld, moslims worden gediscrimineerd, vluchtelingen in steeds onmenselijker omstandigheden worden geduwd of het Palestijnse volk met rugdekking van onze regering dreigt te worden vernietigd.

Dat idee van machteloosheid is gevaarlijk. Het vervangt solidariteit door egocentrisme en morele moed door doffe onverschilligheid. Precies dát gedrag houdt autoritaire leiders in het zadel. Hannah Arendt stelde al na de Tweede Wereldoorlog dat een samenleving waarin mensen van elkaar vervreemd raken het kwetsbaarst is voor autoritaire leiders: ‘Totalitaire bewegingen zijn massaorganisaties van geatomiseerde, geïsoleerde individuen.’

Heb jij je weleens afgevraagd of jij je zou hebben verzet tegen de Duitse bezetter in de Tweede Wereldoorlog? Het antwoord ligt in wat je nú doet tegen opkomend fascisme: kijk je weg of spreek je je uit? Want, waarschuwde Arendt: ‘Het meeste kwaad wordt aangericht door mensen die nooit een bewuste keuze hebben gemaakt tussen goed en kwaad.’

Verzet is een keuze
Dit is ons aanknopingspunt. Hier valt een keuze te maken.
Begin bij jezelf: stel je hart open en ontferm je over je medemens. Als je luistert naar de verhalen van mensen die eerder dan jij door het fascisme worden geraakt, zijn de gevolgen niet langer denkbeeldig. Dan raakt de honger en pijn van een Palestijns kind je; of de angst en onzekerheid van moslims, migranten en trans personen; of de uitputting van journalisten en schrijvers die online trollenlegers, rechtszaken en doodsbedreigingen over zich heen krijgen omdat ze hun werk doen. Dan voel je: hun vrijheid is ook de mijne.

Op dat punt kan deze medemenselijkheid de krachtige brandstof worden voor verzet tegen het systeem dat dat leed veroorzaakt. Een ‘Rebellion of Care’ , noemt de Amerikaanse dichter David Gate dit. Deze rebellie maakt dat mensen zich gaan organiseren. Dat gemeenschappen een muur vormen om mensen te beschermen tegen klopjachten van de immigratiedienst, zoals in Los Angeles. Dat rijksambtenaren, politieagenten of immigratiebeambten, tegen het beleid in, opkomen voor de grondwet, zoals ambtenaren van het ministerie van Buitenlandse Zaken doen. Of dat activisten bereid zijn klappen te vangen en te worden vervolgd als ‘terrorist’, zoals nu in het Verenigd Koninkrijk gebeurt. Allemaal uitingen van medemenselijkheid – of, in de woorden van Gate: van ‘empathie met een ruggengraat’.

Zie ook de open brief van 400 wetenschappers wereldwijd:
https://stopreturnfascism.org/english/

[Cyberpope]

De kennis is er a lang. Mensen weten het ook maar stemmen er met volle overtuiging op. Kijk hier even rond op GoT. Vind je er ook genoeg die vol uit de gedachte van eigen belang op anti-democratische partijen stemmen. De kans om hieraan iets te doen ligt al lang achter ons. We zullen eerste de wrange vruchten moeten plukken en hopen dat we er op langere termijn er weer uit komen als mensheid. Ik ga dat niet meer meemaken.

[emeralda]

Uiteindelijk kiezen mensen niet voor PVV light maar liever PVV.

En de VVD kan niet helemaal naar rechts want ze hebben ook nog een achterban van ondernemers die nog gewoon mensen uit India willen aannemen.
Het globalisme heeft ook de VVD veel gebracht.

[defiant]

Weer een voorbeeld van Weimar taferelen in het land waar het oorspronkelijk vandaan komt:
Toch niet meer uitsluiten? Bondskanselier Merz beraadt zich over AfD

De binnenlandse veiligheidsdienst concludeerde dit jaar na lang onderzoek dat de AfD steeds verder radicaliseert en extreemrechts is.

Volgens oud CDU-secretaris-generaal Peter Tauber heeft de 'brandmuur' de AfD alleen maar geholpen en is een andere aanpak nodig. "Het moet ook mogelijk zijn besluiten te nemen die de AfD steunt", aldus Tauber. Gesprekken daarover zouden niet meteen met nazi-verwijzingen moeten worden doodgeslagen.

Onlangs concludeerde het wetenschappelijk bureau van de partij van Merz dat samenwerking met extreemrechts eerder nadelen dan voordelen lijkt te hebben. Daarvoor keek het bureau naar hoe andere christendemocratische partijen in de EVP-groep in het Europees parlement met rechtspopulisten en rechtsextremisten omgaan.

Ook in Nederland. Een van de observaties: een interne strijd binnen het CDA over de gedoogsteun van de PVV was een belangrijke oorzaak van de verkiezingsnederlaag in 2012.

Al met al "blijkt dat in belangrijke gevallen het 'temmen' van rechts-populistische of zelfs extreemrechtse partijen door middel van samenwerking niet is gelukt en eerder heeft geleid tot een verzwakking van de EVP-partijen."

"Zolang ze elke samenwerking met de AfD uitsluiten, maken ze zich afhankelijk van de Groenen, de SPD en de Linksen. Het enige wat hen bij elkaar houdt, is dat ze de AfD van de macht willen houden."

En dus stelt Weidel dat het niet lang meer zal duren totdat de christendemocraten met de AfD gaan samenwerken. Dat is volgens de AfD op dit moment de snelst haalbare manier om zelf aan de macht te komen.

Je ziet het rijmen van de geschiedenis met Weimar in het gedrag van rechts conservatieve partijen, geconfronteerd met opkomend extreemrechts zijn ze hun eigen invloed dalen en verkleint de politiek ruimte, waardoor men gedwongen wordt tot samenwerking met de oppositie.

In het licht van de hete adem van extreemrechts willen conservatieven eigenlijk helemaal niet samenwerken met linkse partijen, wat ze als een bedreiging beschouwen voor hun positie t.o.v. hun electorale achterban.

Zo komt de oorspronkelijk Weimar beslissing weer aan de orde, moet in er niet samengewerkt worden met extreemrechts?

Dezelfde condities zag je in Nederland uiteraard ook met de PVV. Geconfronteerd met met opkomende autoritaire partijen zijn rechts conservatieven steeds minder bereid om over het midden te gaan.

Het fascisme is helemaal terug, ziet politicoloog Rosan Smits, maar het is nog niet te laat

Volgens politicoloog en journalist Rosan Smits staat het fascisme op het punt door te breken in onze samenleving. Toch is ze optimistisch. ‘We kunnen veel meer dan we denken.’

Politieke opvattingen labelen als fascistisch kan het debat daarom ook doodslaan. Het woord roept associaties op met onderdrukking, geweld, dictatuur. Waarom gebruikt u toch heel bewust deze term?

“Fascisme is niet hetzelfde als marcherende nazi’s of wapperende swastikavlaggen. Het fascisme komt door de tijd heen overal wel op een bepaalde manier voor, in meer of mindere mate. Het neemt elke keer, ook nu, verschillende gezichten aan, omdat het gebaseerd is op ultranationalistische ideeën over ‘het eigen volk’.

“Maar er is één ding dat altijd en overal hetzelfde is in het fascisme, en dat is de manier van opereren. Het is een politieke strategie om alleenheerschappij te verwerven, door met steun van de bevolking de democratische rechtsstaat van binnenuit kapot te maken ten koste van minderheden die als vijandelijk worden gezien.”

Het begint altijd met een gevoel van onvrede in de samenleving, legt Smits uit. Op dat gevoel lift uiterst rechts populisme handig mee, waarna het van kwaad tot erger gaat: de ene na de andere politieke spelregel sneuvelt. Smits volgt in haar analyse de Amerikaanse historicus Robert Paxton, die omvattend vergelijkend onderzoek deed naar allerlei soorten fascistische bewegingen in de afgelopen eeuw. Wat begint als radicaal-rechts populisme kan, als er geen rem op komt, uitmonden in een openlijk fascistisch regime.

Fascisme begint met taal, niet met tanks, schrijft u.

“Het begint met dit soort vertellingen: ooit hadden wij een grootse natie, er was ook nog geen gezeur over inclusiviteit, klimaat, et cetera. Maar ons land wordt kapotgemaakt door een invasie van vreemdelingen van buiten, die samenspannen met een binnenlandse elite. Termen als ‘nationale zelfmoord’ vallen dan, ‘oikofobie’, ‘omvolking’. Je hebt verschillende varianten van dit verhaal, maar ze komen altijd op hetzelfde neer.

“In het uiterste geval verandert de betekenis van taal. Alles wordt omgedraaid. Je hoorde dat bijvoorbeeld heel duidelijk bij de speech van J.D. Vance, de vicepresident van de Verenigde Staten, in München tijdens de veiligheidstop in februari van dit jaar. Toen vertelde hij dat de Europese waarden een bedreiging zijn voor Europa. Dat de vrijheid van meningsuiting ten onder gaat door mensen die de vrijheid van meningsuiting verdedigen.”

Nederland is van oudsher een land van compromissen, van een gematigde politieke cultuur. Werkt dat niet dempend op de effectiviteit van een politicus als Wilders?

Wilders volgt al jaren de welbekende strategie van intimidatie, polarisatie en ontmenselijking, om zo de witte Nederlander te mobiliseren tegen een vermeende vijand. Hij zet concrete stappen in het ontwapenen van de rechtsstaat om af te kunnen rekenen met ‘massa-immigratie’, ‘woke multiculturalisme’, ‘D66-rechters’, ‘tuig van de richel’, de ‘linkse kerk’, en elke minderheidsgroep die daarna aan de beurt komt.

“De PVV kon al die jaren aan kracht winnen, mede door toedoen van centrumrechtse politici die haar standpunten overnamen en normaliseerden. Nederland geldt internationaal als het schoolvoorbeeld van de normalisering van uiterst rechts – een cruciale voorwaarde voor het slagen van de fascistische strategie.”

Nederland heeft eigenlijk al gedaan wat in Duitsland wordt overwogen. Wat men communiceerde was dat door de PVV volledig te omarmen in onze democratie met uiteindelijk gedogen/regeren dat duidelijk zou worden voor de kiezer dat de PVV een ongeschikte partij zou zijn. Dat idee heeft niet standgehouden, terwijl de effecten ervan nu breed zichtbaar zijn. De PVV is niet meer de enigste autoritaire partijen en alle rechtse middenpartijen zijn steeds meer naar rechts opgeschoven.

Ook al is het politieke landschap verschillend met Duitsland, zit je hier eigenlijk met dezelfde Weimar condities. In het licht van de dreiging van autoritaire partijen willen rechts conservatieven niet naar midden, terwijl ze aan de rechterzijde worden opgegeten door die autoritaire partijen.

Zie ook hoe de VVD nu druk bezig is met uitsluiten van partijen en coalities over het midden.

[NMH]

defiant schreef op zaterdag 18 oktober 2025 @ 09:51:
Weer een voorbeeld van Weimar taferelen in het land waar het oorspronkelijk vandaan komt:
Toch niet meer uitsluiten? Bondskanselier Merz beraadt zich over AfD

Dat was het eerste nieuwsartikel dat ik vanochtend was en dat was geen best begin van de dag. Als je de beschikbare informatie in ogenschouw neemt:

• In Nederland heeft het openen van de deur door Yesilgöz de PVV alleen maar groter en radicaler gemaakt.
• Het CDA was diep verdeeld na hun flirt met de PVV.
• In het Verenigd Koninkrijk zijn de Tories steeds verder naar rechts opgeschoven in een poging de rechtse kiezer te paaien. Die gaat vervolgens alsnog naar Reform.
• Zo'n beetje elke deskundige op dit gebied zegt dat radicale partijen van samenwerking alleen maar sterker worden.
• Hun eigen wetenschappelijk bureau zegt hetzelfde.
• In Amerika keert Trump zich nu tegen de mensen die hem in eerste aanleg geholpen hebben (Comey en Bolton bijvoorbeeld).
• Weimar. Dat uitgerekend Duitsers die les negeren is wel zeer schrijnend.

Dan vraag ik me af hoe deze mensen een scenario zien waarin de CDU hier beter van wordt. Of het moeten mensen zijn zoals de klassiek liberalen binnen de VVD die het gedachte goed van de AfD eigenlijk wel omarmen.

Ik zou zeggen: probeer eens iets nieuws en zet in op een verbod van de AfD. Geen idee of dat werkt, maar samenwerking doet dat met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid niet.

[99ruud99]

Ik diezelfde adem wil ik even wijzen op wat er afgelopen week in Brussel gebeurde. Dit in navolging van Frankrijk en Duitsland, maar ook plannen in Nederland.
Vrt nieuws over nieuwe ccc
Ultra links wilt geen vreedzame protesten meer maar roept juist op tot vernielen... Niet demonstreren maar beroven, dat werkt beter.

Democratie? Tuurlijk niet, recht van de sterkste is veel belangrijker.

[ Voor 4% gewijzigd door 99ruud99 op 18-10-2025 21:57 ]

[RobinHood]

NMH schreef op zaterdag 18 oktober 2025 @ 21:37:
[...]

Dat was het eerste nieuwsartikel dat ik vanochtend was en dat was geen best begin van de dag. Als je de beschikbare informatie in ogenschouw neemt:

• In Nederland heeft het openen van de deur door Yesilgöz de PVV alleen maar groter en radicaler gemaakt.
• Het CDA was diep verdeeld na hun flirt met de PVV.
• In het Verenigd Koninkrijk zijn de Tories steeds verder naar rechts opgeschoven in een poging de rechtse kiezer te paaien. Die gaat vervolgens alsnog naar Reform.
• Zo'n beetje elke deskundige op dit gebied zegt dat radicale partijen van samenwerking alleen maar sterker worden.
• Hun eigen wetenschappelijk bureau zegt hetzelfde.
• In Amerika keert Trump zich nu tegen de mensen die hem in eerste aanleg geholpen hebben (Comey en Bolton bijvoorbeeld).
• Weimar. Dat uitgerekend Duitsers die les negeren is wel zeer schrijnend.

Dan vraag ik me af hoe deze mensen een scenario zien waarin de CDU hier beter van wordt. Of het moeten mensen zijn zoals de klassiek liberalen binnen de VVD die het gedachte goed van de AfD eigenlijk wel omarmen.

Ik zou zeggen: probeer eens iets nieuws en zet in op een verbod van de AfD. Geen idee of dat werkt, maar samenwerking doet dat met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid niet.

Het dikgedrukte lijkt mij erg waarschijnlijk, of misschien nog wel cynischer: Het boeit ze niks, het draait ze alleen maar om hun eigen macht, en na hun de zondvloed.

De tijd van experimenteren is wel voorbij inderdaad, we kunnen overal zien wat er gebeurt als je extreem-rechts extra zuurstof geeft. 15 jaar geleden vond ik het argument "Laat ze regeren, dan zien mensen wel dat ze er niks van bakken" al bijzonder zwak. Je laat een peuter ook niet spelen met een nietpistool onder het mom van "ach, als hij een nietje in zijn voorhoofd prikt is dat een leermoment", en dat is minder schadelijk.

Maar na 15 jaar gevrij met extreemrechts moeten we toch echt wel weten wat voor politiek overdraagbare aandoeningen je eraan overhoudt.

Dus ja, dan vind je het of wel best, of het boeit je helemaal niks.

[Cyberpope]

99ruud99 schreef op zaterdag 18 oktober 2025 @ 21:56:
Democratie? Tuurlijk niet, recht van de sterkste is veel belangrijker.

Klopt, dit zie je overal als nieuw norm. Van de internationale politiek en extreem links tot radicaal / extreem rechts
Rechtstaat of rechtsstatelijk handelen heeft afgedaan. Het wordt actief ondergraven en door instituties aan te vallen of mensen willen zich er niet meer aan houden of onderwerpen.

Ik word er niet erg blij van.

[ Voor 9% gewijzigd door Cyberpope op 18-10-2025 22:27 ]

[dawg]

@RobinHood ik -denk- dat het zo niet werkt, zelfs niet na 15 jaar.

Zie mijn signature. Dus ik zal het even héél kort door de bocht stellen. En met het gevaar radicaal en/of complotterig te klinken maar dat neem ik op de koop toe.

De conservatieve/christendemocratische partijen - sinds Fukuyama & de Val van de Muur - dienen vrijwel exclusief het grote geld, waardoor de ongelijkheid de afgelopen ~50 jaar enorm is toegenomen. Het is het aloude verhaal van de mensheid; rijkdom stroomt naar boven tot het punt dat door ongelijkheid revolutie ontstaat. Dit is een cyclus, echter steeds in een wat andere verschijningsvorm.

[Cyberpope]

dawg schreef op zaterdag 18 oktober 2025 @ 22:27:
De conservatieve/christendemocratische partijen - sinds Fukuyama & de Val van de Muur - dienen vrijwel exclusief het grote geld, waardoor de ongelijkheid de afgelopen ~50 jaar enorm is toegenomen. Het is het aloude verhaal van de mensheid; rijkdom stroomt naar boven tot het punt dat door ongelijkheid revolutie ontstaat. Dit is een cyclus, echter steeds in een wat andere verschijningsvorm.

Met dien verschil, dat de massa met moderne technieken steeds minder bescherming bied. Wat dat betreft klopt 1984 wel een beetje.

[RM-rf]

Helixes schreef op maandag 20 oktober 2025 @ 11:11:
[...]

Als Wilders in het Torentje zou mogen plaatsnemen, zullen we direct een verschuiving zien in de richting van de uitvoerende macht, zoals we dat kennen uit bijvoorbeeld de VS.

Is dit een soort van wensdenken?

Nederland is als bestuurssysteem niet echt vergelijkbaar met de VS en zelfs daarvan zou ik niet stellen dat er werkelijk zo enorm veel 'voor elkaar gebracht'is door Trump.... Hooguit maakt zijn regering een hele hoop misbaar over wat ze doen, maar effectief heeft het vooral tot een enorme destabilisering en een economische crisis geleid.

Als wilders premier zou zijn zit hij uiteindelijk gewoon op de stoel waar voorheen Dick Schoof zat en veel meer macht dan die heeft hij niet ... het enige verschil tussen hem en Schoof zal zijn dat hij zijn eigen partij en kritiekloze ja-knik-machine achter hem zou hebben en niet de fractievoorzitter van de grootste coalotieie partner die gelijktijdig op twitter zijn eigen kabinetsbeleid zit af te kraken en te stoken...


Maar zomaar eventjes nieuw beleid doorvoeren is ook dan niet mogelijk... Net zo min als dat het vorige PVV-kabinet werkelijk zomaar eventjes kon gaan doen wat ze beloofd hadden... Hoe graag partijen als de PVV maar ook de BBB en NSC graag iets _wilden_ doen om voor te bouwen op hun verkiezingswinsten die allemaal gebaseerd waren op "Wij gaan helemáál alles anders doen"...

Alle kiezers die echter daarop stemmen, op een idee dat als ze maar die éne juiste partij hun stem geven dat die met een toverstafje zou zwaaien en *poef* alles anders zou zijn, is gewoonweg niet waar..

Zowieso is de "maakbaarheid' van de maatschappij door politieke partijen lang niet zo groot als deze rond verkiezingen de kiezers wilen doen geloven.
Politiek is effectief hooguit iets als het besturen van een honderden meters lang volbeladen containerschip...daarmee kun je geen 180-graden omdraaiingen maken (en moet je ook niet willen)

[Helixes]

@XWB Ik denk dat je niet begrijpt wat Wilders met echte macht zou kunnen doen. Alle conventies die we hebben over de verhouding tussen controlerende- en uitvoerende macht komen onder een vergrootglas. Je kunt als Minister gewoon dingen doen, en de Kamer er niet over informeren. Je kan Moties van Wantrouwen negeren. Natuurlijk is er de Kamer, en er zal af en toe wel een balletvoorstelling zijn, waarin Kamer en Vak K om elkaar heenzwieren. Maar, dat laat onverlet dat Ministers intussen met een kettingzaag door hun eigen departement kunnen rennen.

Zoals ik al zei - ik denk dat het nog veel erger gaat zijn dan jij je kan voorstellen.

DevWouter schreef op maandag 20 oktober 2025 @ 11:43:
Zowel het CDA als de VVD hebben aangegeven niet met de PVV te willen regeren.

We hebben het vaker gehad over de VVD. Zoals gezegd moet VVD hom- of kuit geven. Tenzij ze echt helemaal verschrompelen (ook nog een mogelijk scenario) dan is VVD op een of andere manier nodig. Is het je opgevallen dat ze GL/PvdA helemaal volstrekt demoniseren, en zich stilhouden over PVV? Eén interpretatie daarvan is dat ze misschien stiekem toch bereid zijn eerder met Wilders dan met Timmermans samen te werken. Op basis van recentere retoriek kan je het gewoon niet uitsluiten, en de radicalisering van de VVD stemt tot nadenken.

En dan blijft het CDA over. Gaat het CDA het land gijzelen en onbestuurbaar houden? Maybe yes. Maybe no. Het is wel het CDA he.

En ik zeg ook niet dat dit een zeer waarschijnlijk scenario is. Misschien is er een kans van 5% dat we hier uitkomen. Maar begrijp me niet verkeerd - dat is zeker 6% teveel. Het probleem is alleen dat andere scenario's ook niet zo heel waarschijnlijk zijn in het huidige landschap.

[XWB]

Helixes schreef op maandag 20 oktober 2025 @ 11:50:
@XWB Ik denk dat je niet begrijpt wat Wilders met echte macht zou kunnen doen. Alle conventies die we hebben over de verhouding tussen controlerende- en uitvoerende macht komen onder een vergrootglas. Je kunt als Minister gewoon dingen doen, en de Kamer er niet over informeren. Je kan Moties van Wantrouwen negeren. Natuurlijk is er de Kamer, en er zal af en toe wel een balletvoorstelling zijn, waarin Kamer en Vak K om elkaar heenzwieren. Maar, dat laat onverlet dat Ministers intussen met een kettingzaag door hun eigen departement kunnen rennen.

Een premier heeft niet zoveel macht als je misschien denkt. Als een wetsvoorstel vastloopt in de Tweede of Eerste Kamer dan is het klaar. De premier zal dan proberen te beïnvloeden, maar heeft geen directe macht over andere partijen. Zeker bij een minderheidscoalitie, zie de partij met gedoogsteun maar eens te overtuigen.

Maar, dat laat onverlet dat Ministers intussen met een kettingzaag door hun eigen departement kunnen rennen.

Zo werkt het niet in Nederland. De uitvoerende macht, waaronder gemeentes, zullen nooit beleid uitvoeren waar geen wet voor is aangenomen. Dus als een wetsvoorstel strand in de Kamer, zal geen enkele gemeente dat uitoefenen, ongeacht wat het departement van de minister roept.

Dus ja, ga maar met een kettingzaag door het departement... de onderliggende bestuurslagen willen toch echt een goedgekeurde wet zien.

[Helixes]

@XWB We raken off-topic.

Je hebt gelijk wanneer je zegt dat het nog nooit zo gewerkt heeft in Nederland - maar ik weet niet of we dat vertrouwen moeten doortrekken naar iemand die zo haaks staat op de tradities en het vertrouwen uit het verleden. Of de instituties echter sterk genoeg zijn om de sloophamer van Wilders te weerstaan is wat mij betreft echter onzeker. En, precies dit soort gedachtes - we kunnen hem wel onder controle houden - zijn de reden waarom ik geloof dat een CDA zichzelf zou kunnen overschatten en wél in zee zou kunnen gaan als gedoogpartner. Daarom vind ik dat soort gedachtes ook zo gevaarlijk.

Ik haal graag aan dat Yesilgöz als Minister een schaduwteam aanstuurde die het licht niet kon verdragen. Dat heeft nooit consequenties gehad - en dat is maar één zijstraat op de landkaart aan mogelijkheden die Wilders allicht uit zou rollen.

[dawg]

XWB schreef op maandag 20 oktober 2025 @ 12:25:
[...]


Een premier heeft niet zoveel macht als je misschien denkt. Als een wetsvoorstel vastloopt in de Tweede of Eerste Kamer dan is het klaar. De premier zal dan proberen te beïnvloeden, maar heeft geen directe macht over andere partijen. Zeker bij een minderheidscoalitie, zie de partij met gedoogsteun maar eens te overtuigen.


[...]


Zo werkt het niet in Nederland. De uitvoerende macht, waaronder gemeentes, zullen nooit beleid uitvoeren waar geen wet voor is aangenomen. Dus als een wetsvoorstel strand in de Kamer, zal geen enkele gemeente dat uitoefenen, ongeacht wat het departement van de minister roept.

Dus ja, ga maar met een kettingzaag door het departement... de onderliggende bestuurslagen willen toch echt een goedgekeurde wet zien.

De denkfout die u maakt is dat extreemrechts de democratische rechtsstaat niet respecteert en naleeft. Men acteert op een ander speelveld. Natuurlijk, het zal hier wat moeilijker zijn wegens coalitievorming en de ambtenarij die niet vervangen wordt na een verkiezing zoals in andere landen het geval is.

Maar dan nog zal het zeer veel schade doen aan onze democratische rechtsstaat. En als we iets uit het verleden zouden moeten leren is het wel dat een apathische houding de glijdende schaal enkel steiler maakt.

[NMH]

XWB schreef op maandag 20 oktober 2025 @ 12:25:
[...]


Een premier heeft niet zoveel macht als je misschien denkt. Als een wetsvoorstel vastloopt in de Tweede of Eerste Kamer dan is het klaar. De premier zal dan proberen te beïnvloeden, maar heeft geen directe macht over andere partijen. Zeker bij een minderheidscoalitie, zie de partij met gedoogsteun maar eens te overtuigen.


[...]


Zo werkt het niet in Nederland. De uitvoerende macht, waaronder gemeentes, zullen nooit beleid uitvoeren waar geen wet voor is aangenomen. Dus als een wetsvoorstel strand in de Kamer, zal geen enkele gemeente dat uitoefenen, ongeacht wat het departement van de minister roept.

Dus ja, ga maar met een kettingzaag door het departement... de onderliggende bestuurslagen willen toch echt een goedgekeurde wet zien.

Je moet ook niet onderschaten hoeveel bevoegdheden de uitvoerende macht heeft. De kamer is weliswaar nodig om wetten te veranderen, maar het dagelijks bestuur van het land is in handen van het kabinet. Er worden heel wat besluiten zoals AMvB's genomen waar de kamer niet in betrokken wordt. Dat kan ook helemaal niet; het land zou onbestuurbaar worden als de kamer zich over elk besluit van een minister zou moeten buigen. Een autoritair politicus zou daar maximaal gebruik/misbruik van kunnen maken. Zie bijvoorbeeld het lintjesdebacle van minister Faber; op zich iets triviaals, maar zoiets zou je ook op een dossier met meer impact kunnen doen. Ook zou de regering kunnen kiezen om een bepaalde wet niet te handhaven of de handhaving geen prioriteit te geven. Dat is bijvoorbeeld ook gebeurd met de wet DBA als ik het goed heb. Laten we dit de "witte macht" noemen.

Dan heb je nog wat ik de grijze macht zou willen noemen; misbruik van wetten en bevoegdheden. De regering heeft onder bijvoorbeeld het staatsnoodrecht bijzonder vergaande bevoegdheden. Soms is dat nodig; als je bijvoorbeeld met een crisis als Corona geconfronteerd wordt dan moet een regering snel en daadkrachtig maatregelen kunnen nemen en kan niet altijd op een parlementaire procedure gewacht worden. In een rechtstaat zou de regering geen misbruik van die bevoegdheden moeten maken en tot niet zo lang geleden zou dat ook ondenkbaar geweest zijn. We hebben echter nu al een regering die een poging heeft gedaan om het staatsnoodrecht te misbruiken in het asieldossier.

En tot slot heb je nog de zwarte macht; dingen die echt niet mogen maar als puntje bij paaltje komt: wie houdt het tegen? Stel dat een rechter een uitzetting zou verbieden en de minister zet de vreemdeling vervolgens alsnog uit: volstrekt illegaal, maar wie stopt het? Een ambtenaar? De uitvoerder? Je moet maar hopen dat die überhaupt weten dat het niet mag en bereid zijn om instructies te negeren. Of een regering die domweg weigert om verkiezingen uit te schrijven. Allemaal zaken die in een functionerende rechtsstaat ondenkbaar zouden moeten zijn. Maar we zien om ons heen al genoeg voorbeelden: de staatsgreep van de president van Zuid-Korea, de ontmanteling van de democratie in Venezuela, Trump's decreten over het geboorterecht en het hernoemen van het Ministerie van Defensie; allemaal flagrante schendingen van bevoegdheden, maar ze zijn wel gebeurd.