De gevolgen van lichtvervuiling

[Bananenplant]

Nu de nachten weer langer worden en ik weer regelmatig tegen de skyglow van de nabijgelegen stad zit aan te kijken leek het me een goed moment om een topic over lichtvervuiling te starten. Zeker nu met LED verlichting (te?) goedkoop is geworden wordt ons land namelijk 's nachts steeds lichter, iets dat niet zonder gevolgen blijt.

Negatieve effecten op de natuur

Natuur is ingesteld op nachtelijke duisternis en wordt in variërende mate gestoord door nachtelijke verlichting:

• Dagactieve dieren krijgen minder rust. Vogels slapen bijvoorbeeld minder, en nachtelijke verlichting heeft ook effecten op de timing van het broedseizoen.
• Sommige kikkersoorten kwaken 's nachts minder door kunstlicht, wat effect heeft op hun voortplanting.
• Nachtelijke verlichting heeft ook negatieve effecten op de voorplanting van sommige soorten nachtvlinders. Er zijn daarnaast ook nachtvlinders die zich oriënteren op maanlicht, door hun rug ernaartoe te keren. Door kunstlicht blijven ze vruchteloos rondjes vliegen en sterven ze.
• Nachtelijke verlichting heeft effecten op het seizoensritme van bomen. Ze blijven bijvoorbeeld in de herfst langer in blad staan, wat tot storm- en vorstschade kan leiden.
• Trekvogels kunnen door kunstlicht gedesorienteerd raken.
• Niet in Nederland, maar wel een sprekend voorbeeld: sommige soorten zeeschildpadden oriënteren zich op de maan als ze uit het ei komen. Lichtvervuiling stuurt ze de verkeerde kant op waardoor er veel sterven.

Het is misschien relatief klein bier vergeleken met de gevolgen van bijvoorbeeld stikstofuitstoot, maar zeker als de natuur zich al in een kwetsbare staat bevindt stapelen effecten zich op.

Verminderd zicht op de sterrenhemel

Lichtvervuiling vermindert wat je aan de sterrenhemel kunt zien. Irritatie over straatverlichting bij het sterrenkijken is voor mij een van de prikkels geweest om me eens in dit onderwerp te verdiepen . De mate waarin je objecten kunt zien wordt door amateurastronomen vaak uitgedrukt in de zogenaamde Bortleschaal:



In Nederland varieert de duisternis van de nachtelijke hemel van 4 in de buitengebieden tot 9 in de Randstad. Op de Waddeneilanden bevinden zich plekken die de 3 halen. Op een kaart ziet dat er zo uit:



Minder sterren kunnen zien lijkt misschien vooral het probleem van een klein groepje liefhebbers, zeker in een land waar het vaak bewolkt is. Maar net als andere vormen van natuurobservatie kan het bekijken van de nachtelijke hemel een bron van verwondering te zijn, en daarmee bijdragen aan de kwaliteit van leven.

Meer licht is niet altijd veiliger

Hoewel er vaak wordt betoogd dat meer licht 's nachts veiliger is is dit zeer discutabel. Felle verlichting zorgt er bijvoorbeeld voor dat je ogen zich niet kunnen aanpassen aan een lagere lichtintensiteit. Het gevolg is dat je geen zicht hebt op plaatsen waar het licht niet schijnt. Een voorbeeld van het effect daarvan:



Een discussie die in mijn optiek gevoerd zou moeten worden in hoeverre verlichting niet vooral bijdraagt aan het gevoel van veiligheid, in plaats van aan daadwerkelijke veiligheid. Zijn vrouwen bijvoorbeeld daadwerkelijk veiliger als ze in een felverlicht bushokje staan te wachten? En is verlichting niet vooral handig om inbrekers bij hun werk bij te lichten op tijdstippen dat er toch geen hond op straat is?

Bronvermelding, verder lezen

Er zijn twee websites die uitgebreid over dit onderwerp schrijven die ik heb geraadpleegd:

• Nacht van de Nacht
• Dark Sky International

En nu?

Ik hoop op een interessante discussie waarin we verder kunnen uitdiepen hoe we tot een meer gebalanceerde belangenafweging rondom het gebruik van kunstlicht kunnen komen .

Noot: de effecten van het gebruik van kunstlicht binnenshuis zijn mogelijk ook problematisch, bijvoorbeeld door verstoring van het circadiaanse ritme en bijgevolg chronisch slaapgebrek. Maar dit valt meer binnen de bredere sfeer van persoonlijke slaaphygiëne en is iets waar je als individu door middel van je leefgewoontes invloed op hebt en zou ik daarom graag buiten dit topic willen laten.

[mekkieboek]

Hoort lichthinder in het verkeer erbij? Want dat is in mijn optiek echt een punt van zorg geworden. Koplampen van auto, motor en met name fiets zijn extreem fel geworden het afgelopen decennium, zodanig dat deelname aan het verkeer wordt bemoeilijkt in plaats van geholpen. Maar ik wil ook voorkomen dat het een klaagtopic wordt en het verkeer is dan een lastig onderwerp.

Wat ik wel aardig vind en steeds vaker zie is dat men ook met vernieuwing van straatverlichting op sommige plekken gebruik maakt van geel of groen licht. Vermoedelijk vanwege nachtdieren.

[Bananenplant]

mekkieboek schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 11:55:
Hoort lichthinder in het verkeer erbij? Want dat is in mijn optiek echt een punt van zorg geworden. Koplampen van auto, motor en met name fiets zijn extreem fel geworden het afgelopen decennium, zodanig dat deelname aan het verkeer wordt bemoeilijkt in plaats van geholpen. Maar ik wil ook voorkomen dat het een klaagtopic wordt en het verkeer is dan een lastig onderwerp.

Het lijkt een gevolg van het mantra "meer licht = beter". Zichtbaarheid is natuurlijk belangrijk in het verkeer, maar dat kan ook verworden tot een soort loudness war als verlichting van voertuigen steeds feller moet.

Qua verkeersveiligheid zie ik eigenlijk vooral graag een verbod op verlichte billboards en andere vormen van verlichte reclame.

Wat ik wel aardig vind en steeds vaker zie is dat men ook met vernieuwing van straatverlichting op sommige plekken gebruik maakt van geel of groen licht. Vermoedelijk vanwege nachtdieren.

Het is inderdaad fijn dat nieuwere straatverlichting beter naar onderen straalt, maar alsnog vraag ik me af of het nu echt nodig is dat je er een boek bij kunt lezen.

Ik weet verder dat ze op Ameland groene straatverlichting hebben, maar wat ik ervan begrijp heeft dat maar op een beperkt aantal diersoorten effect. Op vleermuizen bijvoorbeeld niet. Ik zou er alleen even in moeten duiken voor de details.

[mekkieboek]

Bananenplant schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 12:14:
Het is inderdaad fijn dat nieuwere straatverlichting beter naar onderen straalt, maar alsnog vraag ik me af of het nu echt nodig is dat je er een boek bij kunt lezen.

Tegelijk is de lichtbron feller in de ogen. Als ik door een straat rij met de oude gasontladingslampen, ook al is de bundel veel breder en zal daardoor meer direct in de ogen schijnen, toch hindert het minder in je blikveld dan die smallere bundel van ledlantaarns.

Die smallere bundel heeft ook een nadeel, langs sommige wegen of fietspaden staan nu absurd veel lantaarnpalen. Als het je eenmaal is opgevallen, zie je het op steeds meer plaatsen, soms enorme aantallen lantaarns dicht op elkaar. Vermoedelijk om een constant lichtveld te verkrijgen o.i.d. maar je vraagt je soms af in hoeverre dat voortkomt uit de salespitch van een leverancier.

[Onbekend]

Bananenplant schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 11:32:
Een discussie die in mijn optiek gevoerd zou moeten worden in hoeverre verlichting niet vooral bijdraagt aan het gevoel van veiligheid, in plaats van aan daadwerkelijke veiligheid. Zijn vrouwen bijvoorbeeld daadwerkelijk veiliger als ze in een felverlicht bushokje staan te wachten? En is verlichting niet vooral handig om inbrekers bij hun werk bij te lichten op tijdstippen dat er toch geen hond op straat is?

Het is volgens mij juist het gevoel van veiligheid wat de echte veiligheid verbetert omdat je de omgeving goed kunt zien.
Als je op een slecht verlicht fietspad fietst, moet je met je koplamp dat hele stuk weg verlichten. Als het fietspad verlicht is, kan je veel verder vooruit kijken en merk je andere dingen veel eerder op.

Als verlichting alleen een gevoel van veiligheid geeft en verder geen veiligheid biedt, waarom verlichten we dan nog steeds de snelwegen? Volgens mij draagt openbare verlichting nog steeds bij aan de totale veiligheid.


Om lichtvervuiling tegen te gaan, vind ik dat men zoveel mogelijk moet voorkomen dat licht omhoog straalt. Bijvoorbeeld door de bovenkant van kassen af te dekken en de hoeveelheid buitenverlichting van hoge gebouwen te verkleinen.
En wat mij betreft mogen alle moderne straatlantaarns bewegingssensoren krijgen zodat het alleen brandt wanneer iemand in de buurt is.

[Yaksa]

mekkieboek schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 12:39:Die smallere bundel heeft ook een nadeel, langs sommige wegen of fietspaden staan nu absurd veel lantaarnpalen. Als het je eenmaal is opgevallen, zie je het op steeds meer plaatsen, soms enorme aantallen lantaarns dicht op elkaar. Vermoedelijk om een constant lichtveld te verkrijgen o.i.d. maar je vraagt je soms af in hoeverre dat voortkomt uit de salespitch van een leverancier.

Op zich hoeft meer niet altijd slechter te zijn, mits ze aangaan wanneer dat nodig is.
Ik ken al wegen/fietspaden waar de lampen aangaan op nadering van een fiets/voertuig en uitgaan wanneer er geen verkeer meer is. Zulk zaken kun je automatiseren, met magneetstrips of soortgelijke zaken. Voor veel wegen/gebieden is het natuurlijk van de zotte om in het holst van de nacht continue de lampen aan te laten.

[Bananenplant]

Onbekend schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 12:52:
[...]

Het is volgens mij juist het gevoel van veiligheid wat de echte veiligheid verbetert omdat je de omgeving goed kunt zien.
Als je op een slecht verlicht fietspad fietst, moet je met je koplamp dat hele stuk weg verlichten. Als het fietspad verlicht is, kan je veel verder vooruit kijken en merk je andere dingen veel eerder op.

Wat voor dingen bedoel je precies? Dit gaat je bijvoorbeeld niet helpen om de overvaller te zien die buiten de lichtbundel van een straatlantaarn op je zit te wachten. En qua obstakels op het fietspad lijkt de snelheid van een fiets me dusdanig laag dat je ze met je koplamp op tijd zou moeten kunnen zien.

Als verlichting alleen een gevoel van veiligheid geeft en verder geen veiligheid biedt, waarom verlichten we dan nog steeds de snelwegen? Volgens mij draagt openbare verlichting nog steeds bij aan de totale veiligheid.

In België hebben ze juist veel snelwegverlichting uitgeschakeld/afgebroken de laatste jaren. Op veel stukken blijkt het voor de verkeersveiligheid niet uit te maken.

Om lichtvervuiling tegen te gaan, vind ik dat men zoveel mogelijk moet voorkomen dat licht omhoog straalt. Bijvoorbeeld door de bovenkant van kassen af te dekken en de hoeveelheid buitenverlichting van hoge gebouwen te verkleinen.
En wat mij betreft mogen alle moderne straatlantaarns bewegingssensoren krijgen zodat het alleen brandt wanneer iemand in de buurt is.

Grotendeels eens, maar het lijkt me niet wenselijk dat je op afstand iemand kunt traceren aan de hand van inschakelende straatverlichting. Verlichting in verlaten kantoorpanden uitschakelen lijkt me trouwens ook no-brainer.

[Onbekend]

Bananenplant schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 13:38:
Wat voor dingen bedoel je precies? Dit gaat je bijvoorbeeld niet helpen om de overvaller te zien die buiten de lichtbundel van een straatlantaarn op je zit te wachten. En qua obstakels op het fietspad lijkt de snelheid van een fiets me dusdanig laag dat je ze met je koplamp op tijd zou moeten kunnen zien.

Soms ligt er afval op het fietspad, of moet je om een egeltje heen rijden. En daarnaast is het handig om de zijkanten van het fietspad te zien want soms heb je planten en/of struiken die iets over het fietspad steken.

Grotendeels eens, maar het lijkt me niet wenselijk dat je op afstand iemand kunt traceren aan de hand van inschakelende straatverlichting.

Hardlopers dragen vaak een ledlampje, en fietsers hebben een voor/achterlicht om juist te laten zien dat ze er zijn. Een lantaarn dat aan gaat als je in de buurt bent is dan niet wenselijk?

[Bananenplant]

Onbekend schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 14:05:
[...]

Soms ligt er afval op het fietspad, of moet je om een egeltje heen rijden. En daarnaast is het handig om de zijkanten van het fietspad te zien want soms heb je planten en/of struiken die iets over het fietspad steken.

Ik heb jarenlang 's nachts gefietst met een ouderwetse dynamo met matig licht en heb hier nooit problemen mee gehad.

Hardlopers dragen vaak een ledlampje, en fietsers hebben een voor/achterlicht om juist te laten zien dat ze er zijn. Een lantaarn dat aan gaat als je in de buurt bent is dan niet wenselijk?

Die nuancering bedacht ik me inderdaad ook. Vooralsnog lijkt het me wel een apart gezicht, zeker als het gaat om de stoep waar voetgangers normaal gesproken geen licht dragen.

Overigens: sinds hier de straatlantaarns vervangen zijn is het vanaf pakweg de eerste verdieping aanmerkelijk verbeterd, maar op beganegrondniveau schijnt er nog steeds licht door de ramen heen en de tuin in. Eigenlijk zou dat afgeschermd moeten worden zodat het licht alleen op de straat schijnt.

[naitsoezn]

Een discussie die in mijn optiek gevoerd zou moeten worden in hoeverre verlichting niet vooral bijdraagt aan het gevoel van veiligheid, in plaats van aan daadwerkelijke veiligheid. Zijn vrouwen bijvoorbeeld daadwerkelijk veiliger als ze in een felverlicht bushokje staan te wachten? En is verlichting niet vooral handig om inbrekers bij hun werk bij te lichten op tijdstippen dat er toch geen hond op straat is?

Sorry, maar ik zie erg weinig causaal verband tussen deze onderwerpen en de lichtvervuiling waar het grootste deel van je openingspost over gaat. Zoals je in jouw plaatje kunt zien, is de grootste bijdrage aan lichtvervuiling de kassen van het westland (/industrie in het algemeen) en de straatverlichting. En beide hebben erg weinig te maken met de (schijn)veiligheid van vrouwen in bushokjes en inbrekers al-dan-niet faciliteren....

Dus: Wil je het hebben over lichtvervuiling of over de onderwerpen die je later aanstipt? Beide kan ook, maar dan krijg je erg scheve discussies die weinig met elkaar te maken hebben imho.

[Yaksa]

naitsoezn schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 14:25:
[...]Sorry, maar ik zie erg weinig causaal verband tussen deze onderwerpen en de lichtvervuiling waar het grootste deel van je openingspost over gaat. Zoals je in jouw plaatje kunt zien, is de grootste bijdrage aan lichtvervuiling de kassen van het westland (/industrie in het algemeen) en de straatverlichting. En beide hebben erg weinig te maken met de (schijn)veiligheid van vrouwen in bushokjes en inbrekers al-dan-niet faciliteren....

Dus: Wil je het hebben over lichtvervuiling of over de onderwerpen die je later aanstipt? Beide kan ook, maar dan krijg je erg scheve discussies die weinig met elkaar te maken hebben imho.

Het is dan ook maar een voorbeeld wat TS aanstipte. Voor wat betreft lichtvervuiling is ook bewustwording van het effect van groot belang. Alle beetjes helpen om het iets donkerder te maken.
Overigens zal o.a. de lichtvervuiling van kassen vanwege de invoering vorig jaar van nieuwe wetten (Besluit activiteiten leefomgeving) een stuk minder worden.

[NiGeLaToR]

Kassen zouden hun doek kunnen sluiten in de nacht en straatverlichting zou kunnen werken met dimmer/sensor voor beweging om feller te branden. Dat het altijd op 100% aan moet is wellicht niet efficient en nodig?

Wel grappig dat je welvaart kunt afmeten aan de lichtvervuiling.

[Hippocampus]

Ahja, lichtvervuiling, tochwel een beetje een 'pet peeve' geworden van mij.
Als je in het stads- of dorpscentrum woont dan zal je niet vaak meer in het donker zitten tegenwoordig.
Naast de nuttige straatverlichting is er een overvloed aan
gevelreclame (kijk hier kan je morgen de nieuwste strijkijzers kopen),
gevelsierverlichting (kijk mijn huis eens een mooie gevel hebben),
monumentsverlichting (kijk onze kerk eens een mooie toren hebben),
industrieverlichting (wij willen 24/7 overal op ons terrein de krant kunnen lezen),
en reclamezuilen, welke tegenwoordig met een cluster enorme ledschermen een muur van licht is geworden.

Eigenlijk pleit ik voor een verplicht gebruik van de tijdschakelaar.
Na 12 uur kan er heel veel licht uitgezet worden, (bijna) niemand heeft er dan nog baat bij.

[Bananenplant]

@naitsoezn:

Volgens mij is dit een onderwerp dat begint met bewustwording, namelijk dat nachtelijke duisternis waarde heeft. Een paar weken geleden stond er op de Correspondent bijvoorbeeld een stuk dat beschreef hoe "licht is goed, donker is slecht" onze cultuur doordrenkt en hoe dit ons bevooroordeelt ten nadele van het donker.

Als je je niet realiseert dat duisternis waarde heeft en dat je iets verliest met lichtvervuiling heb je geen prikkel om iets te vinden van grootvervuilers. En dichter bij huis, ongeacht waar je woont, zul je minder weerstand hebben tegen "licht is veilig", zeker nu met LED licht (te) goedkoop is geworden.

Wat mij betreft is de gemene deler dus hoe je het idee "donker is slecht" eruit krijgt en het publiek meer bewust krijgt van de ecologische kosten van lichtvervuiling, ongeacht de bron ervan.

[VeertienKaVier]

De koplampen zijn al genoemd, die zijn tegenwoordig idioot fel (toevallig werd ik er vanmiddag nog door verblind, hoogst irritant), en ook straatverlichting mag wel een tandje minder.

Wat mij ook stoort: tuinverlichting, de hele nacht. Waarom? Is dat 'gezellig' of zo? De nachtdieren lijden er alleen maar onder. Als je licht nodig hebt als je in donker thuiskomt, volstaat een buitenlamp met sensor.

Wat betreft bushokjes: nee, ik voel me niet veiliger als die fel verlicht zijn. Dat is eerder schijnveiligheid; een betere inrichting van de openbare ruimte zet meer zoden aan de dijk dan hier en daar een lamp (plus natuurlijk gedragsverandering: dat een vrouw zich in de openbare ruimte begeeft, betekent niet dat je haar moet lastigvallen. Maar dat is een andere discussie).

Voor de industrie is het misschien niet altijd te vermijden: wie in donker langs knooppunt Kerensheide rijdt, waant zich in Mordor, maar ongetwijfeld speelt veiligheid hier een rol.

[naitsoezn]

Bananenplant schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 16:23:
@naitsoezn:

Volgens mij is dit een onderwerp dat begint met bewustwording, namelijk dat nachtelijke duisternis waarde heeft. Een paar weken geleden stond er op de Correspondent bijvoorbeeld een stuk dat beschreef hoe "licht is goed, donker is slecht" onze cultuur doordrenkt en hoe dit ons bevooroordeelt ten nadele van het donker.

Als je je niet realiseert dat duisternis waarde heeft en dat je iets verliest met lichtvervuiling heb je geen prikkel om iets te vinden van grootvervuilers. En dichter bij huis, ongeacht waar je woont, zul je minder weerstand hebben tegen "licht is veilig", zeker nu met LED licht (te) goedkoop is geworden.

Wat mij betreft is de gemene deler dus hoe je het idee "donker is slecht" eruit krijgt en het publiek meer bewust krijgt van de ecologische kosten van lichtvervuiling, ongeacht de bron ervan.

Tja, dan zitten wij op een andere golflengte vrees ik. Meer licht is niet per se beter, maar verlichting op de snelweg bijvoorbeeld zorgt voor significant minder ongelukken. En een gevoel van veiligheid kun je niet zomaar wegzetten als onbelangrijk of niet relevant. "Donker is slecht" is dus niet per se een idee wat je "eruit" hoeft te krijgen. 't Is een kwestie van waar liggen je prioriteiten.

Yaksa schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 15:41:
[...]
Alle beetjes helpen om het iets donkerder te maken.

Volledig mee oneens. Niet alle beetjes helpen en al helemaal niet als die kleine beetjes gaan ten koste van veel grotere winsten. Het gaat om balans. En die balans ligt imho niet aan de extreme ene kant dat alle beetjes helpen.

[ Voor 12% gewijzigd door naitsoezn op 01-11-2025 17:22 ]

[Yaksa]

naitsoezn schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 17:11:
Volledig mee oneens. Niet alle beetjes helpen en al helemaal niet als die kleine beetjes gaan ten koste van veel grotere winsten. Het gaat om balans. En die balans ligt imho niet aan de extreme ene kant dat alle beetjes helpen.

Dat is jouw balans, de balans van het geld en de maakbare natuur.
De echte balans is dat het donker wordt wanneer de zon onder gaat, dat is al miljarden jaren zo.
En gek genoeg ga je er in salaris waarschijnlijk niet eens op achteruit wanneer we die balans overwaarde geven. Je moet alleen iets beter opletten in het donker, of een extra lampje meenemen, of iets minder hard rijden.

[Bananenplant]

naitsoezn schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 17:11:
[...]

Tja, dan zitten wij op een andere golflengte vrees ik. Meer licht is niet per se beter, maar verlichting op de snelweg bijvoorbeeld zorgt voor significant minder ongelukken. En een gevoel van veiligheid kun je niet zomaar wegzetten als onbelangrijk of niet relevant. "Donker is slecht" is dus niet per se een idee wat je "eruit" hoeft te krijgen. 't Is een kwestie van waar liggen je prioriteiten.

We praten langs elkaar heen geloof ik, waarschijnlijk mijn schuld . Waar ik het heb over een perceptie van veiligheid doel ik vooral op zaken als sociale veiligheid, inbraken, en dergelijke.

Ik zou vooral willen pleiten voor bezinning over hoe je met een minimum aan verlichting veiligheidsdoelen kunt bereiken, zowel qua sociale veiligheid als qua verkeersveiligheid.

[naitsoezn]

Yaksa schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 17:40:
[...]

Dat is jouw balans, de balans van het geld en de maakbare natuur.
De echte balans is dat het donker wordt wanneer de zon onder gaat, dat is al miljarden jaren zo.
En gek genoeg ga je er in salaris waarschijnlijk niet eens op achteruit wanneer we die balans overwaarde geven. Je moet alleen iets beter opletten in het donker, of een extra lampje meenemen, of iets minder hard rijden.

Nee, totaal niet. Ik heb echt nul aandacht voor geld. En nul geloof ik maakbaarheid van de natuur. Het grappige is dat ik mijn eigen balans in deze discussie nog niet eens heb gebruikt

[evilution]

Klein lichtvervuilingsleed.

Voor mijn deur staat een lantarenpaal. Tot enkele jaren geleden voorzien van een natriumlamp. Dit gaf een mooie rode (bij opstarten) tot oranje gloed door mijn ramen en gordijnen. Deze zijn vervangen door LED verlichting. Koud wit. Heb nu maar verduisterende gordijnen opgehangen. Maar de straat ziet er ook gewoon sfeerlozer uit met dat witte licht.

[ManiacsHouse]

mekkieboek schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 12:39:
[...]

Tegelijk is de lichtbron feller in de ogen. Als ik door een straat rij met de oude gasontladingslampen, ook al is de bundel veel breder en zal daardoor meer direct in de ogen schijnen, toch hindert het minder in je blikveld dan die smallere bundel van ledlantaarns.

Die smallere bundel heeft ook een nadeel, langs sommige wegen of fietspaden staan nu absurd veel lantaarnpalen. Als het je eenmaal is opgevallen, zie je het op steeds meer plaatsen, soms enorme aantallen lantaarns dicht op elkaar. Vermoedelijk om een constant lichtveld te verkrijgen o.i.d. maar je vraagt je soms af in hoeverre dat voortkomt uit de salespitch van een leverancier.

Dat dus. De felheid van de bron. Hier een aantal lantaarnpalen die niet helemaal recht staan en daardoor schijnt de bron niet recht naar beneden maar iets schuin. Het leid af en beperkt juist het zicht door felheid en ogen die niet weten hoe zich in te stellen.
Mijn idee van minder licht daadwerkelijk klopt dus wel. Bij oude lampen was er zelfs na 21.00 (als ze op nacht/zuinig-stand gingen) nog voldoende overzicht en was alles zacht verlicht, maar wel goed overzicht. Nu van die verlichtte vlekken en daarbuiten is het raar soort schemering gevoel.
Alsof er onvoldoende licht is. Heel apart.
Ik begon al te twijfelen aan mijn eigen zicht in het donker, maar er zijn dus meer mensen die dit ervaren

[Bananenplant]

evilution schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 18:44:
Klein lichtvervuilingsleed.

Voor mijn deur staat een lantarenpaal. Tot enkele jaren geleden voorzien van een natriumlamp. Dit gaf een mooie rode (bij opstarten) tot oranje gloed door mijn ramen en gordijnen. Deze zijn vervangen door LED verlichting. Koud wit. Heb nu maar verduisterende gordijnen opgehangen. Maar de straat ziet er ook gewoon sfeerlozer uit met dat witte licht.

Deze is wel interessant misschien (hoewel wat lang):

Enige punten uit deze video:

• Het spectrum van natriumlampen komt slecht overeen met de gevoeligheidscurve van je nachtzicht. De piek daarvan ligt bij blauw-groen. Verlichting met een hogere kleurtemperatuur geeft daarmee meer zicht per lumen.
• Een hoge kleurtemperatuur geeft wel verstoring van het circadiaanse ritme en daarmee ligt er een trade-off tussen zicht en deze verstoring. Maar op een snelweg zou je het als voordeel kunnen zien dat chauffeurs minder snel in slaap vallen (laatstgenoemde staat in een comment).
• Er zijn voorbeelden te zien van goed en slecht gerichte verlichting, gezien vanuit de lucht.

offtopic:
Alec is trouwens wel afgevallen sinds deze video !

[Bananenplant]

ManiacsHouse schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 19:49:
[...]

Dat dus. De felheid van de bron. Hier een aantal lantaarnpalen die niet helemaal recht staan en daardoor schijnt de bron niet recht naar beneden maar iets schuin. Het leid af en beperkt juist het zicht door felheid en ogen die niet weten hoe zich in te stellen.

Hier in de buurt hebben ze bij het vervangen van de armaturen ook bij scheve lantaarnpalen de boel zo afgesteld dat de boel zo goed mogelijk omlaag schijnt .

[evilution]

Bananenplant schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 20:09:
[...]


Deze is wel interessant misschien (hoewel wat lang):

[YouTube: The LED's Challenge to High Pressure Sodium]

Enige punten uit deze video:

• Het spectrum van natriumlampen komt slecht overeen met de gevoeligheidscurve van je nachtzicht. De piek daarvan ligt bij blauw-groen. Verlichting met een hogere kleurtemperatuur geeft daarmee meer zicht per lumen.
• Een hoge kleurtemperatuur geeft wel verstoring van het circadiaanse ritme en daarmee ligt er een trade-off tussen zicht en deze verstoring. Maar op een snelweg zou je het als voordeel kunnen zien dat chauffeurs minder snel in slaap vallen (laatstgenoemde staat in een comment).
• Er zijn voorbeelden te zien van goed en slecht gerichte verlichting, gezien vanuit de lucht.

offtopic:
Alec is trouwens wel afgevallen sinds deze video !

Blauw of groen zou me ook wel wat lijken. Het gaat mij een beetje meer over de sfeer in de stad. Zachte kleuren doen het beter dan wit. Dat wit op de snelweg handig is kan ik me voorstellen maat eerlijk gezegd zou snelwegverlichting ook minimaal ingezet moeten worden.

[Bad Brains]

Je kunt me niet vertellen dat al het excessieve licht van de palm van je hand reflecteert.
Er staat gewoon een floodlight van de andere kant aan of je hebt een heel groot voorhoofd. (joke)

[Hahn]

Bad Brains schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 20:55:
Je kunt me niet vertellen dat al het excessieve licht van de palm van je hand reflecteert.
Er staat gewoon een floodlight van de andere kant aan of je hebt een heel groot voorhoofd. (joke)

[Afbeelding]

Het punt van deze foto's is helemaal niet dat er licht van de hand reflecteert, maar dat direct fel licht in je snufferd hebben ervoor zorgt dat je minder ziet.

De hand blokkeert het directe licht, en daardoor zie je de plekken aangegeven met de pijlen beter.

[Bad Brains]

Ah ok, ja ik vindt die floodlights echt bizar.
Probeer hier in de steeg (een kant huur andere kant koop) meer licht te krijgen.
Tot zover heb ik en de overbuurman 3 huizen aan de overkant een 3W led branden.

De rest van de steeg is pikzwart, dus ja ik snap die flood lights niet maar je kunt met gewoon 3W led prima een steeg belichten.

Het grappige is dat, en ik heb er een paar op aangesproken voor een lampje achter. Iedereen heeft 200W lampen op hun voortuin waar de nieuwe led lantaarnpalen gewoon alles belichten (worden brighter als je er onder loopt d.m.v. beweging detectie)

Wereld op zijn kop hier.

[Roel1966]

Interessant topic omdat ik zelf helaas door een vrij zeldzame ooghandicap last heb van zeer lichtgevoelige ogen. Wat mij daarbij het meest hinderd buiten zonlicht is vooral koud witte licht wat je helaas maar al te veel ziet.

Voor een aantal jaren geleden waren ze in het flatgebouw naast ons huis op het plan gekomen nieuwe verlichting op de gallerijen buiten te hangen. Resultaat is dus dat onze tuin bijna de hele nacht lang verlicht is met koud wit licht. Helaas na vele pogingen doet de VVe van de flat er niets aan en word dat niet serieus genomen. Of ja men zegt dan dat het voor de veiligheid is van de bewoners, tja, wat heet veiligheid.

Toen kwam de gemeente op het idee om voor nu ongeveer 3 jaar geleden de lampen van de lantaarnpalen te gaan vervangen en ja, helaas ook door ledlamepn met koud wit licht. De hele nacht is dus de hele straat fel verlicht met een koud wit licht wat de sfeer al zeker niet ten goede komt, plus dat mensen bijna verplicht zijn om aan de straatzijde rolluiken te maken. Dus ja voor de nachtrust is het ook al zeker geen succes.

Dan krijg je het probleem koplampen van auto's en laat nu net de uitrit van een parkeerplaats van een flatgebouw aan de andere kant van de straat precies gelijk liggen met de voorkant van ons huis. Zeker nu het weer vroeger donker is zijn we verplicht de lamellen al vroeg dicht te doen omdat je anders elke keer in die felle witte koplampen kijkt en in je eigen kamer verblind raakt. Maar ook tijdens het autorijden raak je vaak verblind door ook de felle led achterlichten van auto's.

Dus ja ik vind dat er toch wel eens nodig gekeken mag worden naar lichtvervuiling en sowieso al eens naar de lichtsterkte van b.v. koplampen en achterlichten van auto's gekeken moet gaan worden. Wat ik wel weet is dat in elk geval in NL dat blauw/wit licht volgens mij niet toegestaan is echter zie je toch genoeg auto's daarmee rond rijden. Daarnaast zou het zeker al een goed plan zijn als er in de lantaarnpalen geen wit maar b.v. geel licht gezet zou worden wat toch al een stuk aangenamer en sfeervoller is. Misschien ook een goed plan om b.v. buitenverlichting aan banden te leggen als deze zichtbaar is van de straatkant.

Ik heb zelf b.v. dan ook wel 2 buitenlampen hangen met helaas wit ledlicht omdat die heel moeilijk in geel licht te krijgen waren, maar deze reageren alleen op beweging en gaan dan pas branden. De rest van de buitenverlichting doe ik alleen aan als het nodig is maar verder laat ik deze uit, vind het gewoon onnatuurlijk en in de nacht hoort het donker te zijn.

[mekkieboek]

Roel1966 schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 22:25:
Maar ook tijdens het autorijden raak je vaak verblind door ook de felle led achterlichten van auto's.

Dus ja ik vind dat er toch wel eens nodig gekeken mag worden naar lichtvervuiling en sowieso al eens naar de lichtsterkte van b.v. koplampen en achterlichten van auto's gekeken moet gaan worden. Wat ik wel weet is dat in elk geval in NL dat blauw/wit licht volgens mij niet toegestaan is echter zie je toch genoeg auto's daarmee rond rijden.

Bij een beetje opticien kun je tegenwoordig nachtzicht brillen kopen op sterkte. Met een geel soort brilglas. Ja, alles wordt dan geel maar dat went snel en tegelijk werkt het vrij aardig tegen verblinding. Overdag is zo'n bril ook bijzonder, alles krijgt megaveel contrast.

[Roel1966]

mekkieboek schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 22:56:
Bij een beetje opticien kun je tegenwoordig nachtzicht brillen kopen op sterkte. Met een geel soort brilglas. Ja, alles wordt dan geel maar dat went snel en tegelijk werkt het vrij aardig tegen verblinding. Overdag is zo'n bril ook bijzonder, alles krijgt megaveel contrast.

Dank je voor de tip maar ik ben al vanaf mijn 11de brildrager ( nu 59tig ) dus je kan je voorstellen dat ik wel bekend ben met wat er aan glazen te koop is. In mijn huidige nieuwe bril zitten zelfkleurende glazen met blauwlichtfilter, UV filter etc.. etc.., maar door de zelfkleuring hebben deze glazen al een lichte tint.

Het gaat dan vooral bij koplampen om de hoeveelheid licht en je dat met geen enkel filter zomaar weg kan filteren. Nachtzichtbrillen zijn ook maar tot een beperkte mate werkzaam, vaak ook vooral bij lichtere sterktes. Bij sterkere glazen zoals ik heb ligt het anders omdat je rekening ermee moet houden dat de glazen op zich ook al licht versterken, iets wat je bij lagere sterktes veel minder hebt.

[Bananenplant]

Nog even over veiligheid:

https://jech.bmj.com/content/69/11/1118

Many local authorities in England and Wales have reduced street lighting at night to save money and reduce carbon emissions. There is no evidence to date on whether these reductions impact on public health. We quantified the effect of 4 street lighting adaptation strategies (switch off, part-night lighting, dimming and white light) on casualties and crime in England and Wales.

This study found little evidence of harmful effects of switch off, part-night lighting, dimming, or changes to white light/LEDs on road collisions or crime in England and Wales.

Ik vind dat als je onder het mom van veiligheid lichthinder veroorzaakt (zoals de VvE uit het voorbeeld van @Roel1966) je wel iets beter mag toelichten waarom dat zo zou zijn.

Nog eentje: https://www.ojp.gov/ncjrs...ting-crime-and-fear-crime

Research findings did not indicate reported crime was reduced by improved street lighting. Although some areas and certain crime types showed reductions in night crime relative to daylight control, the dominant overall pattern was no significant change with brighter street lights. To assess the behavior and attitudes of residents and their experience of crime not reported to the police, social surveys of residents in a relit area and an adjacent control area before and after relighting were conducted. These surveys demonstrated the perceived safety of women walking alone after dark in the relit area improved but few other effects were statistically significant. No change in unreported crime, harassment, or travel behavior was detected. Nonetheless, the reaction of residents to the relighting scheme was overwhelmingly favorable. Although street lighting was welcomed by the public and provided reassurance to some people who were fearful in their use of public space, the areawide introduction of new street lighting did not reduce reported crime.

(Vet van mij).

[ Voor 41% gewijzigd door Bananenplant op 02-11-2025 09:09 ]

[Roel1966]

Bananenplant schreef op zondag 2 november 2025 @ 08:46:
Ik vind dat als je onder het mom van veiligheid lichthinder veroorzaakt (zoals de VvE uit het voorbeeld van @Roel1966) je wel iets beter mag toelichten waarom dat zo zou zijn.

Mee eens, zeker wanneer er dan onnodige lichtvervuiling ontstaat en te bedenken bij dan mijn voorbeeld dat het gaat om afgesloten gallerijen. Van buitenaf is het nagenoeg onmogelijk dat vreemden op die gallerijen kunnen komen dus tja die hele verlichting is in feite puur alleen voor misschien stukje gemak.

[Brent]

Ik merk dat ik door dit effect (plus de toename in puntbron verlichting misschien) steeds minder mijn ogen kan laten gewennen. Vroeger was dat in mijn herinnering iig doodnormaal: dat je na een halve minuut net zo goed zag omdat je ogen een behoorlijke dynamisch bereik hebben dat zichzelf vanzelf herkalibreert. Nu gebeurt dat niet, maar blijft het natuurlijk zo dat er ook zal niet fel verlicht is en die contractverschillen dus zijn toegenomen en het zicht bemoeilijken.

Thuis verlicht ik ook minder naarmate de avond verstrijkt, terwijl sommige buren buitenlampjes hebben waarbij ik bij wijze van binnen kan lezen. Het lijkt erop dat ik een minderheid ben, maar misschien is dit dan het topic voor ons soort mensen

[Bananenplant]

@Brent, zou het ook kunnen door toenemende leeftijd en een kleiner wordende maximale intredepupil?

[Brent]

Bananenplant schreef op maandag 3 november 2025 @ 12:32:
@Brent, zou het ook kunnen door toenemende leeftijd en een kleiner wordende maximale intredepupil?

Sssssjjj

[Nathilion]

Hahn schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 20:58:
[...]

Het punt van deze foto's is helemaal niet dat er licht van de hand reflecteert, maar dat direct fel licht in je snufferd hebben ervoor zorgt dat je minder ziet.

De hand blokkeert het directe licht, en daardoor zie je de plekken aangegeven met de pijlen beter.

Als uitwijding hierop:

Veel mensen lijken ook niet te weten hoe onze ogen werken. Onze ogen reageren logaritmisch op lichtintensiteit wat betekent dat ze extreem goed zijn in het onderscheiden van lichtsterktes tussen twee bronnen die bijna helemaal gelijk zijn. Hierdoor kunnen wij uitstekend verschillende voorwerpen en de details hiervan zien in zeer wisselende omstandigheden. De voorwaarde hiervoor is wel dat het omgevingslicht overal grofweg gelijkwaardig is.
Er hoeft echter maar één felle bron te zijn en de ogen gaan zich automatisch beschermen hier tegen beschermen. Maar dit zorgt er dus voor dat alles wat niet even veel licht uitzend als de felste bron compleet wegvalt door de bescherming.

En dat zie je dus heel goed in die foto's. Met de hand voor de lens valt de verzadiging weg waardoor de ogen zich afstellen op de mindere lichtbronnen en je daardoor meer ziet.

Wil je dus 's nachts beter zien dan is het juist wijsheid om lantaarnpalen maar een fractie van het huidige aantal lumen te laten werken. In veel gevallen zouden ze zelfs uit kunnen.

[Ronald.42]

Nathilion schreef op maandag 3 november 2025 @ 16:24:
[...]


Als uitwijding hierop:

Veel mensen lijken ook niet te weten hoe onze ogen werken. Onze ogen reageren logaritmisch op lichtintensiteit wat betekent dat ze extreem goed zijn in het onderscheiden van lichtsterktes tussen twee bronnen die bijna helemaal gelijk zijn. Hierdoor kunnen wij uitstekend verschillende voorwerpen en de details hiervan zien in zeer wisselende omstandigheden. De voorwaarde hiervoor is wel dat het omgevingslicht overal grofweg gelijkwaardig is.
Er hoeft echter maar één felle bron te zijn en de ogen gaan zich automatisch beschermen hier tegen beschermen. Maar dit zorgt er dus voor dat alles wat niet even veel licht uitzend als de felste bron compleet wegvalt door de bescherming.

En dat zie je dus heel goed in die foto's. Met de hand voor de lens valt de verzadiging weg waardoor de ogen zich afstellen op de mindere lichtbronnen en je daardoor meer ziet.

Wil je dus 's nachts beter zien dan is het juist wijsheid om lantaarnpalen maar een fractie van het huidige aantal lumen te laten werken. In veel gevallen zouden ze zelfs uit kunnen.

Jup, ik zie dat ook zo als op de foto's.
Ik sta meestal snachts voor ik op bed ga nog even voor huis een peukje te roken.
Voor huis is het uitzicht zo ongeveer een kilometer land.
Wijzelf hebben achteraan de oprit een 2 tal lampen aan de schutting die zijn op zich wel redelijk geel led.
Maar als ik dan iets meer naar de andere kant van het huis loop zodat dat licht weg valt uit mijn ogen zie je je ineens een stuk meer in het donker.

Die lampen gaan overigens op een bepaald tijdstip uit daarna moet je echt achterom lopen dan gaat de zaak weer aan op een sensor.

[Dido]

Onbekend schreef op zaterdag 1 november 2025 @ 12:52:
En wat mij betreft mogen alle moderne straatlantaarns bewegingssensoren krijgen zodat het alleen brandt wanneer iemand in de buurt is.

Een heel mooi alternatief ligt hie rin de buurt: een fietspad van Pijnacker naar Delft, door het midden van nergens heen.

Aan de zijkanten van het fietspad zitten op een paar meter afstand spotjes in het pad. Niet al te fel, maar genoeg om midden in de nacht een paar honder meter vooruit te kunnen zien waar het fietspad loopt.
De spotjes zelf zijn wel LED, maar niet erg fel - ze verblinden je dus niet van onderaf als je er langs fietst.

Een voordeel is dat op die manier niet de omringende natuur baadt in licht (hoewel de meeste omliggende "natuur" bestaat uit weilanden - da's nauwelijks natuur meer te noemen), terwijl het belangrijkste doel van verlichting wel behaald wordt. Niet alleen zi eje waar het fietspad loopt, maar als er een idioot zonder licht van de andere kant komt (en ja, zulke idioten zijn er, zelfs nu je niet meer extra hoeft te trappen voor licht, nog steeds!) zie je dat omdat ze een aantal van de spotjes "blokkeren".

[Bananenplant]

Ronald.42 schreef op maandag 3 november 2025 @ 16:30:
[...]

Maar als ik dan iets meer naar de andere kant van het huis loop zodat dat licht weg valt uit mijn ogen zie je je ineens een stuk meer in het donker.

Op een beetje een fatsoenlijk donkere plek kun je de Orionnevel met het blote oog zien .

[Dido]

Bananenplant schreef op maandag 3 november 2025 @ 18:10:
Op een beetje een fatsoenlijk donkere plek kun je de Orionnevel met het blote oog zien .

Nog simpeler...
Toen ik een uitwisselingsjaar deed in Canada (redelijk in the middle of nowhere) viel het me tijdens een avondwandleling op dat ik in het maanlicht mijn schaduw op de grond kon zien. Da's me in Nederland nooit gebeurd

[skimine]

Bananenplant schreef op maandag 3 november 2025 @ 18:10:
[...]
Op een beetje een fatsoenlijk donkere plek kun je de Orionnevel met het blote oog zien .

Met mijn blote ook is dat mogelijk niet te doen, helaas heb ik die niet zonder reden
Maar als ik idd ~500 meter hier van de bebouwing wegloop kan ik ineens een hoop van de sterrenhemel aanschouwen.

[celshof]

Bananenplant schreef op maandag 3 november 2025 @ 18:10:
[...]

Op een beetje een fatsoenlijk donkere plek kun je de Orionnevel met het blote oog zien .

Orion is ontzettend helder. Die zie ik hier in de Randstad, in een woonwijk ook gewoon. Wellicht niet als je tussen de kassen of hartje Rotterdam staat, maar wel op de meeste plekken. De Melkweg, of Andromeda zijn wel volledig buiten bereik voor mij. Die laatste zou op een echt donkere plek moeten kunnen in Nederland

[Dido]

celshof schreef op dinsdag 4 november 2025 @ 01:13:
[...]
Orion is ontzettend helder. Die zie ik hier in de Randstad, in een woonwijk ook gewoon. Wellicht niet als je tussen de kassen of hartje Rotterdam staat, maar wel op de meeste plekken. De Melkweg, of Andromeda zijn wel volledig buiten bereik voor mij. Die laatste zou op een echt donkere plek moeten kunnen in Nederland

Het sterrenbeeld Orion (met name de bekende "gordel") is inderdaad prima te zien, ook met flink wat lichtvervuiling.
De Orionnevel (M42), waar het over ging, is heel wat lastiger te zien. Dat is namelijk de middelste "ster" in het zwaard van Orion - ik vermoed dat de meeste mensen niet eens ooit bewust dat zwaard hebben gezien.

En ja, hij is ook met wat lichtvervuiling wel te zien, maar lang niet zo helder als Betelgeuse, Rigel, Bellatrix of de andere 4 heldere sterren in Orion, waaronder de overbekende gordel.

[ Voor 10% gewijzigd door Dido op 04-11-2025 09:49 ]

[Bananenplant]

Dat herinnert me aan een rit naar het Lauwersmeer. De verbazing over wat je ogen ineens kunnen als het goed donker is, maar ook de gigantische bakken licht die er op boerenerven daar niet ver vandaan schijnen.

Ik zit me af te vragen waar nu de meeste winst te behalen zou zijn. Er is bijvoorbeeld nog geen regelgeving rondom lichthinder in Nederland, het zou al een hoop schelen als deze er wel kwam.

[Ronald.42]

Dido schreef op dinsdag 4 november 2025 @ 09:45:
[...]

Het sterrenbeeld Orion (met name de bekende "gordel") is inderdaad prima te zien, ook met flink wat lichtvervuiling.
De Orionnevel (M42), waar het over ging, is heel wat lastiger te zien. Dat is namelijk de middelste "ster" in het zwaard van Orion - ik vermoed dat de meeste mensen niet eens ooit bewust dat zwaard hebben gezien.

En ja, hij is ook met wat lichtvervuiling wel te zien, maar lang niet zo helder als Betelgeuse, Rigel, Bellatrix of de andere 4 heldere sterren in Orion, waaronder de overbekende gordel.

Dat stond bij mij altijd bekend als de man met het zwaard.
Ik weet dus nu dat het Orion is...
Weer wat geleerd.

[Dido]

Ronald.42 schreef op woensdag 5 november 2025 @ 18:58:
Dat stond bij mij altijd bekend als de man met het zwaard.
Ik weet dus nu dat het Orion is...
Weer wat geleerd.

Als we dan toch bezig zijn: die grote W is Cassiopeia

[Reinier]

Dido schreef op woensdag 5 november 2025 @ 19:01:
[...]

Als we dan toch bezig zijn: die grote W is Cassiopeia

Het startpunt om via Almach en Mirach naar het Andromedastelsel te navigeren

(Vanuit Perseus kan ook ja)

[Ronald.42]

Dido schreef op woensdag 5 november 2025 @ 19:01:
[...]

Als we dan toch bezig zijn: die grote W is Cassiopeia

Nou ik zal je vertellen ik kon orion en zijn hangende zwaard altijd al wel zien.
Maar ik heb nu zo'n anderhalf jaar een bril en als ik dan in de nacht thuiskom uit mijn werk sta ik wel eens even voor huis naar de sterren te kijken.
En ik zie veel meer dan de afgelopen 30 jaar