Hoe wordt de prijs op de onbalansmarkt precies bepaald?

[somejan]

Er zijn tegenwoordig steeds meer aanbieders met thuisbatterijen die geld verdienen door op de onbalansmarkt te handelen. Om de zin of onzin daarvan te bepalen wil ik graag weten hoe de prijs op die onbalansmarkt precies tot stand komt. Ondanks veel googelen kan ik alleen maar 'uitleg' met algemeenheden vinden:

• de onbalanskosten worden bepaald door vraag en aanbod
• de prijs wordt voor elk kwartier bepaald
• die prijs wordt achteraf bepaald
• De marktpartijen die die onbalans veroorzaken betalen daar voor, partijen die het verkleinen krijgen daar geld voor
• Tennet geeft elke minuut (tegenwoordig veranderd naar elke 5 minuten) een bericht af met de actuele status op het net, met of er op dat moment een tekort of een overschot is

Maar hoe wordt die prijs nou precies bepaald? Uit bovenstaande algemeenheden kan ik dat niet afleiden. Het staat vast ergens verstopt in de contracten van Tennet, maar tot nu toe heb ik dat nog niet kunnen vinden. Iemand die er meer ervaring mee heeft die het weet?

edit:

Wat ik wel weet is dat er via de day ahead markt en vervolgens de intraday markt uiteindelijk voor elk kwartier een prijs en hoeveelheid elektriciteit wordt bepaald die elke marktpartij moet afnemen of leveren. Die marktpartijen hebben allemaal een soort slimme meter die realtime de productie of gebruik aan Tennet doorgeeft*. Als iedereen zich exact aan de resultaten van deze markten houdt is het net elk kwartier precies in balans. Maar de realiteit is niet exact te voorspellen, dus de productie of het gebruik van marktpartijen kan afwijken van de verplichting die ze via bovenstaande markten zijn aangegaan. Daar moeten partijen dan voor betalen, en dat is dus de zogenaamde onbalansmarkt.

Het gaat me dus om de bruto marktprijzen, niet om belastingen of consumentenprijzen.

* Grote spelers hebben een eigen slimme meter die realtime gegevens aan Tennet doorgeeft, maar bijvoorbeeld huishoudens niet. Als bonusvraag ben ik ook wel benieuwd hoe de onbalans van consumenten energieleveranciers wordt bepaald, die zijn immers verantwoordelijk voor het gebruik van hun klanten, maar de meters van huishoudens geven niet realtime gegevens door aan Tennet. Dus hoe weet Tennet dan of een consumenten leverancier zich aan zijn verplichting houdt?

[ Voor 37% gewijzigd door somejan op 22-04-2025 08:28 ]

[99ruud99]

Bedoel je de winstberekening?
Of hoe TenneT erbij komt dat op dit moment er te veel of te weinig stroom is?

Het is relatief simpel, Bedrijf X verwacht 1000 A nodig te hebben tussen 10 en 11 's morgens.
Tennet weet dat de windmolens en zonnepanelen normaal gesproken om deze tijd 600A leveren voor bedrijf X. Tennet zorgt ervoor dat de kolencentrales zo hard aan staan dat ze toch 1000A voor bedrijf X kunnen leveren.

Toevallig komt er een harde zeewind, en stralend blauwe lucht waardoor alle windmolens en zonnepanelen ipv 600A 1000A leveren. Nu heeft Tennet een overschot. Dit overschot willen ze kwijt, dus verkopen ze met korting. Hoe meer overschot, hoe meer korting.


Dus, de prijs hangt af van
- Vaste prijs (belastingen, stroomnetwerk etc)
- variabele prijs (verwachte opbrengst zonnepanelen / windmolens / kolencentrales etc vs ontvangen aanvragen van energieleveranciers). (en hier natuurlijk ook weer belasting overheen)
- "onverwachte" prijs. Als de werkelijkheid niet overeenkomt met de verwachting. Ineens veel meer wind / zonneenergie bijvoorbeeld. Of andersom, er was veel zon verwacht maar het regent.

[blackd]

@somejan was je dit document al tegengekomen:
Onbalansprijssystematiek

[somejan]

blackd schreef op maandag 21 april 2025 @ 18:26:
@somejan was je dit document al tegengekomen:
Onbalansprijssystematiek

Die ben ik nog niet tegengekomen, ik zal hem eens doorlezen.

[blackd]

Ik zie nu je edit in je topicstart met aanvullende vragen. Dit gaat veel breder dan alleen de onbalansprijs.
Het heeft wel alles met de balanshandhaving te maken. Daar begint het mee.
Dit is een samenspel van verschillende marktrollen. Meer over marktrollen: https://energiedatawijzer...gunningen-en-erkenningen/

Ingaand op jouw vraag:

Als bonusvraag ben ik ook wel benieuwd hoe de onbalans van consumenten energieleveranciers wordt bepaald, die zijn immers verantwoordelijk voor het gebruik van hun klanten, maar de meters van huishoudens geven niet realtime gegevens door aan Tennet. Dus hoe weet Tennet dan of een consumenten leverancier zich aan zijn verplichting houdt?

Een aangeslotene (consument of bedrijf) heeft een contract met een leverancier. Een leverancier heeft via de marktrol balansverantwoordelijke partij de verantwoordelijkheid om de dag van te voren aan TenneT een inschatting te geven van de elektriciteit die verbruikt wordt door hun portfolio (klanten) en welke stroom zij ingekocht hebben. Dit is het energieprogramma.
Netcode elektriciteit:
§ 10.3 Netcode elektriciteit (energieprogramma)

Op de dag zelf handhaaft TenneT de 50Hz en biedt diensten aan (FCR, aFFR, mFFR) om de balans te handhaven.
Zie uitleg: https://www.tennet.eu/nl/...ringsverantwoordelijkheid

Nadat de elektriciteit is gaan stromen vinden verrekenprocessen plaats, namelijk de allocatie en reconciliatie. Hierin wordt bepaald, op verschillende manieren, welke volumes aan elektriciteit behoren aan welke marktpartij (balansverantwoordelijke en uiteindelijk leverancier).
Meer hierover kun je vinden op de volgende links:
https://energiedatawijzer...-wholesale-elektriciteit/ (dit gaat over de allocatie).
Netcode elektriciteit:
§ 10.4 Netcode elektriciteit (allocatie)
§ 10.5 Netcode elektriciteit (reconciliatie)

Even heel simpel gezegd:
- Voor grootverbruik zal de meetverantwoordelijke aan de netbeheerder meetgegevens verstrekken t.b.v. balancering.
- Voor kleinverbruik kan dat of via slimme meter allocatie gaan, dit is m.n. bij dynamische contracten zo of indien de aangeslotene toestemming heeft gegeven om de P4 poort uit te lezen, is dat niet het geval dan wordt de profielenmethodiek gebruikt in de allocatie en pas bij het opvragen van een meterstand vanuit de levancier (bijv. bij opmaken jaarnota of jaarovergang) wordt het verbruik bepaald en pas dan kan er verrekend worden.

Delen van deze informatie is ook voorbijgekomen in De zonnepanelen-boete. Ik weet dat dit veel pagina's zijn maar als je zoekt op woorden als tennet, onbalanskosten, balansverantwoordelijke dan kom je wellicht nog wat nuttige posts en links tegen.

[somejan]

blackd schreef op maandag 21 april 2025 @ 18:26:
@somejan was je dit document al tegengekomen:
Onbalansprijssystematiek

Ik heb het document inmiddels gelezen en dat is inderdaad het antwoord dat ik zocht. Samengevat werkt de onbalansmarkt zo:

1. Marktpartijen (balanceringsverantwoordelijke partijen) leveren via de day ahead- en intraday markten aan Tennet voor elk kwartier een Energieprogramma waarmee ze zich verplichten een bepaalde hoeveelheid stroom te leveren of af te nemen voor een afgesproken prijs.
2. Balansaanbieders (aanbieders van balanceringsdiensten / regelvermogen) doen voor elk kwartier biedingen voor opregel- of afregeldiensten.
3. De marktpartijen leveren of gebruiken hun opgegeven vermogen tijdens elk kwartier.
4. Tennet monitort de netfrequentie, die bepaald wordt door het overschot of tekort op het stroomnet. (Bij een tekort (grotere vraag) gaat er een grotere stroom door de generators van opwekkers lopen, die daardoor de stoomturbine afremmen, waardoor de netfrequentie daalt. En bij een overschot andersom.)
5. Tennet publiceert ook elke minuut (met een vertraging van 5 minuten) de actuele situatie op het net en het geactiveerde op- of afregelvermogen met de bijbehorende prijzen.
6. Als het overschot of tekort te groot wordt (gemeten door een te grote afwijking van de netfrequentie) activeert Tennet de biedingen voor op- of afregelvermogen. Bij opregelen begint activatie bij de laagste opregelbieding, maar die prijs is in de regel hoger dan de reguliere elektriciteitsprijs van dat moment. Bij afregelen begint de activatie bij de hoogste afregelbieding, die in de regel lager ligt dan de normale marktprijs. Tennet past de hoeveelheid regelvermogen elke 4 seconden aan.
7. Na afloop van elk kwartier wordt er voor dat kwartier een regeltoestand en een prijs bepaald. De regeltoestand is
   • -1: er werd afgeregeld, of er werd binnen het kwartier eerst opgeregeld en daarna afgeregeld
   • 0: geen regelvermogen geactiveerd
   • 1: er werd opgeregeld, of er werd binnen het kwartier eerst afgeregeld en daarna opgeregeld
   • 2: er was zowel op- als afregeling binnen het kwartier in tenminste drie perioden, i.e. op-af-op of af-op-af
   De onbalansprijs is afhankelijk van de regeltoestand.
   • Voor toestand -1 is dat de laagste prijs van het geactiveerde afregelvermogen (marginale beprijzing)
   • Bij regeltoestand 1 de hoogste prijs van de geactiveerde opregelbiedingen (marginale beprijzing)
   • Bij regeltoestand 0 wordt een zgn. "middenprijs" gebruikt, dat is het midden tussen het hoogste opregelbod en het laagste afregelbod. Deze biedingen zijn per definitie niet geactiveerd. De middenprijs kan dus in principe gemanipuleerd worden door balansaanbieders die een extreem hoog opregel- of een extreem laag afregelbod doen, maar de markt is zo ingericht dat niemand daar baat bij heeft.
   • Bij regeltoestand 2 betalen de marktpartijen die een tekort hebben ten opzichte van hun energieprogramma de (hogere) marginale prijs van het geactiveerde opregelvermogen, terwijl de marktpartijen die een overschot hebben de (lagere) marginale prijs van het geactiveerde afregelvermogen. Tenzij de betreffende marginale prijs gunstiger is voor de marktpartij dan de middenprijs, in dat geval wordt de ongunstigere middenprijs gerekend.
   Bij regeltoestanden -1 t/m 1 is er dus steeds één prijs. Die prijs geldt voor zowel marktpartijen als balansaanbieders. Marktpartijen die meer energie leveren dan hun energieprogramma, en geactiveerde opregelaanbieders, ontvangen die onbalansprijs voor hun geleverde energie. Marktpartijen die minder energie leveren/meer gebruiken en geactiveerde afregelaanbieders betalen de onbalansprijs voor de extra afgenomen of minder geleverde energie.
8. Voor elke marktpartij wordt nagegaan hoeveel zijn prestaties afwijken van zijn energieprogramma, en elke partij die meer leverde ontvangt daarvoor een vergoeding, en elke partij die meer gebruikte/minder leverde betaalt de prijs voor die extra energie. Ook de geactiveerde balansaanbieders ontvangen allemaal diezelfde prijs voor hun extra energielevering of energieafname.

De winst van de onbalansmarkt zit hem dus voor de meeste balansaanbieders in het prijsverschil van de regelenergie ten opzichte van de normale energieprijs. Voor batterij eigenaren zit het verdienmodel hem meer in het goedkoop laden en duur terugleveren. Het maakt voor de prijs niet uit of het op- of afregelen geleverd wordt door een balansaanbieder of door een gewone marktpartij. Doordat ook de gewone marktpartijen op deze manier mee kunnen doen aan het balanceren worden de onbalanskosten geminimaliseerd.

In de bovenstaande tekst ben ik er steeds van uit gegaan dat de onbalansprijs positief is. Maar natuurlijk kan de onbalansprijs, net zoals de gewone marktprijs, ook negatief worden. In dat geval draait de betaalrichting om ten opzichte van wat hierboven staat.

De onbalansbetalingen zijn voor Tennet in de meeste gevallen saldoneutraal, i.e. Tennet ontvangt meestal net zo veel onbalanskosten als ze ook uitbetalen. Als er toch een saldo ontstaat wordt dat het volgende jaar verrekend met de netbeheerkosten die alle marktpartijen moeten betalen.

Ik heb in de bovenstaande samenvatting een aantal elementen buiten beschouwing gelaten die niet direct invloed hebben op de onbalansmarkt. Zo zijn er behalve balansaanbieders ook aanbieders van FCR (frequency containment reserve) en noodvermogen (mFRRda). Beiden werken vergelijkbaar met het beschreven regelvermogen, maar FCR werkt sneller en zonder directe aansturing vanuit Tennet. Noodvermogen wordt telefonisch afgeroepen en is dus langzamer. Verder werkt noodvermogen niet met biedingen maar met contractering vooraf. De prijs van noodvermogen is meestal ongunstiger voor marktpartijen dan die van regelvermogen. Als er door Tennet noodvermogen wordt afgeroepen wordt de prijs van het noodvermogen ook meegenomen in het bepalen van de marginale prijzen. Daarnaast zijn er ook nog de IGCC en PICASSO mechanismen waarmee energie wordt uitgewisseld met het buitenland ten behoeve van de balancering.

[Harm_H]

Belangrijk onderwerp, want er gebeuren 2 dingen:

1. Elektra opwekken wordt steeds goedkoper. Gemiddelde prijs lager.
2. Elektra prijzen worden meer wisselvallig

Zo zijn er elk jaar steeds meer dagen met gratis elektriciteit.
(bron
Waarom er nog geen LFP auto's als thuisbatterij & handelaar zijn snap ik niet.

[emielbf]

de grafiek is vast en zeker op basis van inkoopprijzen, dus wel even de belasting erbij tellen en dan kom je uit op 7 uur over heel 2024 (als ik me goed herinner) waarbij de consumentenprijs negatief was. Volgens mij dit jaar nog geen negatieve prijs voor ons, arme consumenten

en auto's als thuisaccu, dat heet V2H/V2G en begint inmiddels te komen, een paar auto's ondersteunen dit nu. Vergeet dan ook niet de (openbare) laadpaal, die moet ook 'full duplex' zijn