(Waarschuwing vooraf: deze tekst is ietsjes aan de lange kant.)
Inleiding
Er zijn veel mensen die het probleem van een donkere monitor hebben. Hierdoor zijn foto's te donker, screenshots missen detail, en spellen kunnen niet worden gespeeld zonder zeer hoge kleurcorrecties. Dit kan liggen aan de grafische kaart, aan de monitor, of aan de combinatie van beide. In de meeste gevallen kan men er echter van uit gaan dat de monitor de schuldige is. Heel vaak zijn het Trinitron en DiamondTron monitoren die last hebben van donker beeld. Dit komt omdat deze monitoren een hoog-contrast beeldbuis hebben, van erg donker glas, in combinatie met het feit dat ze zijn ingesteld op gamma waarde 1.0. Wat dit precies betekent, lees je ook in deze tekst.
Zelf heb ik een Iiyama Vision Master Pro 454, een monitor met een hoog-contrast DiamondTron M2 beeldbuis, gecalibreerd op gamma 1.0, en ik heb derhalve last van het bovenstaande probleem. Daaran begon ik mij danig te ergeren.
Daarom heb ik mij in het weekeinde hiermee beziggehouden, om mijn "donkere monitor" probleem permanent op te lossen. Hieronder schrijf ik een samenvatting van hetgeen ik heb geleerd, en de stappen die ik heb uitgevoerd, in de hoop dat mensen er nog iets aan hebben. Voor mij is nu het hele probleem opgelost. Deze post reduceert ook wellicht ook de terugkerende topics "Zeer donkere monitor in spellen", waarvan ik er zelf ook al 1 of 2 heb gepost in het verleden...
Deze handleiding kan echter alleen goed gebruikt worden als de monitor heel donker is in SPELLEN, EN TEGELIJK BIJ FOTO'S, EN BIJ HET BEKIJKEN VAN SCREENSHOTS. Indien de monitor alleen donker is in spellen, maar foto's en screenshots van deze spellen GOED zijn, dan heb je waarschijnlijk een probleem met je grafische kaart (of de instellingen ervan) betreffende spellen, en niet met de kleurcalibratie in het algemeen.
Mijn monitor is erg donker in spellen en bij het bekijken van screenshots, maar Windows zelf ziet er goed uit
Dit heeft niet alleen te maken met de instellingen voor het contrast en de helderheid, maar vooral ook met de zogenaamde gamma-waarde van de monitor. Er zijn twee mogelijkheden betreffende deze gamma-instelling, en één zorgt ervoor dat spellen donker zijn, terwijl Windows er goed uitziet, en de andere zorgt ervoor dat beiden in orde zijn.
1: De monitor is hardwarematig gecalibreerd op een hoge, lichte gamma-waarde. Dit is vooral het geval bij goedkopere monitoren, die "algemeen goed" moeten zijn. Zij moeten een acceptabel beeld geven voor alle toepassingen, maar het beeld hoeft niet perfect te zijn. Deze hardwarematige calibratie zorgt ervoor dat spellen licht zijn, vanwege de hoge waarde. Omdat de monitor Plug&Play is, ziet Windows dat hij gecalibreerd is voor een hoge gamma-waarde, en zal dan automatisch de weergave van de GUI verdonkeren, om voor deze hoge waarde te compenseren. Dit gebeurt na de detectie van de monitor tijdens het opstarten.
Het gevolg is, dat spellen er goed licht uitzien, en Windows ziet er goed uit om mee te werken. Dit zijn de beste monitoren voor mensen die zonder gezeur willen kunnen werken, maar die niet veeleisend zijn. Deze monitoren zijn namelijk erg moeilijk te her-calibreren, omdat zij hardwarematig niet uitgaan van gamma-waarde 1.0.
2: De andere mogelijkheid is natuurlijk die aan de andere kant, die vaak wordt gebruikt door duurdere monitoren. Die zijn niet hardwarematig gecalibreerd, en hebben daarom een standaard gamma-waarde van 1.0. Dit is voor spellen en foto's funest: deze zullen héél er donker, zo niet zwart zijn op dergelijke monitoren. Windows heeft er echter geen last van. Na de detectie van de monitor en het vaststellen van de lage gamma-waarde, zal Windows de weergave zo licht maken, dat deze goed uitziet. Of men nu een Windows-kleurenschema selecteert op een hardwarematig gecalibreerde monitor (als in 1), of op een monitor met gamma 1.0, maakt niet uit. De schema's zullen er hetzelfde uitzien vanwege de aanpassingen die door Windows worden gedaan.
Het gevolg is dat Windows er goed uit ziet, maar spellen véél te donker zijn om te spelen, en foto's te donker zijn om te bekijken. Deze monitoren zijn niet geschikt voor mensen die niet bereid zijn om zelf met instellingen te rommelen, maar ze zijn wel geschikt voor veeleisende mensen, omdat zij de monitor zelf voor hun behoeften kunnen calibreren. Deze monitoren zijn óf met controls/OSD in te stellen, of ze kunnen softwarematig worden gecalibreerd, maar het is bij deze modellen niet zo moeilijk.
OK, maar wat is een gamma-waarde nu precies?
Precies kan ik het niet uitleggen. Een gamma-waarde is een manier om de helderheid en kleurverdeling in een plaatje (of een monitor) uit te drukken. gamma-waarde 1.0 is lineair, en alles daarboven of eronder is non-lineair. Een verdubbeling van de helderheid van een plaatje lmet gamma 1.0 levert inderdaad een 2x zo licht plaatje op, terwijl een plaatje met waarde 1.1 méér dan 2x zo licht wordt bij een verdubbeling van de helderheid. Zie deze link voor meer informatie.
De gamma-waarde is toch niet het enige?
Nee, inderdaad. Met alleen de juiste gamma-waarde zul je de monitor niet goed kunnen instellen, maar het is wel een héél stuk in de richting. Er spelen ook nog andere factoren mee, zoals helderheid, contrast en kleurtemperatuur. Deze 3 termen zullen hieronder besproken worden.
Helderheid en contrast
Helderheid en contrast bepalen hoe de monitor wit en zwart zal weergeven. Als het contrast te laag is, dan zullen wit en zwart beiden meer grijs worden. Is het contrast te hoog, zonder een goed ingestelde helderheid, dan zullen heel licht- en donkergrijze tinten uitzien als respectievelijk wit en zwart. Helderheid en contrast hangen nauw met elkaar samen: verhoog het contrast, en de monitor zal donkerder worden. Verhoog de helderheid, en het contrast gaat omlaag. Het is de kunst om deze beiden zo in te stellen, dat het verschil tuusen puur wit (0% zwart) en de volgende stap (5% zwart) nog zichtbaar is; aan de andere kant geldt hetzelfde. 100% zwart en 95% zwart moeten ook nog nét van elkaar te onderscheiden zijn.
Kleurtemperatuur
Kleurtemperatuur is heel belangrijk, zeker als veel met foto's of met video wordt gewerkt op de computer. Er zijn verschillende standaarden, en allen hebben hun nut, al zijn ze niet goed uitwisselbaar. Bij het bewerken van af te drukken foto's wordt een andere kleurtemperatuur gebruikt dan bij het opstellen van foto's voor op het scherm. (Internet, of een Foto-DVD voor op televisie, bijvoorbeeld.)
Kleurtemperatuur wordt gemeten in graden Kelvin, en er wordt gesproken over warme en koude kleuren. Het klinkt misschien een beetje vreemd, maar hoe HOGER de temperatuur van de kleur, hoe KOUDER de kleur wordt, en omgekeerd. Kijk maar eens naar een TL-buis. Daarvan wordt altijd gezegd dat hij een "koud licht" verspreidt. De kleurtemperatuur van een TL-buis is ongeveer 10.000 graden Kelvin. Dat is de reden van het witte licht. Een gloeilamp heeft warm, geel licht. Deze hebben een kleurtemperatuur van 3.200 tot 4.500 graden Kelvin.
Waarom is licht en kleur "koud" of "warm"? Dat komt door de hoeveelheid rood, of blauw die in het licht aanwezig is. Hoe hoger de kleurtemperatuur, hoe meer blauw er in het licht zit, en hoe minder groen en rood, waardoor de kleur kouder wordt. Als de kleurtemperatuur lager wordt gemaakt, dan zit er meer rood en groen in het licht, en minder blauw. Dan wordt de kleur warmer.
Er zijn 3 gangbare kleurstandaarden.
- 5.000 Kelvin (af te drukken/te ontwikkelen foto's)
- 6.500 Kelvin (foto's op het scherm)
- 9.300 Kelvin (computerwerk)
Hieronder zie je 3 grafiekjes, die de hoeveelheden rood, groen en blauw in elke kleurtemperatuur weergeven. Het zijn de grafieken van respectievelijk 5.000, 6.500, en 9.300 Kelvin.

Waarom wordt voor foto's 5.000 Kelvin gebruikt? De reden is vrij simpel, maar ook een beetje lachwekkend. Deze standaard is opgezet door Kodak. Het licht, om 12:00 uur 's middags bij een onbewolkte lucht, heeft een temperatuur van 5.000 Kelvin, *bij het hoofdkantoor van Kodak*. Zij hebben dus gewoon de kleurtemperatuur gemeten bij hun voordeur, en dat als standaard verheven. Deze kleurtemperatuur geldt nu voor foto's die worden ontwikkeld. Zoals ik daarstraks al zei, er zit bij een lage temperatuur meer rood en groen in de kleur. Dit is de reden waarom oudere foto's na verloop van tijd geel-rood worden; rood en groen gemengd wordt uiteindelijk geel, als het blauw uit de foto wegtrekt. Blauw is een nogal vergankelijke kleur, met rood op de tweede plaats, en groen "vergaat" het slechtste. (En dit is weer de reden waarom groen zo moeilijk weg te krijgen is als men een tatoeage laat weglaseren.)
6.500 Kelvin is de kleurtemperatuur waarin rood, groen en blauw allen gelijk vertegenwoordigd zin. Daarom is op het plaatje ook een witte lijn te zien. Deze kleurtemperatuur wordt gebruikt voor het bewerken van foto's die alleen op het scherm (of, overwegend op het scherm) worden getoond, en waarbij printen slechts een bijzaak is. Deze temperatuur wordt ook gebruikt voor het bewerken van video's, omdat een TV meestal een kleurtemperatuur van 6.500 Kelvin heeft. Er zijn echter tegenwoordig ook TV's die kunnen worden ingesteld op andere kleurtemperaturen.
9.300 Kelvin wordt bijna alleen maar gebruikt om tekst te verwerken, en ander standaard werk op een computer. Deze temperatuur bevat veel te veel blauw om serieus nuttig te kunnen zijn voor het bewerken van foto's of films. De reden waarom deze kleurtemperatuur is ingevoerd, is de helderheid ervan. Hoe lager de kleurtemperatuur, hoe moeilijker het voor een monitor wordt om kleuren goed weer te geven; een lagere temperatuur is veel minder fel dan een hogere. "Vroeger" konden alleen de allerduurste monitoren 5.000 en 6.500 Kelvin goed weergeven, op de gewone monitoren was de kleur te donker. Daarom is 9.300 Kelvin ingevoerd; deze temperatuur heeft een enorme helderheid. Tegenwoordig kunnen echter veel monitoren 5.000 Kelvin goed weergeven, en kunnen alle monitoren 6.500 Kelvin zonder problemen laten zien. Er is dus eigenlijk geen echte reden meer voor de termperatuur van 9.300 Kelvin.
Waarmee moet ik de monitor calibreren?
De kleurweergave is niet alleen afhankelijk van de monitor, maar ook van de grafische kaart en het omgevingslicht. Het instellen van de kleurweergave kan op verschillende manieren.
1) Met de controls van de monitor zelf. Indien de monitor controls heeft voor een te wijzigen instelling, gebruik deze dan.
2) Via de drivers van de grafische kaart. Dit is de next-best option, omdat hier de weergavecorrectie pas in werking treedt als het hele OS en de drivers geladen zijn. Het is goed mogelijk dat pas na het inloggen (of zelfs tijdens het inloggen) opeens de weergave op de monitor verandert, omdat de driver de instellingen heeft toegepast.
3) De laatste mogelijkheid. Niet de beste, maar nog steeds beter dan geen correctie. Het is "niet goed", omdat de instellingen pas heel erg laat worden toegepast, namelijk nadat het programma is opgestart. Gebruik een programma als PowerStrip. PowerStrip zelf heeft veel mogelijkheden, van het corrigeren van de individuele kleuren rood groen en blauw, tot het opslaan van verschillende profielen die je met een sneltoets kunt oproepen. Zo kun je bijvoorbeeld instellingen maken die je prettig vind voor spellen (de instellingen in deze guide, bijvoorbeeld), terwijl je dat voor Windows minder goed vindt. Dan definieer je voor Windows andere instellingen, en kent beiden toe aan een hotkey. PowerStrip is niet gratis. Een demo is te downloaden op http://www.entechtaiwan.com/
Het is mogelijk om alle 3 de mogelijkheden door elkaar te gebruiken; het enige waar meestal problemen bij onstaan is het instellen van de kleurtemperatuur. PowerStrip gaat uit van een 6.500 Kelvin monitor. Als dan in Powerstrip een kleurtemperatuur wordt ingesteld, dan is het ook echt die temperatuur. Als er 6.500K wordt ingesteld, dan corrigeert Powerstrip dus eigenlijk niet. Stel je 6.600K in, dan corrigeert PowerStrip de kleurtemperatuur 100K positief. Heb je echter een monitor die ingesteld staat op 9.300 Kelvin, dan zal deze dus na de correctie van Powerstrip een kleurtemperatuur weergeven van 9.400 Kelvin (waardoor hij nog blauwer wordt).
En hoe weet ik dat JOUW monitor goed staat?
Dat is natuurlijk een kwestie van vertrouwen. Ik heb mijn monitor ingesteld aan de hand van een aantal goed gemaakte digitale foto's. Deze zijn gemaakt met een Canon Digital Ixus 400, en door een professionele fotograaf ontwikkeld. De digitale foto's heb ik op mijn computer gezet, en ik ben mijn monitor gaan instellen totdat de foto's op het scherm hetzelfde uitzagen als de foto die ik in mijn handen had. Tevens heb ik van een aantal spellen screenshots genomen (hieronder gepost) waarvan ik wéét hoe ze moeten uitzien. Ook hiermee heb ik rekening gehouden. De gamma-waarden en contrast/helderheidsinstellingen stonden allemaal op default bij deze spellen; het spel is dus niet gecorrigeerd.
Het enige dat ik kan zeggen om je te overtuigen is het volgende:Ik kan nu al mijn spellen die ik eerst ALLEMAAL moest corrigeren, goed spelen zonder correctie. Sommige spellen wilde ik iets helderder hebben, of juist iets doffer, en die heb ik achter een tikje bijgesteld. Het is echter niet meer nodig om in bijvoorbeeld Return to Castle Wolfenstein, en in NeverWinter Nights, de gamma-instelling 170% of nog meer te corrigeren. Ook alle websites en screenshots van andere spellen zien er goed uit. Ga voor vergelijking wel naar een beetje professionele site zoals GameSpot, Gamesdomain, of IGN. Als je naar een amateursite gaat, dan hebben zij misschien hun foto's en screenshots gecorrigeerd, terwijl EIGENLIJK het systeem waarop de website is gemaakt gecorrigeerd had moeten worden. Professionele sites zien er op mijn computer nu perfect uit, en veelal beter dan voorheen. Vroeger corrigeerde ik mijn monitor via PowerStrip als een site veel screenshots had die ik niet goed bekijken kon. Nu is dat niet meer nodig.
Nou, en hoe calibreer ik mijn monitor dan?
Nu we deze achtergrondinformatie hebben, kunnen we overgaan tot het calibreren van de monitor. Dat wordt stap voor stap uitgelegd, met plaatjes ter referentie. Scroll even naar beneden, en bekijk de plaatjes in deze post. Indien de plaatjes er nu direct al perfect uitzien, hoef je jouw monitor niet opnieuw in te stellen. Zien de plaatjes er verkeerd uit, dan is enige calibratie nodig. Met verkeerd bedoel ik het volgende:
- Donker, zo donker dat alle donkere kleuren zwart zijn
- Veel te licht, met verlopen kleuren
- Teveel blauw of rood in de plaatjes
Voorbereiding
Voordat je begint met het aanpassen van de monitor, moet je het zo donker mogelijk maken in de kamer, om alle invloeden van lichtbronnen weg te nemen. Doe als het kan de rolluiken naar beneden, en haal alle lichtbronnen weg die direct licht op de monitor gooien. Direct licht op je beeldbuis is funest voor je kleuren. Je zult nooit goed kunnen calibreren, hoe hard je ook probeert. Zorg ook dat er geen licht van achter de monitor komt. Je monitor zal donkerdere kleuren laten zien volgens je perceptie, vanwege de helderheid van de lichtbron. Het beste is een plafondlamp zoals een gloeilamp, of een niet te sterke TL-buis.
Helemaal donker is niet goed, omdat je normaal ook niet in een compleet donkere kamer werkt. Als je klaar bent, kun je je standaard lichtbronnen weer herstellen. Zijn je kleuren dan opeens verkeerd, dan moet je die lichtbronnen aanpassen. Verplaats een lamp, verdraai de lamp aan het plafond, maak een bepaalde lamp uit of een andere aan. Hetgeen ik zei over licht op de beeldbuis, of licht van achter de monitor, geldt natuurlijk ook nog steeds NA de calibratie.
Instelling van de kleurtemperatuur
Als eerste moet de kleurtemperatuur worden ongesteld.
5.000 Kelvin moet je alleen gebruiken als je overwegend werk doet met foto's die moeten worden ontwikkeld of moeten worden porfessioneel afgedrukt op een hoge kwaliteit. Voor dagelijks gebruik, zoals tekstverwerking en spellen, is deze kleur te rood/groen. Dit levert een licht gelig beeld op.
9.300 Kelvin is totaal ongeschikt voor elk werk, behalve standaard tekstverwerking en spreadsheetwerk. De kleur is véél te blauw om ook maar enigszins te kunnen worden gebruikt voor andere dingen zoals foto's en video. Spellen zijn natuurlijk wel speelbaar, al zullen ze ook niet helemaal goed uitzien. Een voordeel van deze kleurtemperatuur is dat hij heel erg helder is. Als je echter een oude monitor gebruikt die niet goed meer te lezen is, dan zou je deze kleurtemperatuur kunnen overwegen.
6.500 Kelvin is de temperatuur waar de meeste spellen en toepassingen van uitgaan. Deze temperatuur heeft een gelijke vertegenwoordiging van rood, groen en blauw. Het is voor computerwerk de beste temperatuur, omdat wit ook echt wit is, en neutraal grijs is ook echt neutraal grijs.
Bekijk het onderstaande plaatje

Let nu nog niet op de helderheid en het contrast, maar kijk uitsluitend naar de kleur. Het grijs moet echt neutraal grijs zijn, zonder blauwige tint. Is het grijs blauwachtig, daan staat de kleurtemperatuur te hoog. Waarschijnlijk staat je monitor ingesteld op 9.300 Kelvin. Tevens moet het grijs geen rood/gele tint hebben. Als dit het geval is, dan staat je monitor waarschijnlijk op 5.000 Kelvin. Dit is ALLEEN goed als je héél veel met foto's werkt. Dan kun je het zo laten staan, anders moet je dit veranderen. Het zwart moet ook zwart zijn, en er mag geen paarse zweem inzitten, terwijl het wit niet creme-achtig moet uitzien.
Kijk of je monitor deze instelling heeft. Zo ja, zet hem dan op 6.500 Kelvin. Stond hij eerst op 9.300, dan zal de monitor donkerder worden, stond hij op 5.000K, dan zal hij lichter worden. Heeft de monitor deze instelling niet, stel dan de kleurtemperatuur bij met de drivers van je grafische kaart, als die dit kan, of met een programma als PowerStrip.
Gamma correctie via software
De volgende stap is de gamma correctie. Na veel testen ben ik erachter gekomen dat gamma 1.8 voor een heleboel monitoren de juiste waarde is. Na naspeuringen op het internet blijkt dat voor PC's de standaard gammawaarde inderdaad 1.8 is.
Hier zit echter een kleine kink in de kabel. De standaard voor PC/Windows is eigenlijk gamma 2.2. Waarom gebruiken veel PC's dan 1.8? Dat is zo om de volgende reden. Apple gebruikt al heel erg lang 1.8 als waarde, en omdat de Macintosh vroeger (ook nu vaak nog) dé primaire DTP computer was (en is) bij veel bedrijven die zich professioneel bezighouden met foto's en drukwerk, is deze waarde standaard geworden voor zulk drukwerk. Ondanks dat Microsoft haar eigen "standaard" van 2.2 heeft geïntroduceerd, worden monitoren ook voor Windows meestal op 1.8 gecalibreerd. 2.2 is mogelijk, maar dan moet je de helderheid van de monitor verder terugdraaien.
We houden ons maar aan de oudste, en nu nog gangbare drukwerk standaard:
Zet om te beginnen de gammawaarde op 1.8.
De nVidia drivers hebben de mogelijkheid om de gammawaarde in te stellen voor alle kleuren tegelijk, maar ook per kleur apart. Dat kan in het volgende venster:

Ik heb van ATI 2 plaatjes gekregen, blijkbaar uit twee verschillende drivers. Deze zijn geleverd door respectievelijk AvK en Hennessy. Bedankt! Je zult zelf even moeten kijken welk plaatje op jouw situatie van toepassing is.

Waarschijnlijk moet je dit doen in de drivers van je grafische kaart. Je zult in de (geavanceerde) opties van je drivers moeten kijken waar de gammawaarde staat. Er zijn maar weinig monitoren die deze optie hebben. Heeft je grafische kaart deze instelling niet, gebruik dan PowerStrip om de waarde te corrigeren.
Het is mogelijk dat deze waarde niet perfect is voor jouw systeem; je kunt dan later eventueel 1.7 of 1.9 proberen, en met PowerStrip heb je zelfs de mogelijkheid om 1.75 en 1.85 uit te proberen.
Soms kan het zijn dat je een computermonitor hebt die probeert een de Windows-standaard aan te houden, en dan is dus zelfs gamma 1.8 nog te donker; stel dan om te beginnen 2.2 in. Later kun je testen met 2.1 en 2.3 indien dit nodig mocht zijn. Deze situatie zal echter niet snel voorkomen.
Er is ook nog een andere mogelijkheid. Deze waarde van 1.8 is de standaard voor een monitor die hardwarematig op gamma 1.0 is gecalibreerd. De getoonde contrast- en kleurbalken zijn gemaakt met een uiteindelijke gammawaarde van 1.8 als doel.
Indien jij een monitor (of grafische kaart) hebt die al een gamma correctie uitvoert om de een of andere reden (een andere correctie dan 1.8), dan is een instelling van gamma 1.8 wellicht niet goed. Het is niet de bedoeling dat er klakkeloos 1.8 wordt ingesteld; de gammawaarde van het TOTAAL moet 1.8 zijn. Indien bij jouw systeem de balken en plaatjes al goed uitzien bij ingestelde waarde van gamma 1.4, laat dat dan lekker zo. Je monitor, of grafische kaart corrigeert waarschijnlijk zelf al 0.4. Als jij dan een gammawaarde van 1.4 instelt (óók een correctie van 0.4), dan kom je in totaal op een correctie van 0.8, oftewel gammawaarde 1.8.
Nu is je beeld waarschijnlijk ontiegelijk helder, en heel erg flets. Het kleurenschema van Windows ziet er ook niet meer uit; waarschijnlijk veel te licht. Maak je hierover geen zorgen, en werk gewoon door. Dit zal later worden gecorrigeerd.
Helderheid / Gamma ophogen via stelschroef op de eindtrafo
CME Moderator euss wordt bedankt voor het leveren van dit stuk tekst
Op deze manier kan de helderheid en de gammawaarde van de monitor hardwarematig worden aangepast. Dit moet gebeuren als de monitor aanstaat, omdat iemand naar het beeld moet kunnen kijken als je zelf aan de schroefjes draait. Als je je zelf niet vertrouwt in situaties als deze, vraag dan hulp aan iemand die hier ervaring mee heeft. Een monitor staat op sommige plaatsen onder hoge spanning, en het werken met een monitor die aanstaat is gevaarlijk!
Voordat je hiermee aan de slag gaat
:
Voor het verdraaien van je stelschroef op de eindtrafo zul je de achterkap van de monitor moeten verwijderen om er bij te kunnen. De eindtrafo is makkelijk te herkennen als een gesealde transformator welke met een hoop pinnen aan de print gesoldeerd zit, vlak bij de eindtransistors (welke aan koelribben zitten ivm vermogen/warmte). Een dikke draad loopt van de eindtrafo naar de beeldbuis.
Voorbeeld van een eindtrafo (flybacktransformer):

Even een voorbeeldje waar je de eindtrafo vindt:

Meestal zitten er 2 stelschroefjes op de eindtrafo: Brightness + Focus - welke met een druppeltje zegellak of iets dergelijks gefixeerd is. Kijk goed welke de helderheid is, anders zit je met een monitor die eruit ziet als door een matglazen bril als je aan de verkeerde (focus) hebt lopen draaien. Snij een klein beetje de zegellak los, maar laat het zitten, zo weet je wat de oude/originele stand was (anders eerst even een streepje zetten). Verdraai een miniem klein stukje de helderheid door deze linksom te draaien. Pas wel goed op, want oversturing is niet fris voor de componenten op de lange duur (hoogspanning!), als je te ver draait ziet je beeld er grijzig uit en zie je de scan/routourlijnen.
Bij een te hoge helderheid zie je de beeldopbouw lijnen:

De blauwe is het normale beeld, de rode en groene horen normaal niet zichtbaar te zijn (alleen gekleurd in dit voorbeeld om het verschil aan te duiden, in het 'echt' zullen ze wit/grijs zijn als de achtergrond zwart is)
Het is niet de bedoeling om gelijk de helderheid goed te krijgen, we willen alleen het maximum iets hoger leggen! Daarvoor zijn de nl. de volgende stappen: Controleer of met de andere instellingen van de monitor het beeld op de meest gebruikersvriendelijke / mooie beeld in te stellen is. Is hij niet helder genoeg te krijgen of juist altijd te helder: eindtrafo-brightness iets bijstellen. De reden dat je in het begin van het maximum uitging is om te zorgen dat je beter de oversturing kan zien (scan/retourlijnen). Je wilt namelijk niet dat je later bij het verdraaien van de helderheid op je monitorfront ineens met dergelijke oversturing geconfronteerd worden!
Tips:
Repair FAQ of Computer and Video Monitors
Instelling van het contrast en de helderheid
Bekijk de onderstaande afbeelding. Deze balk is een contrast/helderheidsbalk, waar stappen van puur wit (0%) tot diepzwart (100%) instaan. Deze wordt gebruikt voor de instelling van het contrast en de helderheid.

Zet het contrast én de helderheid van je monitor volledig omhoog, naar 100%. Nu wordt je monitor nog fletser, en nog lichter waarschijnlijk... niet om aan te zien zeker. Het zwart van de wit-zwarte procentenbalk balk zal waarschijnlijk grijs zijn. Ook GoT zal waarschijnlijk een heel stuk lichter worden. Maakt niet uit
Nu moet je de helderheid verlagen. Blijf de helderheid verlagen totdat het vakje waarin 100% ook echt zwart is, en niet grijs. Je moet echter wel het vakje van 95% nog nét kunnen zien. Er is een minimaal kleurverschil tussen die twee, wat heel moeilijk te zien is. Als je dit 95% vak pas kunt zien als ook het 100% vak grijs wordt, dan moet je een compromis sluiten. Stel de helderheid in elk geval zo in dat je verschil ziet tussen 90% en 100%. Als je het zo kunt krijgen dat je 95% procent ook nog ziet als aparte kleur: perfect. Lukt het niet, stel dan een "aanvaardbaar gemiddelde" in, waarbij 100% zo zwart mogelijk is. Je zou nu ook verschil moeten zien tussen de 0% en 5% vakjes. Dit is veel gemakkelijker te zien dan de donkere vakken.
Zie nu de volgende plaatjes.
RGB, Red, Green en Blue:



CMYK, Cyan, Magenta, Yellow en Black:




Met een klein beetje geluk zullen deze plaatjes nu ook goed zijn. De kleuren moeten van puur wit overlopen naar een pure kleur. Je kunt daarin heel veel verschillende stappen ondersheiden. Deze plaatjes zijn niet opgezet in stappen van 5%, maar het overlopen van wit naar kleur moet goed gelijkmatig gaan. Als alle balken goed zijn, behalve een bepaalde kleur, dan kan dit misschien worden bijgesteld. Als de monitor deze functie heeft, en ROOD is niet goed, dan kun je de intensiteit van deze kleur enigszins aanpassen. Dan zal ook de Magenta balk enigszins veranderen. Als de monitor dit niet kan, dan kan wellicht de grafische kaart het zelf, of PowerStrip. Pas, indien nodig, de individuele kleur aan. Voor de CMYK kleuren moet je er 2 aanpassen; om geel bij te stellen, moet je groen en rood aanpasen. Wellicht krijg je niet alles perfect, maar probeer het zo goed mogelijk.
En mijn Windows dan? Veel te licht!
Dit was al voorspeld. Je moet nu handmatig de kleuren aanpassen. Windows heeft zichzelf gecalibreerd op jouw monitor, om goed uit te zien op jouw donkere monitor / systeem. Nu is dit bijgesteld, en het kleurenschema is nu overgecalibreerd, en dus te licht. Ga naar de eigenschappen van je beeldscherm, en dan naar het tabblad waar je kleuren kunt instellen. Kies het kleurenschema dat je wenst te gebruiken. Daarna klik je bijvoorbeeld op je bureaublad, klik op het pijltje naast de kleur, en kies "Other...". Er zijn 6 tekstvakken waarmee je de kleur kunt instellen. Het vak "Lum:" oftewel Luminance (Helderheid) is hier het belangrijkste. Dit is de lichtheid van de kleur. Blijf deze waarde verlagen, totdat de kleur naar smaak is (donker genoeg dus). Doe dit voor elke kleur in het schema die te licht is.
De onderstaande twee plaatjes geven mijn Windowsomgeving weer. Het eerste plaatje is het [b]ongecorrigeerde[b] kleurenschema (Windows Standaard) NA de correctie van de monitor. Het tweede plaatje is een eigen, aangepast schema, ook na de monitorcorrectie. De Windowsomgeving in het eerste plaatje is voor mij te licht om mee te werken, al zal het voor sommigen juist prettiger zijn. (Ja, ik wilde mijn monitor lichter hebben, en met meer kleurdetail, maar een zó lichte Windows was ook niet nodig
)

Sommige websites zien vreemd uit!
Ja, hiervan had ik ook last. Dit komt omdat je heel erg gewend bent geraakt aan de te donkere instelling van je monitor. Je ogen en hersens zien deze donkerte nu als normaal. GoT is bijvoorbeeld een heel stuk lichter geworden, net als vele andere sites. In het begin doet dit een beetje vreemd aan, maar blijf gewoon eens een tijdje met deze instellingen werken. Je zult zien dat je er in niet al te lange tijd aan went. Als je dan later je instellingen voor de gein eens terugzet naar hun oude waarden en een standaard Windows kleurschema kiest, dan zul je opeens vinden dat de sites die nu te licht lijken dan véél te donker zijn.
En mijn printer; kan ik die ook beter instellen?
Ja, ook de printer kan worden gecalibreerd. Hierboven heb je de kleur- en contrastbalken kunnen zien van het RGB en CMYK systeem. Een monitor gebruikt RGB, en de printer gebruikt CMYK. Het zal je niet verbazen dat de printer daarom qua kleur "incompatible" is met de monitor.
Een printer moet namelijk de kleuren rood, groen en blauw zelf mengen. Groen heeft hij helemaal niet; dat moet hij verkrijgen door het mengen van geel en cyan. Cyan en Magenta zijn in de volksmond "blauw" en "rood", maar niet voor de printer. De printer kan namelijk niet met alléén Magenta de pure rode kleur krijgen (#FF0000) die de monitor tot zijn beschikking heeft.
Het is bijna niet mogelijk voor ons om de printer perfect te calibreren tegenover de monitor vanwege deze twee verschillende kleursystemen. Het kan wel, maar dan moet je gebruik maken van zéér hoogwaardige inkt, een zeer goede printer, en een stukje hardware dat een Colorimeter heet. Daarmee kun je de output van de printer meten. Je drukt dan een puur rood, een groen, en een blauw vlak af, en je meet met de Colorimeter of die vlakken ook echt puur zijn. Op een perfect afgestelde monitor zou de Colorimeter dan voor RGB de waarden #FF0000, #00FF00 en #0000FF teruggeven; als hij dit ook bij de printer doet, dan is deze perfect afgesteld op de monitor. Wij moeten het met visuele calibratie doen.
Visuele calibratie aan de hand van een plaatje
Dan gaan we nu met de calibratie van de printer beginnen. Zorg ervoor dat je goed papier gebruikt om te testen; gebruik dus fatsoenlijk printerpapier van een goed merk, en geen copypaper van 3 euro voor 1000 vel. Dat goedkope, dunne papier zal de inkt helemaal laten uitlopen, en de afdrukken zullen flets worden. Op die manier kun je je printer niet calibreren. Als je goed, glanzend fotopapier tot je beschikking hebt, is het aan te raden om 1 of 2 vel hiervan op te offeren om je printer nét dat laatste beetje beter af te stellen.
We gebruiken het volgende plaatje als doel:

Dit plaatje is slechts een kleine afbeelding van een grotere versie. Als je op het plaatje klikt, kun je een ongecomprimeerde versie if .TIF formaat downloaden (2.4 MB). Dit is een RAR bestand, dat met WinRAR moet worden uitgepakt. Als je dat programma niet hebt, dan kun je op via deze link een Nederlandstalige demo downloaden. Daarna kun je met een bezoekje aan deze site zorgen dat die demo voor altijd blijft werken.
Je hoeft natuurlijk niet dit plaatje te gebruiken. Als je een magnifieke digitale foto hebt gemaakt, kun je die natuurlijk ook gebruiken. Zorg echter wel dat deze foto helder is, en zoveel mogelijk kleuren bevat. Het bovenstaande plaatje heeft het voordeel dat er donkere kleuren inzitten, lichte kleuren, en een afdeling met alleen pure kleuren. Ook zijn er plaatsen met weinig contrast en met hoog contrast; er zit eigenlijk alles in verwerkt. Als je een ander plaatje gebruikt, probeer er dan een te nemen met zoveel mogelijk verschillende aspecten, ze allemaal te kunnen testen. Het bovenstaande plaatje is 240 DPI. Indien jouw plaatje van lagere kwaliteit is (vaak 72 DPI, maar dan is het wel héél groot), dan kun je het beste in Paint Shop Pro of Photoshop de "Dots Per Inch" verhogen. Hierdoor wordt het plaatje kleiner, maar wel beter van kwaliteit.
Als je het plaatje gedownload en uitgepakt hebt (of je van een eigen plaatje hebt voorzien), laad het dan in je favoriete foto-editor. Hiervoor kun je bijvoorbeeld Paint Shop Pro, of PhotoShop gebruiken. Het is de bedoeling dat je dit plaatje gaat afdrukken, waarbij je probeert om de afdruk zo veel mogelijk te laten lijken op de afbeelding op het scherm. Het spreekt natuurlijk vanzelf dat ik ervan uitga dat je scherm nu perfect is ingesteld, en dat het plaatje op je monitor dus nu kan dienen als referentie.
Om dit doel te bereiken, dien je de printer voor het afdrukken in te stellen op de hoogste kwaliteit, en je moet goed papier gebruiken. Om nu direct voor de testafdrukken duur fotopapier te gebruiken is niet nodig; fatsoenlijk inktjetpapier volstaat ook. Alleen de laatste 2 of 3 testen kun je het beste op goed fotopapier doen, om zo de printer nog beter af te kunnen stellen.
Zorg ervoor dat alle opties die de kleuren aanpassen UIT staan. Zorg er ook voor dat de kleurbepaling op Custom staat, en niet op Automatic. Opties zoals Vivid Photo (Canon), of Bright Picture (HP) zijn uit den boze. Deze maken de foto's feller, en verhogen het contrast. Dat is niet goed als je je kleuren wilt calibreren. Hieronder zie je een screenshot van opties die je moet vermijden. (Image Optimizer van Canon is een Anti-alaising functie, die geen kleuren aanpast. Die kan blijven aanstaan.)

Laad dit plaatje nu in je favoriete foto-editor. Hiervoor kun je bijvoorbeeld Paint Shop Pro, of Photoshop gebruiken. (Nee, niet Windows Paint
) Je kunt het plaatje direct afdrukken. (Zorg dat de printer goed ingesteld is, zoals hierboven beschreven.) Bekijk de afdruk nu, en zie wat er verkeerd is. Je moet natuurlijk precies tegenovergesteld corrigeren; afdruk te licht -> printer donkerder zetten. Afdruk te blauw, of te rood, of te geel -> verminder dan respectievelijk de hoeveelheid cyan, magenta of geel. Je kunt ook, als er teveel geel in de afdruk zit, alle kleuren behalve geel een tikje verhogen. Dan gebruikt je printer echter meer inkt, en wordt de afdruk donkerder. Ik kan mijn printer instellen in het volgende venster:

(Tip: roteer het plaatje 90 graden. Je kunt er dan 2 op één pagina krijgen, eentje boven en eentje beneden.)
Dit gaat je natuurlijk wel wat inkt kosten. Als het plaatje niet goed is, dan moet je de instellingen aanpassen, en opnieuw afdrukken. Houdt er rekening mee dat op normaal inktjetpapier het plaatje altijd iets lichter zal worden dan bedoeld, omdat dit papier inkt opneemt. Als je denkt "Dit zou op fotopapier een perfecte match geven met de afbeelding op het scherm", druk dan het plaatje eens af op fotopapier. Je kunt nu de laatste fijnafstellingen maken. Door het roteren van het plaatje kun je met 2 vellen fotopapier 4 testen doen.
Houdt er tevens rekening mee dat je waarschijnlijk nooit een perfecte match zult kunnen bewerkstellligen. Je hebt waarschijnlijk geen zwaar professionele printer, en geen apparatuur om kleuren te meten. Misschien wordt puur rood (255-00-00) wel geprint als #245-10-5, of iets dergelijks. Dit is niet perfect rood, maar het is goed genoeg. Je kunt het verschil waarschijnlijk niet met het blote oog zien.
Mijn scanner maakt geen mooie plaatjes!
Zucht... dan moeten we die ook maar even onder handen nemen, niet?
Het kalibreren van de scanner is eigenlijk vrijwel gelijk aan de printer, maar het is wel gemakkelijker om de plaatjes goed te krijgen. De scanner gebruikt namelijk net als de monitor het RGB kleurensysteem. Het komt er uiteindelijk op neer dat je met de instellingen van de scanner moet rommelen, waarbij je foto's inscant totdat je erbij neervalt 
Je kunt een mooie, zelfgemaakte foto gebruiken. Het beste is een digitale foto van goede kwaliteit, waar je de originele file nog van hebt. Je kunt dan de gescande foto vergelijken met het origineel. Heb je geen goede foto, dan kun je ook het plaatje gebruiken dat hierboven werd gebruikt om de printer in te stellen, indien de afdruk goed is gelukt. Maak je niet druk als de afdruk niet helemaal perfect is. Het gaat hier om de vergelijking van papier-versie tegenover scannerversie. Het zou natuurlijk i-de-aal zijn als de calibratie zo goed lukt dat de schermversie, printerversie én scannerversie perfect gelijk zijn.
Ik neem mijn scanner als voorbeeld. Dat is een Canon Lide 30. Deze heeft (onder andere) de volgende twee dialoogvensters om de kleuren te corrigeren. (Jammer genoeg heeft hij geen standaard-knop, waardoor elke keer de gecorrigeerde waarden handmatig moeten worden geladen. Let daarop; dat kan bij jou ook zo zijn.)

Begin met het instellen van de gammawaarde op 1.8. Als je een andere waarde hebt gevonden na calibratie van de monitor, dan gebruik je deze. Dat is een goed uitgangspunt. Scan nu het plaatje. Hierna geldt hetzelfde als bij de printer; indien het te licht is, dan zet je de scanner donkerder. Is het te rood, dan verminder je de rode kleur, of vermeerder je groen en blauw. Scan opnieuw, en pas eventueel opnieuw aan, net zolang totdat het plaatje op het scherm er het zelfde uitziet als hetgeen je in je handen hebt. Test eventueel ook nog met andere plaatjes. Indien deze een andere standaardinstelling vereisen (matte foto's hebben misschien andere instellingen nodig dan reflecterende), dan kun je uiteindelijk óf een gemiddelde nemen, of beide instellingen opslaan in een bestand. Je kunt dan het bestand met de juiste instellingen laden. (Mits de scanner dit ondersteunt natuurlijk.)
Hieronder zie je twee plaatjes. Het linker plaatje is de originele versie van de .TIF die hierboven ook al werd gepost. Hiermee heb ik mijn printer ingesteld, en het uiteindelijke resultaat heb ik weer ingescand. Dit is het rechter plaatje. Ze zijn niet exact gelijk qua kleur. Dit ligt vooral aan de geprinte versie; de scannerversie past bijna perfect bij de geprinte versie, terwijl de geprinte versie verschilt met het origineel op het scherm. Voor normaal dagelijks gebruik is het huidige resultaat echter acceptabel; als je een vergelijkbaar resultaat kunt bereiken moet je tevreden zijn. Beter resultaat kost echt onevenredig veel tijd, en is met een standaard consumentenprinter van zo'n 200 euro misschien niet eens mogelijk. Hier dan de twee plaatjes, het origineel links, en de uitgeprinte en daarna gescande versie rechts (de .jpeg compressie van beide plaatjes vermindert de kwaliteit ook nog enigszins. In werkelijkheid liggen ze nog iets dichter bij elkaar.):
Klaar met instellen
Als het goed is, heb je nu je monitor gecalibreerd voor het bekijken van foto's, het bekijken van screenshots en het spelen van spellen. Voor spellen zou je nauwelijks meer correctie nodig moeten hebben. Return to Caste Wolfenstein kan bijvoorbeeld worden gespeeld met de helderheisinstelling in het midden (dit spel is standaard iets te donker, met de slider op 30% in plaats van 50%), Baldur's Gate en Neverwinter Nights hoeven helemaal niet meer te worden bijgesteld, en Morrowind ook niet. Simcity 4 ziet er ook perfect uit.
Een uitzondering hierop is Unreal Tournament 2003. Dit spel heeft een compleet eigen gamma systeem. Stel je daar 1.0 in, dan is het spel waarschijnlijk te donker. Je moet dit spel instellen op dezelfde instellingen als waarop je net je monitor hebt ingesteld. Dit is hier dus waarschijnlijk gamma 1.8, met een helderheid naar eigen smaak.
Ook je printer is nu goed ingesteld. Als je nu een plaatje dat je op internet vind afdrukt, dan zal deze afdruk zo dicht als mogelijk bij de afbeelding op het scherm lliggen. Perfect zul je het nooit krijgen met een standaard consumentenprinter, maar wel zó goed, dat er slechts heel weinig verschil is te zien tussen de originele foto en de afdruk.
Als laatste: de scanner zou nu ook uiteindelijk een plaatje moeten produceren dat op het scherm precies gelijk is aan het origineel. Als dan de printer goed is gecalibreerd, dan drukt hij een plaatje af dat gelijk is aan dat op het scherm, wat dan dus ook gelijk is aan de originele prent. Het zou nu mogelijk moeten zijn om bijna perfecte kopieën te maken.
Denk aan het volgende:
Screenshots van spellen
Hieronder bevinden zich verschillende screenshots, die nu op jouw monitor perfect moeten uitzien. Ze zijn genomen zonder de spellen ingrijpend aan te passen; de waarden voor gamma, helderheid en contrast zijn standaard gelaten. (Bij Icewind Dale en Baldur's Gate heb ik een contrastcorrectie van 10% gebruikt, om het de spellen ietsje feller te krijgen dan het eigenlijk zou moeten zijn. Dat is gewoon een kwestie van smaak.)
De plaatjes moesten gecomprimeerd worden om niet teveel bandbreedte weg te trekken. De spellen zelf zullen "in werkelijkheid" nog beter uitzien. Kijk echter niet naar de scherpte, maar voornamelijk naar de kleur.
Alle plaatjes zijn klikbaar. De klikbare versies van de plaatjes van Baldur's Gate II en Icewind Dale zijn in 640x480. De klikbare plaatjes van Neverwinter Nights zijn in 1024x768, en de Return to Castle Wolfenstein screenshots zijn in 1152x864.
(En ja, ik speel overwegend RPG's.)
Baldur's Gate II: Shadows of Amn

Icewind Dale

Neverwinter Nights

The Temple of Elemental Evil
{Van dit spel komen er 2 nieuwe screenshots}
Dit spel is extreem donker. Het heeft geen gamma corrector; deze zou naar verluidt met de eerste patch worden toegevoegd. Het spel moet dus van buitenaf gecorrigeerd worden, met PowerStrip, of door de drivers van de videokaart. Met mijn huidige instellingen is het aardig goed te spelen, maar een gamma van 2.0 zou gewenst zijn. Met de standaard instellingen van mijn (en veel andere) systemen is dit spel gewoon compleet ZWART. Verbaas je dus niet als je op onderstaande screenshots niks ziet, als je monitor niet perfect is afgesteld. Dit spel vereist een gamma van MINSTENS 1.8, en een goed contrast.
SimCity 4
{Ook dit spel krijgt nieuwe screenshots}
Het dialoogvenster wordt veroorzaakt door de druk op F10, de sneltoets waarmee de screenshot door FRAPS wordt genomen. F10 is ook de sneltoets in SimCity voor dit venster. Ook SimCity heeft geen gamma corrector, en ook dit spel zal dus door een extern programma moeten worden gecorrigeerd, als het systeem niet goed is afgesteld.
Return to Castle Wolfenstein

Een hele vette desktop
Deze werd ter beschikking gesteld door Termy.
De originele producent is (waarschijnlijk) de website www.cognitivedistortion.com.

Mooie plaatjes van de ruimte
www.astropix.com
Ga eens naar de deze site, en bekijk de plaatjes van het heelal die daar zijn gepost. Als je de calibratie goed hebt uitgevoerd, zouden ze allemaal goed moeten uitzien. Deze plaatjes zijn donker, maar ze hebben een hoog contrast. Zij zijn niet gecorrigeerd voor een bepaald systeem, dus ze zouden heel goed moeten uitzien. Indien je nu deze plaatjes perfect en met mooie kleuren kunt bekijken, dan had je vóór de correctie van je systeem waarschijnlijk bijna niks gezien; de plaatjes zouden véél te donker zijn.
Indien de screenshots en de plaatjes van AstroPix nu véél te licht zijn, dan heb je je monitor gecorrigeerd terwijl dat helemaal niet nodig was. Je kunt de correctie ongedaan maken.
Er is toestemming gevraagd om een aantal plaatjes in de FAQ op te mogen nemen, maar de eigenaar heeft dit spijtig genoeg geweigerd. Je zult naar zijn site moeten surfen om ze te zien.
Changelog
Maandag 20 Oktober
Inleiding
Er zijn veel mensen die het probleem van een donkere monitor hebben. Hierdoor zijn foto's te donker, screenshots missen detail, en spellen kunnen niet worden gespeeld zonder zeer hoge kleurcorrecties. Dit kan liggen aan de grafische kaart, aan de monitor, of aan de combinatie van beide. In de meeste gevallen kan men er echter van uit gaan dat de monitor de schuldige is. Heel vaak zijn het Trinitron en DiamondTron monitoren die last hebben van donker beeld. Dit komt omdat deze monitoren een hoog-contrast beeldbuis hebben, van erg donker glas, in combinatie met het feit dat ze zijn ingesteld op gamma waarde 1.0. Wat dit precies betekent, lees je ook in deze tekst.
Zelf heb ik een Iiyama Vision Master Pro 454, een monitor met een hoog-contrast DiamondTron M2 beeldbuis, gecalibreerd op gamma 1.0, en ik heb derhalve last van het bovenstaande probleem. Daaran begon ik mij danig te ergeren.
Daarom heb ik mij in het weekeinde hiermee beziggehouden, om mijn "donkere monitor" probleem permanent op te lossen. Hieronder schrijf ik een samenvatting van hetgeen ik heb geleerd, en de stappen die ik heb uitgevoerd, in de hoop dat mensen er nog iets aan hebben. Voor mij is nu het hele probleem opgelost. Deze post reduceert ook wellicht ook de terugkerende topics "Zeer donkere monitor in spellen", waarvan ik er zelf ook al 1 of 2 heb gepost in het verleden...
Deze handleiding kan echter alleen goed gebruikt worden als de monitor heel donker is in SPELLEN, EN TEGELIJK BIJ FOTO'S, EN BIJ HET BEKIJKEN VAN SCREENSHOTS. Indien de monitor alleen donker is in spellen, maar foto's en screenshots van deze spellen GOED zijn, dan heb je waarschijnlijk een probleem met je grafische kaart (of de instellingen ervan) betreffende spellen, en niet met de kleurcalibratie in het algemeen.
Dit heeft niet alleen te maken met de instellingen voor het contrast en de helderheid, maar vooral ook met de zogenaamde gamma-waarde van de monitor. Er zijn twee mogelijkheden betreffende deze gamma-instelling, en één zorgt ervoor dat spellen donker zijn, terwijl Windows er goed uitziet, en de andere zorgt ervoor dat beiden in orde zijn.
1: De monitor is hardwarematig gecalibreerd op een hoge, lichte gamma-waarde. Dit is vooral het geval bij goedkopere monitoren, die "algemeen goed" moeten zijn. Zij moeten een acceptabel beeld geven voor alle toepassingen, maar het beeld hoeft niet perfect te zijn. Deze hardwarematige calibratie zorgt ervoor dat spellen licht zijn, vanwege de hoge waarde. Omdat de monitor Plug&Play is, ziet Windows dat hij gecalibreerd is voor een hoge gamma-waarde, en zal dan automatisch de weergave van de GUI verdonkeren, om voor deze hoge waarde te compenseren. Dit gebeurt na de detectie van de monitor tijdens het opstarten.
Het gevolg is, dat spellen er goed licht uitzien, en Windows ziet er goed uit om mee te werken. Dit zijn de beste monitoren voor mensen die zonder gezeur willen kunnen werken, maar die niet veeleisend zijn. Deze monitoren zijn namelijk erg moeilijk te her-calibreren, omdat zij hardwarematig niet uitgaan van gamma-waarde 1.0.
2: De andere mogelijkheid is natuurlijk die aan de andere kant, die vaak wordt gebruikt door duurdere monitoren. Die zijn niet hardwarematig gecalibreerd, en hebben daarom een standaard gamma-waarde van 1.0. Dit is voor spellen en foto's funest: deze zullen héél er donker, zo niet zwart zijn op dergelijke monitoren. Windows heeft er echter geen last van. Na de detectie van de monitor en het vaststellen van de lage gamma-waarde, zal Windows de weergave zo licht maken, dat deze goed uitziet. Of men nu een Windows-kleurenschema selecteert op een hardwarematig gecalibreerde monitor (als in 1), of op een monitor met gamma 1.0, maakt niet uit. De schema's zullen er hetzelfde uitzien vanwege de aanpassingen die door Windows worden gedaan.
Het gevolg is dat Windows er goed uit ziet, maar spellen véél te donker zijn om te spelen, en foto's te donker zijn om te bekijken. Deze monitoren zijn niet geschikt voor mensen die niet bereid zijn om zelf met instellingen te rommelen, maar ze zijn wel geschikt voor veeleisende mensen, omdat zij de monitor zelf voor hun behoeften kunnen calibreren. Deze monitoren zijn óf met controls/OSD in te stellen, of ze kunnen softwarematig worden gecalibreerd, maar het is bij deze modellen niet zo moeilijk.
Precies kan ik het niet uitleggen. Een gamma-waarde is een manier om de helderheid en kleurverdeling in een plaatje (of een monitor) uit te drukken. gamma-waarde 1.0 is lineair, en alles daarboven of eronder is non-lineair. Een verdubbeling van de helderheid van een plaatje lmet gamma 1.0 levert inderdaad een 2x zo licht plaatje op, terwijl een plaatje met waarde 1.1 méér dan 2x zo licht wordt bij een verdubbeling van de helderheid. Zie deze link voor meer informatie.
Nee, inderdaad. Met alleen de juiste gamma-waarde zul je de monitor niet goed kunnen instellen, maar het is wel een héél stuk in de richting. Er spelen ook nog andere factoren mee, zoals helderheid, contrast en kleurtemperatuur. Deze 3 termen zullen hieronder besproken worden.
Helderheid en contrast bepalen hoe de monitor wit en zwart zal weergeven. Als het contrast te laag is, dan zullen wit en zwart beiden meer grijs worden. Is het contrast te hoog, zonder een goed ingestelde helderheid, dan zullen heel licht- en donkergrijze tinten uitzien als respectievelijk wit en zwart. Helderheid en contrast hangen nauw met elkaar samen: verhoog het contrast, en de monitor zal donkerder worden. Verhoog de helderheid, en het contrast gaat omlaag. Het is de kunst om deze beiden zo in te stellen, dat het verschil tuusen puur wit (0% zwart) en de volgende stap (5% zwart) nog zichtbaar is; aan de andere kant geldt hetzelfde. 100% zwart en 95% zwart moeten ook nog nét van elkaar te onderscheiden zijn.
Kleurtemperatuur is heel belangrijk, zeker als veel met foto's of met video wordt gewerkt op de computer. Er zijn verschillende standaarden, en allen hebben hun nut, al zijn ze niet goed uitwisselbaar. Bij het bewerken van af te drukken foto's wordt een andere kleurtemperatuur gebruikt dan bij het opstellen van foto's voor op het scherm. (Internet, of een Foto-DVD voor op televisie, bijvoorbeeld.)
Kleurtemperatuur wordt gemeten in graden Kelvin, en er wordt gesproken over warme en koude kleuren. Het klinkt misschien een beetje vreemd, maar hoe HOGER de temperatuur van de kleur, hoe KOUDER de kleur wordt, en omgekeerd. Kijk maar eens naar een TL-buis. Daarvan wordt altijd gezegd dat hij een "koud licht" verspreidt. De kleurtemperatuur van een TL-buis is ongeveer 10.000 graden Kelvin. Dat is de reden van het witte licht. Een gloeilamp heeft warm, geel licht. Deze hebben een kleurtemperatuur van 3.200 tot 4.500 graden Kelvin.
Waarom is licht en kleur "koud" of "warm"? Dat komt door de hoeveelheid rood, of blauw die in het licht aanwezig is. Hoe hoger de kleurtemperatuur, hoe meer blauw er in het licht zit, en hoe minder groen en rood, waardoor de kleur kouder wordt. Als de kleurtemperatuur lager wordt gemaakt, dan zit er meer rood en groen in het licht, en minder blauw. Dan wordt de kleur warmer.
Er zijn 3 gangbare kleurstandaarden.
- 5.000 Kelvin (af te drukken/te ontwikkelen foto's)
- 6.500 Kelvin (foto's op het scherm)
- 9.300 Kelvin (computerwerk)
Hieronder zie je 3 grafiekjes, die de hoeveelheden rood, groen en blauw in elke kleurtemperatuur weergeven. Het zijn de grafieken van respectievelijk 5.000, 6.500, en 9.300 Kelvin.



Waarom wordt voor foto's 5.000 Kelvin gebruikt? De reden is vrij simpel, maar ook een beetje lachwekkend. Deze standaard is opgezet door Kodak. Het licht, om 12:00 uur 's middags bij een onbewolkte lucht, heeft een temperatuur van 5.000 Kelvin, *bij het hoofdkantoor van Kodak*. Zij hebben dus gewoon de kleurtemperatuur gemeten bij hun voordeur, en dat als standaard verheven. Deze kleurtemperatuur geldt nu voor foto's die worden ontwikkeld. Zoals ik daarstraks al zei, er zit bij een lage temperatuur meer rood en groen in de kleur. Dit is de reden waarom oudere foto's na verloop van tijd geel-rood worden; rood en groen gemengd wordt uiteindelijk geel, als het blauw uit de foto wegtrekt. Blauw is een nogal vergankelijke kleur, met rood op de tweede plaats, en groen "vergaat" het slechtste. (En dit is weer de reden waarom groen zo moeilijk weg te krijgen is als men een tatoeage laat weglaseren.)
6.500 Kelvin is de kleurtemperatuur waarin rood, groen en blauw allen gelijk vertegenwoordigd zin. Daarom is op het plaatje ook een witte lijn te zien. Deze kleurtemperatuur wordt gebruikt voor het bewerken van foto's die alleen op het scherm (of, overwegend op het scherm) worden getoond, en waarbij printen slechts een bijzaak is. Deze temperatuur wordt ook gebruikt voor het bewerken van video's, omdat een TV meestal een kleurtemperatuur van 6.500 Kelvin heeft. Er zijn echter tegenwoordig ook TV's die kunnen worden ingesteld op andere kleurtemperaturen.
9.300 Kelvin wordt bijna alleen maar gebruikt om tekst te verwerken, en ander standaard werk op een computer. Deze temperatuur bevat veel te veel blauw om serieus nuttig te kunnen zijn voor het bewerken van foto's of films. De reden waarom deze kleurtemperatuur is ingevoerd, is de helderheid ervan. Hoe lager de kleurtemperatuur, hoe moeilijker het voor een monitor wordt om kleuren goed weer te geven; een lagere temperatuur is veel minder fel dan een hogere. "Vroeger" konden alleen de allerduurste monitoren 5.000 en 6.500 Kelvin goed weergeven, op de gewone monitoren was de kleur te donker. Daarom is 9.300 Kelvin ingevoerd; deze temperatuur heeft een enorme helderheid. Tegenwoordig kunnen echter veel monitoren 5.000 Kelvin goed weergeven, en kunnen alle monitoren 6.500 Kelvin zonder problemen laten zien. Er is dus eigenlijk geen echte reden meer voor de termperatuur van 9.300 Kelvin.
De kleurweergave is niet alleen afhankelijk van de monitor, maar ook van de grafische kaart en het omgevingslicht. Het instellen van de kleurweergave kan op verschillende manieren.
1) Met de controls van de monitor zelf. Indien de monitor controls heeft voor een te wijzigen instelling, gebruik deze dan.
2) Via de drivers van de grafische kaart. Dit is de next-best option, omdat hier de weergavecorrectie pas in werking treedt als het hele OS en de drivers geladen zijn. Het is goed mogelijk dat pas na het inloggen (of zelfs tijdens het inloggen) opeens de weergave op de monitor verandert, omdat de driver de instellingen heeft toegepast.
3) De laatste mogelijkheid. Niet de beste, maar nog steeds beter dan geen correctie. Het is "niet goed", omdat de instellingen pas heel erg laat worden toegepast, namelijk nadat het programma is opgestart. Gebruik een programma als PowerStrip. PowerStrip zelf heeft veel mogelijkheden, van het corrigeren van de individuele kleuren rood groen en blauw, tot het opslaan van verschillende profielen die je met een sneltoets kunt oproepen. Zo kun je bijvoorbeeld instellingen maken die je prettig vind voor spellen (de instellingen in deze guide, bijvoorbeeld), terwijl je dat voor Windows minder goed vindt. Dan definieer je voor Windows andere instellingen, en kent beiden toe aan een hotkey. PowerStrip is niet gratis. Een demo is te downloaden op http://www.entechtaiwan.com/
Het is mogelijk om alle 3 de mogelijkheden door elkaar te gebruiken; het enige waar meestal problemen bij onstaan is het instellen van de kleurtemperatuur. PowerStrip gaat uit van een 6.500 Kelvin monitor. Als dan in Powerstrip een kleurtemperatuur wordt ingesteld, dan is het ook echt die temperatuur. Als er 6.500K wordt ingesteld, dan corrigeert Powerstrip dus eigenlijk niet. Stel je 6.600K in, dan corrigeert PowerStrip de kleurtemperatuur 100K positief. Heb je echter een monitor die ingesteld staat op 9.300 Kelvin, dan zal deze dus na de correctie van Powerstrip een kleurtemperatuur weergeven van 9.400 Kelvin (waardoor hij nog blauwer wordt).
Dat is natuurlijk een kwestie van vertrouwen. Ik heb mijn monitor ingesteld aan de hand van een aantal goed gemaakte digitale foto's. Deze zijn gemaakt met een Canon Digital Ixus 400, en door een professionele fotograaf ontwikkeld. De digitale foto's heb ik op mijn computer gezet, en ik ben mijn monitor gaan instellen totdat de foto's op het scherm hetzelfde uitzagen als de foto die ik in mijn handen had. Tevens heb ik van een aantal spellen screenshots genomen (hieronder gepost) waarvan ik wéét hoe ze moeten uitzien. Ook hiermee heb ik rekening gehouden. De gamma-waarden en contrast/helderheidsinstellingen stonden allemaal op default bij deze spellen; het spel is dus niet gecorrigeerd.
Het enige dat ik kan zeggen om je te overtuigen is het volgende:Ik kan nu al mijn spellen die ik eerst ALLEMAAL moest corrigeren, goed spelen zonder correctie. Sommige spellen wilde ik iets helderder hebben, of juist iets doffer, en die heb ik achter een tikje bijgesteld. Het is echter niet meer nodig om in bijvoorbeeld Return to Castle Wolfenstein, en in NeverWinter Nights, de gamma-instelling 170% of nog meer te corrigeren. Ook alle websites en screenshots van andere spellen zien er goed uit. Ga voor vergelijking wel naar een beetje professionele site zoals GameSpot, Gamesdomain, of IGN. Als je naar een amateursite gaat, dan hebben zij misschien hun foto's en screenshots gecorrigeerd, terwijl EIGENLIJK het systeem waarop de website is gemaakt gecorrigeerd had moeten worden. Professionele sites zien er op mijn computer nu perfect uit, en veelal beter dan voorheen. Vroeger corrigeerde ik mijn monitor via PowerStrip als een site veel screenshots had die ik niet goed bekijken kon. Nu is dat niet meer nodig.
Nu we deze achtergrondinformatie hebben, kunnen we overgaan tot het calibreren van de monitor. Dat wordt stap voor stap uitgelegd, met plaatjes ter referentie. Scroll even naar beneden, en bekijk de plaatjes in deze post. Indien de plaatjes er nu direct al perfect uitzien, hoef je jouw monitor niet opnieuw in te stellen. Zien de plaatjes er verkeerd uit, dan is enige calibratie nodig. Met verkeerd bedoel ik het volgende:
- Donker, zo donker dat alle donkere kleuren zwart zijn
- Veel te licht, met verlopen kleuren
- Teveel blauw of rood in de plaatjes
Voorbereiding
Voordat je begint met het aanpassen van de monitor, moet je het zo donker mogelijk maken in de kamer, om alle invloeden van lichtbronnen weg te nemen. Doe als het kan de rolluiken naar beneden, en haal alle lichtbronnen weg die direct licht op de monitor gooien. Direct licht op je beeldbuis is funest voor je kleuren. Je zult nooit goed kunnen calibreren, hoe hard je ook probeert. Zorg ook dat er geen licht van achter de monitor komt. Je monitor zal donkerdere kleuren laten zien volgens je perceptie, vanwege de helderheid van de lichtbron. Het beste is een plafondlamp zoals een gloeilamp, of een niet te sterke TL-buis.
Helemaal donker is niet goed, omdat je normaal ook niet in een compleet donkere kamer werkt. Als je klaar bent, kun je je standaard lichtbronnen weer herstellen. Zijn je kleuren dan opeens verkeerd, dan moet je die lichtbronnen aanpassen. Verplaats een lamp, verdraai de lamp aan het plafond, maak een bepaalde lamp uit of een andere aan. Hetgeen ik zei over licht op de beeldbuis, of licht van achter de monitor, geldt natuurlijk ook nog steeds NA de calibratie.
Instelling van de kleurtemperatuur
Als eerste moet de kleurtemperatuur worden ongesteld.
5.000 Kelvin moet je alleen gebruiken als je overwegend werk doet met foto's die moeten worden ontwikkeld of moeten worden porfessioneel afgedrukt op een hoge kwaliteit. Voor dagelijks gebruik, zoals tekstverwerking en spellen, is deze kleur te rood/groen. Dit levert een licht gelig beeld op.
9.300 Kelvin is totaal ongeschikt voor elk werk, behalve standaard tekstverwerking en spreadsheetwerk. De kleur is véél te blauw om ook maar enigszins te kunnen worden gebruikt voor andere dingen zoals foto's en video. Spellen zijn natuurlijk wel speelbaar, al zullen ze ook niet helemaal goed uitzien. Een voordeel van deze kleurtemperatuur is dat hij heel erg helder is. Als je echter een oude monitor gebruikt die niet goed meer te lezen is, dan zou je deze kleurtemperatuur kunnen overwegen.
6.500 Kelvin is de temperatuur waar de meeste spellen en toepassingen van uitgaan. Deze temperatuur heeft een gelijke vertegenwoordiging van rood, groen en blauw. Het is voor computerwerk de beste temperatuur, omdat wit ook echt wit is, en neutraal grijs is ook echt neutraal grijs.
Bekijk het onderstaande plaatje

Let nu nog niet op de helderheid en het contrast, maar kijk uitsluitend naar de kleur. Het grijs moet echt neutraal grijs zijn, zonder blauwige tint. Is het grijs blauwachtig, daan staat de kleurtemperatuur te hoog. Waarschijnlijk staat je monitor ingesteld op 9.300 Kelvin. Tevens moet het grijs geen rood/gele tint hebben. Als dit het geval is, dan staat je monitor waarschijnlijk op 5.000 Kelvin. Dit is ALLEEN goed als je héél veel met foto's werkt. Dan kun je het zo laten staan, anders moet je dit veranderen. Het zwart moet ook zwart zijn, en er mag geen paarse zweem inzitten, terwijl het wit niet creme-achtig moet uitzien.
Kijk of je monitor deze instelling heeft. Zo ja, zet hem dan op 6.500 Kelvin. Stond hij eerst op 9.300, dan zal de monitor donkerder worden, stond hij op 5.000K, dan zal hij lichter worden. Heeft de monitor deze instelling niet, stel dan de kleurtemperatuur bij met de drivers van je grafische kaart, als die dit kan, of met een programma als PowerStrip.
Gamma correctie via software
De volgende stap is de gamma correctie. Na veel testen ben ik erachter gekomen dat gamma 1.8 voor een heleboel monitoren de juiste waarde is. Na naspeuringen op het internet blijkt dat voor PC's de standaard gammawaarde inderdaad 1.8 is.
Hier zit echter een kleine kink in de kabel. De standaard voor PC/Windows is eigenlijk gamma 2.2. Waarom gebruiken veel PC's dan 1.8? Dat is zo om de volgende reden. Apple gebruikt al heel erg lang 1.8 als waarde, en omdat de Macintosh vroeger (ook nu vaak nog) dé primaire DTP computer was (en is) bij veel bedrijven die zich professioneel bezighouden met foto's en drukwerk, is deze waarde standaard geworden voor zulk drukwerk. Ondanks dat Microsoft haar eigen "standaard" van 2.2 heeft geïntroduceerd, worden monitoren ook voor Windows meestal op 1.8 gecalibreerd. 2.2 is mogelijk, maar dan moet je de helderheid van de monitor verder terugdraaien.
We houden ons maar aan de oudste, en nu nog gangbare drukwerk standaard:
Zet om te beginnen de gammawaarde op 1.8.
De nVidia drivers hebben de mogelijkheid om de gammawaarde in te stellen voor alle kleuren tegelijk, maar ook per kleur apart. Dat kan in het volgende venster:

Ik heb van ATI 2 plaatjes gekregen, blijkbaar uit twee verschillende drivers. Deze zijn geleverd door respectievelijk AvK en Hennessy. Bedankt! Je zult zelf even moeten kijken welk plaatje op jouw situatie van toepassing is.


Waarschijnlijk moet je dit doen in de drivers van je grafische kaart. Je zult in de (geavanceerde) opties van je drivers moeten kijken waar de gammawaarde staat. Er zijn maar weinig monitoren die deze optie hebben. Heeft je grafische kaart deze instelling niet, gebruik dan PowerStrip om de waarde te corrigeren.
Het is mogelijk dat deze waarde niet perfect is voor jouw systeem; je kunt dan later eventueel 1.7 of 1.9 proberen, en met PowerStrip heb je zelfs de mogelijkheid om 1.75 en 1.85 uit te proberen.
Soms kan het zijn dat je een computermonitor hebt die probeert een de Windows-standaard aan te houden, en dan is dus zelfs gamma 1.8 nog te donker; stel dan om te beginnen 2.2 in. Later kun je testen met 2.1 en 2.3 indien dit nodig mocht zijn. Deze situatie zal echter niet snel voorkomen.
Er is ook nog een andere mogelijkheid. Deze waarde van 1.8 is de standaard voor een monitor die hardwarematig op gamma 1.0 is gecalibreerd. De getoonde contrast- en kleurbalken zijn gemaakt met een uiteindelijke gammawaarde van 1.8 als doel.
Indien jij een monitor (of grafische kaart) hebt die al een gamma correctie uitvoert om de een of andere reden (een andere correctie dan 1.8), dan is een instelling van gamma 1.8 wellicht niet goed. Het is niet de bedoeling dat er klakkeloos 1.8 wordt ingesteld; de gammawaarde van het TOTAAL moet 1.8 zijn. Indien bij jouw systeem de balken en plaatjes al goed uitzien bij ingestelde waarde van gamma 1.4, laat dat dan lekker zo. Je monitor, of grafische kaart corrigeert waarschijnlijk zelf al 0.4. Als jij dan een gammawaarde van 1.4 instelt (óók een correctie van 0.4), dan kom je in totaal op een correctie van 0.8, oftewel gammawaarde 1.8.
Nu is je beeld waarschijnlijk ontiegelijk helder, en heel erg flets. Het kleurenschema van Windows ziet er ook niet meer uit; waarschijnlijk veel te licht. Maak je hierover geen zorgen, en werk gewoon door. Dit zal later worden gecorrigeerd.
Helderheid / Gamma ophogen via stelschroef op de eindtrafo
CME Moderator euss wordt bedankt voor het leveren van dit stuk tekst
Op deze manier kan de helderheid en de gammawaarde van de monitor hardwarematig worden aangepast. Dit moet gebeuren als de monitor aanstaat, omdat iemand naar het beeld moet kunnen kijken als je zelf aan de schroefjes draait. Als je je zelf niet vertrouwt in situaties als deze, vraag dan hulp aan iemand die hier ervaring mee heeft. Een monitor staat op sommige plaatsen onder hoge spanning, en het werken met een monitor die aanstaat is gevaarlijk!


- Stel je monitor en Windows in op de hoogste kleurtemperatuur. Meestal zal dit 9300 Kelvin zijn.
- Zet je helderheid en contrast op de monitor op de hoogste stand.
- Stel je Windows buroblad in op een egaal zwarte achtergrond (geen buroblad-achtergrond).
- Werk alleen met geisoleerde schroevendraaiers en blijf met je handen van alle metalen delen van de monitor.
- Pas op bij de componenten binnen in de monitor. Deze bevatten hoogspanning en sommige componenten zijn nog geladen zelfs al is de monitor uitgeschakeld. De 220V stekker eruit en de monitor inschakelen is meestal voldoende om deze spanningen te ontladen van de meeste, maar niet alle componenten.
- Zet je monitor horizontaal neer zoals hij normaal ook staat als je gaat afstellen. Niet op de zijkant, schuin, op de kop etc, want dan klopt er niks meer van het beeld. Intern in de monitor is nl. rekening gehouden met het aard-magnetisch veld om het beeld correct weer te geven.
Voor het verdraaien van je stelschroef op de eindtrafo zul je de achterkap van de monitor moeten verwijderen om er bij te kunnen. De eindtrafo is makkelijk te herkennen als een gesealde transformator welke met een hoop pinnen aan de print gesoldeerd zit, vlak bij de eindtransistors (welke aan koelribben zitten ivm vermogen/warmte). Een dikke draad loopt van de eindtrafo naar de beeldbuis.
Voorbeeld van een eindtrafo (flybacktransformer):

Even een voorbeeldje waar je de eindtrafo vindt:
Meestal zitten er 2 stelschroefjes op de eindtrafo: Brightness + Focus - welke met een druppeltje zegellak of iets dergelijks gefixeerd is. Kijk goed welke de helderheid is, anders zit je met een monitor die eruit ziet als door een matglazen bril als je aan de verkeerde (focus) hebt lopen draaien. Snij een klein beetje de zegellak los, maar laat het zitten, zo weet je wat de oude/originele stand was (anders eerst even een streepje zetten). Verdraai een miniem klein stukje de helderheid door deze linksom te draaien. Pas wel goed op, want oversturing is niet fris voor de componenten op de lange duur (hoogspanning!), als je te ver draait ziet je beeld er grijzig uit en zie je de scan/routourlijnen.
Bij een te hoge helderheid zie je de beeldopbouw lijnen:

De blauwe is het normale beeld, de rode en groene horen normaal niet zichtbaar te zijn (alleen gekleurd in dit voorbeeld om het verschil aan te duiden, in het 'echt' zullen ze wit/grijs zijn als de achtergrond zwart is)
Het is niet de bedoeling om gelijk de helderheid goed te krijgen, we willen alleen het maximum iets hoger leggen! Daarvoor zijn de nl. de volgende stappen: Controleer of met de andere instellingen van de monitor het beeld op de meest gebruikersvriendelijke / mooie beeld in te stellen is. Is hij niet helder genoeg te krijgen of juist altijd te helder: eindtrafo-brightness iets bijstellen. De reden dat je in het begin van het maximum uitging is om te zorgen dat je beter de oversturing kan zien (scan/retourlijnen). Je wilt namelijk niet dat je later bij het verdraaien van de helderheid op je monitorfront ineens met dergelijke oversturing geconfronteerd worden!
Tips:
- voor de mensen die bang zijn om aan een open monitor in werking te sleutelen of wat vaker bij de eindtrafo afstelling willen kunnen zonder de monitor weer open te maken: je kunt ook een gaatje boren in de achterwand van je monitor zodat je er een schroevendraaier door kan steken om bij de stelschroef te komen. Daarvoor zal wel minimaal 1 keer de monitor open moeten om de juiste positie van het gat te bepalen.
- voor mensen met korte armen of een grote monitor: zet op een taktische plaats een spiegel neer. Op die manier kun je makkelijker naar het beeld kijken. Let er wel op dat je een heldere normale spiegel neemt en geen vergrotende of spiegel van rookglas. Een ander optie is natuurlijk iemand anders vragen om het beeld in de gaten te houden.
Repair FAQ of Computer and Video Monitors
Instelling van het contrast en de helderheid
Bekijk de onderstaande afbeelding. Deze balk is een contrast/helderheidsbalk, waar stappen van puur wit (0%) tot diepzwart (100%) instaan. Deze wordt gebruikt voor de instelling van het contrast en de helderheid.

Zet het contrast én de helderheid van je monitor volledig omhoog, naar 100%. Nu wordt je monitor nog fletser, en nog lichter waarschijnlijk... niet om aan te zien zeker. Het zwart van de wit-zwarte procentenbalk balk zal waarschijnlijk grijs zijn. Ook GoT zal waarschijnlijk een heel stuk lichter worden. Maakt niet uit
Nu moet je de helderheid verlagen. Blijf de helderheid verlagen totdat het vakje waarin 100% ook echt zwart is, en niet grijs. Je moet echter wel het vakje van 95% nog nét kunnen zien. Er is een minimaal kleurverschil tussen die twee, wat heel moeilijk te zien is. Als je dit 95% vak pas kunt zien als ook het 100% vak grijs wordt, dan moet je een compromis sluiten. Stel de helderheid in elk geval zo in dat je verschil ziet tussen 90% en 100%. Als je het zo kunt krijgen dat je 95% procent ook nog ziet als aparte kleur: perfect. Lukt het niet, stel dan een "aanvaardbaar gemiddelde" in, waarbij 100% zo zwart mogelijk is. Je zou nu ook verschil moeten zien tussen de 0% en 5% vakjes. Dit is veel gemakkelijker te zien dan de donkere vakken.
Zie nu de volgende plaatjes.
RGB, Red, Green en Blue:



CMYK, Cyan, Magenta, Yellow en Black:




Met een klein beetje geluk zullen deze plaatjes nu ook goed zijn. De kleuren moeten van puur wit overlopen naar een pure kleur. Je kunt daarin heel veel verschillende stappen ondersheiden. Deze plaatjes zijn niet opgezet in stappen van 5%, maar het overlopen van wit naar kleur moet goed gelijkmatig gaan. Als alle balken goed zijn, behalve een bepaalde kleur, dan kan dit misschien worden bijgesteld. Als de monitor deze functie heeft, en ROOD is niet goed, dan kun je de intensiteit van deze kleur enigszins aanpassen. Dan zal ook de Magenta balk enigszins veranderen. Als de monitor dit niet kan, dan kan wellicht de grafische kaart het zelf, of PowerStrip. Pas, indien nodig, de individuele kleur aan. Voor de CMYK kleuren moet je er 2 aanpassen; om geel bij te stellen, moet je groen en rood aanpasen. Wellicht krijg je niet alles perfect, maar probeer het zo goed mogelijk.
Dit was al voorspeld. Je moet nu handmatig de kleuren aanpassen. Windows heeft zichzelf gecalibreerd op jouw monitor, om goed uit te zien op jouw donkere monitor / systeem. Nu is dit bijgesteld, en het kleurenschema is nu overgecalibreerd, en dus te licht. Ga naar de eigenschappen van je beeldscherm, en dan naar het tabblad waar je kleuren kunt instellen. Kies het kleurenschema dat je wenst te gebruiken. Daarna klik je bijvoorbeeld op je bureaublad, klik op het pijltje naast de kleur, en kies "Other...". Er zijn 6 tekstvakken waarmee je de kleur kunt instellen. Het vak "Lum:" oftewel Luminance (Helderheid) is hier het belangrijkste. Dit is de lichtheid van de kleur. Blijf deze waarde verlagen, totdat de kleur naar smaak is (donker genoeg dus). Doe dit voor elke kleur in het schema die te licht is.
De onderstaande twee plaatjes geven mijn Windowsomgeving weer. Het eerste plaatje is het [b]ongecorrigeerde[b] kleurenschema (Windows Standaard) NA de correctie van de monitor. Het tweede plaatje is een eigen, aangepast schema, ook na de monitorcorrectie. De Windowsomgeving in het eerste plaatje is voor mij te licht om mee te werken, al zal het voor sommigen juist prettiger zijn. (Ja, ik wilde mijn monitor lichter hebben, en met meer kleurdetail, maar een zó lichte Windows was ook niet nodig


Ja, hiervan had ik ook last. Dit komt omdat je heel erg gewend bent geraakt aan de te donkere instelling van je monitor. Je ogen en hersens zien deze donkerte nu als normaal. GoT is bijvoorbeeld een heel stuk lichter geworden, net als vele andere sites. In het begin doet dit een beetje vreemd aan, maar blijf gewoon eens een tijdje met deze instellingen werken. Je zult zien dat je er in niet al te lange tijd aan went. Als je dan later je instellingen voor de gein eens terugzet naar hun oude waarden en een standaard Windows kleurschema kiest, dan zul je opeens vinden dat de sites die nu te licht lijken dan véél te donker zijn.
Ja, ook de printer kan worden gecalibreerd. Hierboven heb je de kleur- en contrastbalken kunnen zien van het RGB en CMYK systeem. Een monitor gebruikt RGB, en de printer gebruikt CMYK. Het zal je niet verbazen dat de printer daarom qua kleur "incompatible" is met de monitor.
Een printer moet namelijk de kleuren rood, groen en blauw zelf mengen. Groen heeft hij helemaal niet; dat moet hij verkrijgen door het mengen van geel en cyan. Cyan en Magenta zijn in de volksmond "blauw" en "rood", maar niet voor de printer. De printer kan namelijk niet met alléén Magenta de pure rode kleur krijgen (#FF0000) die de monitor tot zijn beschikking heeft.
Het is bijna niet mogelijk voor ons om de printer perfect te calibreren tegenover de monitor vanwege deze twee verschillende kleursystemen. Het kan wel, maar dan moet je gebruik maken van zéér hoogwaardige inkt, een zeer goede printer, en een stukje hardware dat een Colorimeter heet. Daarmee kun je de output van de printer meten. Je drukt dan een puur rood, een groen, en een blauw vlak af, en je meet met de Colorimeter of die vlakken ook echt puur zijn. Op een perfect afgestelde monitor zou de Colorimeter dan voor RGB de waarden #FF0000, #00FF00 en #0000FF teruggeven; als hij dit ook bij de printer doet, dan is deze perfect afgesteld op de monitor. Wij moeten het met visuele calibratie doen.
Visuele calibratie aan de hand van een plaatje
Dan gaan we nu met de calibratie van de printer beginnen. Zorg ervoor dat je goed papier gebruikt om te testen; gebruik dus fatsoenlijk printerpapier van een goed merk, en geen copypaper van 3 euro voor 1000 vel. Dat goedkope, dunne papier zal de inkt helemaal laten uitlopen, en de afdrukken zullen flets worden. Op die manier kun je je printer niet calibreren. Als je goed, glanzend fotopapier tot je beschikking hebt, is het aan te raden om 1 of 2 vel hiervan op te offeren om je printer nét dat laatste beetje beter af te stellen.
We gebruiken het volgende plaatje als doel:

Dit plaatje is slechts een kleine afbeelding van een grotere versie. Als je op het plaatje klikt, kun je een ongecomprimeerde versie if .TIF formaat downloaden (2.4 MB). Dit is een RAR bestand, dat met WinRAR moet worden uitgepakt. Als je dat programma niet hebt, dan kun je op via deze link een Nederlandstalige demo downloaden. Daarna kun je met een bezoekje aan deze site zorgen dat die demo voor altijd blijft werken.
Je hoeft natuurlijk niet dit plaatje te gebruiken. Als je een magnifieke digitale foto hebt gemaakt, kun je die natuurlijk ook gebruiken. Zorg echter wel dat deze foto helder is, en zoveel mogelijk kleuren bevat. Het bovenstaande plaatje heeft het voordeel dat er donkere kleuren inzitten, lichte kleuren, en een afdeling met alleen pure kleuren. Ook zijn er plaatsen met weinig contrast en met hoog contrast; er zit eigenlijk alles in verwerkt. Als je een ander plaatje gebruikt, probeer er dan een te nemen met zoveel mogelijk verschillende aspecten, ze allemaal te kunnen testen. Het bovenstaande plaatje is 240 DPI. Indien jouw plaatje van lagere kwaliteit is (vaak 72 DPI, maar dan is het wel héél groot), dan kun je het beste in Paint Shop Pro of Photoshop de "Dots Per Inch" verhogen. Hierdoor wordt het plaatje kleiner, maar wel beter van kwaliteit.
Als je het plaatje gedownload en uitgepakt hebt (of je van een eigen plaatje hebt voorzien), laad het dan in je favoriete foto-editor. Hiervoor kun je bijvoorbeeld Paint Shop Pro, of PhotoShop gebruiken. Het is de bedoeling dat je dit plaatje gaat afdrukken, waarbij je probeert om de afdruk zo veel mogelijk te laten lijken op de afbeelding op het scherm. Het spreekt natuurlijk vanzelf dat ik ervan uitga dat je scherm nu perfect is ingesteld, en dat het plaatje op je monitor dus nu kan dienen als referentie.
Om dit doel te bereiken, dien je de printer voor het afdrukken in te stellen op de hoogste kwaliteit, en je moet goed papier gebruiken. Om nu direct voor de testafdrukken duur fotopapier te gebruiken is niet nodig; fatsoenlijk inktjetpapier volstaat ook. Alleen de laatste 2 of 3 testen kun je het beste op goed fotopapier doen, om zo de printer nog beter af te kunnen stellen.
Zorg ervoor dat alle opties die de kleuren aanpassen UIT staan. Zorg er ook voor dat de kleurbepaling op Custom staat, en niet op Automatic. Opties zoals Vivid Photo (Canon), of Bright Picture (HP) zijn uit den boze. Deze maken de foto's feller, en verhogen het contrast. Dat is niet goed als je je kleuren wilt calibreren. Hieronder zie je een screenshot van opties die je moet vermijden. (Image Optimizer van Canon is een Anti-alaising functie, die geen kleuren aanpast. Die kan blijven aanstaan.)

Laad dit plaatje nu in je favoriete foto-editor. Hiervoor kun je bijvoorbeeld Paint Shop Pro, of Photoshop gebruiken. (Nee, niet Windows Paint

(Tip: roteer het plaatje 90 graden. Je kunt er dan 2 op één pagina krijgen, eentje boven en eentje beneden.)
Dit gaat je natuurlijk wel wat inkt kosten. Als het plaatje niet goed is, dan moet je de instellingen aanpassen, en opnieuw afdrukken. Houdt er rekening mee dat op normaal inktjetpapier het plaatje altijd iets lichter zal worden dan bedoeld, omdat dit papier inkt opneemt. Als je denkt "Dit zou op fotopapier een perfecte match geven met de afbeelding op het scherm", druk dan het plaatje eens af op fotopapier. Je kunt nu de laatste fijnafstellingen maken. Door het roteren van het plaatje kun je met 2 vellen fotopapier 4 testen doen.
Houdt er tevens rekening mee dat je waarschijnlijk nooit een perfecte match zult kunnen bewerkstellligen. Je hebt waarschijnlijk geen zwaar professionele printer, en geen apparatuur om kleuren te meten. Misschien wordt puur rood (255-00-00) wel geprint als #245-10-5, of iets dergelijks. Dit is niet perfect rood, maar het is goed genoeg. Je kunt het verschil waarschijnlijk niet met het blote oog zien.
Zucht... dan moeten we die ook maar even onder handen nemen, niet?
Je kunt een mooie, zelfgemaakte foto gebruiken. Het beste is een digitale foto van goede kwaliteit, waar je de originele file nog van hebt. Je kunt dan de gescande foto vergelijken met het origineel. Heb je geen goede foto, dan kun je ook het plaatje gebruiken dat hierboven werd gebruikt om de printer in te stellen, indien de afdruk goed is gelukt. Maak je niet druk als de afdruk niet helemaal perfect is. Het gaat hier om de vergelijking van papier-versie tegenover scannerversie. Het zou natuurlijk i-de-aal zijn als de calibratie zo goed lukt dat de schermversie, printerversie én scannerversie perfect gelijk zijn.
Ik neem mijn scanner als voorbeeld. Dat is een Canon Lide 30. Deze heeft (onder andere) de volgende twee dialoogvensters om de kleuren te corrigeren. (Jammer genoeg heeft hij geen standaard-knop, waardoor elke keer de gecorrigeerde waarden handmatig moeten worden geladen. Let daarop; dat kan bij jou ook zo zijn.)


Begin met het instellen van de gammawaarde op 1.8. Als je een andere waarde hebt gevonden na calibratie van de monitor, dan gebruik je deze. Dat is een goed uitgangspunt. Scan nu het plaatje. Hierna geldt hetzelfde als bij de printer; indien het te licht is, dan zet je de scanner donkerder. Is het te rood, dan verminder je de rode kleur, of vermeerder je groen en blauw. Scan opnieuw, en pas eventueel opnieuw aan, net zolang totdat het plaatje op het scherm er het zelfde uitziet als hetgeen je in je handen hebt. Test eventueel ook nog met andere plaatjes. Indien deze een andere standaardinstelling vereisen (matte foto's hebben misschien andere instellingen nodig dan reflecterende), dan kun je uiteindelijk óf een gemiddelde nemen, of beide instellingen opslaan in een bestand. Je kunt dan het bestand met de juiste instellingen laden. (Mits de scanner dit ondersteunt natuurlijk.)
Hieronder zie je twee plaatjes. Het linker plaatje is de originele versie van de .TIF die hierboven ook al werd gepost. Hiermee heb ik mijn printer ingesteld, en het uiteindelijke resultaat heb ik weer ingescand. Dit is het rechter plaatje. Ze zijn niet exact gelijk qua kleur. Dit ligt vooral aan de geprinte versie; de scannerversie past bijna perfect bij de geprinte versie, terwijl de geprinte versie verschilt met het origineel op het scherm. Voor normaal dagelijks gebruik is het huidige resultaat echter acceptabel; als je een vergelijkbaar resultaat kunt bereiken moet je tevreden zijn. Beter resultaat kost echt onevenredig veel tijd, en is met een standaard consumentenprinter van zo'n 200 euro misschien niet eens mogelijk. Hier dan de twee plaatjes, het origineel links, en de uitgeprinte en daarna gescande versie rechts (de .jpeg compressie van beide plaatjes vermindert de kwaliteit ook nog enigszins. In werkelijkheid liggen ze nog iets dichter bij elkaar.):


Klaar met instellen
Als het goed is, heb je nu je monitor gecalibreerd voor het bekijken van foto's, het bekijken van screenshots en het spelen van spellen. Voor spellen zou je nauwelijks meer correctie nodig moeten hebben. Return to Caste Wolfenstein kan bijvoorbeeld worden gespeeld met de helderheisinstelling in het midden (dit spel is standaard iets te donker, met de slider op 30% in plaats van 50%), Baldur's Gate en Neverwinter Nights hoeven helemaal niet meer te worden bijgesteld, en Morrowind ook niet. Simcity 4 ziet er ook perfect uit.
Een uitzondering hierop is Unreal Tournament 2003. Dit spel heeft een compleet eigen gamma systeem. Stel je daar 1.0 in, dan is het spel waarschijnlijk te donker. Je moet dit spel instellen op dezelfde instellingen als waarop je net je monitor hebt ingesteld. Dit is hier dus waarschijnlijk gamma 1.8, met een helderheid naar eigen smaak.
Ook je printer is nu goed ingesteld. Als je nu een plaatje dat je op internet vind afdrukt, dan zal deze afdruk zo dicht als mogelijk bij de afbeelding op het scherm lliggen. Perfect zul je het nooit krijgen met een standaard consumentenprinter, maar wel zó goed, dat er slechts heel weinig verschil is te zien tussen de originele foto en de afdruk.
Als laatste: de scanner zou nu ook uiteindelijk een plaatje moeten produceren dat op het scherm precies gelijk is aan het origineel. Als dan de printer goed is gecalibreerd, dan drukt hij een plaatje af dat gelijk is aan dat op het scherm, wat dan dus ook gelijk is aan de originele prent. Het zou nu mogelijk moeten zijn om bijna perfecte kopieën te maken.
Denk aan het volgende:
- Gebruik goed papier
- Gebruik goede inkt; de originele inkt is meestal de beste.
- Zet de opties zoals Vivid Photo en Bright Picture uit. Gebruik deze alleen als je een foto wilt die iets helderder moet zijn, en meer contrast moet hebben dan het origineel. Ikzelf zou echter aanraden om de foto aan te passen in een foto-editor, omdat je daar veel meer controle hebt over de kleuren, in vergelijking tot een Aan/Uit checkbox in de printerdriver.
- Zet je printer op de hoogste kwaliteit. Lage kwaliteit is alleen geschikt voor concepten, en zien vaak fletser uit.
- Zorg dat je monitor goed is gecalibreerd, anders heb je geen goede referentie.
Screenshots van spellen
Hieronder bevinden zich verschillende screenshots, die nu op jouw monitor perfect moeten uitzien. Ze zijn genomen zonder de spellen ingrijpend aan te passen; de waarden voor gamma, helderheid en contrast zijn standaard gelaten. (Bij Icewind Dale en Baldur's Gate heb ik een contrastcorrectie van 10% gebruikt, om het de spellen ietsje feller te krijgen dan het eigenlijk zou moeten zijn. Dat is gewoon een kwestie van smaak.)
De plaatjes moesten gecomprimeerd worden om niet teveel bandbreedte weg te trekken. De spellen zelf zullen "in werkelijkheid" nog beter uitzien. Kijk echter niet naar de scherpte, maar voornamelijk naar de kleur.
Alle plaatjes zijn klikbaar. De klikbare versies van de plaatjes van Baldur's Gate II en Icewind Dale zijn in 640x480. De klikbare plaatjes van Neverwinter Nights zijn in 1024x768, en de Return to Castle Wolfenstein screenshots zijn in 1152x864.
(En ja, ik speel overwegend RPG's.)
Baldur's Gate II: Shadows of Amn


Icewind Dale


Neverwinter Nights


The Temple of Elemental Evil
{Van dit spel komen er 2 nieuwe screenshots}
Dit spel is extreem donker. Het heeft geen gamma corrector; deze zou naar verluidt met de eerste patch worden toegevoegd. Het spel moet dus van buitenaf gecorrigeerd worden, met PowerStrip, of door de drivers van de videokaart. Met mijn huidige instellingen is het aardig goed te spelen, maar een gamma van 2.0 zou gewenst zijn. Met de standaard instellingen van mijn (en veel andere) systemen is dit spel gewoon compleet ZWART. Verbaas je dus niet als je op onderstaande screenshots niks ziet, als je monitor niet perfect is afgesteld. Dit spel vereist een gamma van MINSTENS 1.8, en een goed contrast.
SimCity 4
{Ook dit spel krijgt nieuwe screenshots}
Het dialoogvenster wordt veroorzaakt door de druk op F10, de sneltoets waarmee de screenshot door FRAPS wordt genomen. F10 is ook de sneltoets in SimCity voor dit venster. Ook SimCity heeft geen gamma corrector, en ook dit spel zal dus door een extern programma moeten worden gecorrigeerd, als het systeem niet goed is afgesteld.
Return to Castle Wolfenstein


Een hele vette desktop
Deze werd ter beschikking gesteld door Termy.
De originele producent is (waarschijnlijk) de website www.cognitivedistortion.com.

Mooie plaatjes van de ruimte
www.astropix.com
Ga eens naar de deze site, en bekijk de plaatjes van het heelal die daar zijn gepost. Als je de calibratie goed hebt uitgevoerd, zouden ze allemaal goed moeten uitzien. Deze plaatjes zijn donker, maar ze hebben een hoog contrast. Zij zijn niet gecorrigeerd voor een bepaald systeem, dus ze zouden heel goed moeten uitzien. Indien je nu deze plaatjes perfect en met mooie kleuren kunt bekijken, dan had je vóór de correctie van je systeem waarschijnlijk bijna niks gezien; de plaatjes zouden véél te donker zijn.
Indien de screenshots en de plaatjes van AstroPix nu véél te licht zijn, dan heb je je monitor gecorrigeerd terwijl dat helemaal niet nodig was. Je kunt de correctie ongedaan maken.
Er is toestemming gevraagd om een aantal plaatjes in de FAQ op te mogen nemen, maar de eigenaar heeft dit spijtig genoeg geweigerd. Je zult naar zijn site moeten surfen om ze te zien.
Changelog
Maandag 20 Oktober
- Eerste release van de FAQ, ter instelling van donkere monitoren
- Mixup hersteld: 1.8 is de standaard gammawaarde van de Macintosh, en 2.2 is de standaardwaarde voor Windows, en niet andersom.
- Uitleg toegevoegd, waarom sommige systemen met een correctie van minder dan de standaard 1.8 toekunnen.
- Hardware-aanpassing van de helderheid/gamma maxima toegevoegd
- Er is besloten om deze monitor-FAQ uit te breiden tot een algemene kleurencalibratiehandleing. (Eeh, ja. Een algemene FAQ over kleurafstelling dus.)
- Kleine layoutwijziging. Screenshots staan nu onderaan.
- Screenshots staan naast elkaar
- De post is nu 1 mm te breed, en daar ga ik lekker niks aan doen
- Desktopplaatje toegevoegd, geleverd door Termy
- Toestemming gevraagd aan AstroPix om een aantal plaatjes te mogen gebruiken in de faq. Deze toestemming werd niet verleend.
- Toegevoegd: De (waarschijnlijke) maker van de desktopplaat is www.cognitivedistortion.com.
- Credits toegevoegd
- Windows screenshots toegevoegd
- Printercalibratie toegevoegd
- ATI plaatjes toegevoegd
- Screenshots van de Canon Printerdriver hersteld. (Kapotte link)
- Twee plaatjes toegevoegd van de ATI Radeon drivers.
- Scannercalibratie toegevoegd
- Kapot plaatje gefixed
- Spelfouten en een RML tag gefixed
- Meer tikfoutjes en nog een RML tag gefixed
- euss (voor het tonen van de hardware aanpassing)
- Termy (voor de levering van de desktop)
- nVidiot (voor het attent maken op eventuele andere, niet-standaard gamma-instellingen, die toch goed kunnen werken.)
- AvK (Levering van het 1ste ATI plaatje)
- Hennessy (Levering van het 2de ATI plaatje)
- StarLite (Melder van gebroken plaatje(s))
[ Voor 179% gewijzigd door Mentalist op 27-04-2006 01:46 . Reden: aantal plaatjes op faqspace gezet ]