Alternatieve objectieven

[k5052]

107mb schreef op vrijdag 11 maart 2016 @ 20:41:
dikke kick! maar met oude objectieven mag je een oud topic omhooghalen.

Ik sta op het punt om een Fuji X-T10 te halen, met een aantal oude mf objectieven (50mm, 85 en 200+)
Nu wil ik in eerste instantie een telelens er bij hebben, voor rond de 60 euro. ik zit te denken aan:

• Canon FD 70-210 F4
• minolta 70-210 Beercan.

sigma objectieven -van deze leeftijd- ben ik niet zo gek op? iemand suggesties of commentaar?

De Minolta 70-210 Beercan kan je waarschijnlijk met een adapter op de Fuji krijgen, maar daarmee verlies je ook de controle (enigzins van het diafragma). De 'Beercan' serie zijn namelijk AF lenzen die ook electronisch aangestuurd worden door Minolta/Sony camera's. In het verleden heb ik een XE-1 gebruikt in combinatie met Minolta A-mount glas, maar vond het flink tegenvallen doordat je handmatig het diafragma moest bedienen door een ring zonder fstop aanduiding.

[JeroenH]

Ik heb via marktplaats een Tokina 500mm spiegelobjectief gekocht. Een beetje een rare lens met nogal wat beperkingen, maar mooie maanfoto's zijn er wel mee te maken:



Deze foto is een eerste experiment. Nauwkeurig focussen moet ik nog leren. Verder: Nikon D5300, ISO 6400, 1/500, f8, te licht statief.

[Verwijderd]

Lens van Nederlandse bodem. 10kg!

[ Voor 50% gewijzigd door Verwijderd op 11-08-2016 20:21 ]

[Universal Creations]

De vraag is alleen: wat is de registerafstand van het beest? Ik zie er verder geen focusring of diafragmaring opzitten. En is de scherpte een beetje fatsoenlijk, aangezien dat bij veel van dit soort lenzen meestal een probleem is.

[Verwijderd]

7mm. Te kort voor m'n Sony A7. Maar ik heb inmiddels een ASI 1600MC astro camera besteld die een backfocus van 6,5mm heeft. De lens was ook bedoeld voor astrofotografie.

[ Voor 16% gewijzigd door Verwijderd op 25-08-2016 23:31 ]

[Joep]

Ik neem aan dat je smalband gaat fotograferen? Want dit soort lenzen staat niet bekend om hun scherpte. Ha, OIII, SII en dergelijke gaat misschien wel.

[henkie196]

Wat een bakbeest. Wel mooi om dit soort buitenbeentjes voorbij te zien komen. De omschrijving suggereert trouwens dat het voor verkenning vanuit een vliegtuig ontworpen is, niet zozeer astro. Wil niet zeggen dat je het daar niet voor kan gebruiken, natuurlijk.

[Chiron]

Universal Creations schreef op donderdag 11 augustus 2016 @ 20:32:
De vraag is alleen: wat is de registerafstand van het beest? Ik zie er verder geen focusring of diafragmaring opzitten. En is de scherpte een beetje fatsoenlijk, aangezien dat bij veel van dit soort lenzen meestal een probleem is.

Focussen en diafragma instellen is er niet bij inderdaad:

http://petapixel.com/2014...0mm-f0-75-lens-look-like/

[henkie196]

Die link is naar een De Oude Delft 50/0.75, maar het principe lijkt inderdaad hetzelfde. Is zoiets bedoeld voor gebruik met een balg?

In de foto van black9wolf staat trouwens een 105/0.75, maar in de tekening staat een 150mm focale lengte?

[ Voor 29% gewijzigd door henkie196 op 26-08-2016 09:04 ]

[Verwijderd]

henkie196 schreef op vrijdag 26 augustus 2016 @ 08:06:
Wat een bakbeest. Wel mooi om dit soort buitenbeentjes voorbij te zien komen. De omschrijving suggereert trouwens dat het voor verkenning vanuit een vliegtuig ontworpen is, niet zozeer astro. Wil niet zeggen dat je het daar niet voor kan gebruiken, natuurlijk.

De 105, 150 en 250mm zijn speciaal ontwikkeld en geproduceerd voor meteor tracking, als ik me niet vergis. De USAF heeft wel meer van dat soort lenzen gecatalogiseerd. Of ze ook echt in verkenningsmissies gebruikt zijn weet ik niet.

https://ia800701.us.archi...s/03-Section-2-part-2.pdf

De 50 en 65mm Rayxars werden vooral in X-ray machines gebruikt. Ze hebben een kleinere image circle van ongeveer 1"

[ Voor 7% gewijzigd door Verwijderd op 26-08-2016 17:32 ]

[Verwijderd]

Ik zou graag wat gaan experimenteren met legacylenzen. Het enige dat mij tegenhoud is dat in sommige lenzen vroeger Thorium werd gebruikt, waardoor ze licht radio-actief zijn. Zie:

http://camerapedia.wikia.com/wiki/Radioactive_lenses

Deze lijst is niet limitatief.

Als je erop gaat googlen vallen de experts over elkaar heen met de argumenten waarom het wel of niet gevaarlijk zou zijn en degenen die stellen dat het niet gevaarlijk is zijn wel in de meerderheid. De straling zou vergelijkbaar zijn met de straling die van een paar trossen bananen afkomt.

Ikzelf neem het risico liever niet. Vandaar de vraag of en hoe je nu zeker kunt weten of je lens nu wel of niet radio-actief is. Is het zo dat vanaf een bepaald jaartal dit niet meer in lenzen werd gebruikt? Is het ooit verboden? Ik kan daar niet veel over vinden, maar misschien weten jullie hier iets van.

[Verwijderd]

Verwijderd schreef op vrijdag 26 augustus 2016 @ 14:46:
Ik zou graag wat gaan experimenteren met legacylenzen. Het enige dat mij tegenhoud is dat in sommige lenzen vroeger Thorium werd gebruikt, waardoor ze licht radio-actief zijn. Zie:

http://camerapedia.wikia.com/wiki/Radioactive_lenses

Deze lijst is niet limitatief.

Als je erop gaat googlen vallen de experts over elkaar heen met de argumenten waarom het wel of niet gevaarlijk zou zijn en degenen die stellen dat het niet gevaarlijk is zijn wel in de meerderheid. De straling zou vergelijkbaar zijn met de straling die van een paar trossen bananen afkomt.

Ikzelf neem het risico liever niet. Vandaar de vraag of en hoe je nu zeker kunt weten of je lens nu wel of niet radio-actief is. Is het zo dat vanaf een bepaald jaartal dit niet meer in lenzen werd gebruikt? Is het ooit verboden? Ik kan daar niet veel over vinden, maar misschien weten jullie hier iets van.

De enige manier waarop het gevaarlijk zou kunnen zijn, is als je de lens breekt en deeltjes inslikt of stof inademt. Ze zijn er vanaf gestapt omdat het tijdens de productieprocess kan vrijkomen, en dus gevaarlijk kan zijn voor de mensen die in zo'n fabriek werken.

[Verwijderd]

Het was niet mijn bedoeling om hier ook een hele discussie te starten of het gevaarlijk is of niet. Ik vraag me alleen af of er ook legacy lenzen zijn die niet radio-actief zijn. En hoe je dat vantevoren kunt bepalen, zonder dat je een geigerteller tegen elke lens moet houden.

[Ventieldopje]

Verwijderd schreef op vrijdag 26 augustus 2016 @ 17:34:
Het was niet mijn bedoeling om hier ook een hele discussie te starten of het gevaarlijk is of niet. Ik vraag me alleen af of er ook legacy lenzen zijn die niet radio-actief zijn. En hoe je dat vantevoren kunt bepalen, zonder dat je een geigerteller tegen elke lens moet houden.

25 jaar in een dikke loden kluis opsluiten met een kanarie. Als de kanarie geen twee hoofden heeft en groene vloeistof spuugt dan is het veilig.

Nee alle gekheid op een stokje, daarvoor heb je denk ik gewoon een geigenteller nodig, tenminste als je het zeker wil weten.

Bovendien lijkt het mij stug dat die lenzen schadelijk radioactief zijn. Tuurlijk, als je zwanger bent even uit de buurt blijven maar verder..

[Universal Creations]

De straling is echt zeer klein en je hoeft je echt geen zorgen te maken. Het is vooral het produceren/bewerken van het glas wat problemen kan veroorzaken, omdat er dan radio-actieve stofdeeltjes door de lucht zweven en in je onbeschermde longen kunnen komen. De alfadeeltjes die uitgestraald worden, hebben een zeer kleine dracht waarover ze vrij kunnen bewegen. Alfadeeltjes komen al slecht door lucht, laat staan je dode huidcellen. Als ze in je longen komen, komen ze rechtstreeks in aanraking met levende cellen en kunnen ze echt schade aanrichten.

[D0gtag]

Verwijderd schreef op vrijdag 26 augustus 2016 @ 17:34:
Het was niet mijn bedoeling om hier ook een hele discussie te starten of het gevaarlijk is of niet. Ik vraag me alleen af of er ook legacy lenzen zijn die niet radio-actief zijn. En hoe je dat vantevoren kunt bepalen, zonder dat je een geigerteller tegen elke lens moet houden.

Heel simpel, kijk naar welke lens je wilt en zie of het thorium bevat. Leeftijd is ook een goede indicatie, van voor 1970 kan hij thorium oxide hebben daarna *meestal* niet. Kodak was een een goed thorium gebruiker.
De kleur is ook een indicatie maar kan net zo goed delaminatie zijn zoals zo veel Russische lenzen.
Hier nog een lijst

Thorium's alfa straling kan de huid niet penetreren vroeger hadden ze ook thorium glas voor de OVF, maar met een contact lens of bril blokkeer je die straling al. Volgens mijn weten zijn er geen verenging voor fotografen met stralings- verschijnselen.

[Gonadan]

Ach ja de lichtgevende wijzers van je reiswekker zijn ook radioactief. Daar hoor je ook niemand over.

[Universal Creations]

Gonadan schreef op vrijdag 26 augustus 2016 @ 22:55:
Ach ja de lichtgevende wijzers van je reiswekker zijn ook radioactief. Daar hoor je ook niemand over.

Ja, die oude wel ja, dat was tritium geloof ik. Tegenwoordig is dat fluoriserend spul.

[Gonadan]

Nog steeds wel hoor, maar gelukkig geen radium meer. Al was de dosis sowieso niet boeiend, zolang je de wijzers maar niet gaat opknagen of zo.

[D0gtag]

Universal Creations schreef op vrijdag 26 augustus 2016 @ 23:53:
[...]

Ja, die oude wel ja, dat was tritium geloof ik. Tegenwoordig is dat fluoriserend spul.

Nee tritium is een gas en zit in miniscule buisjes (horloges b.v.) en dat zie je. De verf die ze gebruikten (vroeger) was met radium-226 gemaakt. Huidige wijzers worden gemaakt door iets wat lijkt op fluoriserend maar een afgeleide er van is: Phosphorescence.

[Universal Creations]

D0gtag schreef op zaterdag 27 augustus 2016 @ 07:41:
[...]

Nee tritium is een gas en zit in miniscule buisjes (horloges b.v.) en dat zie je. De verf die ze gebruikten (vroeger) was met radium-226 gemaakt. Huidige wijzers worden gemaakt door iets wat lijkt op fluoriserend maar een afgeleide er van is: Phosphorescence.

Van die horloges wist ik (en dat het een gas was ook, het is namelijk heel zwaar waterstof), maar ik dacht dus dat in oude wekkers hetzelfde principe werd gebruikt. Bedankt voor de correctie iig.

[mrc4nl]

Gonadan schreef op vrijdag 26 augustus 2016 @ 23:57:
Nog steeds wel hoor, maar gelukkig geen radium meer. Al was de dosis sowieso niet boeiend, zolang je de wijzers maar niet gaat opknagen of zo.

Niet geschikt voor medische behandeling dus, wel jammer. Dat zou dan "objectieve geneeswijzen" heten

[Verwijderd]

En als je er nou een paar bij elkaar in je cameratas hebt? Niet zo gek natuurlijk; een 35mm, een 50, nog een mooie Panagor 90 en nog een 135mm. Dat hoopt dan toch behoorlijk op.

[Ventieldopje]

Verwijderd schreef op zaterdag 27 augustus 2016 @ 17:13:
En als je er nou een paar bij elkaar in je cameratas hebt? Niet zo gek natuurlijk; een 35mm, een 50, nog een mooie Panagor 90 en nog een 135mm. Dat hoopt dan toch behoorlijk op.

De straling wordt meer maar niet sterker. Wat niet door je huid kan, dat kan niet door je huid

mrc4nl schreef op zaterdag 27 augustus 2016 @ 09:49:
[...]

Niet geschikt voor medische behandeling dus, wel jammer. Dat zou dan "objectieve geneeswijzen" heten

Is de radius uitrekenen van iets dan ook schadelijk?

[ Voor 26% gewijzigd door Ventieldopje op 27-08-2016 17:26 ]

[D0gtag]

Ventieldopje schreef op zaterdag 27 augustus 2016 @ 17:25:
[...]


De straling wordt meer maar niet sterker. Wat niet door je huid kan, dat kan niet door je huid


[...]


Is de radius uitrekenen van iets dan ook schadelijk?

Er zit nog wel een kanttekening aan dit verhaal, thorium (th323 is het meest gebruikt en voorkomend) vervalt naar andere zware elementen die wel straling hebben die schadelijk is, maar dan gaat het altijd om zeer kleine hoeveelheden, hoezo dat? Thorium heeft een halverings- tijd van 14 miljard jaar (1,405·10~10) dus over 14 miljard jaar is de helft van de thorium omgezet in stof met een lagere aantal atomen (hier de thorium reeks). De eerste stof waar het in vervalt is dus radium wat dus wel een zeer radioactieve stof is. Maar nogmaals de hoeveelheid die omgezet wordt in de lens is zo klein (14 miljard jaar is 50% reken zelf om hoeveel procent hij omzet na een jaar of 30 jaar) Maar de grap daarnaast is ook nog is dat Radium een halverings tijd heeft van 5.75 jaar en dus sneller vervalt dan het omgezet wordt vanuit het thorium. Uiteindelijk wordt het lood

[iwaarden]

Ik ga morgen een D7000 halen en ik wou deze gelegenheid gebruiken om de M42 lenzen van de Yashica TL Electro van mijn opa mogelijk weer eens te gebruiken, het gaat om de volgende lenzen:

Aus Jena DDR (Carl Zeiss) T (Tessar) 50mm/2.8 "Black"
Pentar 135mm/2.8 AUTO (diafragma stuk?)
Yashica Yashinon 50mm/2.0

nou ben ik er al uit dat ik een M42 naar Nikon F adapter moet hebben met lens voor infinity focus, ik kan die dingen alleen niet echt vinden. De goedkopere <€10 boeten echt in aan kwaliteit. De iets duurdere van max €30,- zijn eigenlijk allemaal niet echt meer leverbaar.

Iemand hier misschien tips of ervaringen die in dit geval handig kunnen zijn?

[Gutteguttegut]

iwaarden schreef op vrijdag 18 november 2016 @ 21:26:
Ik ga morgen een D7000 halen en ik wou deze gelegenheid gebruiken om de M42 lenzen van de Yashica TL Electro van mijn opa mogelijk weer eens te gebruiken, het gaat om de volgende lenzen:

Aus Jena DDR (Carl Zeiss) T (Tessar) 50mm/2.8 "Black"
Pentar 135mm/2.8 AUTO (diafragma stuk?)
Yashica Yashinon 50mm/2.0

nou ben ik er al uit dat ik een M42 naar Nikon F adapter moet hebben met lens voor infinity focus, ik kan die dingen alleen niet echt vinden. De goedkopere <€10 boeten echt in aan kwaliteit. De iets duurdere van max €30,- zijn eigenlijk allemaal niet echt meer leverbaar.

Iemand hier misschien tips of ervaringen die in dit geval handig kunnen zijn?

Waar heb je gezocht?
Ik gebruik zelf M42 en Pentax naar EF adapters van een paar euro met AF assist van eBay en ben daar zeer tevreden over.
Daar ik geen Nikon camera's heb heb ik daar geen ervaring mee.
Voor die paar euro kun je het gewoon uitproberen natuurlijk.

[Universal Creations]

Het probleem is dat je voor Nikon glas in de adapter moet hebben, anders haal je oneindig niet.

[ehtweak]

iwaarden schreef op vrijdag 18 november 2016 @ 21:26:

nou ben ik er al uit dat ik een M42 naar Nikon F adapter moet hebben met lens voor infinity focus, ik kan die dingen alleen niet echt vinden. De goedkopere <€10 boeten echt in aan kwaliteit. De iets duurdere van max €30,- zijn eigenlijk allemaal niet echt meer leverbaar.

Iemand hier misschien tips of ervaringen die in dit geval handig kunnen zijn?

Ik gebruik zelf zowel de glasloze M42/F-mount adapter op een Helios 44M-4 objectief (alleen dan uiteraard geen scherpstellen op oneindig) en een adapter die voorzien is van een extra optisch element zodat je wel op oneindig kunt scherpstellen. (kost idd < 10 euro, via eBay)

Niks mis mee hoor.
Want hoezo "...boeten echt in aan kwaliteit"? Spreek je uit ervaring of van horen-zeggen?
Mijn ervaring is dat, je met aloude M42 MF objectieven, in combinatie met een M42/F-mount adapter met 'infinity focus glass' op een FF Nikon DSLR, die goedkope adapter vrijwel nooit een beperkende factor vormt...

[Universal Creations]

Is maar net wat je verwachtingen zijn. Een normale teleconverter boet ook in aan kwaliteit, dat is met een €10 adapter echt niet beter.

[D0gtag]

ehtweak schreef op zaterdag 19 november 2016 @ 09:08:
[...]

Ik gebruik zelf zowel de glasloze M42/F-mount adapter op een Helios 44M-4 objectief (alleen dan uiteraard geen scherpstellen op oneindig) en een adapter die voorzien is van een extra optisch element zodat je wel op oneindig kunt scherpstellen. (kost idd < 10 euro, via eBay)

Niks mis mee hoor.
Want hoezo "...boeten echt in aan kwaliteit"? Spreek je uit ervaring of van horen-zeggen?
Mijn ervaring is dat, je met aloude M42 MF objectieven, in combinatie met een M42/F-mount adapter met 'infinity focus glass' op een FF Nikon DSLR, die goedkope adapter vrijwel nooit een beperkende factor vormt...

Heb je dat getest met die helios lens

[iwaarden]

ehtweak schreef op zaterdag 19 november 2016 @ 09:08:
[...]

Ik gebruik zelf zowel de glasloze M42/F-mount adapter op een Helios 44M-4 objectief (alleen dan uiteraard geen scherpstellen op oneindig) en een adapter die voorzien is van een extra optisch element zodat je wel op oneindig kunt scherpstellen. (kost idd < 10 euro, via eBay)

Niks mis mee hoor.
Want hoezo "...boeten echt in aan kwaliteit"? Spreek je uit ervaring of van horen-zeggen?
Mijn ervaring is dat, je met aloude M42 MF objectieven, in combinatie met een M42/F-mount adapter met 'infinity focus glass' op een FF Nikon DSLR, die goedkope adapter vrijwel nooit een beperkende factor vormt...

Was een vergelijking tegengekomen tussen verschillende adapters met glas en daar zat wel veel verschil tussen, de betere van de vergelijking waren alleen dus niet meer te vinden. Maar denk dat ik gewoon maar eerst ga voor zo'n goedkope van eBay, misschien valt het me alles mee en misschien vind ik het wel niets om met zulke oude lenzen te werken op een DSLR. Ik vond het met die Yashica zelf wel leuk maar das ook al weer jaren terug. Kan dan altijd nog weer besluiten om toch door te zoeken naar een betere, die paar euro's doen het hem ook niet.

*edit:
heb er 1tje besteld met infinity lens en een metering chip van het merk Pixco, hier een paar goeie verhalen over tegengekomen en die chip lijkt me wel handig. Zal ff duren voor die er is denk ik.

[ Voor 7% gewijzigd door iwaarden op 21-11-2016 18:24 ]

[TNW]

Vraag die mij als eigenaar van een A7ii bezighoudt: kun je een Minolta 70-210 f/4 "beercan" direct erop schroeven en handmatig focussen? Het is een goedkope, goede lens maar ik heb niet per se AF nodig, meeste dingen die ik tele doe staan redelijk stil.


Verder over de vrij oude discussie over thorium in lenzen: er zijn lijsten van lenzen die Th in de lenselementen hebben. Persoonlijk is mijn ervaring dat de kans op Th in een lens vrij klein is. De meest bekende zijn de Super Takumar 55/1.8 en 50/1.4. Ik heb zelf de 55/1.8 versie en het is een van de sterkste gammabronnen in mijn huis. Dat komt door de vervalprodukten van thorium welke onder andere gammastralers zijn.

Mijn lens is point blank ongeveer 4 µSv/uur:

Dat is ongeveer 25x de achtergrondstraling in mijn huis. Lijkt veel maar op een meter afstand zit de lens al onder die achtergrondstraling. Je kan het gerust in je kast laten liggen.

[Universal Creations]

Je hebt een A naar E mount adapter nodig, al dan niet van Sony zelf (met AF).

[mrc4nl]

TNW schreef op donderdag 30 mei 2019 @ 13:50:
Vraag die mij als eigenaar van een A7ii bezighoudt: kun je een Minolta 70-210 f/4 "beercan" direct erop schroeven en handmatig focussen? Het is een goedkope, goede lens maar ik heb niet per se AF nodig, meeste dingen die ik tele doe staan redelijk stil.

Die heb ik gehad op mijn a7 met simpele adapter. fijne kleuren. maar best veel barrel distorsion, en gewoon niet fijn om handmatig te focussen:de focus heeft amper demping en moeilijk stil te houden. ik heb m ook weer vrij snel van de hand gedaan.

Maaar ik heb de lens ook eens kunnen testen met de sony la-E4 adapter. en die combinatie was indrukwekkend qua focus snelheid

Nou zou ik voorbeeldfoto's kunnen plaatsen gemaakt met de combi, ware het niet dat ik net mijn sd kaartje ben kwijtgeraakt

[ Voor 8% gewijzigd door mrc4nl op 30-05-2019 21:42 ]

[TNW]

mrc4nl schreef op donderdag 30 mei 2019 @ 21:40:
[...]

Die heb ik gehad op mijn a7 met simpele adapter. fijne kleuren. maar best veel barrel distorsion, en gewoon niet fijn om handmatig te focussen:de focus heeft amper demping en moeilijk stil te houden. ik heb m ook weer vrij snel van de hand gedaan.

Maaar ik heb de lens ook eens kunnen testen met de sony la-E4 adapter. en die combinatie was indrukwekkend qua focus snelheid

Nou zou ik voorbeeldfoto's kunnen plaatsen gemaakt met de combi, ware het niet dat ik net mijn sd kaartje ben kwijtgeraakt

Dank je voor de feedback, hier kan ik wat mee. Zonder La-e4 is het dus niet echt een praktische combinatie.

Mijn A7ii en 28-75 Tamron maakt prima foto's maar native tele en/of groothoek blijven duur, geduld dus...

[icecreamfarmer]

Is er een website waar je oude lenzen toestellen te koop kunt zetten?
Heb nu marktplaats maar dat wordt hem waarschijnlijk niet.

[ehtweak]

@icecreamfarmer Wat dacht je van eBay, V&A hier op tweakers, of fotoapparatuur.nl?

[icecreamfarmer]

ehtweak schreef op maandag 13 april 2020 @ 16:04:
@icecreamfarmer Wat dacht je van eBay, V&A hier op tweakers, of fotoapparatuur.nl?

Dank je die laatste kende ik bijvoorbeeld nog niet.

[MRIdev]

icecreamfarmer schreef op maandag 13 april 2020 @ 14:40:
Is er een website waar je oude lenzen toestellen te koop kunt zetten?
Heb nu marktplaats maar dat wordt hem waarschijnlijk niet.

Hoe oud is oud en wat voor lenzen zijn het? Via Marktplaats heb ik twee 'oude' Minoltta's gekocht van pak hem beet 20 jaar.

[icecreamfarmer]

MRIdev schreef op maandag 13 april 2020 @ 18:17:
[...]


Hoe oud is oud en wat voor lenzen zijn het? Via Marktplaats heb ik twee 'oude' Minoltta's gekocht van pak hem beet 20 jaar.

Pentax a3 en Minolta 7000.
Beiden jaren 80.

Zal geen link plaatsen maar staan op marktplaats.

[MRIdev]

icecreamfarmer schreef op maandag 13 april 2020 @ 18:22:
[...]


Pentax a3 en Minolta 7000.
Beiden jaren 80.

Zal geen link plaatsen maar staan op marktplaats.

Ik bedoelde meer dat er via Marktplaats wel mogelijkheden zijn. . Momenteel ben ik voorzien in mijn glaswerk.