Er speelt inderdaad al veel langer iets, maar deze episode lijkt eigenlijk onderdeel van de epiloog van dit conflict te zijn.
Na het opbreken van de Soviet Unie hebben militante groepen in Armenië en Nagorno-Karabakh de kans gegrepen om de regio (en Armenië zelf) etnisch te zuiveren van Azeri in de eerste Nagorno-Karabakh oorlog. Sindsdien was de regio de facto deel van Armenië, maar had wel een eigen -internationaal niet erkende- regering.
In Armenië was men intussen langzaam maar zeker minder enthousiast aan het worden over dit project, zeker door de ineenstorting van de RPA. De RPA was na de onafhankelijkheid van Armenië consequent de grootste partij. Nationalistisch, vrij corrupt en zeer vervlochten met de separatistische groepen Artsakhi. Voldoet eigenlijk aan alle stereotypes van post-Soviet politiek, inclusief oligarchen. De RPA heeft zich voor haar buitenland- en veiligheidsbeleid consequent op Rusland/de CSTO gericht.
In 2018 kwam Nikol Pashinyan aan de macht, die een meer pro-westerse koers wilde varen en veel minder geduld had met de separatistische groepen, zeker omdat die er binnen Artsakh, zoals die groepen Karabakh noemen, een soort cowboy-dictatuur op na probeerden te houden.
In 2020 deed Azerbeidzjan weer een poging het gebied te heroveren, nu succesvoller. Er restte een klein deel van Nagorno-Karabakh wat in handen bleek van een steeds verder radicaliserende groep etnisch Armeniërs. Armenië heeft die oorlog verloren en heeft in onderhandelingen een paar maanden geleden de territoriale integriteit van Azerbeidzjan (Dus inclusief Karabakh) erkent. Dat was -verrassing- tegen het zere been van de separatisten.
Wat we nu zien is dat Azerbeidzjan de controle gaat herwinnen over geheel Karabakh en de separatistische groepen zal uitschakelen of demilitariseren. Nu die groepen de steun van Armenië hebben verloren, zal dat vrij eenvoudig zijn. De twee open vragen zijn:
1: of het Azerbeidzjan gaat lukken een grootmoedig overwinnaar te zijn: Wordt de Artsakh-beweging netjes ontmanteld, met fatsoenlijke rechtsgang? Hoe gaan ze om met de -etnisch Armeense- civiele bevolking? etc.
2: of het Pashinyan gaat lukken om de binnenlandse druk om zich er toch mee te gaan bemoeien te weerstaan. Tot nu toe lijkt de bevolking redelijk tevreden te zijn met de nieuwe koers, maar, afhankelijk van bovenstaande vraag, kan er meer druk ontstaan om "Armeense broeders in nood te redden".
En daarbij, uiteraard, de vraag wat Rusland gaat doen. Rusland is groot voorstander van instabiliteit in die regio, omdat die ervoor zorgde dat landen op zoek waren naar een grootmacht om ze te helpen en beschermen. En Rusland nam die rol gráág op zich. Dit conflict staat ook vaak op de lijstjes bevroren conflicten in de Russische invloedsfeer (Transnistrië, Zuid-Ossetië, Abchazië etc.)
Ik betwijfel of Rusland het prettig vindt dat Armenië zich zo terughoudend opstelt en vermoed dat ze daar hard bezig zijn om vuurtjes op te stoken.