Over kunst, over politiek of over taalfilosofie kun je prima discussieren met gelovigen, maar een discussie over (het geloof in) God lijkt me onmogelijk. Dat zal ik aantonen in dit stukje met als stelling:
"Het is onmogelijk om te discussieren over God"
Want wat is een discussie? Een discussie is een uitwisseling van argumenten, van redenen om iets te doen, te zeggen of te vinden. Deze reden kunnen niet strict persoonlijk zijn, iemand anders, zelfs je tegenstander, moet `er iets mee kunnen'. Verder zijn mensen in een discussie, bij conventie, gehouden aan acceptatie van logica en het belang van waarheid. Opmerkingen die onlogisch of onwaar zijn, tellen niet als argumenten.
Discussieren over God zal ik hier opvatten als een discussie, waarin de redenen om al dan niet in God te geloven, naar voren gebracht worden met de kennelijke bedoeling anderen te overtuigen om wel of niet in God te geloven.
Dit zou je een discussie `over geloof in God' kunnen noemen, maar dat zou ook kunnen slaan op een discussie over waarom mensen in het algemeen in God geloven, terwijl me dat een zinnige discussie lijkt. Ik neem aan dat je een soort sociologische analyse kan geven van het geloof in God, zonder te veronderstellen dat God wel of niet bestaat. Zo'n discussie kun je ook een `meta' discussie noemen.
Ik onderscheid vier redenen om in God te geloven:
1) Je kunt geloven in God omdat je God ziet als een rationele verklaring.
2) Je kunt geloven in God omdat je God ziet als een bron van troost.
3) Je kunt geloven in God, omdat je nu eenmaal geleerd hebt te geloven in God. Je gelooft in God, simpelweg omdat je in God gelooft en je geen zin hebt om dat niet te doen.
4) Je kunt geloven in God, omdat je de innerlijke, strict persoonlijke noodzaak, of aandrang hebt om in God te geloven.
1) Als je God ziet als een rationele verklaring van bijvoorbeeld het weer, of van waar de mensen vandaan komen, of hoe het universum ontstond heb je de geschiedenis achter je. Al eeuwenlang poneren mensen bovennatuurlijke wezens die hun goddelijke kinderen onthoofden om rivieren te scheppen, gaan liggen om bergen te vormen, klei leven in blazen om mensen te scheppen, etc. etc. Al deze mythen staan in principe op het niveau van een theorie; ze zijn in beginsel niet overdrachtelijk bedoeld. Maar als theorie voldoen deze `verklaringen' natuurlijk niet meer. Rationeel gezien (want daar hebben we het over) heeft de moderne wetenschap veel betere verklaring voor het ontstaan van bergen en rivieren en mensen en meren dan welke religie ooit heeft gehad. Dat beseffen gelovigen zelf ook wel, en daarom wordt vaak gezegd dat bijvoorbeeld het "In den beginne..." in de bijbel een verkeerde vertaling is van iets wat eigenlijk "In beginsel.." of "In principe..." betekent. Dat wil zeggen, dat de verklaringen die religies bieden niet letterlijk, maar metaforisch zouden moeten worden opgevat.
Maar als iemand vraagt `Waar komen de mensen vandaan?' is `Nou, die heeft God geschapen.' een theoretisch antwoord op een theoretische vraag. Als iemand `Waar komen de mensen vandaan?' vraagt, is iemand niet geinteresseerd naar waar metaforisch gezien mensen vandaan komen -- whatever that means -- maar in waar de mensen vandaan komen. Beweren dat de schepping van de mens door een of ander opperwezen metaforisch moet worden opgevat, brengt het geloof direct in op een lijn, niet met primitieve theorieen, maar met verhalen (die heel mooi kunnen zijn). Als godsdienst zichzelf uit het domein van de rationele verklaringen plaatst (waar het vroeger zeker was), is er geen grond meer om te discussieren. Een discussie over God is dan net zo mogelijk als een discussie over of Hans van Grietje lederhosen droeg of niet. Dat neemt niet weg dat die verhalen best verteld kunnen worden natuurlijk, er is niets mis met verhalen vertellen.
2) Als je iets moeilijks moet doen is het prettig om je voor te stellen dat er een almachtige man op een wolk of iets dergelijks is die je helpt met wat je moet doen. Als je verdrietig bent is het prettig om te praten over je verdriet. Sommigen mensen praten tegen planten, tegen hun huisdieren, tegen vreemden in het cafe of op internet en sommigen mensen praten tegen God.
Ook daar is an sich niets mis mee. Alleen moet de gelovige dan wel erkennen dat hun geloof precies dezelfde functie heeft als praten met planten of huisdieren. Geloven mensen echt dat hun planten almachtig zijn en hun gebeden zullen verhoren? Natuurlijk niet, en dat zouden gelovigen ook niet moeten denken van hun God.
Maar erkennen dat het geloof in God gebaseerd is op een menselijke behoefte tot bescherming en troost is een goede eerste stap. Discussie is echter nog steeds onmogelijk. Waarom zou je discussieren over waar iemand zijn troost vandaan haalt? Of ik mijn troost haal uit praten met planten, uit drank of uit God, moet ik toch helemaal zelf weten? Zijn daar stellingen over in te nemen of blijft dat bij een ellenlange lijst van opsommingen van strict persoonlijke overtuigingen? Over strict persoonlijke, irrationele (vanwege reden 1) overtuigingen lijkt me geen discussie mogelijk, op z'n hoogst een gesprek.
3) Dan is er reden drie om in God te geloven. Mensen geloven namelijk in God omdat ze geen reden zien om dat niet doen, en hun ouders en familie en omgeving geloven, dus ach, wat zou het. Acceptie door je omgeving is een prachtige reden om in God te geloven. Net zoals vrouwenbesnijdenis omwille van de acceptie door de gemeenschap nog steeds vrijwillig wordt ondergaan, hoe gruwelijk wij het ook vinden en hoeveel pijn het ook doet.
Maar ook als mensen om sociale redenen in God geloven is er geen discussie mogelijk. Als mensen geen nadeel ondervinden van hun geloof in God of niet, en enkel voordeel in de vorm van gezellige bijeenkomsten met gelijkgestemden, waarom zou je dan in discussie gaan met die mensen? Waar zou je ze van willen overtuigen? Op welke gronden? Niet op zuiver theoretische gronden, daar was reden 1 voor. Je kunt niet argumenteren met een beroep op de emotionele steun (reden 2) ook dat is te persoonlijk. Je zou mensen er dan van moeten overtuigen om hun oude omgeving op te geven omdat de atheisten of moslims of christenen of Jehova's getuigen of weet ik veel wie leukere bijeenkomsten hebben, met meer thee, meer cake, meer dans en zang en gezelligheid. Dat kan allemaal best zo zijn, maar dan gaat de discussie niet meer over geloof in God, dan gaat de discussie over welk geloof de leukste `secundaire voorwaarden' heeft. Dan kunnen in principe ook voetbalclubs en tuindersverenigingen meedoen met de discussie. Ook de sociale reden om in God te geloven levert geen mogelijkheid op tot discussie over het geloof in God an sich.
4) De laatste reden om in God te geloven is de meest persoonlijke. Dat er geen argumenten zijn die iemand kunnen overtuigen die vanuit innerlijke noodzaak, om persoonlijke redenen (vanwege 1, 2 en 3) in God gelooft moge duidelijk zijn. Dat zo iemand ook niemand anders kan overtuigen door alleen maar de zeggen "Ik geloof in God omdat ik voel dat Hij bestaat" lijkt mij ook evident.
Dus alle redenen om in God te geloven zijn niet geschikt voor discussie, dus het onderwerp `geloof in God' is niet geschikt voor discussie, dus threads over het geloof in God horen niet thuis op een discussieforum.
Natuurlijk, is er wel te praten over geloof in God, maar niet ieder gesprek is een discussie, en dit blijft, lijkt mij, een discussieforum.
Oh, en dit was een meta-discussie heh ;-).
"Het is onmogelijk om te discussieren over God"
Want wat is een discussie? Een discussie is een uitwisseling van argumenten, van redenen om iets te doen, te zeggen of te vinden. Deze reden kunnen niet strict persoonlijk zijn, iemand anders, zelfs je tegenstander, moet `er iets mee kunnen'. Verder zijn mensen in een discussie, bij conventie, gehouden aan acceptatie van logica en het belang van waarheid. Opmerkingen die onlogisch of onwaar zijn, tellen niet als argumenten.
Discussieren over God zal ik hier opvatten als een discussie, waarin de redenen om al dan niet in God te geloven, naar voren gebracht worden met de kennelijke bedoeling anderen te overtuigen om wel of niet in God te geloven.
Dit zou je een discussie `over geloof in God' kunnen noemen, maar dat zou ook kunnen slaan op een discussie over waarom mensen in het algemeen in God geloven, terwijl me dat een zinnige discussie lijkt. Ik neem aan dat je een soort sociologische analyse kan geven van het geloof in God, zonder te veronderstellen dat God wel of niet bestaat. Zo'n discussie kun je ook een `meta' discussie noemen.
Ik onderscheid vier redenen om in God te geloven:
1) Je kunt geloven in God omdat je God ziet als een rationele verklaring.
2) Je kunt geloven in God omdat je God ziet als een bron van troost.
3) Je kunt geloven in God, omdat je nu eenmaal geleerd hebt te geloven in God. Je gelooft in God, simpelweg omdat je in God gelooft en je geen zin hebt om dat niet te doen.
4) Je kunt geloven in God, omdat je de innerlijke, strict persoonlijke noodzaak, of aandrang hebt om in God te geloven.
1) Als je God ziet als een rationele verklaring van bijvoorbeeld het weer, of van waar de mensen vandaan komen, of hoe het universum ontstond heb je de geschiedenis achter je. Al eeuwenlang poneren mensen bovennatuurlijke wezens die hun goddelijke kinderen onthoofden om rivieren te scheppen, gaan liggen om bergen te vormen, klei leven in blazen om mensen te scheppen, etc. etc. Al deze mythen staan in principe op het niveau van een theorie; ze zijn in beginsel niet overdrachtelijk bedoeld. Maar als theorie voldoen deze `verklaringen' natuurlijk niet meer. Rationeel gezien (want daar hebben we het over) heeft de moderne wetenschap veel betere verklaring voor het ontstaan van bergen en rivieren en mensen en meren dan welke religie ooit heeft gehad. Dat beseffen gelovigen zelf ook wel, en daarom wordt vaak gezegd dat bijvoorbeeld het "In den beginne..." in de bijbel een verkeerde vertaling is van iets wat eigenlijk "In beginsel.." of "In principe..." betekent. Dat wil zeggen, dat de verklaringen die religies bieden niet letterlijk, maar metaforisch zouden moeten worden opgevat.
Maar als iemand vraagt `Waar komen de mensen vandaan?' is `Nou, die heeft God geschapen.' een theoretisch antwoord op een theoretische vraag. Als iemand `Waar komen de mensen vandaan?' vraagt, is iemand niet geinteresseerd naar waar metaforisch gezien mensen vandaan komen -- whatever that means -- maar in waar de mensen vandaan komen. Beweren dat de schepping van de mens door een of ander opperwezen metaforisch moet worden opgevat, brengt het geloof direct in op een lijn, niet met primitieve theorieen, maar met verhalen (die heel mooi kunnen zijn). Als godsdienst zichzelf uit het domein van de rationele verklaringen plaatst (waar het vroeger zeker was), is er geen grond meer om te discussieren. Een discussie over God is dan net zo mogelijk als een discussie over of Hans van Grietje lederhosen droeg of niet. Dat neemt niet weg dat die verhalen best verteld kunnen worden natuurlijk, er is niets mis met verhalen vertellen.
2) Als je iets moeilijks moet doen is het prettig om je voor te stellen dat er een almachtige man op een wolk of iets dergelijks is die je helpt met wat je moet doen. Als je verdrietig bent is het prettig om te praten over je verdriet. Sommigen mensen praten tegen planten, tegen hun huisdieren, tegen vreemden in het cafe of op internet en sommigen mensen praten tegen God.
Ook daar is an sich niets mis mee. Alleen moet de gelovige dan wel erkennen dat hun geloof precies dezelfde functie heeft als praten met planten of huisdieren. Geloven mensen echt dat hun planten almachtig zijn en hun gebeden zullen verhoren? Natuurlijk niet, en dat zouden gelovigen ook niet moeten denken van hun God.
Maar erkennen dat het geloof in God gebaseerd is op een menselijke behoefte tot bescherming en troost is een goede eerste stap. Discussie is echter nog steeds onmogelijk. Waarom zou je discussieren over waar iemand zijn troost vandaan haalt? Of ik mijn troost haal uit praten met planten, uit drank of uit God, moet ik toch helemaal zelf weten? Zijn daar stellingen over in te nemen of blijft dat bij een ellenlange lijst van opsommingen van strict persoonlijke overtuigingen? Over strict persoonlijke, irrationele (vanwege reden 1) overtuigingen lijkt me geen discussie mogelijk, op z'n hoogst een gesprek.
3) Dan is er reden drie om in God te geloven. Mensen geloven namelijk in God omdat ze geen reden zien om dat niet doen, en hun ouders en familie en omgeving geloven, dus ach, wat zou het. Acceptie door je omgeving is een prachtige reden om in God te geloven. Net zoals vrouwenbesnijdenis omwille van de acceptie door de gemeenschap nog steeds vrijwillig wordt ondergaan, hoe gruwelijk wij het ook vinden en hoeveel pijn het ook doet.
Maar ook als mensen om sociale redenen in God geloven is er geen discussie mogelijk. Als mensen geen nadeel ondervinden van hun geloof in God of niet, en enkel voordeel in de vorm van gezellige bijeenkomsten met gelijkgestemden, waarom zou je dan in discussie gaan met die mensen? Waar zou je ze van willen overtuigen? Op welke gronden? Niet op zuiver theoretische gronden, daar was reden 1 voor. Je kunt niet argumenteren met een beroep op de emotionele steun (reden 2) ook dat is te persoonlijk. Je zou mensen er dan van moeten overtuigen om hun oude omgeving op te geven omdat de atheisten of moslims of christenen of Jehova's getuigen of weet ik veel wie leukere bijeenkomsten hebben, met meer thee, meer cake, meer dans en zang en gezelligheid. Dat kan allemaal best zo zijn, maar dan gaat de discussie niet meer over geloof in God, dan gaat de discussie over welk geloof de leukste `secundaire voorwaarden' heeft. Dan kunnen in principe ook voetbalclubs en tuindersverenigingen meedoen met de discussie. Ook de sociale reden om in God te geloven levert geen mogelijkheid op tot discussie over het geloof in God an sich.
4) De laatste reden om in God te geloven is de meest persoonlijke. Dat er geen argumenten zijn die iemand kunnen overtuigen die vanuit innerlijke noodzaak, om persoonlijke redenen (vanwege 1, 2 en 3) in God gelooft moge duidelijk zijn. Dat zo iemand ook niemand anders kan overtuigen door alleen maar de zeggen "Ik geloof in God omdat ik voel dat Hij bestaat" lijkt mij ook evident.
Dus alle redenen om in God te geloven zijn niet geschikt voor discussie, dus het onderwerp `geloof in God' is niet geschikt voor discussie, dus threads over het geloof in God horen niet thuis op een discussieforum.
Natuurlijk, is er wel te praten over geloof in God, maar niet ieder gesprek is een discussie, en dit blijft, lijkt mij, een discussieforum.
Oh, en dit was een meta-discussie heh ;-).