Groeiende politisering en macht inlichtingen- en veiligheidsdiensten
In de afgelopen vijf jaar zijn de inlichtingen- en veiligheidsdiensten in ons land zichtbaarder geworden.De oorlog in Oekraïne maakt discussies over Russische inmenging en desinformatie actueler. Tegelijkertijd zijn de veiligheidsdiensten onder directe regie van de politiek geplaatst, en is het toezicht in sterke mate verzwakt.
Als laatste is het zo dat de veiligheidsdiensten steeds meer met de parlementaire politiek in aanraking komen. De (ten tijde van schrijven verwachte) benoeming van Dick Schoof (voormalig topman AIVD) tot het hoogste ambt van het land is daarvan misschien wel het meest markante, maar zeker niet het enige voorbeeld.
Doel van het topic
Het doel van dit topic is het bespreken van nieuws over de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, en hun rol in de samenleving. Zowel de huidige stand van zaken als de *gewenste* rol van de inlichtingendiensten zijn bespreekbaar. Zeker over het laatste is het aannemelijk dat niet iedereen dezelfde mening heeft.Geen doel van het topic
Surveillance door politiediensten (bijvoorbeeld met deurbelcamera's,snelheidscamera's of het eveneens spelende chat control), regulering van surveillance voor het voorkomen van de verspreiding van CSAM, zijn natuurlijk sterk verwant, maar de discussie zal snel een andere emotionele lading krijgen dan een discussie over nationale veiligheid. Het voorstel is om die discussie een eigen topic te geven, indien gewenst.
Verder zou ik de deelnemers willen verzoeken om bij discussie van politiek niet te ver door te gaan op hypothetische scenario's.
"Als de Partij voor de Dieren ooit aan de macht komt, zullen de inlichtingendiensten kijken of je niet stiekem knakworstjes eet" kan worden gebruikt als voorbeeld, maar doordraven op dat doemscenario, zonder dat er een nieuwsbericht, wetsvoorstel of ander feit aan ten grondslag ligt, levert weinig op
Tijdlijn
Verhalen over situaties waarin de veiligheidsdiensten middelen in hebben gezet voor een oneigenlijk doel gaan al lang terug. Zo is Prins Bernhard betrokken geweest bij de oprichting van de BVD, en is bekend dat de inlichtingendiensten journalisten volgden die zijn reputatie konden beschadigen.2002 De oorspronkelijke wet WIV is in werking gegaan in 2002. De voormalige BVD en MID werden omgevormd tot AIVD en MIVD. Deze wet gaf de veiligheidsdiensten de bevoegdheid telefoonverkeer te
onderscheppen, maar maakte het niet mogelijk om met een sleepnet dataverkeer op internet te onderscheppen.
De AIVD plaatste in de periode tussen 2002 en 2017
enkele duizenden telefoontaps per jaar.
2004 Tjibbe Joustra wordt benoemd tot Nationaal Coordinator voor Terrorismebestrijding. Het doel van de positie was om te coordineren tussen Politie- en Veiligheidsdiensten op het gebied van terrorismebestrijding.
2006 De MIVD waarschuwt dat de NCTb dreigt uit te groeien tot een zelfstandige inlichtingendienst.
2012 De PVV dient een motie in om de werking van de wet WIV, en met name het toezicht te evalueren.
2012 Het Kabinet Rutte-II besluit om het budget van de AIVD met een derde te verminderen. Een paar jaar later wordt die maatregel weer teruggedraaid.
2012 De NCTb wordt omgedoopt tot de NCTV.
2013 Dick Schoof wordt hoofd van de NCTV.
2013 De Commissie-Dessen brengt haar rapport uit. Onderdeel van de aanbeveling is het advies om de sturing van de veiligheidsdiensten te beleggen bij de Secretaris-Generaals van Algemene Zaken, Binnenlandse Zaken en Defensie. Verder wordt voorgesteld om de CIVD (Commissie-Stiekem) een eigen staf te geven, en om de CTIVD (toezichthouder) alleen verantwoordelijk te maken voor toezicht op de rechtmatigheid
2014 Hoofd CTIVD (toezichthouder achteraf) Harm Brouwer wil een aanscherping van het toezicht op de geheime diensten
2015 Het Kabinet Rutte-II komt met een wetsvoorstel voor het aanzienlijk uitbreiden van bevoegdheden van de inlichtingendiensten. Als keerzijde wordt het toezicht belegd bij twee instanties, de (nieuwe) TIB toetst vooraf of de motivatie van de AIVD correct is. De (bestaande) CTIVD rapporteert aan de kamer of de AIVD rechtmatig gebruik heeft gemaakt van haar bevoegdheden, maar kan geen onderzoeken stopzetten. In het wetsvoorstel wordt de sturing van de diensten niet belegd bij de SGs (zoals voorgesteld in het Rapport-Dessen), maar bij het kabinet.
2016 De Raad van State waarschuwt dat de uitbreiding van de verantwoordelijkheden van de inlichtingendiensten waarschijnlijk niet voldoet aan de eisen van het EVRM. Verder uiten ze hun twijfels of het toezicht wel goed geregeld is.
2017 Onder andere met behulp van Arjen Lubach worden genoeg handtekeningen opgehaald om een correctief referendum te houden om de nieuwe WIV tegen te houden.
2017 Dick Schoof, hoofd NCTV, noemt in een TV-interview Kick Out Zwarte Piet als voorbeeld van een terroristische organisatie
2018 hoogleraar Paul Abels, voormalig medewerker van de AIVD, waarschuwt dat met de nieuwe wet de politiek teveel invloed krijgt bij de diensten
2018 Met een opkomst van 51% wordt de WIV 2017 door een referendum verworpen. Het kabinet Rutte-III legt deze uitspraak naast zich neer, en voert de wet, met minimale aanpassingen, toch door.
2018 Rian van Rijbroek, naar eigen zeggen AIVD-medewerker en betrokken bij een onderzoek naar een kamerlid met Russische contacten, begint een relatie met Gerard Sanderink,
wiens bedrijf Centric voor een groot aantal overheidspartijen de automatisering verzorgt. Van Rijbroek krijgt hierdoor zeer veel invloed binnen Centric.
2018 Dick Schoof wordt Directeur-Generaal van de AIVD.
2018 Harm Brouwer, hoofd CTIVD, meldt dat de AIVD en MIVD zich niet voldoende aan de nieuwe wet houden. Met name de bewaartermijn van gegevens (maximaal 3 jaar, langer dan in onze buurlanden) wordt regelmatig overschreden. Dick Schoof belooft in 2019 beterschap, maar stelt dat "de operationele slagkracht niet mag worden overheerst door de administratieve last die ontstaat door de nieuwe wetgeving"
2020 De commissie Jones-Bos wordt ingesteld met de specifieke opdracht om te evalueren of de AIVD door de nieuwe wet nog haar werk kan doen. De commissie komt met een reeks van aanbevelingen in 2021. Naast beperkingen voor de rol van de TIB (toezichthouder vooraf) werd ook aangedrongen op het zorgvuldiger omgaan met bulkdata.
2022 Het Kabinet Rutte-III komt met de Tijdelijke Wet Inlichtingen en Veiligheidsdiensten. Samenvatting hier. Hierin wordt de toetsing vooraf in veel verder gaande mate uitgekleed, en wordt ingezet op meer toetsing achteraf. De grote beperkingen op het verwerven van bulkdata verdwijnt, en bulkdata mag in principe eindeloos worden bewaard.
2022 De NCTV blijkt jarenlang rapportages te hebben gemaakt over "radicaliserende" politieke partijen. De betreffende partijen zijn woedend, en krijgen gelijk van de Minister
2022 Twee leden van de toezichthouder TIB, Bert Hubert en Mariette Moussault, kondigen hun vertrek aan uit onvrede met de nieuwe wet
2023 Mariette Moussault, voormalig voorzitter van de TIB, stelt dat kamerleden geen goed besluit kunnen nemen over de wet TWIV, omdat belangrijke passages uit het jaarverslag 2022 door de verantwoordelijke ministers zijn zwartgelakt.
2023 De TWIV wordt niet-controversieel verklaard door de tweede kamer. Na de verkiezingen zal deze wet door de Tweede Kamer worden aangenomen.
5 maart 2024 de Wet TWIV wordt aangenomen door de Eerste Kamer
5 maart 2024 De voorzitter van de CTIVD, Nico van Eijk, stapt op, noemt verstoorde werkverhouding als reden.
24 april 2024 De CTIVD merkt dat kantoorruimte die in 2023 geregeld zou worden om uitbreiding mogelijk te maken (omdat er toezichtstaken van TIB naar CTIVD verschuiven) er nog steeds niet is. Hierdoor is het zelfs niet mogelijk voor de CTIVD om vacatures te plaatsen. De wet gaat in juli dit jaar in.
28 mei 2024 Dick Schoof, ex-NCTV, ex-AIVD, wordt genoemd als nieuwe premier.
13 juni 2024 Gidi Markuszower wordt geen minister na belastende informatie AIVD. Dit is misschien niet de eerste keer dat een kandidaat-minister door zijn AIVD-dossier de baan misloopt, maar wel de eerste keer dat dit zo publiekelijk gebeurt.
18 juni 2024 De CTIVD zet opnieuw een vacature uit voor Voorzitter
Bij het samenstellen van deze tijdlijn heb ik dankbaar gebruik gemaakt van de samenvatting van Rowin Jansen, Toezicht onder de wet op Inlichtingen en Veiligheidsdiensten 2017: een tour de force.
[ Voor 100% gewijzigd door CVTTPD2DQ op 23-06-2024 08:59 ]