De laatste reactie is alweer driekwart jaar geleden, maar aangezien ik zie het onderwerp technologische werkeloosheid vaak zie terug komen in het basisinkomen topic, lijkt me dat een verdere verkenning van de gevolgen op economisch gebied misschien aan de orde zijn in een poging om meer duidelijkheid te verschaffen.
Wat me allereerst opvalt bij het onderwerp basisinkomen ten opzichte van het technologische werkeloosheid is de observatie dat het basisinkomen als oplossing vaak niet meer is dan een reflex, er wordt niet ingegaan op de structurele aard van de veranderingen die de economie doormaakt als technologische werkeloosheid significante proporties bereikt. Want het zijn juist deze structurele veranderingen die de realisatie van een basisinkomen op meerdere fronten belemmeren.
Allereerst is een evaluatie van de impact van arbeid in brede zin op onze economie van belang. De combinatie van kwaliteit en kwantiteit van het aanbod van arbeid bepalen onze economische mogelijkheden ten opzichte van andere concurrerende economieën. Het vergaarde inkomen uit arbeid is tevens weer een factor voor de input op dezelfde economie in de vorm van consumptie, sparen, beleggen en belastingen.
Hoewel er vele andere factoren van belang zijn bij een economie (denk bijv. aan het relatieve succes van vele oliestaten door goedkope cruciale grondstoffen), kan je observeren dat de combinatie van kwantiteit en kwaliteit van de beroepsbevolking redelijk bepalend is voor het succes ervan.
Allereerst is het denk ik belangrijk om op te merken dat technologische werkeloosheid niet betekend dat er geen werk meer is, het gaat om de het rendabel zijn van het beschikbare werk, dus kosten en opbrengsten. Want elke mens brengt een aantal kosten met zich mee voor bijvoorbeeld huisvesting, voedsel, energie en gezondheidszorg. In een Nederlandse samenleving is dit grofweg zo'n 1000 euro per maand. Als het werk dat bedrag niet oplevert dan is het niet rendabel.
Wat is nu het effect van technologische werkeloosheid op de aard en inrichting van de economie? Het belangrijkste effect is de reductie van de invloed van de factor arbeid op de economie. Allereerst zal een aanzienlijk gedeelte van de bevolking krijgt te maken met het feit dat ze niet rendabel zijn, ze zullen dus op een of andere manier gesubsidieerd moeten worden om in het levensonderhoud te voorzien.
Voor het overgebleven werk is tevens ook niet zo rooskleurig, mensen die in de technologie sector werken krijgen last van meer concurrentie aangezien het aanbod toeneemt en vanwege het feit dat studenten studies in die richtingen zullen oppakken. Het gevolg van deze (internationale) concurrentie is dat de lonen voor mensen in deze sectoren ook onder druk zullen komen te staan.
De overbleven mensen die werk hebben zorgen dus voor onvoldoende belastinginkomsten om de grotere groep onrendabelen te bekostigen. Vaak wordt dan gekeken naar het bedrijfsleven als nieuwe bron van inkomsten voor belastingen, maar ook daar leent de situatie zich er niet voor.
Want hoewel technologische ontwikkelingen icm reductie van arbeid er in eerste instantie voor zullen zorgen dat omzet en/winst misschien toeneemt, hebben bedrijven ook te maken met concurrentie die precies hetzelfde doet. Prijzen van producten en diensten zullen wel omlaag gaan, maar het vermogen van bedrijven om via belastingen een samenleving draaiende te houden lijkt onrealistisch.
Daarbij komen ook nog factoren zoals globalisering bij, zodra de belastingen op bedrijven omhoog gaan doordat een land een basisinkomen wil gaan bekostigen zullen bedrijven als consumenten gaan uitwijken naar het buitenland waar er lagere kosten zijn.
Het laatste problematische punt is dat het effect van reductie van de invloed van arbeid ervoor zorgt dat ook er sprake zal zijn van vraaguitval. Hierdoor ontstaat er er een negatieve spiraal van elkaar versterkende vraaguitval en verdere reductie van arbeid.
Wat is er nu aan de hand? Hoewel de economie feitelijk een punt heeft bereikt dat er betere en goedkopere producten en diensten kunnen worden geproduceerd, functioneert de economie niet meer op een dusdanige manier dat iedereen er kan van profiteren. Simpele oplossing zoals de invoering van een basisinkomen zijn tevens niet mogelijk omdat er simpelweg niet genoeg belasting kan worden geheven om het te bekostigen.
De uitkomst van zo'n scenario is er een van extreme ongelijkheid waar ofwel bedrijven kapitaal en controle hebben of overheden zoals in sommige Aziatische landen. Waarbij zulke Aziatische landen misschien beter uitgerust zullen zijn om de negatieve gevolgen enigszins in te beperken.
De oplossing is niet zo simpel en ik heb er zelf ook nog geen uitgewerkte ideeën over, maar centraal staat dat er een andere allocatie moet komen van kapitaal en middelen dan door middel van het verrichten van arbeid. Waarbij westerse kapitalistische samenlevingen natuurlijk een afkeer hebben van allocatie die niet onderhevig is aan marktmechanismen.
Acht ik bovenstaande scenario realistisch ?
Ik denk dat een situatie van technologische werkeloosheid alleen zal voorkomen als we te maken krijgen met andere beperkende factoren in de economie zoals gebrek aan goedkope energie, grondstoffen en ruimte. Met goedkope energie en grondstoffen kun je makkelijker activiteiten ontplooien die zelf weer economische groei opleveren, denk bijvoorbeeld aan de expansie van ruimtevaart.
In de huidige (wereld)economie zie ik persoonlijk echter al wel tekenen dat de economie zich in een richting ontwikkelt die beperkt wordt door goedkope energie, grondstoffen en ruimte, zeker omdat milieuvervuiling en de opwarming van de aarde in toenemende mate een rem gaan zetten op onze economie. Maar de automatisering/robotisering gaat natuurlijk nog wel steeds door.
"When I am weaker than you I ask you for freedom because that is according to your principles; when I am stronger than you I take away your freedom because that is according to my principles"- Frank Herbert
:strip_icc():strip_exif()/u/89520/kl.jpg?f=community)
/u/9441/def.png?f=community)
/u/147751/avatar455992_1.gif.png?f=community){kind=avatar}
Wat ik wilde onderbouwen is als het scenario van technologische werkeloosheid optreedt de economie dusdanig veranderd dat het bekostigen van een basisinkomen niet mogelijk is. In mijn ogen is dat onderbelicht.