Een tijd terug ben ik bezig geweest met een verkenning van beschikbare apparaten. Dit had een zelfstandige topicstarter voor een topic over decentrale ventilatie met wtw moeten worden, maar het werk heeft een tijdje stilgelegen en de informatie is dus mogelijk alweer verouderd. Voorlopig heb ik geen tijd om hem weer te actualiseren tot iets topicstarter waardigs, maar de informatie zal je vast wel een eindje op weg helpen. Het stuk bevat een algemeen verhaal over (de-)centrale ventilatie, beschrijvingen van een aantal typen apparaten, gebruikerservaringen en tot slot een serie tabellen met een (incompleet) overzicht van op de markt zijnde apparaten en hun voornaamste eigenschappen. Ik hoop dat de tabellen een beetje leesbaar zijn.
Decentrale ventilatie met warmteterugwinning
Bij het isoleren van bestaande woningen, loop je op een zeker moment tegen de ventilatieverliezen aan die een steeds groter aandeel van je warmteverlies vormen. Om een orde van grootte af te schatten een rekenvoorbeeld waarin we de ventilatieverliezen afzetten tegen warmteverliezen via de ramen. Stel, we hebben een woonkamer met een vloeroppervlak van 41m
2 en een raamoppervlak van 11 m
2, de ramen zijn recent vervangen voor HR++ (we zijn tenslotte aan het isoleren) en hebben voor het gemak even een mooie U-waarde van 1W/m
2K.
Het
bouwbesluit 2012
noemt een minimale ventilatiecapaciteit van 0,9dm
3/s. Bij een temperatuurverschil van 20 graden, verliezen we dan 220 Watt (11*20*1) via de ramen. Als de ventilatie op volle capaciteit wordt benut, dan is dit verlies maar liefst 888 Watt (41*.9*1.2*20). Nu zijn de eisen in het bouwbesluit niet de waarden die gemiddeld behaald hoeven worden, aanbevolen wordt om bij aanwezigheid op ‘standje 2’ (van 3) te ventileren, er blijft dan nog altijd zo’n 600 Watt over. Dit is alleen nog maar de woonkamer, de debieten voor sanitair en keuken (relatief klein qua oppervlak, maar hoge ventilatie-eisen) en de ventilatie op de slaapkamers zijn nog niet meegenomen.
In de praktijk worden met natuurlijke ventilatie de aanbevolen debieten maar al te vaak niet gehaald. In de winter zorgt het temperatuurverschil met buiten voor een (te) goede trek, zodat de ventilatie al snel als ‘tocht’ gevoeld wordt. Gevolg, kieren zijn gedicht en de spaarzame ventilatieroosters die er zijn worden op een koude winterdag dichtgezet en blijven vervolgens dicht. Alleen centrale mechanische afzuiging of geregeld stoken met een open haard/kachel zorgen voor zoveel trek dat de aanbevolen ventilatiecapaciteit ook bij windstil weer ruim gehaald kan worden. Tenminste, mits die centrale afzuiging niet ’s nachts wordt uitgeschakeld of standaard op de laagste stand staat omdat hij teveel herrie maakt (bijvoorbeeld suizen door fouten bij installatie).
Gevolg is een hoge luchtvochtigheid (met kans op condens; schimmelvorming in koude hoeken) in voor- en najaar en bij windstil weer en bijvoorbeeld bij bezoek al snel onprettig hoge CO2 concentraties.
Mogelijke oplossingen:
In nieuwbouw en grootschalige renovatie kan centrale ventilatie met warmteterugwinning worden toegepast, maar bestaande bouw heeft vaak niet de ruimte voor het uitgebreide stelsel van aan- en afvoeren nodig om alle aangevoerde lucht in contact te brengen met de afgevoerde lucht. CO2 gestuurde ventilatiesleuven zijn compact en beperken de ventilatie tot alleen het benodigde maar is relatief duur en er blijven significante warmteverliezen.
De laatste jaren zijn er ook andere oplossingen bijgekomen die geschikt zijn voor de bestaande bouw. Zo is er de ventilatie-warmtepomp die de afgevoerde warme lucht benut voor het opwarmen van een boiler. Voordeel is dat er alleen een stelsel nodig is voor de mechanische luchtafvoer, maar ook dat is in de wat oudere bestaande bouw niet altijd mogelijk.
Gelukkig wordt er door fabrikanten in dit gat gesprongen met de zogenaamde decentrale ventilatie met warmteterugwinning. Variërend van klein tot groot kun je op deze manier met slechts twee gaten in de buitenmuur en een beperkt elektrisch vermogen ventileren zonder groot warmteverlies.
De prijzen variëren flink en de beschikbare informatie (zeker in het Nederlands) is zeer beperkt. Daarom dit topic om de verschillende opties naast elkaar te zetten.
Algemene voor- en nadelen van decentrale ventilatie met warmteterugwinning:
voordelen:
ventilatie op maat: wisselend per model kan er van alles geautomatiseerd worden, van simpele tijdschema’s tot CO2 en relatieve luchtvochtigheidssturing aan toe.
natuurlijk de warmteterugwinning; rendementen variërend met debiet per model, maar 70-90 procent is meestal wel haalbaar.
Geen kanalenstelsel nodig, alleen een vrije plek aan de buitenmuur en twee gaten naar buiten. Condens wordt meestal afgevoerd via de lucht-afvoerpijp.
Geluid: vergeleken met een open raam of ventilatierooster dringt buitengeluid minder door.
Nadelen:
de gaten door de buitenmuur zijn met het juiste gereedschap (boorhamer, gatenboor in juiste maat) door een handige en goed geëquipeerde dhz-er zelf uit te voeren maar voor een enkele unit is de investering in de gatenboor relatief hoog. Dit soort boorklussen wordt door installateurs niet voor niets vaak ook weer uitbesteed.
Geluid: verschillend per model en ook gewone centrale afzuiging is al snel hoorbaar, maar de compacte vormgeving van de kleinere units leidt al snel tot meer geluid, zeker bij de hogere debieten. In stille ruimten ruim dimensioneren dus. Er wordt zelden een meetafstand opgegeven bij de dB(A) waarden, ze zijn dus niet met zekerheid eerlijk te vergelijken.
Formaat: zeker als een hele woonkamer van volledige ventilatie voorzien moet worden kom je al snel uit bij relatief grote modellen. De warmtewisselaar moet nu eenmaal groot zijn en in- en uitlaat zitten bij voorkeur op ruime afstand van elkaar. Dit is dus niet in elke woonkamer even gemakkelijk in te passen.
Prijs: Centrale ventilatievoorzieningen met warmteterugwinning zullen ook in de papieren lopen, maar decentrale warmteterugwinning is zeker niet goedkoper. De productievolumes zijn laag waardoor R+D een forse toeslag vormt bovenop de kale materiaalprijs. Afhankelijk van model en de mate van automatisering kom je voor kleine ruimtes al snel uit op 300-500 euro per ruimte, een woonkamer zit een factor 4 hoger qua vereist debiet en ook in prijs.
Andere algemene eigenschappen van decentrale wtw units:
Windproblemen door maximale drukval van de kleine ventilatoren.
Doordat aan- en afvoer in één gevelvlak zitten kan de unit met zijn kleine ventilatoren moeite hebben om tegen een hoge windbelasting op die betreffende gevel in zijn lucht af te voeren. Nu is er in oudere huizen vaak meer dan genoeg natuurlijke ventilatie bij winderig weer, maar bij een goed gerenoveerd, luchtdicht huis, kan dit wellicht voor ventilatietekorten zorgen. Een oplossing kan zijn om meer dan één decentrale wtw toe te passen en deze op tegenoverliggende gevels te plaatsen, het spuigebrek van de ene zijde wordt dan gecompenseerd door het spuioverschot van de ander. Rendementen gaan wel omlaag bij zulke disbalans. Toepassing met een verticale aan- en afvoer lost het ook op, maar dat vraagt creatieve kanaalconstructies die weer problemen met condensafvoer opleveren. Als de apparaten voldoende ruim gedimensioneerd zijn kan het opschroeven van het ventilatorvermogen ook een eenvoudige oplossing zijn. (helaas is de productinformatie niet zo uitgebreid om dit door te kunnen rekenen).
Handmatige vorstbescherming:
Wisselend per model is de bescherming tegen het aanvriezen van condens in de warmtewisselaar in meer of mindere mate geautomatiseerd. Kleine, eenvoudige modellen (Bayernluft basic, GDF-Sol Ammerwind) hebben bijvoorbeeld een simpel instelbaar schotje tussen de inlaat van warme en koude lucht om de koude lucht te verdunnen. Dit schotje stel je handmatig in op de verwachte minimale buitentemperatuur en vraagt dus geregeld bijstellen. Effectief debiet en rendement zijn bij zo’n handmatige instelling altijd sub-optimaal. Duurdere modellen hebben dit geautomatiseerd met bijvoorbeeld een temperatuurgestuurde ventilator en vragen hooguit bij het begin van het vorstseizoen om het verwijderen van een extra schotje.
Kosten filtervervanging:
Onderhoud is normaliter beperkt tot schoonzuigen en vervangen van filters. De uitvoering en prijs van deze filters loopt sterk uiteen. Zo gebruikt de Bayernluft slechts een stukje dik G3 filterdoek vergelijkbaar met dat in een afzuigkap (prijs bij Bl: ca 1 euro per stuk) en kosten de Climarad filters bij de fabrikant 10 euro per stuk.
Verschillende modellen/modeltypen beschreven:
Brink Advance:
De Brink Advance wijkt af op het gebied van de warmtewisselaar. Anders dan andere warmtewisselaars, die ingaande en uitgaande lucht en vochtstroom strikt gescheiden houden, laat deze zogenaamde ‘enthalpiewisselaar’ condenswater terug de ruimte in verdampen. Bij hoge ventilatiedebieten in vorstperioden kan dit een pluspunt zijn om de lucht niet kurkdroog te laten worden, maar wanneer geventileerd wordt om zoveel mogelijk vocht kwijt te raken is het de vraag of je zo’n enthalpiewisselaar wel wilt gebruiken.
Eigenschappen keramische keerstroom warmtewisselaar.
Een keramische warmtewisselaar werkt met tussentijdse warmteopslag in het materiaal van de warmtewisselaar. Afwisselend blaast en zuigt de unit zowel aan- als afvoer door dezelfde kanalen, welke hierbij opwarmen en weer afkoelen. Dankzij dit principe kan de unit klein genoeg worden gemaakt om vrijwel geheel in de muur of in het af/aanvoerkanaal ingebouwd te worden. Rendementen tot 90 % worden beloofd. Er bestaan zowel modellen met een dubbele keerstroom warmtewisselaar in één unit (Lunos e^go) als modellen waarvoor twee losse units nodig zijn (Lunos e^2; inVENTer). Dankzij het keerstroomprincipe wordt een deel (claims ca 20-30%) van het afgevoerd leefvocht weer terug de ruimte in gebracht, bij vorstperiodes is dit mogelijk een pré (minder droge lucht binnen).
Eigenschappen Breathing Window:
Status van het product is vaag; de originele fabrikant Brink Climate systems heeft naar mijn weten fabricage gestopt (mogelijke verklaringen: vergelijkbaar thin wire product in tuinbouw corrodeerde sterk door corrosieve bestrijdingsmiddelen o.i.d. in de lucht, warmtewisselaar is relatief duur vergeleken met dunwandige kunststof wtw’s). Of de informatie van viking-house nog stamt uit de tijd dat de breathing window in productie was (en de modellen dus al meerdere jaren op de plank moeten liggen), of dat deze hetzelfde product elders afneemt danwel zelf produceert is de vraag.
[url= http:// www.brinkclimatesystems.nl/getattachment/00bbb85a-eeb9-44a7-806f-50077c98e280/Nieuwe-producten-en-concepten-tijdens-de-jaarlijks.aspx ]Deze[/url]
oude folder van Brink heeft het over een maximaal debiet van 70m3/hr ipv de 120 m3/hr van viking-house. Zou viking-house een zelf doorontwikkeld model voeren of had Brink zelf al meerdere modellen?
Ervaring Bayernluft type Comfort:
De Bayernluft type Comfort heeft een maximum debiet van 20 m3/hr en is hier toegepast als aanvulling op bestaande maar beperkte ‘natuurlijke ventilatie’. Hij is geïnstalleerd in de ‘kale versie’, dus zonder additionele vochtsensoren (á 99 euro). Dit omdat het programmeren via de standaard software beperkt is (of lijkt te zijn) tot ofwel tijd gebaseerd, ofwel vocht gebaseerd. Programmeren gaat overigens via een mini-usb aansluiting. Via een aansluiting voor een schakelaar is de unit echter ook m.b.v. een relais aan te sturen, ik ben dus van plan met een arduino zelf een vocht+tijd gebaseerde automatisering toe te passen. Er zijn geluiden dat er in de toekomst een Wifi toevoeging te verwachten is om de unit met bijvoorbeeld smartphone of tablet aan te kunnen sturen. Via de standaard software zijn twee schakelmomenten instelbaar (dus eenmaal omhoog en eenmaal omlaag) en er is een stand ‘hoog’ in te stellen die via de schakelaar/het relais is op te roepen. Debiet instelling gaat in 10 stappen, stand 1 (0 bestaat niet) is praktisch onhoorbaar, daarna gaat het van zacht zoemen naar goed hoorbaar geruis.
Om een idee te geven heb ik met een dB-meter-app, het geluid gemeten, dit is dus geen geijktemeter). Alle metingen zijn op 1 meter afstand. Referentiemeting: radio op normaal tot luid volume (gepraat) ca 55 dB
stand 1-4: < achtergrondruis dus lager dan 38-40dB
stand 5: 40-41dB
stand 10: 43-44 dB
Gezien de het volume van achtergrondruis en het beperkte meetinstrument lijken de geluidsspecificaties zoals door BL gegeven zeker realistisch.
Rendement: zonder vorstbescherming is het rendement volgens Bayernluft tot 90%, bij welk debiet dit is gemeten wordt niet gespecificeerd. Dit hoge rendement is mogelijk dankzij het tegenstroomprincipe in de warmtewisselaar. Uiterlijk lijkt de warmtewisselaar misschien sterk op een kruisstroom warmtewisselaar, maar er zit een middendeel in van ca 10 cm lengte met tegenstroomwarmtewisseling. Praktijkmetingen van het rendement zijn lastig vanwege de condensatiewarmte die vrijkomt bij het afkoelen van de afgevoerde vochtige binnenlucht. Zo kwam een snelle meting op de maximale stand op basis van de aan- en afvoer aan binnenzijde uit op onrealistisch hoge rendementen van rond de 95%. Meting van alle vier de temperaturen en luchtvochtigheid van in- en uitgaande lucht zou dit kunnen ondervangen, maar die opstelling wacht nog op realisatie.
merk/type | prijs | debiet(m3) | rend. | geluid* | afmetingen | WTW techniek | constructie wijzigingen | sensoren | bediening | opmerkingen | sites met meer info |
BayernLuft/Comfort | €499,- incl. BTW | 5 - 20 m³/h | >90% | 22 - 38 dB(A)* | 445x320x105 mm | Platen tegenstroom | 2 x 65 mm gat | Temp (‘autovorstbescherming’) optie: vocht | op unit (toekomst wifi) schakelaar/relais mogelijk | ook simpel model ‘basic’ zonder autovorstbescherming á 399 euro | website BayernLuft/Comfort
|
merk/type | prijs | debiet(m3) | rend. | geluid* | afmetingen | WTW techniek | constructie wijzigingen | sensoren | bediening | opmerkingen | sites met meer info |
GDF-Sol-ammerwind | €458,-incl BTW | ?-20 m³/h | >90% | 16 -32-33 dB(A)* | 460x280x110 mm | Platen tegenstroom | 2 x 62 mm gat | latere opties? | op/in unit | handmatige vorstbescherming |
GF-Sol-Air ammerwind
Info andere (oude) modellen
|
merk/type | prijs | debiet(m3) | rend. | geluid* | afmetingen | WTW techniek | constructie wijzigingen | sensoren | bediening | opmerkingen | sites met meer info |
Brink Advance | €1270 ex btw | 20-150 m³/h | >90% | ? | 500x1200x150 mm | enthalpiewisselaar (platen wtw) | 2*100 mm diameter gat | vocht, temperatuur, CO2 | op unit | enthalpiewtw: vocht-terugwinning |
Brink/Advance
extra info
gebruiksaanwijzing 2009
|
merk/type | prijs | debiet(m3) | rend. | geluid* | afmetingen | WTW techniek | constructie wijzigingen | sensoren | bediening | opmerkingen | sites met meer info |
Meltem M-WRG-S (basismodel) | €992 incl btw | 15-30-60m3/hr zonder wtw 100m3/hr | 76% | 15m3/hr = 15,5/24/36 dB(A)* | 409x388x253 mm | Kruisstroom | 2*120mm diameter gat | opties: Temperatuur, luchtvochtigheid, CO2 | 3-standenschakelaar, opties: IR, RS485, display | veel verschillende opties beschikbaar | Overzicht modellen
Datablad
|
merk/type | prijs | debiet(m3) | rend. | geluid* | afmetingen | WTW techniek | constructie wijzigingen | sensoren | bediening | opmerkingen | sites met meer info |
inVenter r14 | 2*495 =€990 incl BTW | 13-29m3/hr | 80-91% | bij 13,6m3/hr 19dB(A)* | binnenunit: ca 28 cm diameter, ca 5 cm dik | Keramisch keerstroom in 2 units | 2 units nodig, elk 230mm diameter gat | geen eigen sensoren | bediening via externe schakelaar | ook groter model (gat 250mm) en model twin (2-in 1)
|
Folder inVENTer r14
|
merk/type | prijs | debiet(m3) | rend. | geluid* | afmetingen | WTW techniek | constructie wijzigingen | sensoren | bediening | opmerkingen | sites met meer info |
Climarad Sensa (zonder radiator)
| €1550 excl BTW | 125m3/hr | 90% | 28dB(A)* bij 40m3/hr | 51,2x113,5x104 mm | PP tegenstroom warmtewisselaar | 2 gaten van ca 112 mm | CO2, vocht, temperatuur | bediening op unit | ook model i.c.m. met radiator |
Climarad Sensa (zonder radiator)
Prijslijst climarad |
merk/type | prijs | debiet(m3) | rend. | geluid* | afmetingen | WTW techniek | constructie wijzigingen | sensoren | bediening | opmerkingen | sites met meer info |
Lunos e^2 | totaal ca €1070 excl btw (=2 losse units) | 17-32-38 m3/hr | 90.6 % | 16.5 @1; 19.5 @ 2; 26 dB*(A)@3 | binnenzijde: 180x180x35mm | Keramisch keerstroom in 2 units | 2x 160mm gat | (dure!) opties: tijd+vocht en CO2 | losse schakelaars, optie touchscreen | keerstroom: vocht-terugwinning |
Lunos e^2 info
Prijslijst Lunos e^2
|
merk/type | prijs | debiet(m3) | rend. | geluid* | afmetingen | WTW techniek | constructie wijzigingen | sensoren | bediening | opmerkingen | sites met meer info |
Lunos e^go | e^go ca €625 excl btw | 5-20 m3/hr (zonder wtw 45) | 85 % | onbekend | binnen:180*180*63mm | Keramisch keerstroom in één unit | 1x 160mm gat | dure opties: tijd+vocht en evt CO2 | losse schakelaars, optie touchscreen | keerstroom: vocht-terugwinning |
Site Lunos e^go
Prijslijst Lunos e^go
|
merk/type | prijs | debiet(m3) | rend. | geluid* | afmetingen | WTW techniek | constructie wijzigingen | sensoren | bediening | opmerkingen | sites met meer info |
Breathing Window | orde €1000 | 120m3/hr | 93% | 23-28-30 dB(A)* @50-100-120 m3/hr | ca 300*900 *250mm | fine wire tegenstroom | 2 gaten, elk ? mm diameter | CO2, luchtvochtigheid, temperatuur | bediening? | raadselachtige historie, zie elders |
Leverancier Breathing Window
|
merk/type | prijs | debiet(m3) | rend. | geluid* | afmetingen | WTW techniek | constructie wijzigingen | sensoren | bediening | opmerkingen | sites met meer info |
Maico WRG-35-1-SE
| prijs orde 900-1200 euro incl. BTW | 17/30/45/60m3/hr | 70% | 18/22/29/30 dB(A)* @ 3m! | binnenzijde ca 380*380 *45mm | aluminium kruisstroom | 1 gat, 300 mm diameter | ‘room air control’, geen specs. | bediening? | model H heeft hygrostaat
dure ‘air control’ á 300 euro vereist(?) |
Leverancier Maico
|
*Bij de geluidsmetingen is zelden een meetafstand opgegeven, deze gegevens zijn zonder bekende afstand niet één op één met elkaar te vergelijken (verdubbelde meetafstand betekent reductie van 3dB(A)).