In 1995 ging het parlement akkoord met de aanleg van een vijfde baan voor Amsterdam Airport Schiphol, ten noordwesten van en parallel aan de Zwanenburgbaan.
In september 2000 zijn de bouwwerkzaamheden van start gegaan. Voordat het eerste vliegtuig in november 2002 van de vijfde baan kan opstijgen, zul-len bulldozers en graafmachines tweeënhalf jaar lang in dit gebied regeren. Wat komt er zoal bij kijken om een start- en landingsbaan te bouwen? Wat voor materialen en methodes worden daarbij gebruikt? Het bouwen van een baan omvat immers veel meer dan het leggen van een strook asfalt waar vliegtuigen kunnen landen en opstijgen.
Vijfde baan
De vijfde baan komt op 2.100 meter afstand ten noordwesten van de Zwanenburgbaan te liggen. De noordelijke kop van de baan ligt ongeveer 7 km. van de verkeerstoren op Schiphol Centrum, de zuidelijke kop ongeveer 4 km. De baan krijgt een lengte van 3.800 meter en het verharde gedeelte is totaal 75 meter breed. De officiële benaming van de vijfde baan is 18-36, omdat de geografische ligging bijna exact Noord-Zuid is. De vijfde baan ligt hiermee vrijwel parallel aan de Zwanenburgbaan (officieel baan 01L-19R) en de Aalsmeerbaan (01R-19L).
Om de vliegtuigen die op de vijfde baan landen en starten van en naar de terminal te laten taxiën, wordt een rijbaanstelsel aangelegd. Dit rijbaanstelsel bestaat uit een hoofdrijbaan en rijbanen die dienen als toe- en afritten naar deze taxibaan en de vijfde baan zelf. Naast de taxibaan worden twee "de-icing" platforms aangelegd. De taxibaan verbindt de vijfde baan met de Zwanenburgbaan en kruist de in aanleg zijnde A5 en de Hoofdvaart.
De benodigde grond voor de vijfde baan, inclusief taxibaan, rijbanen, groenstroken en watergangen, beslaat ongeveer 500 hectare. Om de veiligheid van het vliegverkeer op de vijfde baan te garanderen, wordt aan de oostkant van de baan een brandweerkazerne aangelegd. Langs de Vijfhuizerweg wordt een grondradar geplaatst.
Aanbesteding
In de aanbesteding van de bouwwerkzaamheden is onderscheid gemaakt tussen de aanleg van baan en het rijbaanstelsel en de bouw van twee viaducten over de Hoofdvaart. De aanleg van de baan en het rijbaanstelsel met alle bijbehorende werkzaamheden is opgedragen aan een combinatie die gevormd wordt door de aannemers Vermeer Infrastructuur BV, Ballast-Nedam Grond en Wegen BV, Heijmans Infrastructuur en Milieu BV en Koninklijke Wegenbouw Stevin BV. De opdracht voor de bouw van de viaducten, met alle bijbehorende werkzaamheden, is verstrekt aan de combinatie Welling Didam en Max Bögl. De beide aannemerscombinaties zijn in september gestart met de voorbe-reidende werkzaamheden, zoals de inrichting hun werkterrein, en de huisvesting van mensen en materiaal in het "aannemersdorp".
De bouw van een baan: voorbereiding
Van september tot december zullen de medewerkers van Vermeer, Ballast-Nedam, Heijmans en KWS zich in het vijfde baangebied vooral bezig houden met graafwerkzaamheden. Allereerst worden rondom de vijfde baan randsloten gegraven. Deze zijn nodig om de waterhuishouding te waarborgen en volgen de omtrek van het toekomstige "luchtzijdige" (beveiligde) gebied. Gelijktijdig wordt rondom de baan een werkweg aangelegd. Na de bouw wordt deze weg als dienstweg gebruikt. In december wordt gestart met het uitgraven van het cunet. Het cunet is eigenlijk de "bouwput" voor de vijfde baan. Wanneer het cunet is uitgegraven zullen ook de contouren van de baan zichtbaar worden in de vorm van een langgerekte sleuf van circa 75 meter breed en 3800 meter lang. Het cunet wordt uitgegraven tot een diepte van circa 1.40 meter onder het maaiveld. De uitgegraven grond wordt tijdelijk opgeslagen en later gebruikt voor ophoging naast het verharde gedeelte van de baan.
Na het graven van het cunet kan worden gestart met de voorbereidingen voor de fundering van de vijfde baan. Eerst moet ter plaatse de grond worden verdicht; dit noemt men inklinken. De grond in de Haarlemmermeer is opgebouwd uit lagen klei, veen en zand en is over grote gedeeltes vrij slap en vochtig. Omdat de ondergrond waar de baan op komt te liggen blijvend egaal moet zijn, moeten deze grondlagen worden samengedrukt, zodat de grond niet meer gaat zakken als de baan eenmaal aangelegd is. Bij gebruikelijke inklinkmethodes wordt een dikke laag zand neergelegd. Door het gewicht van deze zandberg zijn de grondlagen dan na anderhalf jaar voldoende samengeperst om daarop te kunnen bouwen. Bij de aanleg van de baan maakt Schiphol gebruik van een alternatieve, milieuvriendelijke inklinkmethode; IFCO (Intensief Forcerend Consolideren van de Ondergrond). Behalve het neerleggen van zand worden in de grond tot aan de veenlaag, die de scheiding vormt met het zoute kwelwater, drains in met zand gevulde sleuven aangebracht. Door deze drains wordt het aanwezige water en lucht uit de grond gepompt en wordt de grond min of meer vacuüm getrokken. Met deze methode zal het slechts drie maanden duren voordat de grond voldoende is ingeklonken om te starten met de aanleg van de fundering van de baan.
Echt aan de slag
Pas na het inklinken van de grond kan naar verwachting medio 2001 gestart worden met het aanbrengen van de verschillende funderingslagen waaruit de baan is opgebouwd. Het verharde gedeelte van de baan is totaal 75 meter breed. In het midden, over een breedte van 45 meter, is de baan 1.40 meter dik. Naar weerszijden loopt de dikte af tot circa 80 cm. bij de shoulders. In de toekomst kan de baan, zonder veel aanpassingen, uitgebreid worden tot een breedte van 60 meter.
De eerste laag wordt gevormd door 50 cm. zand. Gezien de grote hoeveelheid die nodig zal zijn, wordt bestudeerd of het zand met een persleiding vanuit het havengebied van Amsterdam aangevoerd kan worden. Boven de laag zand wordt een laag van 70 cm. funderingsmateriaal aangebracht. Vervolgens worden op deze funderingslagen vier lagen asfalt aangebracht. De eerste laag wordt al in het najaar van 2001 aangebracht, de vierde in het voorjaar van 2002. Bij het aanbrengen van het asfalt wordt rekening gehouden met de kabels en de armaturen, die nodig zijn voor de baanverlichting en de systemen van de luchtverkeersleiding. Tenslotte wordt de gehele baan behandeld met een "anti-skid" laag, zodat hij stroef genoeg is voor landende en opstijgende vliegtuigen. Tenslotte wordt de belijning geschilderd en worden de kabels voor de verlichting, de armaturen en de navigatiehulpmiddelen aangebracht. Al met al is de baan dus bijna anderhalve meter dik.
De shoulders aan weerszijden van de baan zijn opgebouwd uit dezelfde materialen en hebben een dikte van circa 80 cm. Deze vluchtstroken zijn immers alleen voor de veiligheid en worden niet dagelijks door het vliegverkeer gebruikt. Ook de 11 meter brede grasstrook, direct naast het verharde gedeelte hoort bij deze shoulder. Hiervoor wordt de grond gebruikt, die opgeslagen is na het uitgraven van het cunet.
Rijbaanstelsel
De taxibaan en de rijbanen zijn 23 meter breed met aan weerszijden een shoulder van 18,5 meter, die voor 7,5 meter verhard is met daarnaast een grasstrook. Het verharde oppervlakte heeft daarmee een totale breedte van 38 meter. De twee de-icing platforms kunnen ieder plaats bieden aan twee vliegtuigen of één toekomstige Super Jumbo.
Ook voor de bouw van de taxibaan en de rijbanen worden eerst randsloten gegraven, een werkweg aangelegd en het cunet gegraven. Bij de aanleg van het rijbaanstelsel en het de-icing platform wordt geen gebruik gemaakt van de IFCO-inklinkmethode. Hier wordt de traditionele methode van indichten toegepast door het belasten van de grondlagen met een extra dik zandpakket. Op deze locatie is de grond minder slap dan op de locatie van de vijfde baan, en zal door middel van het belasten met zand de grond na ongeveer een half jaar voldoende ingeklonken zijn. Na dit half jaar wordt het zandpakket weer verwijderd en elders hergebruikt.
De taxibaan, de rijbanen en het platform zijn opgebouwd uit dezelfde lagen als de start- en landingsbaan; 50 cm. zand, 70 cm. Funderingsmateriaal en 20 cm. asfalt. De hoofdrijbaan, de taxibaan, kruist de Zwanenburgbaan. Deze "kruispunten" worden in luchtvaartjargon oversteken genoemd. De meest noordelijke oversteek wordt in het tweede kwartaal van 2002 aangelegd. Hiervoor zal de Zwanenburgbaan dan ongeveer twee weken (deels) buiten gebruik worden genomen. In totaal zijn voor het taxiënd vliegverkeer van en naar de vijfde baan vier oversteken gepland. De overige drie worden in 2003 aangelegd.
Viaduct over Hoofdvaart
De aanleg van de viaducten over de Hoofdvaart is aanbesteed aan de aannemerscombinatie Welling en Bögl. Het vliegtuigviaduct over de Hoofdvaart krijgt flauwe hellingen, omdat vliegtuigen niet over een steile hoek kunnen taxiën. Ook mag hetzicht vanuit de verkeerstoren niet gehinderd worden. Daarom worden de Hoofdweg West en Oost, de fietspaden en de voetpaden, verlaagd in een bakconstructie gelegd. Bij het bepalen van de hoogte van het viaduct moest ook rekening worden gehouden met doorgang voor varend verkeer op de Hoofdvaart, volgens de eisen van het Waterschap Groot-Haarlemmermeer. Naast het viaduct voor vliegtuigen wordt ook een viaduct voor de dienstweg aangelegd. Wanneer de vijfde baan in gebruik genomen is, wordt deze weg gebruikt voor het operationele verkeer van en naar de luchthaven, zoals brandweer- en onderhoudsvoertuigen. In september zijn de aannemers gestart met het tijdelijk omleggen van de wegen (Hoofdweg West en Hoofdweg Oost) langs de Hoofdvaart en alle daar aanwezige kabels en leidingen om ruimte te maken voor de toekomstige viaducten. De heiwerkzaamheden voor de damwanden duren tot eind oktober. De bouwkuipen zijn naar verwachting eind 2000 aangebracht. De bouw van het viaduct over de Hoofdvaart is naar verwachting in maart 2002 gereed.
Viaduct over A5
De taxibaan van de Zwanenburgbaan naar de vijfde baan zal ook de A5, die momenteel aangelegd wordt door Rijkswaterstaat, kruisen. Ook hiervoor wordt een viaduct aangelegd. Deze bouwwerk-zaamheden worden uitgevoerd in opdracht van Rijkswaterstaat. Waar de vijfde baan de A5 kruist wordt over een lengte van 900 meter een verdiepte bak aangelegd. Het wegverkeer rijdt straks onder de taxibaan door. Het viaduct voor de taxibaan over deze verdiepte bak is al medio maart 2001 gereed, zodat de aannemers voldoende tijd hebben om de taxibaan op het viaduct aan te sluiten. De A5 wordt in 2003 voor verkeer opengesteld.
Ook logistiek is kunst- en vliegwerk
Behalve de aanleg van de vijfde baan en de A5 vindt in de Haarlemmermeer nog een aantal andere bouwprojecten plaats, zoals de Floriade en de aanleg van de woonwijk Floriande. Al deze bouwwerkzaamheden hebben veel bouwverkeer tot gevolg en dus een groter verkeersaanbod voor het wegennet. Om mogelijke overlast voor de omwonenden zo veel mogelijk te beperken zijn er afspraken gemaakt met de wegbeheerders, de gemeente Haarlemmermeer en de provincie Noord-Holland, welke wegen wel en welke niet gebruikt zullen worden voor het bouwverkeer. Ook met het Waterschap heeft afstemming plaatsgevonden. Deze afspraken zijn vastgelegd in het "Logistiek Plan 5P" dat aangeeft waar welke bouwverkeersstromen zullen plaatsvinden en welke toegangen naar het werkterrein gebruikt worden. Deze toegangen worden rendez-vous punten genoemd. Een van de drukste rendez-vous punten is de toegang naar de noordelijke kop van de baan vanaf de Schipholweg. In de drukste perioden zal hier elke twee minuten een vrachtauto voorbijkomen. Om de verkeersveiligheid te waarborgen is op deze plaats de Schipholweg verbreed met een uitvoegstrook.
Organisatie
Amsterdam Airport Schiphol heeft in 1995 een projectorganisatie voor de vijfde baan ingericht, die ondergebracht is bij Schiphol Project Consult BV. In de afgelopen jaren heeft deze projectorganisatie zich bezig gehouden met de planning en de voorbereiende werkzaamheden voor de aanleg van de vijfde baan. Hoewel de bouwwerkzaamheden zelf worden uitgevoerd door medewerkers van de aannemerscombinaties, zal deze projectorganisatie, als bouwdirectie, nauw bij alle werkzaamheden betrokken zijn. Projectleiders en opzichters van verschillende disciplines hebben dan ook hun intrek genomen in de "directiekeet" op het aannemersterrein, zodat zij te allen tijde beschikbaar zijn om de werkzaamheden te coördineren en af te stemmen met Amsterdam Airport Schiphol, gemeente Haarlemmermeer of andere instanties die vergunningen hebben verleend.
De werkzaamheden aan de vijfde baan zullen hoofdzakelijk overdag plaatsvinden. Pas als het nodig is, bijvoorbeeld door aanhoudende slecht weer- of vorstomstandigheden om tijd in te lopen, zal ook op andere uren aan de baan moeten worden gewerkt. Voor de aannemers begint de werkdag om zeven uur s ochtends. Dit betekent dat vooral in de vroege ochtend op en rond het aannemersterrein veel bouwverkeer te zien zal zijn. Vanuit het aannemersterrein wordt ook de toegang naar het werkterrein gecoördineerd. Vanaf december 2000 zijn de werkzaamheden alleen toegankelijk met een speciale Schipholpas.
Superklus
Wat is nodig voor de aanleg van de vijfde baan?
- het verwerken van zon 500.000 m3 grond
- het aanbrengen van zon 650.000 m3 zand voor het inklinken en als eerste laag van de baan
- het aanbrengen van 750.000 ton funderingsmateriaal
- het verwerken van zon 270.000 ton asfalt
- 130 km. drainage
- 34 km. kabelkoker
- 170 km. primaire kabel (voedingskabel voor lichtinstallatie)
- 500 betonputten voor aansluiting van kabel en installaties
- 1700 lichtarmaturen voor de baanverlichting
- 20.000 liter verf voor circa 67 km. belijning en 906 m2 markering
- 30 km. rioolbuizen voor afwatering
- 3 km. hekwerk
- 500.000 verkeersbewegingen
Wat kost de vijfde baan Amsterdam Airport Schiphol?
- 140 miljoen gulden voor aankopen benodigde grond
- 85 miljoen gulden voor voorbereidende werkzaamheden buiten de vijfde baan
- 375 miljoen gulden voor aanleg baan, rijbanenstelsel en alle bijbehorende werkzaamheden
- 40 miljoen gulden voor bouw viaducten over Hoofdvaart en alle daaraan gerelateerde werkzaamheden
- 60 miljoen gulden voor andere kunstwerken en aanpassingen, waaronder viaduct over A5
Totaal: circa 700 miljoen gulden
Deze bedragen zijn inclusief studies, voorbereidende werkzaamheden, vergunningen, projectmanagement e.d.
Natuurlijk zijn er al een hoop dingen gedaan voordat met de aanleg begonnen kan worden:
Sanering vuilstort
In januari 2000 is Schiphol begonnen met het saneren van de voormalige vuilstort aan de Vijfhuizerweg. Op deze plaats komt de taxibaan en de zuidelijke kop van de vijfde baan te liggen. De vuilstort was geheel overwoekerd en de thuisbasis voor enkele kolonies wilde katten. Veel katten zijn weggevlucht toen de werkzaamheden op de vuilstort begonnen. De overige katten zijn gevangen. De meesten hadden een besmettelijke ziekte, maar de gezonde katten hebben met hulp van de Stichting Dierenopvang /Dierenambulance Haarlemmermeer een ander huis gevonden. In juni werden op de vuilstort vaten of resten van vaten met voornamelijk teer en verf aangetroffen. Ook werden asbesthoudende stoffen gevonden. Omdat Amsterdam Airport Schiphol bij de sanering de hoogst mogelijke veiligheidsmaatregelen had getroffen, konden de vaten en andere vondsten zonder gevaar voor de werknemers of omwonenden worden afgevoerd. De sanering van de vuilstort zal in december 2000 gereed zijn. De afgegraven grond wordt in folie ingepakt en tussen de taxibaan en de vijfde baan gelegd.
Joodse en algemene begraafplaats
De oude ingang van de Joodse begraafplaats ligt aan de Vijfhuizerweg, waar straks de taxibaan komt te liggen. Daarom is er een nieuwe toegang aangelegd vanaf de Hoofdweg. Ook zijn bomen en struiken op en rond de Joodse en de algemene begraafplaats gesnoeid of gerooid. Dit is nodig, omdat de begroeiing te hoog was om vanuit de verkeerstoren goed zicht te hebben op de taxibaan en de vijfde baan. Het feit dat deze begroeiing nu reeds werd aangepast, zorgde voor veel reacties van omwonenden en bezoekers van de begraafplaatsen. In overleg met de gemeente is echter besloten om deze werkzaamheden in een vroegtijdig stadium uit te voeren zodat de begraafplaatsen in 2003, een aangepast, maar wel weer mooi groen, uiterlijk zullen hebben.
IJweg en Vijfhuizerweg
De IJweg wordt straks doorsneden door de vijfde baan. Om in september met de aanleg van de baan te beginnen is deze weg in augustus 2000 afgesloten. Woningen en bedrijven aan de IJweg blijven wel bereikbaar, maar het doorgaand autoverkeer wordt teruggeleid via keerlussen. Fietsverkeer kan gebruik maken van een nieuw fietspad, dat aan de westzijde van de vijfde baan van de IJweg naar de Schipholweg loopt. Ook de Vijfhuizerweg wordt doorsneden door de vijfde baan. Deze weg is eveneens in augustus afgesloten en voor het autoverkeer is een keerlus gemaakt. Voor het agrarische werkverkeer zijn in dit gebied landbouwwegen aangelegd.
N205
Om, na de afsluiting van de IJweg, toch een doorgaande noord-zuid verbinding te behouden in het noordwesten van gemeente Haarlemmermeer, is in juni 2000 het eerste stuk van de N205 (De Driemerenweg) in gebruik genomen. Dit is een nieuwe weg tussen de N201 en Vijfhuizen. Begin 2002 wordt deze weg in het zuiden doorgetrokken naar Nieuw Vennep en wordt hij in het noorden aangesloten op de A9. Het autoverkeer op de N205 passeert het park dat nu wordt ingericht voor de Floriade. Vooral de Big Spotters Hill en de futuristische fietstuibrug trekken hier de aandacht.
Nieuwe Vijfhuizertocht
Ook de Vijfhuizertocht wordt door de vijfde baan doorsneden. Daarom is in oktober 1999 begonnen met het graven van een nieuwe Vijfhuizertocht. De nieuwe waterberging is in april 2000 voltooid. Hij is, inclusief oevers, bijna dertig meter breed. Door zijn breedte kan hij meer water bergen dan de oude tocht. Dit is nodig omdat het bebouwde oppervlak in de Haarlemmermeer steeds toeneemt, waardoor het regenwater sneller de sloten inspoelt. Waar de nieuwe Vijfhuizertocht de IJweg, de Rijnlanderweg en de Hoofdwegen langs de Hoofdvaart kruist zijn bruggen of duikers aangelegd. Voor het agrarische verkeer is langs de nieuwe Vijfhuizertocht een landbouwweg aangelegd. Deze weg kan ook worden gebruikt door fietsers. De nieuwe Vijfhuizertocht maakt onderdeel uit van het Groene Carré-Zuid. Om te zorgen dat het noordoostelijke gedeelte van de Haarlemmermeer aantrekkelijk blijft, wordt rondom de vijfde baan een groene zone aangelegd; het Groene Carré. Als eerste wordt het zuidelijke deel van het groene "vierkant" gerealiseerd, omdat de aanleg van een nieuwe Vijfhuizertocht voorwaarde was voor het starten met de bouw van de vijfde baan.
Aannemersdorp
In het midden van het werkterrein voor de vijfde baan, langs de IJweg, ligt het aannemersterrein. Dit is de werkbasis voor de aannemers, hun personeel en hun materieel en het zenuwcentrum voor de bouwdirectie. In januari 2000 is gestart met de aanleg van dit terrein, dat bestaat uit een directiekeet, keten voor alle bedrijven die betrokken zijn bij de bouw, een parkeerterrein en een depot waar slib voorlopig kan worden opgeslagen. Het bouwverkeer zal vooral plaats vinden op het grondgebied van de baan zelf. Daarom worden in september als eerste de dienstwegen rond de baan aangelegd, die door het bouwverkeer kunnen worden gebruikt. Het bouwverkeer kan het aannemersterrein bereiken door een toegang vanaf de IJweg. Het bouwverkeer heeft vanaf de Schipholweg aan de (toekomstige) noordelijke kop van de baan een directe toegang tot het werkterrein.
A5
In januari 2000 is Rijkswaterstaat gestart met de aanleg van de A5, de Verlengde Westrandweg. Deze snelweg wordt de nieuwe verbinding tussen het toekomstige knooppunt Raasdorp op de A9 en de A4 ter hoogte van het toekomstige knooppunt De Hoek, en komt tussen de Zwanenburgbaan en de vijfde baan te liggen. Met de A5, die in 2003 gereed is, wordt het doorgaande autoverkeer van de A9 naar de A4 en vice-versa langs Schiphol geleid. De werkzaamheden voor de A5 hebben veel te maken met de werkzaamheden voor de vijfde baan. Waar de taxibaan van de Zwanenburgbaan naar de vijfde baan de A5 zal kruisen, wordt de snelweg over een lengte van 900 meter verdiept aangelegd. Over een viaduct taxiën de jumbos straks over de A5 heen. Omdat de A5 op een afstand van ongeveer 400 meter van de Zwanenburgbaan komt te liggen, zijn er afspraken gemaakt over de hoogte van de heistellingen die Rijkswaterstaat voor de aanleg van de weg moet gebruiken. Te hoge heistellingen kunnen de betrouwbaarheid van de navigatiehulpmiddelen van Luchtverkeersleiding Nederland beïnvloeden, waardoor de veiligheid van het vliegverkeer in het geding komt. Ook over het bouwverkeer voor de A5 zijn afspraken gemaakt. Zo zullen de transporten voor de aan- en afvoer van materialen voor de A5 en de vijfde baan, waar mogelijk, gebruik maken van dezelfde wegen en dienstwegen. Tevens zijn afspraken gemaakt over rendez-vous punten, waar deze dienstwegen aanhaken op het bestaande wegenstelsel. Borden met route-instructies voor het bouwverkeer zijn overal in het noorden van de Haarlemmermeer te zien.
Met dank aan Schiphol Group
