De belastingdienst ligt al lange tijd onder vuur door mismanagement en een dubieuze rol in Nederland positie als belastingparadijs
Sinds kort ligt de belastingdienst weer onder de loep met het toeslagensysteem, dit kent een lange geschiedenis.
Het begon rond 2007:
Zelfsturing stort Belastingdienst in chaos Verzet tegen de top ‘belastingbreed’ (2007)
Sindsdien is het eigenlijk nooit meer goedgekomen:
Multinationals betalen vrijwel geen belasting (2008)
Geflopt ICT-project kostte Belastingdienst ruim 200 miljoen (2014)
‘ICT-troep bij fiscus over de schutting gegooid’ (2014)
De politiek grijpt in 2016 opnieuw in en wil opnieuw bezuinigen en een efficiëntere belastingdienst. Er wordt een vertrekregeling bedacht voor medewerkers, maar die geld voor het hele bedrijf. Wat geen geheim is voor de meeste HR medewerkers is dat met zulke regelingen de beste mensen ook vertrekken en de kennis dus uit de organisatie vloeit.
Waarom wil iedereen weg bij de Belastingdienst? (2016)
Wiebes plaatst Belastingdienst onder curatele
‘Minder controle van belastingaangifte bedrijven’ (2017)
Dit jaar begonnen nieuwe problemen met toeslagen weer aan het licht te komen, naar goed gebruik zet men natuurlijk eerst de klokkenluider op non-actief:
‘Klokkenluider kinderopvangtoeslag op non-actief gesteld’ (2019)
'Ambtelijke top Belastingdienst negeerde jarenlang misstanden' (2019(
Hoe uit het doolhof van de toeslagen te komen
Er zijn meer incidenten en kwesties rondom de belastingdienst, maar deze TS is al lang genoeg.
De kern van het probleem is als volgt:
- De politiek wil een combinatie van bezuinigingen en efficiëntie, dus men bezuinigd en reorganiseert/automatiseert, maar die combinatie blijkt zelden te werken.
-De politiek politiseert het instituut belastingdienst, het is niet simpelweg een uitvoerende dienst voor belastinginning, het is instituut is centraal komen staan in politisering van belasting als instrument voor politieke sturing buiten mandaat.
- De ICT zwakte qua beleid en aansturing bij de overheid, de belastingdienst is kwetsbaar op dit gebied.
Het gevolg: burgers worden slachtoffer van mismanagement en moeten vechten tegen een instituut, ondertussen is hetzelfde instituut spil in gepolitiseerd beleid. Aan de andere kant ontsnappen grote bedrijven en multinationals aan controle.
Doel van het topic: bespreek hier de incidenten rondom de belastingdienst en de gevolgen van mismanagement door de politiek van het instituut.
Sinds kort ligt de belastingdienst weer onder de loep met het toeslagensysteem, dit kent een lange geschiedenis.
Het begon rond 2007:
Zelfsturing stort Belastingdienst in chaos Verzet tegen de top ‘belastingbreed’ (2007)
Terwijl het kabinet bezuinigde op de Belastingdienst en er banen schrapte, kreeg de dienst extra taken, faalde de automatisering en drukte de top een omstreden reorganisatie door. Alle problemen kwamen tegelijk.
En dat terwijl de 200 jaar oude Belastingdienst, onderdeel van het ministerie van Financiën, vijf jaar geleden nog het imago had van best georganiseerde dienst van de rijksoverheid. Een dienst met aanzien en gezag, en een scherp toezicht. Dat was in de tijd dat Nederland per blauwe envelop aangifte deed en belastinginspecteurs met een rood potlood klaarzaten.
Hoe kan een competente organisatie in korte tijd zo veranderen? Wie is verantwoordelijk?
Ongewenste reorganisatie
De ‘zelfsturing’ leidde tot een stuurloze organisatie. Het model was ook bij andere departementen ingevoerd en zorgde ook daar voor problemen. Engelen, in zijn jaarrede die nooit openbaar gemaakt is: „Op sommige ministeries is het model afgeschaft, op andere formeel gehandhaafd, maar de facto teruggedraaid naar een meer klassiek model.”
Engelen en zijn VHMF werken niet mee aan deze reconstructie. Geen enkele ambtenaar mag van de dienstleiding met de pers of met politieke partijen praten.
Prestigieuze projecten
Naast de ‘toeslagen’ volgden andere projecten die de politiek graag uitgevoerd zag, zoals de premieheffing, de elektronische aangifte door ondernemers, de invoering van een persoonlijke DigiD-code en de vooringevulde aangifte inkomstenbelasting. De nieuwe taken noopten tot een complexe automatisering, dus met nieuwe software en computers. Die moesten verbonden worden aan de oude systemen.
Haperende computers
In november 2004 drong vakbond VHMF er bij staatssecretaris Wijn op aan om iets te doen aan de organisatie en de automatisering. „Er moet zoveel veranderen dat je je afvraagt of systeem en mensen die hiervoor moeten zorgen het allemaal kunnen bijbenen. Het is een van de grootste zorgen op de werkvloer”, meldde toenmalig VHMF-voorzitter Jo Engelen achteraf in zijn jaarrede van 2005.
Jenny Thunnissen stuurde in juni 2005 alle medewerkers een brief. Daarin gaf ze toe dat het management „een beetje weggewaaid” was van het personeel. En dat men druk was met twee reorganisaties en drie grote automatiseringsprojecten. „Maar we hadden ons wel beter moeten realiseren dat júllie al die veranderingen en bezuinigingen moeten verwerken. En dat wij dan juist in deze omstandigheden dichtbij jullie hadden moeten zijn.”
Politieke druk
„Politiek gestuurde prestigieuze projecten moesten hoe dan ook slagen, ondanks de wetenschap dat onze automatiseringssystemen hierop niet waren toegerust.”
De druk vanuit het kabinet en de coalitiepartijen CDA en VVD om de ‘prestigieuze projecten’ uit te voeren was groot, in het najaar van 2005. Ze móésten doorgaan, ondanks de problemen met de reorganisatie en de automatisering, ondanks het weggewaaide management.
Bezuinigingen
Terwijl een reorganisatie de dienst op zijn kop zette, er ingrijpend aan de automatisering gesleuteld moest worden en er nieuwe taken bijkwamen, volgden tegelijkertijd bezuinigingen en een personeelsstop.
Kortom, mede door de grote politieke druk ontstond er een 'perfect storm' binnen de belastingdienst waarin een instituut dat bekend stond om z'n betrouwbaarheid, dienstbaarheid en robuustheid in relatief korte tijd verviel in chaos.Regels overtreden
Om de ‘opleveringstermijnen’ van het kabinet te halen, was ook creativiteit nodig: „Omdat Europese aanbestedingen enige tijd duren, hield men zich niet aan die regels.” Zo kon het gebeuren dat een ICT-bedrijf als IBM in strijd met de aanbestedingsregels voor zeker 100 miljoen euro opdrachten kreeg.
Volgens ambtenaren van het departement waren te dure aanbestedingen er mede de oorzaak van dat de afdeling hoge kosten had.
Sindsdien is het eigenlijk nooit meer goedgekomen:
Multinationals betalen vrijwel geen belasting (2008)
Een groeiend aantal Nederlandse multinationals betaalt geen of nauwelijks vennootschapsbelasting meer in Nederland. Dat scheelt de schatkist jaarlijks aanzienlijke bedragen.
De wet, ingediend door het vorige kabinet om het vestigingsklimaat voor ondernemingen te verbeteren, is een aanvulling op de Wet op de vennootschapsbelasting. Die liet bedrijven 25,5 procent belasting over hun winst betalen. In 2006 was de vennootschapsbelasting in heel Nederland met 17,9 miljard euro nog goed voor ruim 16 procent van de totale belastingopbrengst.
Geflopt ICT-project kostte Belastingdienst ruim 200 miljoen (2014)
Dit paste in een cultuur van de politiek om de belastingdienst te overladen met verantwoordelijkheden:De Belastingdienst heeft 203 miljoen besteed aan een mislukt automatiseringsproject. De dienst besloot pas begin dit jaar met de ontwikkeling van het computersysteem ETPM te stoppen, hoewel het project al jaren met grote problemen kampte, en de ambtelijke top in 2009 al overwoog de ontwikkeling ervan te beëindigen. Dat blijkt uit interne documenten van de Belastingdienst, schrijft NRC Handelsblad.
‘ICT-troep bij fiscus over de schutting gegooid’ (2014)
Overheid en ICT had toen al geen goede naam, ook bij dit project gingen de bekende zaken feit bij belangrijke beslispunten (aanbesteding, continuering project, sunk-cost fallacy, etc).Een kant-en-klaar automatiseringspakket wilde de fiscus voor inning en toeslagen. Maar alles ging mis: slechte planning, ruzie, eisen die niet in contracten werden vastgelegd. En kant-en-klaar bleek het pakket ook al niet. Een reconstructie.
Deels gebeurde dat door softwareschrijvers op de Filippijnen, deels in de VS – daar kregen de softwareschrijvers volgens een bron een bonus van 1.000 doller als ze hun programma’s op tijd afhadden. Ze namen daardoor vaak geen tijd om hun werk te testen, en „gooiden troep over de schutting”. Toen al werd gewaarschuwd dat al die extra programma’s het onderhoud van het systeem zeer arbeidsintensief zouden maken.
De politiek grijpt in 2016 opnieuw in en wil opnieuw bezuinigen en een efficiëntere belastingdienst. Er wordt een vertrekregeling bedacht voor medewerkers, maar die geld voor het hele bedrijf. Wat geen geheim is voor de meeste HR medewerkers is dat met zulke regelingen de beste mensen ook vertrekken en de kennis dus uit de organisatie vloeit.
Waarom wil iedereen weg bij de Belastingdienst? (2016)
De gevolgen laten zich raden:Binnen de muren van de Belastingdienst gaat het al een jaar over de „Grote Schoonmaak”. Over de 5.000 van de 29.000 werknemers die moeten vertrekken. Staatssecretaris Wiebes van Financiën (VVD) wil méér belastingopbrengsten tegen minder kosten. Veel administratief en telefonisch werk gaat verdwijnen. Tegelijkertijd zijn er 1.500 nieuwe mensen nodig voor toezicht en ICT. Het liefst jonge, hoogopgeleide mensen om „complexer” werk te doen.
Wiebes plaatst Belastingdienst onder curatele
De regeling was ingesteld om te bezuinigen op personeel binnen de fiscus. Het plan was dat 4.800 mensen zich zouden aanmelden voor de regeling.
Uiteindelijk meldden veel meer mensen zich aan. Waarschijnlijk kunnen tussen de 5.200 en 5.800 mensen er gebruik van maken, waardoor de regeling zo’n 70 miljoen euro meer gaat kosten dan is begroot. Er dreigde volgens Wiebes zelfs een budgettaire overschrijding van 638 miljoen euro.
‘Minder controle van belastingaangifte bedrijven’ (2017)
Bedrijven krijgen dus het privilege van minder toezicht als ze meewerken, terwijl juist burgers in loondienst, MKB'er of als ZZP'er niet kunnen ontsnappen aan regelgeving en controles die veelal automatisch verlopen.De Belastingdienst controleert de aangifte van bedrijven steeds minder. Dat meldt Trouw woensdag op basis van een onderzoek uitgevoerd door het journalistieke onderzoeksplatform Investico.
De beoogde tijdsbesparing zorgt ervoor ervoor dat de Nederlandse staatskas steeds meer belasting misloopt, vrezen betrokken inspecteurs. De fiscus controleert bij bijna een kwart van alle grote ondernemingen de aangifte nauwelijks meer.
Sinds 2005 experimenteert de Belastingdienst met een systeem van ‘horizontaal toezicht’. Wanneer bedrijven hun administratie op orde hebben en de fiscus meer informatie geven dan gebruikelijk, kunnen zij ervoor kiezen om minder gecontroleerd te worden.
Dit jaar begonnen nieuwe problemen met toeslagen weer aan het licht te komen, naar goed gebruik zet men natuurlijk eerst de klokkenluider op non-actief:
‘Klokkenluider kinderopvangtoeslag op non-actief gesteld’ (2019)
Een andere klokkenluider zag de bui al hangen en kaartte het pas aan toen hij met pensioen was:Een ambtenaar die interne informatie naar buiten zou hebben gebracht in een kwestie rond kinderopvangtoeslagen is door de Belastingdienst op non-actief gesteld. Dat melden Trouw en RTL Nieuws dinsdag op basis van anonieme bronnen. De ambtenaar wordt beschuldigd van schending van zijn ambtseed en het verspreiden van interne informatie, volgens Trouw en RTL Nieuws.
'Ambtelijke top Belastingdienst negeerde jarenlang misstanden' (2019(
De uiteindelijke kwestie:Een medewerker van de Belastingdienst die tot op het hoogste ambtelijke niveau misstanden binnen de dienst probeerde aan te kaarten, zegt dat hij jarenlang is genegeerd.
Hij is nu met pensioen en heeft een brandbrief aan de Tweede Kamer geschreven, in de hoop dat hij daar wel gehoor vindt. Trouw en RTL Nieuws hebben inzage gehad in die brief en het e-mailverkeer tussen Pierre Niessen, zijn collega's en de leiding van de Belastingdienst. De Kamerbrief is inmiddels openbaar gemaakt.
Hoe uit het doolhof van de toeslagen te komen
Toeslagen die bedoeld zijn om kwetsbare groepen te helpen, brengen ze juist in de problemen. Het systeem moet simpeler. Maar geen politieke partij die zin heeft in zo’n risicovolle operatie.
Het werkt niet. De overheid wil mensen met lage inkomens steunen door ze toeslagen te geven. Die moeten de kosten van huur, zorg en kinderen verzachten. Maar te vaak veróórzaken de toeslagen juist financiële problemen bij mensen die al weinig hebben.
Opnieuw concludeerde deze week een groep onderzoekers dat het toeslagenstelsel kwetsbare groepen te vaak in financiële problemen brengt. „Dat is buitengewoon pijnlijk voor een stelsel dat juist is bedoeld om huishoudens financieel te ondersteunen”, schreef een door het kabinet ingestelde werkgroep van ambtenaren van diverse ministeries maandag in een onderzoek naar de problemen rond toeslagen. De wrange conclusie: de moderne Nederlandse verzorgingsstaat maakt kwetsbare groepen nog kwetsbaarder. Eerder maakten de Raad van State, de Algemene Rekenkamer en de Nationale Ombudsman vergelijkbare analyses.
Er zijn meer incidenten en kwesties rondom de belastingdienst, maar deze TS is al lang genoeg.
De kern van het probleem is als volgt:
- De politiek wil een combinatie van bezuinigingen en efficiëntie, dus men bezuinigd en reorganiseert/automatiseert, maar die combinatie blijkt zelden te werken.
-De politiek politiseert het instituut belastingdienst, het is niet simpelweg een uitvoerende dienst voor belastinginning, het is instituut is centraal komen staan in politisering van belasting als instrument voor politieke sturing buiten mandaat.
- De ICT zwakte qua beleid en aansturing bij de overheid, de belastingdienst is kwetsbaar op dit gebied.
Het gevolg: burgers worden slachtoffer van mismanagement en moeten vechten tegen een instituut, ondertussen is hetzelfde instituut spil in gepolitiseerd beleid. Aan de andere kant ontsnappen grote bedrijven en multinationals aan controle.
Doel van het topic: bespreek hier de incidenten rondom de belastingdienst en de gevolgen van mismanagement door de politiek van het instituut.
Climate dashboard | “Reality is that which, when you stop believing in it, doesn't go away.”