Hoi,
Heb voor het eerst een waterkoeling gebouwd en het hoe en wat maar eens in een documentje geknald.
Tips e.d. zijn uiteraard welkom
//--
Waterkoeling
Arend van der Boom
17 januari 2003
Samenvatting:
Mijn ervaringen met het samenbouwen van een waterkoeling
Inhoudsopgave
* 1 Waarom waterkoeling
* 2 Welke keuze
* 3 Basisset
* 4 Overige hardware
* 5 Materiaal
* 6 Ontwerp
* 7 Bouwen
* 9 D-Day min 1, het vullen van het waterkoel systeem
* 10 D-Day
* 11 Impressies
1 Waarom waterkoeling
Waterkoeling wordt voornamelijk nog steeds gebruikt door de 'die-hard'
overklokker.
Door met water te koelen kan de temperatuur van de processor en
eventueel de videokaart lager gehouden worden dan met conventionele
koelmethoden mogelijk is.
Hierdoor is het mogelijk de computer net even wat verder te
overklokken zonder dat deze meteen 'uitfikt'
Een voordeel van waterkoeling is ook dat het geluid wat een
(overklokte) computer produceert lager wordt, doordat er minder
ventilatoren nodig zijn om de warmte of te voeren.
Mijn eigen reden om waterkoeling te gebruiken heeft niets met
overklokken te maken, in tegendeel ik wil graag een stabiele computer.
Waarom zou ik dan waterkoeling willen gebruiken ?
Het probleem was dat mijn processor ventilator herrie ging maken, in
de computerwinkel bleek het niet mogelijk om een losse ventilator aan
te schaffen.
Dus toen een nieuwe Coolermaster DP5-6H51 proccessor-koeler gekocht.
Deze koelt voortreffelijk, mijn CPU komt niet boven de 33 graden
celsius, nadeel is dat deze meer herrie maakt dan mijn vorige koeler
toen deze nog goed was.
Ik wist dat waterkoeling bestond dus heb ik op het Internet eens
rondgesnuffeld.
Hiervoor is Google het enige juiste begin, in mijn geval google.nl
De 'ene waterkoeler koelie' heeft alles zelf gebouwd d.m.v. oude
brommer/auto onderdelen, de 'andere waterkoeler koelie' heeft de
onderdelen weer kant-en-klaar bij de waterkoel-speciaal zaak vandaan.
Het ligt er maar net aan hoeveel tijd je aan de waterkoeling wilt gaan
besteden en hoe handig je bent.
Er zijn in iedergeval genoeg sites die iets te vertellen hebben over
waterkoeling.
Het probleem is om uit al die gegevens de juiste informatie te halen,
zoals...
* Wat heb ik allemaal nodig ?
* Waar kan ik het allemaal vinden ?
* Hoe moet ik het allemaal doen ?
* Hoe hebben anderen het gedaan ?
Hier ben je dus wel eventjes mee bezig, de volgende site's heb ik
daarbij gevonden.
Kant-en-klare waterkoelings componenten.
* XXLCases
* FrozenCPU
* FreezingHardware.nl
Waterkoeling en overklok informatie.
* OverClockers.com
* Gathering of Tweakers
* Waterkoeling.nl
* ProCooling.com
* Heatsink-Guide.com
2 Welke keuze
Wanneer kies je nu voor losse onderdelen en wanneer kies je voor een
complete set en welke set moet het dan worden ?
Dit ligt eraan wat je al weet van waterkoeling en wat je er precies
mee wilt bereiken.
Voor de 'newbie' zal een complete set het handigste zijn, de
gevorderde waterkoel-bouwer zal daarintegen losse componenten
bestellen.
Als je iemand weet die al eerder een waterkoeling gebouwd heeft zou je
die om advies kunnen vragen.
Lees in iedergeval de forums c.q. nieuwsgroepen door die waterkoeling
als topic hebben, hier kan je al aardig wat informatie vinden waar je
op moet letten en wat voor problemen je tegen kan komen.
Als je voor een complete set kiest zorg dat je dan weet wat er
allemaal precies in zit.
Heb je vragen of twijfel je, stuur dan een e-mail naar de betreffende
leverancier.
Een beetje leverancier zal daar niet moeilijk over doen.
Omdat ik niet ga overklokken, en een 'newbie' a.k.a. N00b ben op
waterkoeling gebied, heb ik gekozen voor een basis set.
Zo gezegt zo gedaan
Niet alleen wil ik met water gaan koelen ook wil ik de toeren van mijn
ventilators regelen.
Daarop heb ik de waterkoel basisset1, een babybus en wat losse
onderdelen besteld.
3 Basisset
De basisset bestaat uit de volgende componenten.
1. 120mm ventilator 12V

2. Eheim 1005 220V aquarium pomp inclusief 8mm slangpilaar

3. MAX Expert radiator inclusief siliconen slangbevestiging

4. Water reservoir

5. Klax CPU koeler inclusief inbussleutel

6. Slang 8x1 mm

4 Overige hardware
1. Anti-tril bevesting t.b.v. Eheim pomp

2. 3.5'' Drive bay PWM Fan speed controller inclusief montage
materiaal

3. Afstand houder AMD Athlon CPU

4. Fanguard t.b.v. 120mm ventilator
(even geen foto van:))
5 Materiaal
1. Aluminium plaat 30x40cm 1,5mm dik
2. Aluminum hoekprofiel 15x15mm 1,5mm dik
3. M4 draadeind
4. M4x10mm en M4x15mm montage boutjes
5. M4 moeren met kunstof zegelring
6. 1 liter gedemineraliseerd water
7. Dun rechthoekig tochtstrip 4mm dik
6 Ontwerp
Bij het samenbouwen van een waterkoeling heb je 2 keuzes.
1. Waterkoeling inbouwen in de computer, dit kan uiteraard alleen als
je voldoende ruimte in je computerbehuizing hebt.
2. Waterkoeling buiten de computer houden.
Ik heb nog wel wat ruimte vrij in de kast voor de waterkoelset maar
dan word het wel erg krap, ook zat ik even met het afvoeren van de
warme lucht.
Bij de waterkoelset wordt dit gedaan door een 120mm
radiator/ventilator maar in mijn behuizing zitten alleen maar 80mm
ventilator openingen.
Daarom kies ik voor het buiten de computer houden van de waterkoeling.
Ik wil de waterkoeling niet als een losse unit naast de computer
plaatsen, maar deze toch een geheel laten zijn met de computer.
Omdat ik voldoende ruimte over heb achter de computer, wil ik de
waterkoeling achterop de computer plaatsen.
Na wat passen en meten kwam ik tot de volgende opstelling.
Figuur: Bedachte opstelling

Het idee is om het geheel op een plaat te monteren die achterop de
computer wordt vastgemaakt, waarbij er voldoende ruimte wordt
vrijgehouden om de computer te kunnen aansluiten.
7 Bouwen
7.1 Bevestiging
De basisplaat word op de achterkant van de computer bevestigd d.m.v.
hoekprofiel.
De bovenste hoekprofiel is voor de bevestiging van de basisplaat, de
onderste hoekprofiel is voor de basisplaat-steun.
De hoekprofielen worden d.m.v. 3mm popnagels vastgezet.
Let erop dat bij het boren van de gaten t.b.v. de popnagels deze niet
te dicht bij de hoek van het hoekprofiel zitten.
Anders heb je namelijk niet genoeg ruimte om de popnagel-tang te
plaatsen.
Figuur: Positie hoekprofielen

7.2 Fabrikage basisplaat
Als eerste wordt de basisplaat gemaakt waarop alle componenten komen.
Figuur: Basisplaat

Het is de bedoeling dat de basisplaat niet helemaal tegen de
achterkant van de computer komt zodat er ruimte overblijft om kabels
e.d. aan te sluiten.
Na het eerste boor -en zaag werk is dit het resultaat.
Figuur: Geboorde basisplaat

Hierna plak ik de 4mm tochtstrip rond radiator opening om eventuele
trillingen tegen te gaan.
Figuur: Basisplaat met tochstrip

Het plaatsen van de anti-trillings schroeven t.b.v. van de pomp.
De Eheim1005 pomp heeft een sleuf t.b.v. het bevestigen van de pomp.
Door nu aan beide uiteinden van de sleuf een gat te boren kunnen de
anti-trillings schroeven ook voor deze pomp gebruikt worden.
Figuur: Anti-trillings bevestiging

7.3 Steun t.b.v. de basisplaat
De steun voor de basisplaat is een M4 draadeind welk op maat is
gemaakt en in de juiste vorm is gebogen.
Figuur: Gebogen steun

Voor het bepalen van de lengte en de vorm van de steun plaats je de
basisplaat op de hoeksteunen en hou deze met 2 schroeven op zijn
plaats, vergeet niet de rubber tules tussen de plaat en de
hoeksteunen.
Zorg dat de basisplaat iets hoger komt dan horizontaal.
Op het einde van de steun word een M4 zegelmoer geplaatst met
daarachter een rubbertule ter voorkoming van het doorgeven van
trillingen aan de behuizing.
(ik heb hiervoor een snoer doorvoer-tule gebruikt, andere flexibele
rubberringen zullen ook voldoen)
Als de steun geplaatst is word aan beide zijden nog een M4 zegelmoer
geplaatst om de steun op zijn plaats te houden.
Figuur: Geplaatste steun

7.4 Radiator en ventilator plaatsen
Het plaatsen van de radiator en ventilator.
De radiator wordt vastgezet m.b.v. M4x10mm en de M4 zegelmoeren,
hierbij geldt dat de moeren niet te vast aangedraaid mogen worden
omdat dan het anti-trillings effect van de tochtstrip teniet wordt
gedaan.
Bij het plaatsen van de ventilator moet op de draai -en blaas richting
worden gelet, de ventilator zuigt de lucht door de radiator heen.
De ventilator wordt vastgezet m.b.v. M4x10mm en M4 zegelmoeren.
Na wat gezocht te hebben in het Tweakers forum bleek dat het zuigen
van lucht door een radiator voorkeur had boven het blazen van lucht
door de radiator, dit zou de koeling ten goede komen
Omdat ik een 'newbie' ben op het gebied van waterkoeling neem ik dat
maar voor waar aan.
Figuur: Radiator en ventilator

7.5 Pomp samenbouwen
Druk de 8mm slangpilaar in de uitgang van de Eheim pomp en zorg ervoor
dat de rubber afdichtringen daarbij niet omkrullen of andersinds van
hun plaats schuiven.
Figuur: Slangpilaar plaatsen

7.6 Pomp plaatsen
Plaats de pomp op de basisplaat en schroef deze vast.
(in mijn geval laat ik de pomp-uitgang naar beneden wijzen)
Figuur: Plaatsen van de pomp

7.7 Waterreservoir plaatsen
Plaats het waterreservoir op de pompingang en druk deze aan zodat het
reservoir strak tegen de pomp aanzit.
Op deze manier word de beste afdichting verkregen.
Figuur: Geplaatst reservoir

7.8 Slang doorvoer
De slangen van de waterkoeling laat ik door een niet gebruikte
uitsparing in de computer lopen.
Om te voorkomen dat de slang wordt ingedrukt en om wat meer
doorvoerruimte te hebben buig ik de beide zijkanten van de opening
naar buiten toe.
Figuur: Ongebruikte uitsparing

Figuur: Slang doorvoer

7.9 Bevestigen basisplaat
Bevestig de basisplaat aan de bovenste hoekprofielen m.b.v. M4x15mm
montage boutjes.
Plaats rubbertules tussen de basisplaat en de hoekprofielen om het
doorgeven van trillingen aan de behuizing te voorkomen.
Figuur: Rubber tule t.b.v. tegengaan van trillingen

Plaats de steun en bevestig de M4 zegelmoeren zodat de steun niet
eruit kan vallen.
Tijdens het bevestigen kwam ik erachter dat de plaat waar
plaatmateriaal was weggehaald t.b.v. het aansluiten van de computer
bekabeling ging doorbuigen.
Hierop heb ik aan beide zijkanten van de basisplaat hoekprofielen
geplaatst waarmee dit probleem was opgelost.
Het geheel ziet er dan ongeveer zo uit.
Figuur: Gemonteerde basisplaat

7.10 Bevestigen CPU koeler
Haal de huidige koeler los en verwijder de resten
warmtegeleidingspasta m.b.v. wat terpetine.
Figuur: CPU

Plaats de afstandhouder en breng nieuwe warmtegeleidingspasta aan,
breng niet teveel warmtegeleidingspasta aan !!
Ik had ook de afstandhouder besteld omdat ik niet precies wist of ik
hem nodig zou hebben. Omdat er rubberen afstandhouders op de CPU
zitten zou ik hem niet nodig hebben gehad, maar ik heb hem toch
gebruikt.
Figuur: CPU + afstandhouder en warmtegeleidingspasta

Verwijder de beschermlaag van het CPU waterkoelelement en controleer
of deze niet is beschadigd.
Figuur: Onderzijde CPU koelelement

Plaats deze dan op de juiste manier op de CPU.
Probeer voordat je de warmtegeleidingspasta aanbrengt op welke manier
de CPU koeler geplaatst moet worden.
Figuur: Plaatsen koeler

Schroef de koeler vast met de bijgeleverde inbus sleutel, let op vast
is vast !!
Figuur: Vastzetten CPU koeler

7.11 Bevestigen van de slangen
Tijd om de slangen te plaatsen.
Het waterkoel circuit laat ik er zo uitzien.
Figuur: Water circuit

Hou de lengte van de slangen niet te kort, de slang zou bij het maken
van een bocht kunnen gaan knikken.
Slangen overzicht.
Figuur: Slang overzicht 1

Figuur: Slang overzicht 2

De slangen op het CPU koelblok worden eenvoudig vastgemaakt d.m.v. de
knelkoppelingen.
De slangen op de radiator worden bevestigd d.m.v. siliconenslang,
hierbij wordt de slang eerst tot halverwege in de siliconenslang
geduwd (hier ben je wel een paar miniuutjes zoet mee) waarna de
siliconenslang over de radiator aansluiting geduwd kan worden.
Voor de zekerheid heb ik deze geborgd met 2 TY-RAP's.
Bij het plaatsen van de slang over de slangpilaar van de pomp traden
er problemen op.
Het bleek dat de buitendiameter van de slangpilaar en de
binnendiameter van de slang beide 8 mm zijn.
Hierdoor was het niet mogelijk om een waterdichte verbinding te
verkrijgen, ook niet met TY-RAP's of een slangenkoppeling.
Hierop heb ik eerst 3 tot 5 slagen afdichttape (welke ook gebruikt
word om waterkranen goed af te sluiten) om de slangpilaar gedraaid,
daarna de slang er overheen geschoven en het geheel met een
slangenkoppeling vastgezet.
Figuur: Detail slangenkoppeling pomp

Hierna was het geheel waterdicht.
7.12 Plaatsen 3.5'' drive bay
Het plaatsen van de 3,5'' drive bay is een vrij simpele zaak.
Sluit een voedingsconnector en 1 of meerdere verlengkabels aan op de
drive bay, en plaats deze in een lege 3,5'' bay.
Figuur: 3,5'' drive bay

Sluit de ventilatoren aan die op snelheid geregeld moeten worden en
klaar is kees.
(natuurlijk niet vergeten de 3,5'' afdekplaat in de kast te
verwijderen)
In mijn situatie bleek dat de kabel naar de radiatorventilator te kort
was, hierop heb ik de kabel van de drive bay naar de ventilator
verlengt.
Ook had ik nog een ander probleem.
De 80mm systeem ventilator was goed in snelheid te regelen zonder
bijgeluiden, de 120mm radiator ventilator was ook wel in snelheid te
regelen maar als deze op de laagste snelheid stond begon deze storende
bijgeluiden te maken.
Bij het nazoeken van de waterkoel forums bleek dat dit door de PWM
regeling komt, de schakelfrequentie moduleerd dan met de
draaifequentie.
Totdat ik hier een oplossing voor heb gevonden sluit ik de 12V
ventilator aan op de 5V.
Hierdoor draait de ventilator een stuk langzamer en maakt aanzienlijk
minder geluid, het enige minpunt is dat het ongeveer 3-4 graden in CPU
temperatuur scheelt.
(Op volle snelheid is de temp tussen de 26-28 graden op minimum
snelheid tussen de 30-31 graden, bij een continue Seti belasting
'setathome -nice 19')
Ook wil ik de ventilator van de voeding hierop aansluiten.
8 De Look
Er zijn mooie plastic raampjes in de handel met allerlei figuren erin
welke je in de computerbehuizing kan bouwen.
Mijn computer staat zo dat de 'interresante' kant tegen mijn bureau
staat, en ik heb geen zin om de zaag in mijn behuizing te zetten, maar
toch wil ik er wel 'wat' op hebben.
Omdat ik een Linux liefhebber ben is de keuze simpel.
Een Linux logo aangepast om het gebruik van waterkoeling duidelijk te
maken, hier maak ik dan een sticker van die ik op de computerbehuizing
kan plakken.
Eerst heb ik het meest gebruikte Linux logo aangepast.

(Klik hier voor het A4 logo)
Dit logo heb ik uitgeprint op een A4 stickervel. (Herma no.5065)
Het vel plak je met de vier hoeken vast op een houten ondergrond,
hierna plak je doorzichtig plastic eroverheen.(Ik heb doorzichtig
kaftplastic gebruikt waarmee boeken gekaft kunnen worden)
Tijdens het plakken het plastic vastrollen m.b.v. roller, hiermee
voorkom je luchtbellen.
Met een scherp mesje kan je nu de sticker uitsnijden.
Dit is dan het resultaat.
Figuur: ''Water Cooled'' Linux sticker

Hierna kan de sticker op de kast worden geplakt.
9 D-Day min 1, het vullen van het waterkoel systeem
De componenten zijn geplaatst en de slangen zijn aangesloten, tijd om
het geheel met water te vullen.
In de waterkoel forums kon ik niet echt duidelijk vinden wat nu beter
was, gedistileerd water of gedemineraliseerd water (kortweg demo
water).
Volgens de een is gedistileerd beter, de ander vind demo water beter.
Ik heb in iedergeval gekozen voor demo water, de tijd zal leren of dit
een juiste keuze is geweest.
Omdat de Eheim1005 pomp geen water aanzuigt maar simpelweg rondpompt
is het vullen niet echt lastig.
Verwijder het deksel van het waterreservoir, vul het reservoir tot de
helft met water en steek de stekker van pomp in het stopcontact, ik
zei dus, 'steek alleen de stekker van de pomp in het stopcontact' niet
die van de computer.
De pomp zal nu gaan draaien en daarbij een geluid maken alsof er een
zwerm muggen in zit. (of een waterval geluid, wat je wilt)
Dit geluid houd in dat er lucht in de pomp aanwezig is en dus
waarschijnlijk ook in het waterkoel systeem.
Terwijl de pomp draait vul je het waterkoelsysteem, doet dit net
zolang tot je niet meer het geluid in de pomp hoort en controleer
tergelijkertijd of er ook geen lucht in de slangen zit.
En nog belangrijker, controleer of er geen lekkage optreed !!!
Hou tijdens het vullen het waterpeil in het reservoir onder het niveau
van de reservoir-ingang, op die manier kan de lucht wat makelijker uit
het koelsysteem ontsnappen.
Figuur: Het vullen van het waterkoel systeem

Als het waterkoelsysteem luchtvrij is laat dan de pomp een tijdje
draaien om de kleine luchtbelletjes eruit te krijgen, eventueel kan je
ze helpen door zachtjes in de slang te knijpen waar de belletjes
zitten
Als je tevreden bent met het resultaat kan het reservoir worden
afgevuld tot net onder de reservoir-ingang en worden afgesloten met
het deksel.
10 D-Day
Nu het koelsysteem is gevuld en gecontroleerd op lekken kan de
computer aangezet worden.
Bij het booten eerst even in het BIOS gekeken wat de CPU temperatuur
aangaf, de CPU temperatuur stond op 21 graden celcius, niet slecht.
Uiteraard is dit geen reele waarde, de computer is koud gestart en
heeft nauwlijks iets gedaan.
Zoals ik de computer normaal gebruik heb ik een CPU temperatuur van
+/-30 graden celsius, hierbij draait de computer altijd Setiathome op
de achtergrond.
De computer draait nu al 5 dagen met een CPU temperatuur van +/-30
graden celsius.
11 Impressies
Figuur: Standaard koeler

Figuur: halfvolle systeem kast

Figuur: Kant en klare kast




Figuur: Systeem aan zonder kast

Figuur: Systeem aan

Figuur: Systeem aan

Figuur: De computer op zijn plek (detail)

Figuur: De computer op zijn plek

_________________________________________________________________
Voetnoot
... basisset1
Bij navraag bleek dat de fanguard en 'trillingsvrije'
bevestigingsschroeven t.b.v. de pomp niet inbegrepen waren in
de basisset.
Heb voor het eerst een waterkoeling gebouwd en het hoe en wat maar eens in een documentje geknald.
Tips e.d. zijn uiteraard welkom
//--
Waterkoeling
Arend van der Boom
17 januari 2003
Samenvatting:
Mijn ervaringen met het samenbouwen van een waterkoeling
Inhoudsopgave
* 1 Waarom waterkoeling
* 2 Welke keuze
* 3 Basisset
* 4 Overige hardware
* 5 Materiaal
* 6 Ontwerp
* 7 Bouwen
- 7.1 Bevestiging
- 7.2 Fabrikage basisplaat
- 7.3 Steun t.b.v. de basisplaat
- 7.4 Radiator en ventilator plaatsen
- 7.5 Pomp samenbouwen
- 7.6 Pomp plaatsen
- 7.7 Waterreservoir plaatsen
- 7.8 Slang doorvoer
- 7.9 Bevestigen basisplaat
- 7.10 Bevestigen CPU koeler
- 7.11 Bevestigen van de slangen
- 7.12 Plaatsen 3.5'' drive bay
* 9 D-Day min 1, het vullen van het waterkoel systeem
* 10 D-Day
* 11 Impressies
1 Waarom waterkoeling
Waterkoeling wordt voornamelijk nog steeds gebruikt door de 'die-hard'
overklokker.
Door met water te koelen kan de temperatuur van de processor en
eventueel de videokaart lager gehouden worden dan met conventionele
koelmethoden mogelijk is.
Hierdoor is het mogelijk de computer net even wat verder te
overklokken zonder dat deze meteen 'uitfikt'
Een voordeel van waterkoeling is ook dat het geluid wat een
(overklokte) computer produceert lager wordt, doordat er minder
ventilatoren nodig zijn om de warmte of te voeren.
Mijn eigen reden om waterkoeling te gebruiken heeft niets met
overklokken te maken, in tegendeel ik wil graag een stabiele computer.
Waarom zou ik dan waterkoeling willen gebruiken ?
Het probleem was dat mijn processor ventilator herrie ging maken, in
de computerwinkel bleek het niet mogelijk om een losse ventilator aan
te schaffen.
Dus toen een nieuwe Coolermaster DP5-6H51 proccessor-koeler gekocht.
Deze koelt voortreffelijk, mijn CPU komt niet boven de 33 graden
celsius, nadeel is dat deze meer herrie maakt dan mijn vorige koeler
toen deze nog goed was.
Ik wist dat waterkoeling bestond dus heb ik op het Internet eens
rondgesnuffeld.
Hiervoor is Google het enige juiste begin, in mijn geval google.nl
De 'ene waterkoeler koelie' heeft alles zelf gebouwd d.m.v. oude
brommer/auto onderdelen, de 'andere waterkoeler koelie' heeft de
onderdelen weer kant-en-klaar bij de waterkoel-speciaal zaak vandaan.
Het ligt er maar net aan hoeveel tijd je aan de waterkoeling wilt gaan
besteden en hoe handig je bent.
Er zijn in iedergeval genoeg sites die iets te vertellen hebben over
waterkoeling.
Het probleem is om uit al die gegevens de juiste informatie te halen,
zoals...
* Wat heb ik allemaal nodig ?
* Waar kan ik het allemaal vinden ?
* Hoe moet ik het allemaal doen ?
* Hoe hebben anderen het gedaan ?
Hier ben je dus wel eventjes mee bezig, de volgende site's heb ik
daarbij gevonden.
Kant-en-klare waterkoelings componenten.
* XXLCases
* FrozenCPU
* FreezingHardware.nl
Waterkoeling en overklok informatie.
* OverClockers.com
* Gathering of Tweakers
* Waterkoeling.nl
* ProCooling.com
* Heatsink-Guide.com
2 Welke keuze
Wanneer kies je nu voor losse onderdelen en wanneer kies je voor een
complete set en welke set moet het dan worden ?
Dit ligt eraan wat je al weet van waterkoeling en wat je er precies
mee wilt bereiken.
Voor de 'newbie' zal een complete set het handigste zijn, de
gevorderde waterkoel-bouwer zal daarintegen losse componenten
bestellen.
Als je iemand weet die al eerder een waterkoeling gebouwd heeft zou je
die om advies kunnen vragen.
Lees in iedergeval de forums c.q. nieuwsgroepen door die waterkoeling
als topic hebben, hier kan je al aardig wat informatie vinden waar je
op moet letten en wat voor problemen je tegen kan komen.
Als je voor een complete set kiest zorg dat je dan weet wat er
allemaal precies in zit.
Heb je vragen of twijfel je, stuur dan een e-mail naar de betreffende
leverancier.
Een beetje leverancier zal daar niet moeilijk over doen.
Omdat ik niet ga overklokken, en een 'newbie' a.k.a. N00b ben op
waterkoeling gebied, heb ik gekozen voor een basis set.
Zo gezegt zo gedaan
Niet alleen wil ik met water gaan koelen ook wil ik de toeren van mijn
ventilators regelen.
Daarop heb ik de waterkoel basisset1, een babybus en wat losse
onderdelen besteld.
3 Basisset
De basisset bestaat uit de volgende componenten.
1. 120mm ventilator 12V

2. Eheim 1005 220V aquarium pomp inclusief 8mm slangpilaar

3. MAX Expert radiator inclusief siliconen slangbevestiging

4. Water reservoir

5. Klax CPU koeler inclusief inbussleutel

6. Slang 8x1 mm

4 Overige hardware
1. Anti-tril bevesting t.b.v. Eheim pomp

2. 3.5'' Drive bay PWM Fan speed controller inclusief montage
materiaal

3. Afstand houder AMD Athlon CPU

4. Fanguard t.b.v. 120mm ventilator
(even geen foto van:))
5 Materiaal
1. Aluminium plaat 30x40cm 1,5mm dik
2. Aluminum hoekprofiel 15x15mm 1,5mm dik
3. M4 draadeind
4. M4x10mm en M4x15mm montage boutjes
5. M4 moeren met kunstof zegelring
6. 1 liter gedemineraliseerd water
7. Dun rechthoekig tochtstrip 4mm dik
6 Ontwerp
Bij het samenbouwen van een waterkoeling heb je 2 keuzes.
1. Waterkoeling inbouwen in de computer, dit kan uiteraard alleen als
je voldoende ruimte in je computerbehuizing hebt.
2. Waterkoeling buiten de computer houden.
Ik heb nog wel wat ruimte vrij in de kast voor de waterkoelset maar
dan word het wel erg krap, ook zat ik even met het afvoeren van de
warme lucht.
Bij de waterkoelset wordt dit gedaan door een 120mm
radiator/ventilator maar in mijn behuizing zitten alleen maar 80mm
ventilator openingen.
Daarom kies ik voor het buiten de computer houden van de waterkoeling.
Ik wil de waterkoeling niet als een losse unit naast de computer
plaatsen, maar deze toch een geheel laten zijn met de computer.
Omdat ik voldoende ruimte over heb achter de computer, wil ik de
waterkoeling achterop de computer plaatsen.
Na wat passen en meten kwam ik tot de volgende opstelling.
Figuur: Bedachte opstelling

Het idee is om het geheel op een plaat te monteren die achterop de
computer wordt vastgemaakt, waarbij er voldoende ruimte wordt
vrijgehouden om de computer te kunnen aansluiten.
7 Bouwen
7.1 Bevestiging
De basisplaat word op de achterkant van de computer bevestigd d.m.v.
hoekprofiel.
De bovenste hoekprofiel is voor de bevestiging van de basisplaat, de
onderste hoekprofiel is voor de basisplaat-steun.
De hoekprofielen worden d.m.v. 3mm popnagels vastgezet.
Let erop dat bij het boren van de gaten t.b.v. de popnagels deze niet
te dicht bij de hoek van het hoekprofiel zitten.
Anders heb je namelijk niet genoeg ruimte om de popnagel-tang te
plaatsen.
Figuur: Positie hoekprofielen

7.2 Fabrikage basisplaat
Als eerste wordt de basisplaat gemaakt waarop alle componenten komen.
Figuur: Basisplaat

Het is de bedoeling dat de basisplaat niet helemaal tegen de
achterkant van de computer komt zodat er ruimte overblijft om kabels
e.d. aan te sluiten.
Na het eerste boor -en zaag werk is dit het resultaat.
Figuur: Geboorde basisplaat

Hierna plak ik de 4mm tochtstrip rond radiator opening om eventuele
trillingen tegen te gaan.
Figuur: Basisplaat met tochstrip

Het plaatsen van de anti-trillings schroeven t.b.v. van de pomp.
De Eheim1005 pomp heeft een sleuf t.b.v. het bevestigen van de pomp.
Door nu aan beide uiteinden van de sleuf een gat te boren kunnen de
anti-trillings schroeven ook voor deze pomp gebruikt worden.
Figuur: Anti-trillings bevestiging

7.3 Steun t.b.v. de basisplaat
De steun voor de basisplaat is een M4 draadeind welk op maat is
gemaakt en in de juiste vorm is gebogen.
Figuur: Gebogen steun

Voor het bepalen van de lengte en de vorm van de steun plaats je de
basisplaat op de hoeksteunen en hou deze met 2 schroeven op zijn
plaats, vergeet niet de rubber tules tussen de plaat en de
hoeksteunen.
Zorg dat de basisplaat iets hoger komt dan horizontaal.
Op het einde van de steun word een M4 zegelmoer geplaatst met
daarachter een rubbertule ter voorkoming van het doorgeven van
trillingen aan de behuizing.
(ik heb hiervoor een snoer doorvoer-tule gebruikt, andere flexibele
rubberringen zullen ook voldoen)
Als de steun geplaatst is word aan beide zijden nog een M4 zegelmoer
geplaatst om de steun op zijn plaats te houden.
Figuur: Geplaatste steun

7.4 Radiator en ventilator plaatsen
Het plaatsen van de radiator en ventilator.
De radiator wordt vastgezet m.b.v. M4x10mm en de M4 zegelmoeren,
hierbij geldt dat de moeren niet te vast aangedraaid mogen worden
omdat dan het anti-trillings effect van de tochtstrip teniet wordt
gedaan.
Bij het plaatsen van de ventilator moet op de draai -en blaas richting
worden gelet, de ventilator zuigt de lucht door de radiator heen.
De ventilator wordt vastgezet m.b.v. M4x10mm en M4 zegelmoeren.
Na wat gezocht te hebben in het Tweakers forum bleek dat het zuigen
van lucht door een radiator voorkeur had boven het blazen van lucht
door de radiator, dit zou de koeling ten goede komen
Omdat ik een 'newbie' ben op het gebied van waterkoeling neem ik dat
maar voor waar aan.
Figuur: Radiator en ventilator

7.5 Pomp samenbouwen
Druk de 8mm slangpilaar in de uitgang van de Eheim pomp en zorg ervoor
dat de rubber afdichtringen daarbij niet omkrullen of andersinds van
hun plaats schuiven.
Figuur: Slangpilaar plaatsen

7.6 Pomp plaatsen
Plaats de pomp op de basisplaat en schroef deze vast.
(in mijn geval laat ik de pomp-uitgang naar beneden wijzen)
Figuur: Plaatsen van de pomp

7.7 Waterreservoir plaatsen
Plaats het waterreservoir op de pompingang en druk deze aan zodat het
reservoir strak tegen de pomp aanzit.
Op deze manier word de beste afdichting verkregen.
Figuur: Geplaatst reservoir

7.8 Slang doorvoer
De slangen van de waterkoeling laat ik door een niet gebruikte
uitsparing in de computer lopen.
Om te voorkomen dat de slang wordt ingedrukt en om wat meer
doorvoerruimte te hebben buig ik de beide zijkanten van de opening
naar buiten toe.
Figuur: Ongebruikte uitsparing

Figuur: Slang doorvoer

7.9 Bevestigen basisplaat
Bevestig de basisplaat aan de bovenste hoekprofielen m.b.v. M4x15mm
montage boutjes.
Plaats rubbertules tussen de basisplaat en de hoekprofielen om het
doorgeven van trillingen aan de behuizing te voorkomen.
Figuur: Rubber tule t.b.v. tegengaan van trillingen

Plaats de steun en bevestig de M4 zegelmoeren zodat de steun niet
eruit kan vallen.
Tijdens het bevestigen kwam ik erachter dat de plaat waar
plaatmateriaal was weggehaald t.b.v. het aansluiten van de computer
bekabeling ging doorbuigen.
Hierop heb ik aan beide zijkanten van de basisplaat hoekprofielen
geplaatst waarmee dit probleem was opgelost.
Het geheel ziet er dan ongeveer zo uit.
Figuur: Gemonteerde basisplaat

7.10 Bevestigen CPU koeler
Haal de huidige koeler los en verwijder de resten
warmtegeleidingspasta m.b.v. wat terpetine.
Figuur: CPU

Plaats de afstandhouder en breng nieuwe warmtegeleidingspasta aan,
breng niet teveel warmtegeleidingspasta aan !!
Ik had ook de afstandhouder besteld omdat ik niet precies wist of ik
hem nodig zou hebben. Omdat er rubberen afstandhouders op de CPU
zitten zou ik hem niet nodig hebben gehad, maar ik heb hem toch
gebruikt.
Figuur: CPU + afstandhouder en warmtegeleidingspasta

Verwijder de beschermlaag van het CPU waterkoelelement en controleer
of deze niet is beschadigd.
Figuur: Onderzijde CPU koelelement

Plaats deze dan op de juiste manier op de CPU.
Probeer voordat je de warmtegeleidingspasta aanbrengt op welke manier
de CPU koeler geplaatst moet worden.
Figuur: Plaatsen koeler

Schroef de koeler vast met de bijgeleverde inbus sleutel, let op vast
is vast !!
Figuur: Vastzetten CPU koeler

7.11 Bevestigen van de slangen
Tijd om de slangen te plaatsen.
Het waterkoel circuit laat ik er zo uitzien.
Figuur: Water circuit

Hou de lengte van de slangen niet te kort, de slang zou bij het maken
van een bocht kunnen gaan knikken.
Slangen overzicht.
Figuur: Slang overzicht 1

Figuur: Slang overzicht 2

De slangen op het CPU koelblok worden eenvoudig vastgemaakt d.m.v. de
knelkoppelingen.
De slangen op de radiator worden bevestigd d.m.v. siliconenslang,
hierbij wordt de slang eerst tot halverwege in de siliconenslang
geduwd (hier ben je wel een paar miniuutjes zoet mee) waarna de
siliconenslang over de radiator aansluiting geduwd kan worden.
Voor de zekerheid heb ik deze geborgd met 2 TY-RAP's.
Bij het plaatsen van de slang over de slangpilaar van de pomp traden
er problemen op.
Het bleek dat de buitendiameter van de slangpilaar en de
binnendiameter van de slang beide 8 mm zijn.
Hierdoor was het niet mogelijk om een waterdichte verbinding te
verkrijgen, ook niet met TY-RAP's of een slangenkoppeling.
Hierop heb ik eerst 3 tot 5 slagen afdichttape (welke ook gebruikt
word om waterkranen goed af te sluiten) om de slangpilaar gedraaid,
daarna de slang er overheen geschoven en het geheel met een
slangenkoppeling vastgezet.
Figuur: Detail slangenkoppeling pomp

Hierna was het geheel waterdicht.
7.12 Plaatsen 3.5'' drive bay
Het plaatsen van de 3,5'' drive bay is een vrij simpele zaak.
Sluit een voedingsconnector en 1 of meerdere verlengkabels aan op de
drive bay, en plaats deze in een lege 3,5'' bay.
Figuur: 3,5'' drive bay


Sluit de ventilatoren aan die op snelheid geregeld moeten worden en
klaar is kees.
(natuurlijk niet vergeten de 3,5'' afdekplaat in de kast te
verwijderen)
In mijn situatie bleek dat de kabel naar de radiatorventilator te kort
was, hierop heb ik de kabel van de drive bay naar de ventilator
verlengt.
Ook had ik nog een ander probleem.
De 80mm systeem ventilator was goed in snelheid te regelen zonder
bijgeluiden, de 120mm radiator ventilator was ook wel in snelheid te
regelen maar als deze op de laagste snelheid stond begon deze storende
bijgeluiden te maken.
Bij het nazoeken van de waterkoel forums bleek dat dit door de PWM
regeling komt, de schakelfrequentie moduleerd dan met de
draaifequentie.
Totdat ik hier een oplossing voor heb gevonden sluit ik de 12V
ventilator aan op de 5V.
Hierdoor draait de ventilator een stuk langzamer en maakt aanzienlijk
minder geluid, het enige minpunt is dat het ongeveer 3-4 graden in CPU
temperatuur scheelt.
(Op volle snelheid is de temp tussen de 26-28 graden op minimum
snelheid tussen de 30-31 graden, bij een continue Seti belasting
'setathome -nice 19')
Ook wil ik de ventilator van de voeding hierop aansluiten.
8 De Look
Er zijn mooie plastic raampjes in de handel met allerlei figuren erin
welke je in de computerbehuizing kan bouwen.
Mijn computer staat zo dat de 'interresante' kant tegen mijn bureau
staat, en ik heb geen zin om de zaag in mijn behuizing te zetten, maar
toch wil ik er wel 'wat' op hebben.
Omdat ik een Linux liefhebber ben is de keuze simpel.
Een Linux logo aangepast om het gebruik van waterkoeling duidelijk te
maken, hier maak ik dan een sticker van die ik op de computerbehuizing
kan plakken.
Eerst heb ik het meest gebruikte Linux logo aangepast.

(Klik hier voor het A4 logo)
Dit logo heb ik uitgeprint op een A4 stickervel. (Herma no.5065)
Het vel plak je met de vier hoeken vast op een houten ondergrond,
hierna plak je doorzichtig plastic eroverheen.(Ik heb doorzichtig
kaftplastic gebruikt waarmee boeken gekaft kunnen worden)
Tijdens het plakken het plastic vastrollen m.b.v. roller, hiermee
voorkom je luchtbellen.
Met een scherp mesje kan je nu de sticker uitsnijden.
Dit is dan het resultaat.
Figuur: ''Water Cooled'' Linux sticker

Hierna kan de sticker op de kast worden geplakt.
9 D-Day min 1, het vullen van het waterkoel systeem
De componenten zijn geplaatst en de slangen zijn aangesloten, tijd om
het geheel met water te vullen.
In de waterkoel forums kon ik niet echt duidelijk vinden wat nu beter
was, gedistileerd water of gedemineraliseerd water (kortweg demo
water).
Volgens de een is gedistileerd beter, de ander vind demo water beter.
Ik heb in iedergeval gekozen voor demo water, de tijd zal leren of dit
een juiste keuze is geweest.
Omdat de Eheim1005 pomp geen water aanzuigt maar simpelweg rondpompt
is het vullen niet echt lastig.
Verwijder het deksel van het waterreservoir, vul het reservoir tot de
helft met water en steek de stekker van pomp in het stopcontact, ik
zei dus, 'steek alleen de stekker van de pomp in het stopcontact' niet
die van de computer.
De pomp zal nu gaan draaien en daarbij een geluid maken alsof er een
zwerm muggen in zit. (of een waterval geluid, wat je wilt)
Dit geluid houd in dat er lucht in de pomp aanwezig is en dus
waarschijnlijk ook in het waterkoel systeem.
Terwijl de pomp draait vul je het waterkoelsysteem, doet dit net
zolang tot je niet meer het geluid in de pomp hoort en controleer
tergelijkertijd of er ook geen lucht in de slangen zit.
En nog belangrijker, controleer of er geen lekkage optreed !!!
Hou tijdens het vullen het waterpeil in het reservoir onder het niveau
van de reservoir-ingang, op die manier kan de lucht wat makelijker uit
het koelsysteem ontsnappen.
Figuur: Het vullen van het waterkoel systeem

Als het waterkoelsysteem luchtvrij is laat dan de pomp een tijdje
draaien om de kleine luchtbelletjes eruit te krijgen, eventueel kan je
ze helpen door zachtjes in de slang te knijpen waar de belletjes
zitten
Als je tevreden bent met het resultaat kan het reservoir worden
afgevuld tot net onder de reservoir-ingang en worden afgesloten met
het deksel.
10 D-Day
Nu het koelsysteem is gevuld en gecontroleerd op lekken kan de
computer aangezet worden.
Bij het booten eerst even in het BIOS gekeken wat de CPU temperatuur
aangaf, de CPU temperatuur stond op 21 graden celcius, niet slecht.
Uiteraard is dit geen reele waarde, de computer is koud gestart en
heeft nauwlijks iets gedaan.
Zoals ik de computer normaal gebruik heb ik een CPU temperatuur van
+/-30 graden celsius, hierbij draait de computer altijd Setiathome op
de achtergrond.
De computer draait nu al 5 dagen met een CPU temperatuur van +/-30
graden celsius.
11 Impressies
Figuur: Standaard koeler

Figuur: halfvolle systeem kast

Figuur: Kant en klare kast








Figuur: Systeem aan zonder kast

Figuur: Systeem aan

Figuur: Systeem aan

Figuur: De computer op zijn plek (detail)

Figuur: De computer op zijn plek

_________________________________________________________________
Voetnoot
... basisset1
Bij navraag bleek dat de fanguard en 'trillingsvrije'
bevestigingsschroeven t.b.v. de pomp niet inbegrepen waren in
de basisset.
[ Voor 107% gewijzigd door Moob op 09-02-2003 20:26 ]