Nieuwbouwhuis en energiebesparende maatregelen

[The Legend]

We zijn serieus aan het kijken om middels CPO een huis te laten bouwen. Hiermee zit je niet vast aan een projectontwikkelaar wat qua woonwensen een stuk flexibeler is. De reden dat ik graag nieuw zou willen bouwen is dat je dan onder andere de mogelijkheid hebt om direct veel energiebesparende maatregelen te realiseren. Nu ben ik zelf niet technisch en ook niet handig, maar ik lees wel het hele internet dus ik heb het een en ander zitten uitspitten, maar toch nog behoorlijk wat vragen.

Isolatie
Volgens het huidige Bouwbesluit dient een nieuwbouwwoning een EPC waarde van 0,6 te hebben. Nu begrijp ik dat die waarde opgebouwd is uit een aantal waardes van verschillende maatregelen waaronder isolatie. Grofweg heb je het dan over vloerisolatie, gevelisolatie en dakisolatie. Volgens mij zijn de huidige standaarden qua isolatiewaarde: vloer Rc-waarde van 3,5, gevel 4,5 en dak 5? Ik kan kiezen om deze waardes te verhogen, maar hoeveel zin heeft dat nog? Ik begreep dat een hogere vloerisolatie dan 3,5 al niet heel veel meer toevoegt?

Vloerverwarming
Ik heb het nooit ervaren, maar ik lees erg veel positieve dingen over vloerverwarming. Hoog comfort, laag energieverbruik en geen radiatoren! Ik zou het beneden in ieder geval willen gebruiken als hoofdverwarming (aangevuld met een gashaard in het zitgedeelte). Toch lees je ook nog regelmatig klachten als niet genoeg kunnen verwarmen in de winter, en hogere energiekosten dan verwacht. Ik ga ervan uit dat dit een kwestie is van goed uitrekenen hoeveel 'vermogen' je nodig hebt, vervolgens goed toepassen en afstellen. Maar hoe controleer ik dat iets goed wordt berekend en wordt toegepast? De hoofdvorm lijkt te zijn om de leidingen in te frezen, maar ik begreep dat je op die manier de complete constructievloer verwarmt in plaats van alleen het bovenste gedeelte en de ruimte. Op die manier kunnen de stookkosten wellicht ineens hoger uitvallen. Wat is dan wel de goede manier? Daarbij is van belang dat we het liefst een houten vloer zouden willen. Ik lees vaak dat vloerverwarming als hoofdverwarming dan toch goed mogelijk is, maar dat het wel goed geinstalleerd moet worden. Het zal dus nog nauwer komen dan met een gewone tegelvloer.. Ik heb nu een prijsopgave voor toepassing van vloerverwarming op de begane grond en de badkamer voor ca. 2000 euro. Geen details over vorm en toepassing verder.

Op de 1e verdieping zou ik enkel vloerverwarming in de badkamer willen. Op de slaapkamers verwarmen wij nooit (ook niet bij -20), maar daar zullen toch radiatoren moeten komen waarschijnlijk (bouwbesluit technisch). Als er kinderen komen ga je wellicht toch verwarmen. Gaat dat dan problemen opleveren i.c.m. de vloerverwarming qua rendement? De vloerverwarming is immers laagtemperaturig terwijl radiatoren gewoon liefst 90 graden water hebben? Mijn wens is uiteindelijk om een zo comfortabel mogelijk huis te hebben qua verwarming, tegen zo laag mogelijke stookkosten (waarbij comfort zwaarder weeg dan dat laatste duppie dat bespaart zou kunnen worden).

WTW-douche
Nog een eenvoudige maar snel terugverdienende maatregel schijnt de douche WTW te zijn. Dit kan natuurlijk bij het ontwerp van de badkamer zo meegenomen worden, maar nu las ik laatst dat bij gebruik van een WTW het vereist is dat je er zonder tegels breken weer bij moet kunnen Hoe moet ik dat voor me zien, en hoe gaat dat praktisch dan werken in de badkamer?

Zonnepanelen
Achtertuin ligt op het zuid-westen dus zonnepanelen komen er wat mij betreft sowieso direct op. Kosten tegenwoordig relatief weinig en zijn dus snel terugverdiend.

Zonneboiler
Is wat lastiger. De ruimte op het dak die je nodig hebt voor de zonneboiler kun je niet meer gebruiken voor de zonnepanelen. Daarbij zou dit ook pas echt besparend kunnen zijn als je gaat werken met boilers van > 200 liter oid. Ik weet niet of ik daar de ruimte voor zou willen opofferen. Aangezien deze systemen een stuk duurder zijn is de terugverdientijd ook langer.

WTW i.c.m. mechanische ventilatie
Geldt een beetje hetzelfde voor als voor de zonneboiler. Vrij duur en ik vraag me af me dit erg veel oplevert in combinatie met de toch al zuinige vloerverwarming (als het goed is).

Overzicht?
Ik vind het leuk om me in bovenstaande in te lezen, maar ik ben toch bang dat veel me toch boven de pet groeit. Hoe zorg je nu dat je uiteindelijk gewoon een goed systeem krijgt (geldt met name voor de vloerverwarming). Hebben jullie hier tips voor? Of misschien nog andere te realiseren maatregelen? Uitgangspunt is dus dat ik een lage energierekening leuk vind, maar het hoeft niet kost wat kost een energieneutrale woning te worden met een terugverdientijd van 30 jaar

[ollie1965]

Prima dat je denkt aan maatregelen om zoveel mogelijk energie te besparen voordat je de eerste steen gelegd hebt.

Lees eens eerdere topics met veel informatie
Huis bouwen zonder elektra en gas kosten
Nieuwbouw opties, LTV en meer

Maar bedenk als je wilt besparen dan is het nu het moment om het te regelen wat passief is. Techniek kun je er later altijd makkelijk inzetten (als je met de ruimte/leidingen enz rekening houd bij de bouw).

Isolatie muur/vloer/dak/glas (zeg maar bouwkundige dingen) zijn de kosten te hoog voor om deze achteraf te wijzigen terwijl de TVT (voor sommige een scheldwoord ) superlaag is.

Lees ook eens wat over Trias Energetica en Passiefhuis.

Ofwel isoleren, isoleren, isoleren, had ik isoleren al gezegd

Huizen kunnen 100% met vloerverwarming gebouwd worden, veel behaaglijkere warmte en minder stof vorming door lagere temperatuur. Zo heeft onze begane grond ook vloerverwarming en kan ik met 35 graden watertemperatuur bij -15 buiten nog alles lekker op temperatuur houden (isolatie isolatie......)

Tja, prijzen voor niet standaard dingen in de bouw.......dat is meestal 2-3x over de kop.
Als je zelf dingen kunt doen/regelen/aansturen, dan zou ik zeggen casco bouwen en al die dingen "zelf doen".

[ Voor 0% gewijzigd door ollie1965 op 08-04-2014 23:35 . Reden: typo ]

[Bezuiniger]

Isolatie kun je maar 1 keer echt goed doen. Bij nieuwbouw is alles wat je daar extra doet qua isolatie pure winst. Zeker als je vloerverwarming wilt zie ik niet in waarom je wilt besparen op vloerisolatie: wil je de grond onder het huis soms efficiënter verwarmen? Het antwoord daarop is vrijwel zeker nee, kijk dus wat het maximum aan isolatie is dat je kunt krijgen tegen nog redelijke kosten. Rc=5 is al vrij makkelijk te krijgen, mik hoger dan dat. Isolatie gaat ook veel langer mee dan je installatie, dus ook financieel is isolatie meestal een betere investering.

Qua radiatoren: gebruik Jaga's, evt. met DBE . Werken ook prima bij extreem lage watertemperatuur. ZLTV en LTV zorgen voor meer comfort, als je nu nog met 90 graden zou moeten stoken is er echt iets heel erg mis in je nieuwe huis. Bedenk ook dat lage stookkosten en comfort precies hetzelfde betekenen: als je huis comfortabel warm is hoef je minder te stoken. En andersom: als je veel moet stoken is het huis dus niet lekker warm. Je verliest dan dus blijkbaar te veel energie.

douche-WTW: net als isolatie bij nieuwbouw gelijk erin laten zetten. Het meest efficiënt is de verticale uitvoering en direct onder de douche. Qua plaatsing ga je dit wegwerken in een koof, waarschijnlijk samen met je andere afvoeren/leidingen.

PV: verdien je mogelijk niet meer terug. Vergeet niet dat salderen in 2017 afgeschaft gaat worden, met een nog onduidelijke overgangsregeling en een nog onduidelijker eindsituatie. Ga je daar dus niet op blindstaren.

Zonneboiler: levert per m2 nog steeds meer energie op, maar is door de huidige salderingsregeling financieel minder aantrekkelijk. Mogelijk gaat dit wijzigen na 2017.

ventilatie-WTW: wat je niet verliest hoef je niet aan te vullen. Door een zo goed mogelijke kierdichting krijg je minder tocht, maar ook minder natuurlijke ventilatie. Mechanische ventilatie is al snel nodig. Als je al de warmte kunt behouden win je behoorlijk veel.

Een energieneutrale woning heeft geen TVT van 30 jaar. Wij hebben een huis uit '89, alle maatregelen die we de laatste jaren hebben genomen hebben bij elkaar een TVT van 9 jaar of minder. Als je het gelijk bij nieuwbouw regelt kun je veel zaken niet alleen beter aanpakken, maar ook goedkoper. Je hoeft dan namelijk de oude dingen niet eruit te slopen, en je hebt er ook nog niet voor betaald.

[The Legend]

Bedankt voor jullie reacties. Ik had al gevraagd wat het verhogen van de Rc-waarde naar 5 zou kosten (zonder te weten wat de exacte isolatie 'standaard' zou zijn). Dat is een meerprijs van 1500 euro, daarvoor kun je dat natuurlijk prima doen.

Ik ben benieuwd of er mensen zijn met verstand van vloerverwarming in combinatie met parket en de wijze van aanleggen.

Over de zonnepanelen: salderen is toch gewoon dat je de erergie die je opwekt mag aftrekken van je verbruik? Dat zou dus kunnen veranderen naar 8 cent per opgewekte kW oid? In dat geval kunnen we misschien beter de zonnepanelen nog even achterwege laten aangezien dat nogal van invloed is op de terugverdientijd?

[Anoniem: 353369]

In de KIJK (wetenschappelijk blad) van een aantal maanden geleden stond een artikel over een nieuwbouw project bestaande uit energie nul woningen.
Er zijn maar zeer weinig aannemers die verstand hebben van dit soort projecten, uiteindelijk zijn er twee van dit soort projecten gestart, meen ergens tussen Apeldoorn en Deventer ...
Men praat over isolatie waardes van RC 7.0, drie dubbel glas, zonnepanelen als dakbedekking (natuurlijk op zuid) wat inhoud dat je geen dakpannen aan die zijde hoeft te plaatsen, elke ruimte mechanisch geventileerd (waar een WTW installatie op zit) etc ...
De kosten van nieuwbouw huizen in die regio lagen ronde de 150.000, deze woningen werden voor 165.000 neergezet oftewel 10% extra, maar dan ben je wel van je energie lasten af !!!
Als je wil ... kan ik dat nummer van de KIJK wel ff voor je opzoeken, misschien kan je die nog nabestellen, of informatie vragen aan de redactie van de KIJK waar en welke aannemers deze projecten hebben gedaan !?
Succes met het uitzoeken van alle info, think out of the box ... en hou dit topic levend

[Cactusjack]

Een vriend van me is uitvoerder geweest voor zo'n passief wonen project.

check : LINK

Voor meer informatie.

Misschien heb je daar iets aan.

[Bezuiniger]

Kijk vooral ook eens hier: http://www.passiefbouwen.nl/veel-gestelde-vragen

De toekomst van salderen is zo wie zo beperkt. Er is geen zicht op een FIT zoals in Duitsland. Het is onduidelijkheid alom, en bovenal: aannemers gebruiken soms de PV als excuusbrief voor het slecht uitvoeren van de rest van het werk. Door de PV wordt immers sneller aan de EPC eisen voldaan, dus dan hoeven ze niet zo hard meer te lopen. En last but not least: PV daalt wereldwijd gezien nog steeds iets in prijs, terwijl de efficiëntie nog steeds toeneemt. Iets later kopen, als je duidelijkheid hebt over de toekomstige vergoeding, is dus geen nadeel maar een voordeel.

[Ernemmer]

Ik zou dit niet alleen gaan uitzoeken maar een architect of bouwadviseur zoeken die er echt verstand van heeft. Het passief maken van je huis begint namelijk met het ontwerp. De meeste winst kan je al halen uit de orientatie op de zon zodat je op een winterdag veel licht binnenkrijgt en met een overstek kan je veel zonlicht in de zomer weer buiten houden.
Ook het plaatsen van bomen die veel blad hebben in de zomer en kaal zijn in de winter kunnen veel toevoegen aan je passieve huis.
Als je die (relatief goedkope) dingen allemaal goed regelt kan je heel veel besparen op je installatiekosten.

[ Voor 5% gewijzigd door Ernemmer op 09-04-2014 19:59 ]

[The Legend]

Ik heb inmiddels wat offertes opgevraagd voor vloerverwarming als hoofdverwarming. Tot nu toe gaat iedere offerte uit van het infrezen van de leidingen in een dekvloer. Is het niet zo dat de dekvloer direct op de constructievloer ligt? Als de leidingen ingefreesd worden, dan ga je toch de dekvloer plus de constructievloer opwarmen?? Dat lijkt me niet de meest optimale manier..

[edit]

Inmiddels een offerte binnen die een andere methode hanteert:

Installatie op krimpnetten

Hierbij worden over de gehele vloer gegalvaniseerde krimpnetten aangebracht. Na het indelen van de groepen worden de vloerverwarmingsbuizen op deze netten bevestigd. Op het gemonteerde buizenpatroon kunt u vervolgens een afwerkvloer aanbrengen. Zowel hoofd- als (uitgebreide) bijverwarming is mogelijk door een aanpassing te maken in de afstand tussen de vloerverwarmingsbuizen (10cm, 15cm of 20cm hart-op-hart).

Daarnaast is het mogelijk om de vloer eerst te isoleren door middel van isolatieplaten of de warmtespreiding van het systeem te ondersteunen met een aluminium reflectiefolie. Hierdoor ontstaat een zwevende constructie waardoor de dekvloer onafhankelijk van de ondervloer kan uitzetten en krimpen. Langs de wanden dient een randisolatie aangebracht te worden zodat de vloer de ruimte heeft om uit te zetten (randisolatie leveren wij mee). De methode kan worden toegepast als de dekvloer nog moet worden aangebracht of als er voldoende opbouwhoogte is (denk hierbij aan de hoogte tot drempels en/of deuren) op de bestaande afwerkvloer.

Niet gehinderd door enige kennis lijkt me deze methode veel efficiënter en dus comfortabeler en energziezuiniger, of mis ik iets? En aangezien het huis nog gebouwd moet worden kan er eenvoudig rekening worden gehouden met de benodigde opbouwhoogte.

[ Voor 65% gewijzigd door The Legend op 10-04-2014 10:04 ]

[RemcoDelft]

The Legend schreef op donderdag 10 april 2014 @ 09:55:
Ik heb inmiddels wat offertes opgevraagd voor vloerverwarming als hoofdverwarming. Tot nu toe gaat iedere offerte uit van het infrezen van de leidingen in een dekvloer. Is het niet zo dat de dekvloer direct op de constructievloer ligt? Als de leidingen ingefreesd worden, dan ga je toch de dekvloer plus de constructievloer opwarmen?? Dat lijkt me niet de meest optimale manier..

Daarvoor heb je isolatie. Realiseer je vooral dat 100% van je verwarming verloren gaat naar buiten! Het maakt dus niet uit of je eenmalig de vloer moet opwarmen, tenzij die warmte daarna aan de onderkant kan weglekken.

Wat radiatoren in de slaapkamers betreft: ik zou die dingen graag groter hebben dan "standaard", juist omdat je ze weinig gebruikt. Op die manier kan je alsnog vrij snel de kleine ruimte opwarmen als je daar wel een keer behoefte aan hebt. Zeker als alle kamers (en dus muren) rondom die ene kamer ook niet verwarmd worden, is een kleine slaapkamerradiator erg lang bezig.

[Niek_]

Voor zover ik weet wordt bij nieuwbouw er vaak voor gekozen om de dekvloer pas te storten nadat de vloerverwarming aangelegd is. Scheelt weer infrezen.

[The Legend]

Inmiddels weer meer informatie gekregen.

Verwarming
De vloerverwarming wordt aangelegd d.m.v. noppenfolie, standaard niet extra geisoleerd van de constructievloer. Daarover komt de cementdekvloer met een kunstofvezel toegevoegd als wapening van ongeveer 5cm bovenop de buizen. Type buis (3 of 5 laags) onbekend, wordt opgevraagd. Hart-op-hart-afstand is afhankelijk van de te berekenen capaciteit, maar zal als het aan mij ligt gewoon 10cm worden met max. 100 meter per groep (wat is hier eigenlijk de 'ideale' max. afstand?). Standaard wordt gewerkt met een lage temperatuur verdeler. Energiezuinige pomp, pompschakelaar en bypass waren onduidelijk en worden aangevraagd.

Standaard wordt voor de rest van de verblijfsruimten ook al uitgegaan van LTV-radiatoren.

Isolatie
Standaard is HR++ beglazing. Opgevraagd wat triple glas zou kosten. Vloer, gevel en dakisolatie is conform Bouwbesluit de minimale Rc 3,5. Ik wil graag meer, maar heb eigenlijk geen idee wanneer 'meer' genoeg is Is hier een optimum? Ik meen dat het Bouwbesluit vanaf 1 januari de norm optrekt naar minimaal Rc 5,0. Dat zouden we sowieso kunnen doen, maar wellicht is meer dakisolatie nog wel snel terugverdiend?

Gebruikte isolatie in de spouwmuur is Polydeck. Ook staat er "Alle koudebruggen dien te worden onderbroken met Perinsul volgens voorschriften leverancier". Dakisolatie met minerale wol.

Zonnepanelen
Wachten we waarschijnlijk nog even mee. Kan eenvoudig achteraf worden aangelegd en met de onzekerheid m.b.t. de saldering is het misschien ineens onaantrekkelijker.

CV-ketel /warmtepomp / zonneboiler
Nefit Proline HRC30 CW5 inclusief Honeywell klokthermostaat en in combinatie met Nefit Ventiline VA/W. Zo'n warmtepomp in combinatie met je combiketel is wel mooi, maar verbruikt zoiets ook niet veel stroom?

Ik heb ook veel gelezen over het 'pendelen' van een ketel als hij te weinig wordt aangesproken. Begrijp nog niet helemaal wat dat is, maar met een goed geisoleerd huis heb je een ketel nodig met minder vermogen qua verwarming. We willen echter wel graag een fatsoenlijke hoeveelheid warm water (regendouche, bad) dus die CW5 zou ik wel graag houden.

Aangezien we in het hele huis lage temperatuur verwarming krijgen, is het misschien toch interessant om voor een zonneboiler te kiezen die je verwarming van warm water voorziet. Is dit eenvoudig haalbaar (ook qua installatie) en over wat voor omvang boilers praat je dan?

[Skyaero]

Ik denk dat het belangrijk is om jezelf de vraag te stellen welke (duurzaamheidsambitie je na wilt streven. Vanzelfspreken moet je van de wet voldoen aan de EPC norm, maar een EPC van 0.6 is niet zo heel moeilijk (en na 1 januari 2015, EPC=0.4 ook niet). Je kunt naar 100% energieneutraal (of nota-loos, het is maar hoe je het noemt), maar daar hangt natuurlijk wel een prijskaartje aan.

Er zijn overigens reeds bouwpartijen die notaloze woningen aanbieden, bijvoorbeeld VolkerWessels met PlusWonen. Dit zijn concepten die op de klantwensen aangepast kunnen worden. Misschien goed om een keer contact met ze op te nemen.

Mythes
Eerst maar eens wat 'mythes de deur uit gooien'.

1) Kijk je niet blind op de EPC. Natuurlijk moet je aan een bepaalde norm voldoen, maar de EPC is geen goede indicatie voor je uiteindelijke energiegebruik. Het gaat uit van heel veel standaardwaarden voor bijv. verlichting en tapwater. Daarnaast worden installaties (nog steeds) bevoordeelt ten opzichte van bouwkundige installaties. De impact van isolatiemaatregelen komen in de EPC dus minder goed naar voren dan in de praktijk.

2) Er is een aantal keren in dit onderwerp geroepen dat bouwkundig ontwerp voor het installatietechnisch ontwerp komt. Dit is typisch hoe traditionele bouwers denken en absoluut niet geschikt voor energiezuinige woningen. Een energiezuinig huis wordt vanuit een integrale benadering ontworpen. Dit geldt overigens ook voor de instalaties onderling.

Verwarmen, koelen en ventileren
- Isoleren van gevel en dak. Een Rc van 5 is eenvoudig en zou echt het minimum moeten zijn, zeker bij nieuwbouw. Een Rc van 6 of 7 is aan te bevelen. Hoger is veelal niet erg kosteneffectief, maar kan prima.
- Als je voor vloerverwarming gaat is een Rc van tenminste 4 aan te bevelen. De Rc van de vloer kan lager zijn, omdat de grondtemperatuur hoger is dat de buitentemperatuur en er dus minder verliezen zijn. Maar zoals de Trias Energetica ook zegt, warmte die je niet verliest, hoef je ook niet de genereren.
- Kozijnen en beglazing zijn grote verliesposten. HR++ glas is standaard. Je zou kunnen kijken naar triple glas en/of glas gevuld met bijv Argon. Belangrijk bij de bouw is dat het kozijn naadloos aansluit op de gevel (kierdicht bouwen). Kieren zorgen namelijk voor veel energieverlies.
- Ook deuren verliezen veel warmte. Er zijn goed geisoleerde (en inbraakveilige) voor- en achterdeuren beschikbaar. Zorg voor een aparte brievenbus (niet in de deur).
- In een luchtdicht huis is goede ventilatie belangrijk. Opties zijn mechanische afvoer en natuurlijke toevoer door roosters (eventueel zelf-regelend om tocht te voorkomen), of een balansventilatiesysteem met warmte-terug-winning. Deze laatste is een stuk duurder (en neemt meer ruimte in), maar bespaard wel een hoop energie.
- Voor comfort is een vloer- of wandverwarmingssysteem in de woonkamer (en eventueel badkamer) sterk aan te bevelen. In de slaapkamers zou je met laag-temperaturen radiatoren kunnen werken.
- Ketel of warmtepomp, dat is de grote vraag. Een warmtepomp is energetisch beter, maar niet altijd even kosteneffectief (gas is relatief goedkoop in Nederland ten opzichte van elektriciteit). De grote vraag bij warmtepompen is of ze nog wel voldoende warmte leveren als het drie dagen lang -20 graden Celsius is. Daarnaast heb je ook nog tapwater om te verwarmen. Een hybride systeem is interessant, maar brengt wel additionele kosten met zich mee. Overigens zijn er hybride systemen waarin ook mechanische afvoer van ventilatielucht in is verwerkt. De 'warme' lucht wordt dan eerst nog in de warmtepomp gebruikt voordat deze naar buiten geblazen wordt. Hierdoor is de warmtepomp efficienter dan als deze alleen buitenlucht inneemt. Warmtepompen zijn niet energie-efficient als zij tapwater moeten maken.
- Een goed geisoleerde woning betekent ook meer koelvraag in de zomer. Een goed ventilatiesysteem kan (door 's nachts extra te ventileren) het huis koel houden, maar afhankelijk van de hoeveelheid glas op het zuiden is actieve koeling mogelijk wenselijk. Een warmtepomp kan meestal ook koelen. Overigens is zonwering toepassen op het zuiden erg aan te bevelen.

Tapwater
In een energiezuinig huis is tapwater een grote post, zeker bij een doorsnee Nederlands gezin (2 volwassenen + 2 kinderen). Een zonneboiler van 150 liter met 3 panelen dekt ongeveer 50% van de tapwater vraag. Terugverdientijd rond de 8 jaar. Je zou ervoor kunnen kiezen om hotfill apparatuur toe te passen. Je wasmachine, droger en vaatwasser hebben dan een warm-water aansluiting. Een iets grotere zonneboiler zorgt dan ook voor een deel van het warmte water van deze apparatuur, ipv dat het water elektrisch wordt verwarmd. Hot-fill apparatuur zijn wel iets duurder in aanschaf.

Verlichting
Zorg dat je huis geschikt is voor LED verlichting en maak daarnaast zo veel mogelijk gebruik van daglicht. Klinkt vanzelfsprekend, wordt nog wel eens vergeten.

Douche-WTW
Doen! Kan ik niets meer over zeggen. Douchen is een grote tapwater post en een WTW kan tot wel 50% besparen.

Zonnepanelen
Zonnepanelen zijn een belangrijke component in een energiezuinig huis, met name om het gebruiksgebonden elektriciteitsgebruik (TV computer etc) te dekken. Daarnaast helpt het ook in het drukken van de energierekening als je een warmtepomp hebt.
- Zonnepanelen installeren bij de bouw is een stuk goedkoper dan achteraf. De installateur is inmmers al bezig en kan vanaf dag 1 ervoor zorgen dat de juiste elektrische faciliteiten aanwezig zijn.
- Salderen wordt over 4 jaar waarschijnlijk versobert. Echter, salderen gaat alleen over wat je netto gebruikt en teruglevert. Bij salderen mag je deze twee van elkaar af trekken voordat de energienota wordt opgemaakt. Als je de opgewekte elektriciteit echter direct in huis gebruikt (en dus niet door de meter gaat), profiteer je echter nog steeds maximaal.
- Je kunt er ook voor kiezen om de zonnepanelen te integreren in het dak. De dakbedekking bestaat dan alleen uit zonnepanelen. Een voorbeeld is hier te vinden: http://www.piafwonen.nl

En verder
- Zomaar een idee, maar misschien dat je het elektriciteitsgebruik per groep wilt meten. Goed om direct bij de installatie van de meterkast te doen.
- Veel informatie over energiezuinig wonen is te vinden op energiesprong: http://energiesprong.nl/b...ulieren-onze-initiatieven


Ik hoop dat ik een beetje helder doorkom. Ik heb een lange dag achter de rug :-)

[Bezuiniger]

The Legend schreef op dinsdag 15 april 2014 @ 18:17:
CV-ketel /warmtepomp / zonneboiler
Nefit Proline HRC30 CW5 inclusief Honeywell klokthermostaat en in combinatie met Nefit Ventiline VA/W. Zo'n warmtepomp in combinatie met je combiketel is wel mooi, maar verbruikt zoiets ook niet veel stroom?

Ik heb ook veel gelezen over het 'pendelen' van een ketel als hij te weinig wordt aangesproken. Begrijp nog niet helemaal wat dat is, maar met een goed geisoleerd huis heb je een ketel nodig met minder vermogen qua verwarming. We willen echter wel graag een fatsoenlijke hoeveelheid warm water (regendouche, bad) dus die CW5 zou ik wel graag houden.

Aangezien we in het hele huis lage temperatuur verwarming krijgen, is het misschien toch interessant om voor een zonneboiler te kiezen die je verwarming van warm water voorziet. Is dit eenvoudig haalbaar (ook qua installatie) en over wat voor omvang boilers praat je dan?

Honeywell thermostaat? Bijzondere keuze, gezien de rest van de apparatuur. Ik zou een ModuLine verwachten. En ja, een ventilatie warmtepomp kost best wel wat stroom. Maar al die warme lucht naar buiten laten ontsnappen kost nog meer. Het is alles bij elkaar zeker geen slechte oplossing.

Pendelen krijg je als er warmtevraag is, maar zo weinig dat de ketel het niet goed kan leveren. Voorbeeld: je CW5 ketel levert minimaal 7,1kW. Als je vraag maar 4kW is stijgt de watertemperatuur telkens te ver, waarna de ketel afslaat. Daarna koelt het water weer wat af. Is er nog steeds vraag: de ketel slaat weer aan, etc.

In dat opzicht is de CW5 ketel wat minder handig, want de CW3 begint al bij 5,7kW. Aan de andere kant heb je de Ventiline die ook meewerkt, en daarmee de lage vraag al deels oplost. Plus je hebt daar een 50L boiler inzitten, dus een upgrade voor de CW waarde. Alles bij elkaar helemaal geen gekke keuze qua combinatie voor deze specifieke situatie.

Als je een zonneboiler wilt zou ik de combinatie anders maken: WTW ventilatie (om de warme lucht niet gelijk te verliezen), zonneboiler en proline met moduline 400. Evt. later een multiline WP. Dan past het mooi bij elkaar, als je de ventiline gebruikt krijg je met een ZB erbij plots 2 boilers waarbij je weer moet gaan kijken hoe je deze met elkaar laat samenwerken. De vaten voor verwarming zijn groot, beginnen meestal bij 300-400 liter. De kleinere hebben meestal niet de extra spiraal die voor de verwarming nodig is.

@Skyaero/TS:
Wat betreft PV: je moet je best doen om boven de 35% eigenverbruik uit te komen. Zonder saldering en zonder goed zicht op de feed-in waarde blijft het gokken wat de TVT wordt. De voorbereidingen (loze leiding/kabel naar technische ruimte, bijv. kabelgoot naar dak) zijn inderdaad relatief eenvoudig aan te brengen tijdens de bouw, en kosten weinig (tientjes werk). Check ook even of je een 3 fasen meterkast krijgt, in de toekomst zul je daar waarschijnlijk profijt van hebben. 3x 25A is meer dan 1x35A en kost evenveel qua maandelijkse kosten. Op die manier kun je in de toekomst meer elektrisch gaan doen (indien gewenst).

Wat betreft bouwkundig vs. installatietechnisch: als het casco goed is uitgevoerd is energieneutraal maken relatief gezien een koud kunstje. Sterker nog: de installatie zal in de 10-15 jaar na het bouwen deels worden vervangen. Als het casco niet goed is uitgevoerd dan kun je in dat vergiet nog zo'n mooie installatie plaatsen maar het wordt uiteindelijk toch niet echt zuinig. Dat platgooien en opnieuw opbouwen wordt niet zo snel gedaan. Vandaar dus dat we aansturen op het best mogelijke casco, en eventueel dan maar niet gelijk een compleet uitgevoerde luxe installatie. Alles tegelijk is natuurlijk leuker, maar als je moet kiezen: kies dan wat het langst mee gaat en het meeste kost om later te corrigeren.

P.S. Bij HR++ om Argon vulling vragen is een beetje dubbelop. HR++ bevat over het algemeen Argon, want het alternatief Krypton wordt weinig gebruikt. Dat is nl. veel duurder. En 2017 is trouwens al over 3 jaar, en 1 januari 2017 is zelfs minder dan 3 jaar weg. De tijd vliegt.

[ollie1965]

Skyaero schreef op dinsdag 15 april 2014 @ 19:38:
Mythes
Eerst maar eens wat 'mythes de deur uit gooien'.

1) Kijk je niet blind op de EPC. Natuurlijk moet je aan een bepaalde norm voldoen, maar de EPC is geen goede indicatie voor je uiteindelijke energiegebruik. Het gaat uit van heel veel standaardwaarden voor bijv. verlichting en tapwater. Daarnaast worden installaties (nog steeds) bevoordeelt ten opzichte van bouwkundige installaties. De impact van isolatiemaatregelen komen in de EPC dus minder goed naar voren dan in de praktijk.

2) Er is een aantal keren in dit onderwerp geroepen dat bouwkundig ontwerp voor het installatietechnisch ontwerp komt. Dit is typisch hoe traditionele bouwers denken en absoluut niet geschikt voor energiezuinige woningen. Een energiezuinig huis wordt vanuit een integrale benadering ontworpen. Dit geldt overigens ook voor de instalaties onderling.

Punt 2
Ja en Nee, ik probeer personen te behoeden om zich blind te staren op techniek, en later te denken ik kan niet meer besparen want mijn Rc is brak.
Een energiezuinig huis is in mijn gedachte ontworpen van uit het principe van Trias Energetica en Passief.
Trias Energetica is bekend, Passief verwarren veel personen met Passivhaus/Passiefhuis
Ik vertaal het ook met wat er niet in zit aan techniek hoeft ook niet geïnvesteerd te worden.

Laat ik een voorbeeld geven, veel isoleren en optimaal gebruik maken van zon(newarmte toetreding) geeft een zeer laag energieverbruik om te kunnen verwarmen (een kleine haarföhn is meestal genoeg), en vanaf april/mei komt er bij een slecht ontwerp van het totaal concept koelen om de hoek kijken (vele denken gelijk aan de omgekeerde werkende warmtepomp).
Wat is er dan slecht ontworpen? Niet nagedacht over schaduw welke er dient te zijn in de zonnige dagen die lente en zomer hebben. Zo gaat binnenkort bij ons het zonnedoek aan de gevel omdat nu de temperatuur alweer boven de 20 graden blijft hangen (en de verwarming al tijden uit staat)

"Koelen" hoeft dus niet met apparatuur welke veel energie verbruikt, passief kan dus ook.
En als men toch apparatuur inzet kan het ook met minder, wat als je nu een buis op 2-3 meter diepte (50 meter) lang door je tuin legt en de op je Lucht WTW aansluit? Ventilator van 250W en klaar is je koeling.
Ja, het kan en is al lang werkelijkheid in vele huizen welke een standaard hebben hoger dan de passiefnorm.

[ Voor 0% gewijzigd door ollie1965 op 15-04-2014 23:07 . Reden: typo ]

[Limojo]

ollie1965 schreef op dinsdag 15 april 2014 @ 23:02:
[...]

"Koelen" hoeft dus niet met apparatuur welke veel energie verbruikt, passief kan dus ook.
En als men toch apparatuur inzet kan het ook met minder, wat als je nu een buis op 2-3 meter diepte (50 meter) lang door je tuin legt en de op je Lucht WTW aansluit? Ventilator van 250W en klaar is je koeling.
Ja, het kan en is al lang werkelijkheid in vele huizen welke een standaard hebben hoger dan de passiefnorm.

Deels ben ik het met je eens, het kan anders.

Een aardwarmtewisselaar heeft last van condensatie in de wisselaar met als gevolg dat er schimmels (kunnen) ontstaan.
Dat geeft weer kans op gezondheidsproblemen etc.

De kosten van een deugdelijke zonwering, bijv. een zonnerooster, zouden meer dan € 2.000,- bedragen
(plat dak, geen mogelijkheden tot het creëren van overstek)

Ik heb het hier (voorlopig) anders opgelost.

We koelen met grondwater dat via een warmtewisselaar de vloer koelt (overal vloerverwarming).
De temperatuur in huis kunnen we daarmee op een 23 graden houden.

Gemaakte kosten om te kunnen koelen waren ca. € 800,-
(bron slaan € 400,- , bronpomp € 200,- , platenww. € 60,- , kleinmateriaal en aansluiten, e.e.a. was wel al voorzien tijdens de bouw).

De gemaakte kosten worden op deze manier wel volledig toegerekend aan het koelen, dat is natuurlijk niet reëel.
Grondwater word natuurlijk ook gebruikt om de plantjes water te geven, die kosten hadden we toch wel gemaakt.

Extra stroomverbruik om te koelen was afgelopen jaar ca. 500 kWh, dit zou een € 100,- per jaar zijn.
Laat dat nu net ons PV overschot zijn.

[ollie1965]

Limojo schreef op dinsdag 15 april 2014 @ 23:54:
[...]


Deels ben ik het met je eens, het kan anders.

Een aardwarmtewisselaar heeft last van condensatie in de wisselaar met als gevolg dat er schimmels (kunnen) ontstaan.
Dat geeft weer kans op gezondheidsproblemen etc.

Dan is de installatie niet correct aangelegd (verkeerd/onvoldoende afschot en afpompen condensatie vocht). Of de installatie is verstoort (grond verschuiving) maar dan is er onvoldoende bodem onderzoek gedaan.
Er is ook de mogelijkheid zoals je deze zelf aangeeft, vooral in die situaties waarbij er sprake is van instabiele grond.

De kosten van een deugdelijke zonwering, bijv. een zonnerooster, zouden meer dan € 2.000,- bedragen
(plat dak, geen mogelijkheden tot het creëren van overstek)

Oplossing hier:
Zonnedoek 5x5 meter (gelijk het terras in de schaduw) €500,-- euro.
2 chemische ankers in de gevel en 2 palen in de grond met fundering €600,-- maar wel alles zelf uitgevoerd.

Ik heb het hier (voorlopig) anders opgelost.

We koelen met grondwater dat via een warmtewisselaar de vloer koelt (overal vloerverwarming).
De temperatuur in huis kunnen we daarmee op een 23 graden houden.

Gemaakte kosten om te kunnen koelen waren ca. € 800,-
(bron slaan € 400,- , bronpomp € 200,- , platenww. € 60,- , kleinmateriaal en aansluiten, e.e.a. was wel al voorzien tijdens de bouw).

De gemaakte kosten worden op deze manier wel volledig toegerekend aan het koelen, dat is natuurlijk niet reëel.
Grondwater word natuurlijk ook gebruikt om de plantjes water te geven, die kosten hadden we toch wel gemaakt.

Extra stroomverbruik om te koelen was afgelopen jaar ca. 500 kWh, dit zou een € 100,- per jaar zijn.
Laat dat nu net ons PV overschot zijn.

Leuke oplossing, ik zat meer aan een lussysteem door de grond op 2 meter te denken.
Grondwater oplossing mag niet overal (waterwin gebied, toestemming provincie).

[art]

@ Skyaero: Een nuttige en behulpzame post. Maar:

Skyaero schreef op dinsdag 15 april 2014 @ 19:38:
Als je de opgewekte elektriciteit echter direct in huis gebruikt (en dus niet door de meter gaat), profiteer je echter nog steeds maximaal.

Kun je voorbeelden noemen van manieren om dat te bewerkstelligen? Ik ken bijvoorbeeld nog geen wasmachines die je kunt laten aanslaan zodra de zon schijnt. Of warmtepompregeling die met de actuele PV-opbrengst meemoduleert...

[Skyaero]

art schreef op woensdag 16 april 2014 @ 13:36:
@ Skyaero: Een nuttige en behulpzame post. Maar:


[...]


Kun je voorbeelden noemen van manieren om dat te bewerkstelligen? Ik ken bijvoorbeeld nog geen wasmachines die je kunt laten aanslaan zodra de zon schijnt. Of warmtepompregeling die met de actuele PV-opbrengst meemoduleert...

Commercieel zijn deze systemen er nog niet. Zolang we kunnen salderen, is er immers ook nog geen vraag naar. Een aantal fabrikanten heeft zich er echter al wel op voorbereid. Zo heeft Miele@Home een http api waar je zelf commando's naar de wasmachine kunt sturen. Dit is onder andere gedaan in het proefproejct 'PowerMatching City' in Hoogkerk, Groningen.

Hetzelfde met warmtepompregelingen. Een warmtepomp die KNX of OpenTherm ondersteunt zou in principe aangestuurd kunnen worden door een slimme regeling.

Dus, nee het is er nog niet, maar ja het gaat er wel komen

[The Legend]

Even een update, inmiddels gaan we om tafel met een aannemer om tot een prijs te komen en alle details te bespreken.

Vastgelegd is inmiddels dat de complete buitenschil een isolatiewaarde krijgt van Rc5. Nu heeft de installateur het vloerverwarmingssysteem beschreven. De complete begane grond, inclusief bijkeuken, berging, hal en toilet, krijgt vloerverwarming als hoofdverwarming met een h.o.h. afstand van 15 centimeter. De badkamer krijgt ook vloerverwarming aangesloten d.m.v. een RTL ventiel met een h.o.h. afstand van 10 centimeter. Ik vraag me nu af of de buisafstand op de begane grond niet ook 10 centimeter moet zijn? Of is dat niet nodig i.v.m. de hoge isolatie? Oppervlakte van de woonkamer + woonkeuken (één ruimte) is ca. 75m2.

[Limojo]

Wat je installateur ook beweert, vloerverwarming h.o.h. op 10 cm leggen.
Ook op de verdieping.
Door de goede isolatie kun je dan met een zeer lage aanvoertemperatuur werken.

Badkamer met RTL ventiel, vergeet het maar.
Je installateur gaat gewoon op safe met hoge(re) aanvoertemperaturen.

Als je in de toekomst met een zoneboiler of warmtepomp wil gaan werken krijg je hier echt spijt van.

ik zou eigenlijk willen zeggen, kom een keer kijken hoe ik e.e.a. hier tijdens de bouw anderhalf jaar geleden heb toegepast, dan kun je zelf goed beoordelen wat je wel en niet zou moeten doen.

[FicoF]

Dat RTL-ventiel niet doen en vloerverwarming hoh 10 laten aanleggen. Neem aan dat je met lage temperatuur gaat stoken?

[Limojo]

FicoF schreef op zaterdag 27 september 2014 @ 21:44:
Dat RTL-ventiel niet doen en vloerverwarming hoh 10 laten aanleggen. Neem aan dat je met lage temperatuur gaat stoken?

Ja ik stook zeer lage temperatuur, 28 graden aanvoer en 23 graden retour.
Meer is niet nodig en werkt prima, ik hou de massa op temperatuur.
Ongeveer zoals betonkern activering.

[The Legend]

De bedoeling is idd puur lage temperatuur te stoken. Op de verdieping krijgen we enkel in de badkamer vloerverwarming, maar de installateur is wel netjes van LTV-radiatoren op de slaapkamers uitgegaan. Er lijkt dan ook geen noodzaak om 'op safe' met hogere aanvoertemperaturen te rekenen.

Met 15cm h.o.h. kun je dus nooit op een echt lage temperatuur stoken?

En kun je toelichten waarom vloerverwarming in de badkamer middels een RTL ventiel geen goed idee is, en belangrijker, wat het alternatief zou moeten zijn?

[Bezuiniger]

10cm zorgt voor meer meters, ofwel meer capaciteit. Die capaciteit kun je op allerlei manieren inzetten: je kunt bijv. met een lagere aanvoertemperatuur toch nog de ruimte warm stoken, of bij een lagere buitentemperatuur alles toch nog warm houden. Het is het goedkoopst dat deel van je installatie nu goed te doen. Opnieuw aanleggen als het tegenvalt doe je niet zomaar.

[Limojo]

The Legend schreef op zaterdag 27 september 2014 @ 21:58:
De bedoeling is idd puur lage temperatuur te stoken. Op de verdieping krijgen we enkel in de badkamer vloerverwarming, maar de installateur is wel netjes van LTV-radiatoren op de slaapkamers uitgegaan. Er lijkt dan ook geen noodzaak om 'op safe' met hogere aanvoertemperaturen te rekenen.

Met 15cm h.o.h. kun je dus nooit op een echt lage temperatuur stoken?

En kun je toelichten waarom vloerverwarming in de badkamer middels een RTL ventiel geen goed idee is, en belangrijker, wat het alternatief zou moeten zijn?

Met 15 cm h.o.h. stook je geen echt lage temperatuur.
Vraag eens aan je installateur wat bij hem de definitie is van lage temperatuur?
Het antwoord weet ik al: aanvoer 40 graden, dat is voor hem al laag.

Op welke ruimtetemperatuur denk je de boven verdieping te gaan stoken?
Stel je wil het 18 graden hebben en de badkamer 23 graden, hoe gaat je installateur dit realiseren?
Hoe haal je warmte uit de retour van je ltv badkamerradioter (RTL ventiel) voor je vloerverwarming als er maar 20 graden retourwater uitkomt?
Dat gaat neverdenooitniet werken.

Ik hou de bovenverdieping 24/7 op 21,5 graden.
De vloerverwarming op de badkamer ligt h.o.h op 7,5 cm.
De badkamer word dan 22 graden max.door de lage aanvoertemperatuur.
Dit is niet warm genoeg om lekker in je blootje te vertoeven.

Ik heb dit gelukkig tijdig voorzien en heb bovenop de vloerverwarming in de cementdekvloer een electrische verwarmingskabel h.o.h. 15 cm. ingezaagd van 30 W/m (deze word gebruikt voor opritverwarming) en word automatisch aangestuurd door een klokthermostaat.
Het totale vermogen van deze electrische vloerverwarming is 1,2 kWh en zorgt er dus voor dat de badkamer op de gewenste tijden een 24 graden warm is.
Dit max.2 uur per dag en verbruikt netto ca. 1,8 kWh.
Omgerekend naar gas is dit 0,2 m3 per dag.
De kosten voor de kabel en thermostaat waren ca. € 140,- het zaag en montagewerk heb ik zelf gedaan en koste me 3 uurtjes.

De WAF factor van een lekker warme badkamer is enorm.

Zeker in het voor en najaar gaat jouw verwarming niet aan door je goede isolatie.
Hoe krijg je dan je badkamer lekker warm met al die koud aanvoelende tegels?
Je zult dan de verwarming aan moeten zetten om alleen de badkamer op te warmen, dat kost meer dan
0,2 m3 gas.

Maar goed, vertrouw op de installateur en je komt er vanzelf achter.

[The Legend]

Ok, begane grond 10cm h.o.h. staat genoteerd. Dan de badkamer nog. Ik begrijp dat een RTL-ventiel geen ideale oplossing is. Maar wat is dan precies het alternatief? Moet er dan een aparte verdeler worden geplaatst en moet die dan altijd in de badkamer geplaatst worden?

Op de begane grond heb ik als het goed is alleen een LT-verdeler nodig zonder pomp, kan dat dan ook voor de badkamer?

We komen trouwens van een situatie waarbij de bovenverdieping in het geheel niet verwarmd wordt. Nooit. Ook de badkamer niet Nou is dat niet persé comfortabel in de winter, maar 20-22 graden in de badkamer vinden we echt ruim voldoende.

Ik zit ondanks uren inlezen onvoldoende in de techniek om het helemaal te snappen. Van belang is denk ik wel dat we ook in het nieuwe huis waarschijnlijk de slaapkamers nooit zullen verwarmen. Die radiatoren staan dus allemaal dicht. We willen echt alleen de badkamer verwarmen. In die situatie werkt een RTL-ventiel denk ik sowieso niet?

[ Voor 21% gewijzigd door The Legend op 27-09-2014 23:27 ]

[TLer]

Wat betreft de zonwering op zuid, plant een aantal dak platanen voor de gevel in de tuin. De beste en mooiste zonwering die je kopen kan en ook nog eens de goedkoopste.

Voordeel, mooi, goedkoop en past zich automatisch aan, aan het jaargetijde. Dat wil zeggen, bladloos in de winter en het voorjaar (veel instraling). In bloei in de zomer en najaar (en dus weinig instraling).

Nog een tip, haal ze niet bij de Intratuin maar gewoon bij de teler. Daar kan je zo ook wat ouder kopen.

[Limojo]

Ok prima, nu op dit moment geen verwarming nodig op de verdieping.

Badkamer oplossing gaan we nog over nadenken.

Even verder kijken in de toekomst:

Heb je kinderen? gaan die straks huiswerk maken met 18 graden op de slaapkamer?

[The Legend]

Ok goed punt Maar op de slaapkamers worden gewoon Jaga Strada's gehangen. Die zullen we de eerste tijd dus niet gebruiken, maar in de toekomst wel.

[Limojo]

Ok, we komen er wel,

vraag 1: plaats je zonnepanelen?

vraag 2 : gasketel of warmtepomp?

het antwoord weet ik eigenlijk al, waarom geen warmtepomp?

[The Legend]

Zonnepanelen willen we wel, maar nog niet direct ivm kosten. We willen sowieso een gasaansluiting ivm mogelijk koken op gas, en een gashaard in de woonkamer. Daarom ook een gasketel.

[Limojo]

Koken op gas, wil mijn wederhelft ook niet anders.
Kan ik niks tegeninbrengen.

Wie kookt er uiteindelijk, meestal ik ...

Gashaard = niet duurzaam, stoken voor de mussen en kost ??? kun je ook zonnepanelen voor kopen.

Voor vandaag genoeg, ga er over nadenken hoe verder.

[FicoF]

Overigens grote kans dat het binnen 3 minuten bloedheet in je woonkamer is met zo`n gashaard. Let dus wel even op het vermogen van dat ding. Ik zou dat geld eerder in goede sfeerverlichting steken, een HUE-setje bijvoorbeeld. Zuinig en je kunt het er knus mee maken.

Zoals hierboven ook aangegeven, engineer het afgiftesysteem op lage temperatuur. Veel installateurs denken dan aan 50-40 o.i.d. maar ik zou voor 35-30 gaan. Kun je later altijd nog een warmtepomp aanschaffen.

[The Legend]

Als ik de installateur vraag om het verwarmingssysteem te bepalen op een aanvoertemperatuur van 30 tot 40 graden, betekent dat dan ook dat je geen aparte vloerverwarmingspomp nodig hebt? We zullen een PVC vloer gaan leggen, en die mag niet warmer worden dan 28 graden voor zover ik begrijp. Een watertemperatuur van 30-40 graden zal dan nog te warm zijn denk ik..?

[Jack]

Een vloerverwarmingspomp heb je nog wel nodig. De leidingen zijn dermate lang dat deze een eigen pomp vereisen. Uiteraard heb je ook een verdeler nodig. Hier zit een pomp standaard bij.

Ik verwacht dat je nog best met 35 graden aanvoer onder de 28 graden vloer temperatuur blijft.

[Limojo]

Legend,

ik help je graag een eind op weg maar dan moet je de moeite nemen om gewoon komen kijken hoe het in de praktijk is uitgevoerd en ook werkt.
Dan heb ik het over isolatie, (vloer)verwarming, luchtdichtheid, zonnepanelen, simpele domotica, warmtepomp, hout cv etc.

nogmaals, je bent van harte welkom.

Stuur me een dm en maak een afspraak.

[Kets_One]

Je zou eens je kunnen verdiepen in passief huizen.
Passief Huis Holland heeft heel interessante folders over passiefhuistechnologie.