HDD's verplaatsen naar een nieuwe NAS ander Merk!

Pagina: 1
Acties:

Vraag


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
Mijn vraag

Mijn oude ZYXEL540 NAS heeft het begeven. Nu vraag ik me af of ik mijn HDD's in een nieuwe NAS van een ander merk kan plaatsen zonder dat ik data verlies of problemen zou hebben.

Iemand een idee?
Alvast vriendelijk dank.

Relevante software en hardware die ik gebruik
ZYXEL540 met WD RED HDD's.

Wat ik al gevonden of geprobeerd heb
...

Beste antwoord (via daredevil666 op 20-03-2023 12:39)


  • u_nix_we_all
  • Registratie: Augustus 2002
  • Niet online
Als de schijven nog in orde zijn, is het recoveren van de data over het algemeen nog wel te doen. Hang ze aan een PC en boot die met linux, bijv een install iso van ubuntu (die heeft een live preview zonder een installatie te hoeven doen)
Kijk of je de schijven ziet en kunt mounten. Als het geen raid0 is, maar 2 losse volumes bestaat de kans dat je die gewoon kunt aanklikken.
Als het wel een raid0 set is, moet je waarschijnlijk de linux raid tools (mdadm) installeren, en de raidset weer samenstellen, en dan kijken of je daarop het filesystem ziet en kunt mounten.

You don't need a parachute to go skydiving. You need a parachute to go skydiving twice.

Alle reacties


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • Ernemmer
  • Registratie: Juli 2009
  • Niet online
Nee, dat kan niet.

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • ThomasJ
  • Registratie: September 2008
  • Nu online
Zelfs bij een andere NAS van hetzelfde merk kan het nog wel eens zijn dat schijven overzetten niet zomaar kan. Tussen merken wisselen is helemaal een no-go.

Zorg dat je een goede backup hebt van je data en zet dan de schijven over, zodat ze gewist kunnen worden.

Acties:
  • +2 Henk 'm!

  • MikeOO
  • Registratie: Augustus 2007
  • Laatst online: 07:13
Schijven verplaatsen qua hardware zal prima gaan. Maar elke fabrikant heeft zijn eigen software dus de kans dat dit 100% goed gaat lijkt mij vrij klein.

Maar zoals met elke upgrade. Je zult moeten zorgen voor een goede backup. Elke upgrade zowel hardwarematig of softwarematig kan problemen geven.

Persoonlijk zou ik je data veilig stellen, harddisks formatteren via het nieuwe systeem en daarna opnieuw via het nieuwe besturingssysteem alles opnieuw instellen. Daarna je data weer terugplaatsen.

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
Doordat de NAS niet meer werkt, hoe maak ik een back up?

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
ThomasJ schreef op maandag 20 maart 2023 @ 08:58:
Zelfs bij een andere NAS van hetzelfde merk kan het nog wel eens zijn dat schijven overzetten niet zomaar kan. Tussen merken wisselen is helemaal een no-go.

Zorg dat je een goede backup hebt van je data en zet dan de schijven over, zodat ze gewist kunnen worden.
Hoe doe je dat als de NAS niet meer werkt?

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
MikeOO schreef op maandag 20 maart 2023 @ 09:00:
Schijven verplaatsen qua hardware zal prima gaan. Maar elke fabrikant heeft zijn eigen software dus de kans dat dit 100% goed gaat lijkt mij vrij klein.

Maar zoals met elke upgrade. Je zult moeten zorgen voor een goede backup. Elke upgrade zowel hardwarematig of softwarematig kan problemen geven.

Persoonlijk zou ik je data veilig stellen, harddisks formatteren via het nieuwe systeem en daarna opnieuw via het nieuwe besturingssysteem alles opnieuw instellen. Daarna je data weer terugplaatsen.
Hoe gaat dit in zijn werk als je je NAS niet meer in werking krijgt. Ik heb een totaal aan 5 TB data op 2 schijven van elk 3TB...waar plaats ik die hoeveelheid data om een back up te creëren?🧐 Ik heb Raid 0 gebruikt dus.

Acties:
  • +1 Henk 'm!

  • Xander
  • Registratie: Oktober 2002
  • Laatst online: 19:43
daredevil666 schreef op maandag 20 maart 2023 @ 09:36:
Doordat de NAS niet meer werkt, hoe maak ik een back up?
Backups maak je normaliter voordat de boel kapot gaat natuurlijk.

Maar daarvoor is het nu te laat... je beste kans nu om weer bij de data te komen is naar mijn idee om een zelfde NAS te kopen.

Kun je deze meteeen houden als backup, naast een nieuw te kopen NAS met nieuwe HDD's.

PC specs!---Pulse mee voor GoT!
[22:49:37] <@Remy> ik wil een opblaasbare dSLR :+


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • Xander
  • Registratie: Oktober 2002
  • Laatst online: 19:43
daredevil666 schreef op maandag 20 maart 2023 @ 09:49:
[...]


Hoe gaat dit in zijn werk als je je NAS niet meer in werking krijgt. Ik heb een totaal aan 5 TB data op 2 schijven van elk 3TB...waar plaats ik die hoeveelheid data om een back up te creëren?🧐
Lokaal op een 2e NAS of online bij een cloudprovider.

PC specs!---Pulse mee voor GoT!
[22:49:37] <@Remy> ik wil een opblaasbare dSLR :+


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • SambalBij
  • Registratie: September 2000
  • Laatst online: 15:23

SambalBij

We're all MAD here

daredevil666 schreef op maandag 20 maart 2023 @ 09:49:
[...]


Hoe gaat dit in zijn werk als je je NAS niet meer in werking krijgt. Ik heb een totaal aan 5 TB data op 2 schijven van elk 3TB...waar plaats ik die hoeveelheid data om een back up te creëren?🧐 Ik heb Raid 0 gebruikt dus.
En let meteen even op als je een nieuw NAS gaat kopen...
5 TB aan data past *niet* op 2x 3TB schijven!
Helemaal als je geen backups maakt, wil je op zijn allerminst de schijven gemirrord hebben.

Je hebt nu de 'mazzel' dat alleen je NAS stuk is, en dat je door kopen van eenzelfde NAS je waarschijnlijk je data niet kwijt bent. Was een van je schijven defect gegaan ipv het NAS, dan was je sowieso je data nu kwijt geweest. (Tenzij een datarecovery bedrijf nog iets kan terughalen voor waarschijnlijk een aanzienlijke hoop geld)

En nooit, nooit, NOOIT "RAID0" gebruiken! Dan ben je bij stuk gaan van 1 schijf meteen *al* je data kwijt. Doe het dan, als het op een goedkoopje moet en je data je niets waard is, tenminste als 2 aparte schijven. Dan ben je alleen de data op de kapotte schijf kwijt in plaats van alles. (En kun je van eventuele wel belangrijke data er twee kopieen van opslaan, eentje op elke schijf/volume)

[ Voor 18% gewijzigd door SambalBij op 20-03-2023 10:00 ]

Sometimes you just have to sit back, relax, and let the train wreck itself


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • MikeOO
  • Registratie: Augustus 2007
  • Laatst online: 07:13
daredevil666 schreef op maandag 20 maart 2023 @ 09:49:
[...]


Hoe gaat dit in zijn werk als je je NAS niet meer in werking krijgt. Ik heb een totaal aan 5 TB data op 2 schijven van elk 3TB...waar plaats ik die hoeveelheid data om een back up te creëren?🧐 Ik heb Raid 0 gebruikt dus.
Tja zoals al eerdere aangeven, backup's maak je voordat het zover is gekomen als nu. Harde les en gebeurt ons allemaal wel een keer.

Je kunt even via Google proberen te zoeken of er een tool beschikbaar is om je HDD nog te kunnen lezen als je ze bv aansluit op een PC. Soms zijn er tools beschikbaar die de disk beschikbaar maken in bv Windows zodat je de gegevens kunt kopiëren.

Hier wat opties die je zou kunnen proberen, maar zelf geen ervaring mee dus geen garantie of dit veilig is.

YouTube: 💿 How to Recover Data from a RAID System Based on ZyXEL NAS542 💿
https://recoveryutility.c...ata-from-zyxel-nas540-nas

Nu zijn dit meestal betaalde tools en altijd alert blijven en even onderzoek doen of deze betrouwbaar zijn en mogelijk zijn er ook gratis tools beschikbaar. Ik ken deze NAS verder niet qua mogelijkheden hiervoor.

Maar zoek het merk en recover en je krijgt wel info en mogelijke oplossingen.

Waar je de data moet opslaan is aan jou. Je zul ergens dit moeten opslaan. Mogelijk kun je een harddisk van iemand lenen met voldoende ruimte. Of je koopt bv een externe disk zodat je als het nieuwe systeem draait je ook een backup goed kunt instellen met deze disk.

Een nas is geen backup apparaat als je het alleen daar opslaat. Een backup heb je nodig voor alles wat je dierbaar is. RAID kan de schade beperken bij uitval van een harddisk maar als het apparaat zelf defect raakt ben je verder van huis en kun je beter RAID en een backup op een externe disk instellen. Maar dat is een heel andere verhaal ;)

Eerst maar zorgen dat je de gegevens weer veilig hebt gesteld en dan ga je kijken hoe je een goed backupplan kunt maken om dit soort dingen in de toekomst te beperken.

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
SambalBij schreef op maandag 20 maart 2023 @ 09:58:
[...]

En let meteen even op als je een nieuw NAS gaat kopen...
5 TB aan data past *niet* op 2x 3TB schijven!
Helemaal als je geen backups maakt, wil je op zijn allerminst de schijven gemirrord hebben.

Je hebt nu de 'mazzel' dat alleen je NAS stuk is, en dat je door kopen van eenzelfde NAS je waarschijnlijk je data niet kwijt bent. Was een van je schijven defect gegaan ipv het NAS, dan was je sowieso je data nu kwijt geweest. (Tenzij een datarecovery bedrijf nog iets kan terughalen voor waarschijnlijk een aanzienlijke hoop geld)

En nooit, nooit, NOOIT "RAID0" gebruiken! Dan ben je bij stuk gaan van 1 schijf meteen *al* je data kwijt. Doe het dan, als het op een goedkoopje moet en je data je niets waard is, tenminste als 2 aparte schijven. Dan ben je alleen de data op de kapotte schijf kwijt in plaats van alles. (En kun je van eventuele wel belangrijke data er twee kopieen van opslaan, eentje op elke schijf/volume)
En let meteen even op als je een nieuw NAS gaat kopen...
5 TB aan data past *niet* op 2x 3TB schijven! [/quote] Wil je dat eens uitleggen aub? Die 5 TB staat nu wel op mijn 2 schijven! [/quote]

Helemaal als je geen backups maakt, wil je op zijn allerminst de schijven gemirrord hebben.

Je hebt nu de 'mazzel' dat alleen je NAS stuk is, en dat je door kopen van eenzelfde NAS je waarschijnlijk je data niet kwijt bent. Was een van je schijven defect gegaan ipv het NAS, dan was je sowieso je data nu kwijt geweest. (Tenzij een datarecovery bedrijf nog iets kan terughalen voor waarschijnlijk een aanzienlijke hoop geld) [/quote] Dat weet ik, het was ook een bewuste keuze van mij om RAID 0 te gebruiken, met bewust zijn van alle gevaren van dien. Maar ik vroeg me af hoe men te werk gaat om de data te recoveren als er niets aan de HDD is! Een zelfde merk gebruiken van NAS zal niet meer van deze tijd zijn denk ik, ZYXEL is niet echt "'meer" gebruikelijk denk ik. Ook voor gebruiksgemak en support zal deze niet zijn zoals bij QNAP en SYNOLOGY denk ik! Verbeter me indien ik foutief ben hierbij! [/quote]

En nooit, nooit, NOOIT "RAID0" gebruiken! Dan ben je bij stuk gaan van 1 schijf meteen *al* je data kwijt. Doe het dan, als het op een goedkoopje moet en je data je niets waard is, tenminste als 2 aparte schijven. Dan ben je alleen de data op de kapotte schijf kwijt in plaats van alles. (En kun je van eventuele wel belangrijke data er twee kopieen van opslaan, eentje op elke schijf/volume)
[/quote] Je bedoelt mirroring RAID 1 natuurlijk en...het was ook een bewuste keuze van mij om RAID 0 te gebruiken, met bewust zijn van alle gevaren van dien. [/Quote]

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • Coach4All
  • Registratie: Januari 2003
  • Laatst online: 15:59

Coach4All

I'm a Coach 4 All

daredevil666 schreef op maandag 20 maart 2023 @ 11:55:
[...]
Wil je dat eens uitleggen aub? Die 5 TB staat nu wel op mijn 2 schijven![/i][/b] [/quote]
De data staat niet op 2 schijven (dus kopie), je data staat verdeeld over twee schijven. (Op beide een gedeelte)

--- Systeembeheerdersdag --- Voedselintolerantie ---


Acties:
  • +1 Henk 'm!

  • Xander
  • Registratie: Oktober 2002
  • Laatst online: 19:43
daredevil666 schreef op maandag 20 maart 2023 @ 11:55:
het was ook een bewuste keuze van mij om RAID 0 te gebruiken, met bewust zijn van alle gevaren van dien.
Nou, dan is de data blijkbaar niet zo belangrijk. :)

Koop een NAS naar keuze, plaats de HDD's erin en begin weer met een schone lei.

PC specs!---Pulse mee voor GoT!
[22:49:37] <@Remy> ik wil een opblaasbare dSLR :+


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • DarkSide
  • Registratie: Oktober 2000
  • Laatst online: 20-09 20:57

DarkSide

theres no place like ::1

@daredevil666 je hebt nu raid 0 Het advies is om dat niet te doen.
Dat houdt in dat 2x 3TB in mirror komt te staan als je data redudantie wilt hebben. En 5TB pas dan niet op 3TB.

Verder RAID 1 =/= backup.
Een map weggooien of corruptie betekend ook op je "backup" disk in raid.
Je wilt zeker je data nog ergens anders hebben (3.2,1 methode)

Verder geef je aan juist voor Raid 0 gekozen te hebben met alle gevolgen van dien.
En die zie je nu.

Voor de toekomst denk iig aan hoe belangrijk die data is. En hoe je voor data redudantie en backups gaat zorgen.

There are 10 kinds of people in this world..... Those who know binary. And those who don't.


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • Gunner
  • Registratie: Oktober 1999
  • Niet online

Gunner

Invincibles

daredevil666 schreef op maandag 20 maart 2023 @ 11:55:
Je bedoelt mirroring RAID 1 natuurlijk en...het was ook een bewuste keuze van mij om RAID 0 te gebruiken, met bewust zijn van alle gevaren van dien. [/Quote]
Nee, hij bedoelt (terecht) dat je liever geen RAID-0 gebruikt. Raid 1 heeft tenminste fout tolerantie, raid-0 niet. Belangrijke data nooit, nooit op Raid-0 zetten.

[ Voor 5% gewijzigd door Gunner op 20-03-2023 12:04 ]

Still warm the blood that courses through my veins. | PvOutput | ARSENAL FC


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
Coach4All schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:00:
[...]


De data staat niet op 2 schijven (dus kopie), je data staat verdeeld over twee schijven. (Op beide een gedeelte)
Ja, dat begrijp ik, maar dat wil toch niet zeggen dat je die data niet kan recoveren als er niets aan de HDD's mankeert?

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
Gunner schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:03:
[...]

Nee, hij bedoelt (terecht) dat je liever geen RAID-0 gebruikt. Raid 1 heeft tenminste fout tolerantie, raid-0 niet. Belangrijke data nooit, nooit op Raid-0 zetten.
Ik reageerde op zijn volgende zin "Doe het dan, als het op een goedkoopje moet en je data je niets waard is, tenminste als 2 aparte schijven. Dan ben je alleen de data op de kapotte schijf kwijt in plaats van alles." Daarmee bedoelt hij RAID 1, dat wou ik zeggen.

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • Coach4All
  • Registratie: Januari 2003
  • Laatst online: 15:59

Coach4All

I'm a Coach 4 All

daredevil666 schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:05:
[...]


Ja, dat begrijp ik, maar dat wil toch niet zeggen dat je die data niet kan recoveren als er niets aan de HDD's mankeert?
Het zou best kunnen dat je met een (software) raid oplossing je schijven aan een pc zou kunnen koppelen en de boel uit zou kunnen lezen. Maar dan moet je wel weten hoe je dit moet koppelen / uitlezen. (Of online iemand vinden die dat al eens "uitgevonden" heeft en het goed beschreven heeft.)

--- Systeembeheerdersdag --- Voedselintolerantie ---


Acties:
  • +1 Henk 'm!

  • DarkSide
  • Registratie: Oktober 2000
  • Laatst online: 20-09 20:57

DarkSide

theres no place like ::1

daredevil666 schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:09:
[...]
Ik reageerde op zijn volgende zin "Doe het dan, als het op een goedkoopje moet en je data je niets waard is, tenminste als 2 aparte schijven. Dan ben je alleen de data op de kapotte schijf kwijt in plaats van alles." Daarmee bedoelt hij RAID 1, dat wou ik zeggen.
Nee je kunt ook gewoon los 2 volumes doen. zonder raid.

verder moet je even uitzoeken welk file systeem zyxel gebruikt.
Mogelijk kun je er via Linux nog wel bij door de schijf te mounten en je data er af te halen.

There are 10 kinds of people in this world..... Those who know binary. And those who don't.


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
Xander schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:03:
[...]


Nou, dan is de data blijkbaar niet zo belangrijk. :)

Koop een NAS naar keuze, plaats de HDD's erin en begin weer met een schone lei.
Dat ben ik ook van plan, maar hoe kan ik mijn data recoveren die op de HDD's staan, of toch de belangrijkste data, want die HDD's zijn tenslotte nog goed, die zijn niet gecracht of defect!

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • Gunner
  • Registratie: Oktober 1999
  • Niet online

Gunner

Invincibles

daredevil666 schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:11:
[...]
Dat ben ik ook van plan, maar hoe kan ik mijn data recoveren die op de HDD's staan, of toch de belangrijkste data, want die HDD's zijn tenslotte nog goed, die zijn niet gecracht of defect!
Nee, maar je raid array wel. En dat is je probleem.

Still warm the blood that courses through my veins. | PvOutput | ARSENAL FC


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
DarkSide schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:11:
[...]

Nee je kunt ook gewoon los 2 volumes doen. zonder raid.

verder moet je even uitzoeken welk file systeem zyxel gebruikt.
Mogelijk kun je er via Linux nog wel bij door de schijf te mounten en je data er af te halen.
Ik dacht dat raid 0 losse volumes zijn

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • Coach4All
  • Registratie: Januari 2003
  • Laatst online: 15:59

Coach4All

I'm a Coach 4 All

daredevil666 schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:12:
[...]


Ik dacht dat raid 0 losse volumes zijn
Nee, Raid 0 is striping....
Blokje hier, blokje daar, blokje hier, blokje daar... etc etc

--- Systeembeheerdersdag --- Voedselintolerantie ---


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
Gunner schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:12:
[...]

Nee, maar je raid array wel. En dat is je probleem.
Tenzij ik geen RAID gebruikt heb!?

Acties:
  • +1 Henk 'm!

  • DarkSide
  • Registratie: Oktober 2000
  • Laatst online: 20-09 20:57

DarkSide

theres no place like ::1

nee
Raid 0 is dat je van 2 losse disk 1 volume maakt.
En daarmee kan je een deel van je bestand wegschrijven naar disk 1 en een deel naar disk 2.

Dit zorgt voor performance verbetering (in theory, niet altijd in de praktijk)
Maar omdat je dus je Foto.jpg fysiek splitst naar 2 disks. Betekend dat als er 1 disk stuk gaat.
Je bestand dus niet werkt.


Verder geen idee wat je nu daadwerkelijk gedaan hebt.

Heb je nu losse volumes of RAID 0 ingezet.
als er raid gebruikt is, maakt het het recoveren echt een stuk moeilijker.

Wat is het je waard die data?

[ Voor 23% gewijzigd door DarkSide op 20-03-2023 12:17 ]

There are 10 kinds of people in this world..... Those who know binary. And those who don't.


Acties:
  • +1 Henk 'm!

  • Gunner
  • Registratie: Oktober 1999
  • Niet online

Gunner

Invincibles

daredevil666 schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:15:
[...]
Tenzij ik geen RAID gebruikt heb!?
Dat weet je zelf het beste, maar dat is nu niet meer te controleren. Je zegt hier dat je bewust Raid-0 hebt gebruikt immers.
daredevil666 schreef op maandag 20 maart 2023 @ 11:55:
het was ook een bewuste keuze van mij om RAID 0 te gebruiken, met bewust zijn van alle gevaren van dien.

Still warm the blood that courses through my veins. | PvOutput | ARSENAL FC


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • SambalBij
  • Registratie: September 2000
  • Laatst online: 15:23

SambalBij

We're all MAD here

daredevil666 schreef op maandag 20 maart 2023 @ 11:55:
[...]

Wil je dat eens uitleggen aub? Die 5 TB staat nu wel op mijn 2 schijven!
Die opmerking slaat op de uitleg er onder; als je data je enigszins lief is, wil je geen RAID0, mar wil je mirroren of een ander RAID level gebruiken.
Op 2x een 3TB schijf past dan maar 3 TB, omdat op beide schijven hetzelfde staat.
Dat weet ik, het was ook een bewuste keuze van mij om RAID 0 te gebruiken, met bewust zijn van alle gevaren van dien. Maar ik vroeg me af hoe men te werk gaat om de data te recoveren als er niets aan de HDD is! Een zelfde merk gebruiken van NAS zal niet meer van deze tijd zijn denk ik, ZYXEL is niet echt "'meer" gebruikelijk denk ik. Ook voor gebruiksgemak en support zal deze niet zijn zoals bij QNAP en SYNOLOGY denk ik! Verbeter me indien ik foutief ben hierbij!
Je zult in dat geval moeten zien uit te vinden welke OS/software/driver Zyxel gebruikte om die raid0 aan te maken, en dat op een ander device te repliceren.
De kans is aanwezig dat dat linux is met md. In dat geval zou je de schijven misschien in een PC kunnen aansluiten, en dan handmatig die md raid set weer te starten en te mounten.
Je bedoelt mirroring RAID 1 natuurlijk en...het was ook een bewuste keuze van mij om RAID 0 te gebruiken, met bewust zijn van alle gevaren van dien.
Ik bedoel gebruik altijd op zijn minst mirroring en gebruik nooit RAID0, tenzij het om data gaat die je prima kunt verliezen en bijvoorbeeld opnieuw kunt downloaden, en waar de performance belangrijker is.

Je zegt nu dat het een bewuste keuze was RAID0 te gebruiken met de bijbehorende gevaren van dien, maar als dat écht zo was had je dan nu niet je schouders opgehaald en de schijven in een nieuw NAS geplaatst en geformatteerd, in plaats van nu dit topic te openen van help hoe krijg ik nu mijn data terug..?

Sometimes you just have to sit back, relax, and let the train wreck itself


Acties:
  • +1 Henk 'm!

  • Funga
  • Registratie: December 2022
  • Laatst online: 25-03-2023
De schijven in een zelfde NAS steken lijkt me de beste oplossing. Of je zoekt iemand met dezelfde NAS waarmee je tijdelijk mag experimenteren voor een dag tegen een vergoeding. Als je de data via deze NAS naar een grote enkele hardeschijf kunt overzetten, kun je die data later weer op een nieuwe NAS plaatsen.

Anders dan velen hier ben ik zelf wel fan van RAID0, helemaal voor SSDs. Punt is natuurlijk wel dat het nog onveiliger is dan een enkele schijf. Dus juist bij gebruik van RAID0 was een backup extra belangrijk geweest. RAID0 + backup kan een prima keuze zijn voor een thuisgebruiker die niet veel geld heeft, wel veel data wilt opslaan en toch iets van bescherming wilt. Online backup en synchronisatie kan leuk zijn.

Je kunt ook eens naar ZFS gaan kijken als je opslag belangrijk vindt en het in de toekomst beter wilt gaan regelen.

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
Funga schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:20:
De schijven in een zelfde NAS steken lijkt me de beste oplossing. Of je zoekt iemand met dezelfde NAS waarmee je tijdelijk mag experimenteren voor een dag tegen een vergoeding. Als je de data via deze NAS naar een grote enkele hardeschijf kunt overzetten, kun je die data later weer op een nieuwe NAS plaatsen.

Anders dan velen hier ben ik zelf wel fan van RAID0, helemaal voor SSDs. Punt is natuurlijk wel dat het nog onveiliger is dan een enkele schijf. Dus juist bij gebruik van RAID0 was een backup extra belangrijk geweest. RAID0 + backup kan een prima keuze zijn voor een thuisgebruiker die niet veel geld heeft, wel veel data wilt opslaan en toch iets van bescherming wilt. Online backup en synchronisatie kan leuk zijn.

Je kunt ook eens naar ZFS gaan kijken als je opslag belangrijk vindt en het in de toekomst beter wilt gaan regelen.
ZFS?

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
SambalBij schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:18:
[...]

Die opmerking slaat op de uitleg er onder; als je data je enigszins lief is, wil je geen RAID0, mar wil je mirroren of een ander RAID level gebruiken.
Op 2x een 3TB schijf past dan maar 3 TB, omdat op beide schijven hetzelfde staat.


[...]

Je zult in dat geval moeten zien uit te vinden welke OS/software/driver Zyxel gebruikte om die raid0 aan te maken, en dat op een ander device te repliceren.
De kans is aanwezig dat dat linux is met md. In dat geval zou je de schijven misschien in een PC kunnen aansluiten, en dan handmatig die md raid set weer te starten en te mounten.


[...]

Ik bedoel gebruik altijd op zijn minst mirroring en gebruik nooit RAID0, tenzij het om data gaat die je prima kunt verliezen en bijvoorbeeld opnieuw kunt downloaden, en waar de performance belangrijker is.

Je zegt nu dat het een bewuste keuze was RAID0 te gebruiken met de bijbehorende gevaren van dien, maar als dat écht zo was had je dan nu niet je schouders opgehaald en de schijven in een nieuw NAS geplaatst en geformatteerd, in plaats van nu dit topic te openen van help hoe krijg ik nu mijn data terug..?
Ik ging er van uit als er niets mis mee de HDD's zelf is, dat je altijd de data kan recoveren!

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • SambalBij
  • Registratie: September 2000
  • Laatst online: 15:23

SambalBij

We're all MAD here

Funga schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:20:
Anders dan velen hier ben ik zelf wel fan van RAID0, helemaal voor SSDs. Punt is natuurlijk wel dat het nog onveiliger is dan een enkele schijf.
Het hangt van je use case af. Voor (belangrijke) user data zou ik het nooit gebruiken.
Maar bijvoorbeeld voor temp files, cache/scratch disk, installatiedirectory voor je Steam games (met je save games in de cloud) is RAID0 voor de performance helemaal prima :)

Sometimes you just have to sit back, relax, and let the train wreck itself


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
SambalBij schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:18:
[...]

Die opmerking slaat op de uitleg er onder; als je data je enigszins lief is, wil je geen RAID0, mar wil je mirroren of een ander RAID level gebruiken.
Op 2x een 3TB schijf past dan maar 3 TB, omdat op beide schijven hetzelfde staat.


[...]

Je zult in dat geval moeten zien uit te vinden welke OS/software/driver Zyxel gebruikte om die raid0 aan te maken, en dat op een ander device te repliceren.
De kans is aanwezig dat dat linux is met md. In dat geval zou je de schijven misschien in een PC kunnen aansluiten, en dan handmatig die md raid set weer te starten en te mounten.


[...]

Ik bedoel gebruik altijd op zijn minst mirroring en gebruik nooit RAID0, tenzij het om data gaat die je prima kunt verliezen en bijvoorbeeld opnieuw kunt downloaden, en waar de performance belangrijker is.

Je zegt nu dat het een bewuste keuze was RAID0 te gebruiken met de bijbehorende gevaren van dien, maar als dat écht zo was had je dan nu niet je schouders opgehaald en de schijven in een nieuw NAS geplaatst en geformatteerd, in plaats van nu dit topic te openen van help hoe krijg ik nu mijn data terug..?
Ik ging er van uit als er niets mis mee de HDD's zelf is, dat je altijd de data kan recoveren!

Acties:
  • +1 Henk 'm!

  • Funga
  • Registratie: December 2022
  • Laatst online: 25-03-2023
ZFS is het allerbeste op dit moment en voorlopig nog wel. Het is een filesystem (zoals NTFS dat is) maar heeft ook de features van een RAID-engine en een LVM - dat laatste betekent kortweg dat alle data dezelfde vrije ruimte deelt.

ZFS kun je op een zelfbouw NAS draaien. Je bouwt dan zelf een systeem en draait daar een speciaal NAS operating system op wat ZFS ondersteunt.

ZFS biedt vele mogelijkheden om data te beschermen en wordt gezien door velen als heilige graal voor storage. Het is eigenlijk een enterprise-filesystem maar ook voor hobbyisten en thuisgebruikers kan ZFS heel interessant zijn.

Wil je deze route op gaan, zul je er wel wat tijd in moeten steken om het te begrijpen en gebruiken. Het is doenbaar voor iemand met niet veel kennis van IT, storage en dergelijke, maar kost je wel wat tijd.

Je kunt hier beginnen te lezen voor een overzicht: Het grote ZFS topic

Dit topic is speciaal voor het bouwen van zo'n zelfbouw NAS, vaak met de intentie om ZFS te gebruiken:
Het grote DIY RAID NAS topic deel 3

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • Gunner
  • Registratie: Oktober 1999
  • Niet online

Gunner

Invincibles

@Funga Ik heb niets tegen RAID-0 maar wel voor de juiste use-case.

Verder, @daredevil666 het komt een beetje op me over alsof je inrichting op een boel aannames is gebaseerd.

Still warm the blood that courses through my veins. | PvOutput | ARSENAL FC


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • DarkSide
  • Registratie: Oktober 2000
  • Laatst online: 20-09 20:57

DarkSide

theres no place like ::1

@Gunner dat vermoeden heb ik ook

op zich niet erg als het lang geleden is ingericht waar je toen nog niet de juiste kennis had.

Als @daredevil666 nu maar even goed terug naar de tekentafel gaat om er voor te zorgen dat hij niet weer in een dergelijke situatie beland.

Bedenk even goed wat je data waard is, en wat je daarvoor minimaal moet gaan inzetten om te garanderen dat je geen data kwijtraakt.

kijk dan naar de verschillende opties en wat past binnen je kennis en kunde.
ZFS is idd erg leuk. Maar mogelijk (nu) een brug te ver.

There are 10 kinds of people in this world..... Those who know binary. And those who don't.


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • Funga
  • Registratie: December 2022
  • Laatst online: 25-03-2023
SambalBij schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:23:
Het hangt van je use case af. Voor (belangrijke) user data zou ik het nooit gebruiken.
Maar bijvoorbeeld voor temp files, cache/scratch disk, installatiedirectory voor je Steam games (met je save games in de cloud) is RAID0 voor de performance helemaal prima :)
Vraag is: waarom? Ik kan maar enkele redenen bedenken:
  • Moeite: je wilt niet elke 2-3-4 jaar na een crash de moeite moeten doen om een backup te herstellen.
  • Je hebt geen backup en wilt er ook geen.
  • Je maakt niet snel genoeg backups of geen incremental backups waardoor er veel tijd zit tussen de backups. Als je RAID0 crasht dan ben je dus de mutaties kwijt sinds de laatste backup.
  • Prestaties doen er niet toe en één groot opslagvolume is geen groot voordeel, dan heeft RAID0 alleen maar nadelen.
  • Uptime is een ding voor je, je bent zakelijk gebruiker en de zaak moet blijven draaien of je verliest geld/inkomen/klanten.
Als je tegen RAID0 in het algemeen bent, dan moet je ook geen multicore processors gebruiken, geen dualchannel geheugen, geen meerdere PCI express lanes, geen meerdere GPU cores en al helemaal geen SSDs. Al die technieken gebruiken het principe van interleaving (=RAID0) en dat levert enorm veel extra performance op in de juiste situaties.

Het principe dat twee keer zoveel silicon ook twee keer zo hogere failure rate oplevert, blijft staan. Punt is alleen dat 2x niets nog steeds niets is. Pas als je een hoge failure rate hebt zoals bij mechanisme opslag, gaat het echt optellen als je opeens 10x hogere failure rate hebt doordat je tien schijven in een array gooit.

Maar een 22-disk RAID0 van M.2 SSDs is prima doenbaar, zoals met deze kaart: https://wccftech.com/apex...es-up-to-168-tb-per-card/

Doe je er twee grote schijven bij als backup en je hebt goedkoop een enterprise-klasse performance systeem. :9~

Acties:
  • Beste antwoord
  • +2 Henk 'm!

  • u_nix_we_all
  • Registratie: Augustus 2002
  • Niet online
Als de schijven nog in orde zijn, is het recoveren van de data over het algemeen nog wel te doen. Hang ze aan een PC en boot die met linux, bijv een install iso van ubuntu (die heeft een live preview zonder een installatie te hoeven doen)
Kijk of je de schijven ziet en kunt mounten. Als het geen raid0 is, maar 2 losse volumes bestaat de kans dat je die gewoon kunt aanklikken.
Als het wel een raid0 set is, moet je waarschijnlijk de linux raid tools (mdadm) installeren, en de raidset weer samenstellen, en dan kijken of je daarop het filesystem ziet en kunt mounten.

You don't need a parachute to go skydiving. You need a parachute to go skydiving twice.


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
Gunner schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:28:
@Funga Ik heb niets tegen RAID-0 maar wel voor de juiste use-case.

Verder, @daredevil666 het komt een beetje op me over alsof je inrichting op een boel aannames is gebaseerd.
Een boel? Juist over die RAID 0 en losse volumes en over het feit dat ik er van uit ga dat je steeds de data kan recoveren van je HDD's als er niets mis mee is, maar blijkbaar gaat dat niet volledig met RAID 0..? Het is ook al 10 jaar geleden dat ik die NAS gekocht heb...

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
u_nix_we_all schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:38:
Als de schijven nog in orde zijn, is het recoveren van de data over het algemeen nog wel te doen. Hang ze aan een PC en boot die met linux, bijv een install iso van ubuntu (die heeft een live preview zonder een installatie te hoeven doen)
Kijk of je de schijven ziet en kunt mounten. Als het geen raid0 is, maar 2 losse volumes bestaat de kans dat je die gewoon kunt aanklikken.
Als het wel een raid0 set is, moet je waarschijnlijk de linux raid tools (mdadm) installeren, en de raidset weer samenstellen, en dan kijken of je daarop het filesystem ziet en kunt mounten.
Bedankt, dit is nu echt een praktisch en deftig antwoord op mijn vraag.

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
u_nix_we_all schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:38:
Als de schijven nog in orde zijn, is het recoveren van de data over het algemeen nog wel te doen. Hang ze aan een PC en boot die met linux, bijv een install iso van ubuntu (die heeft een live preview zonder een installatie te hoeven doen)
Kijk of je de schijven ziet en kunt mounten. Als het geen raid0 is, maar 2 losse volumes bestaat de kans dat je die gewoon kunt aanklikken.
Als het wel een raid0 set is, moet je waarschijnlijk de linux raid tools (mdadm) installeren, en de raidset weer samenstellen, en dan kijken of je daarop het filesystem ziet en kunt mounten.
Ok, thanks

[ Voor 5% gewijzigd door daredevil666 op 20-03-2023 12:44 ]


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • SambalBij
  • Registratie: September 2000
  • Laatst online: 15:23

SambalBij

We're all MAD here

daredevil666 schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:39:
en over het feit dat ik er van uit ga dat je steeds de data kan recoveren van je HDD's als er niets mis mee is,
En daar is je denkfout ben ik bang... Recoveren is een last-resort optie, niet een onderdeel van je data/backup strategie!

Dat is een aanname die je nooit moet doen. Niet met RAID0, niet met een enkele disk, niet met een redundant RAID level, niet met een ZFS...

Een enkele disk kan ook stuk. Een RAID set kan ook helemaal stuk gaan als er een disk faalt. (Wel meegemaakt; meerdere disks van even oud, gelijk gekocht, zelfde productiebatch. Eén schijf gaat stuk; ouderdom/slijtage. Vóór het kunnen afmaken van de daaropvolgende RAID rebuild (na vervangen van die schijf) ging de volgende stuk... Bye bye disk array)

Of je haalt in een onbewaakt ogenblik een cryptolocker binnen, die direct de data, en de mirror op de tweede schijf, encrypt... Dag data...

Het voornaamste wat een zo'n redundante setup voor je doet is varieren hoe groot het risico is dat er iets stuk gaat, en hoe lang je vervolgens met je data uit de lucht bent om de boel te herstellen.

Sometimes you just have to sit back, relax, and let the train wreck itself


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
SambalBij schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:50:
[...]

En daar is je denkfout ben ik bang... Recoveren is een last-resort optie, niet een onderdeel van je data/backup strategie!

Dat is een aanname die je nooit moet doen. Niet met RAID0, niet met een enkele disk, niet met een redundant RAID level, niet met een ZFS...

Een enkele disk kan ook stuk. Een RAID set kan ook helemaal stuk gaan als er een disk faalt. (Wel meegemaakt; meerdere disks van even oud, gelijk gekocht, zelfde productiebatch. Eén schijf gaat stuk; ouderdom/slijtage. Vóór het kunnen afmaken van de daaropvolgende RAID rebuild (na vervangen van die schijf) ging de volgende stuk... Bye bye disk array)

Of je haalt in een onbewaakt ogenblik een cryptolocker binnen, die direct de data, en de mirror op de tweede schijf, encrypt... Dag data...

Het voornaamste wat een zo'n redundante setup voor je doet is varieren hoe groot het risico is dat er iets stuk gaat, en hoe lang je vervolgens met je data uit de lucht bent om de boel te herstellen.
Hangt er van af hoe belangrijk die data is en die is minder bij mij. Ik wou enkel weten wat mogelijk is. Maar hey, het is mogelijk he..zie "u_nix_we_all" zijn reactie hier boven! Alvast bedankt voor je reacties!

Acties:
  • +4 Henk 'm!

  • u_nix_we_all
  • Registratie: Augustus 2002
  • Niet online
Zyxel heeft een stappenplan wat je wel een eind op weg kan helpen btw.
https://support.zyxel.eu/...D1-or-JBOD-array-on-Linux

De assemble (mdadm -A -f /dev/md0 /dev/sda2 /dev/sdb2) zal waarschijnlijk ook wel kloppen voor een raid0 set.

You don't need a parachute to go skydiving. You need a parachute to go skydiving twice.


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • geforce5_guy
  • Registratie: December 2001
  • Niet online
Nooit ergens vanuit gaan, Vooral bij raid configuratie's.

Optie 1:
Het is software raid. Zoek op internet of iemand een handleiding gemaakt heeft deze recoveren via een pc waar linux opstaat.

Optie 2:
Koop een 2e hands NAS van zelfde type en liefst met zeflde firmware er op.
Kijk wel even in de handleiding wat er overgeroepen word in deze situatie want het kan zijn dat de firmware het niet ondersteund om een oude raid configuratie over tenemen.

Optie 3:
Er zijn partijen die betaald ook raid kunnen recoveren. Het zal niet goedkoop zijn en ze geven niet altijd garantie dat je alles terug krijgt.

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • MikeOO
  • Registratie: Augustus 2007
  • Laatst online: 07:13
En weet je zeker dat je NAS zelf defect is. Een voedingsadapter kan ook problemen geven.

Zelf mogen ervaren met een Synology. Lampje op de voeding brand netjes groen en ik kreeg ook stroom om de plug zelf alleen gingen de lampjes op de nas heel even aan en direct weer uit.

Gelukkig had ik nog een soortgelijke voeding liggen. Deze als test aangesloten en nas werkte weer prima.

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • Ben(V)
  • Registratie: December 2013
  • Laatst online: 15:30
En aansluitend hierop.
Weet je zeker dat niet gewoon een disk defect is, als dat zo is start die Nas ook niet meer op want je hebt geen OS meer dat hij kan booten.

Zo meteen stop je een hoop energie in pogingen om de data van de disken te recoveren, terwijl dat nooit meer gaat lukken omdat je met een defecte disk zit.
En de waarschijnlijkheid dat een disk defect gaat, is vele malen groter dan dat de Nas zelf defect gaat.


Assumption is the mother of all fuckups


PS. Ik sluit me volkomen aan bij de opmerking van anderen hier.
Gebruikt nooit Raid 0 of JBOD in een Nas met meerdere disken.

[ Voor 16% gewijzigd door Ben(V) op 22-03-2023 12:46 ]

All truth passes through three stages: First it is ridiculed, second it is violently opposed and third it is accepted as being self-evident.


Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
SambalBij schreef op maandag 20 maart 2023 @ 12:18:
[...]


Je zegt nu dat het een bewuste keuze was RAID0 te gebruiken met de bijbehorende gevaren van dien, maar als dat écht zo was had je dan nu niet je schouders opgehaald en de schijven in een nieuw NAS geplaatst en geformatteerd, in plaats van nu dit topic te openen van help hoe krijg ik nu mijn data terug..?
Toch wel. Het is inderdaad zo dat de data die ik in al die jaren weggeschreven heb op mijn NAS niet zo belangrijk was voor mij! Aan prestatie hecht ik veel meer belang! Daarom dat ik geen hogere RAID heb gebruikt! Belangrijke bestanden laat ik wegschrijven op SSD's en HDD's op mijn PC, waarvan ik uiteraard back up's heb Ik wou gewoon even weten of het mogelijk is om data op gelijk welke manier te recoveren is op een NAS en wat anderen hun opinie over recovering zijn.

Acties:
  • 0 Henk 'm!

  • daredevil666
  • Registratie: Mei 2013
  • Laatst online: 16-01 00:31
Ben(V) schreef op woensdag 22 maart 2023 @ 12:43:
En aansluitend hierop.
Weet je zeker dat niet gewoon een disk defect is, als dat zo is start die Nas ook niet meer op want je hebt geen OS meer dat hij kan booten.

Mijn NAS en HDD's zijn helemaal niet defect, ik wou gewoon weten wat er mogelijk is bij gelijk welke RAID van recovery en hoe anderen hier over denken wat ze aannemen en/of weten!

Zo meteen stop je een hoop energie in pogingen om de data van de disken te recoveren, terwijl dat nooit meer gaat lukken omdat je met een defecte disk zit.
En de waarschijnlijkheid dat een disk defect gaat, is vele malen groter dan dat de Nas zelf defect gaat.

Hogh, de kans is er bij beiden, maar wat mij betreft is die toch minimaal. Onderhoud, merk, gebruik en geluk spelen altijd mee uiteraard!
In die 25 jaar dat ik computer en HDD's gebruik, heb ik nog geen enkele defecte HDD gehad!


Een HDD heeft vaak een gemiddelde levensduur van 3 tot 5 jaar, een SSD tot minimaal 10 jaar. De gemiddelde levensduur van een NAS is ook ongeveer een 5 a 6 jaar. Mijn NAS is er 11! Ik heb hier HDD's liggen die 15 jaar oud zijn en in perfecte staat.

Assumption is the mother of all fuckups

Uiteindelijk nemen we allen aan, worden we allemaal gebrainwascht op de één of andere manier, maken we keuzes in ons leven. Soms is het "fucked up" maar soms is het ook bingo! Dat is het leven.


PS. Ik sluit me volkomen aan bij de opmerking van anderen hier.
Gebruikt nooit Raid 0 of JBOD in een Nas met meerdere disken.
Dat jezelf altijd minimum een RAID 1 wil gebruiken , dat snap ik, maar neem zomaar nooit aan dat dit voor anderen ook geldt! :) Zoals ik je eerder al laten weten heb, voor mij is dit veel minder belangrijk en stel ik meer belang in prestatie!

Acties:
  • +1 Henk 'm!

  • D4NG3R
  • Registratie: Juli 2009
  • Laatst online: 18:04

D4NG3R

kiwi

:)

daredevil666 schreef op donderdag 23 maart 2023 @ 08:22:
[...]


Dat jezelf altijd minimum een RAID 1 wil gebruiken , dat snap ik, maar neem zomaar nooit aan dat dit voor anderen ook geldt! :) Zoals ik je eerder al laten weten heb, voor mij is dit veel minder belangrijk en stel ik meer belang in prestatie!
Volgensmij is dat helemaal niet wat er gezegd wordt, ik lees enkel "gebruik geen RAID0 of JBOD" niet "Gebruik minimaal RAID1". ;)

Ik sluit mij met @Ben(V) aan wat dat betreft; Er is weinig tot geen reden om RAID0 of JBOD te gebruiken in een NAS, voor de performance hoef je het doorgaans niet te doen. Sterker nog RAID0 verhoogd de accesstimes op harde schijven tot een factor 2. :>

JBOD kan, maar scheelt je een stapel werk/hoofdpijn indien de data niet belangrijk genoeg is om een backup van te trekken, maar ook geen data is welke je echt kwijt wil.

Van m'n eigen DVD/BR collectie trek ik bijvoorbeeld geen backup, heb de schijfjes immers nog, maar daarvan restore ik liever de helft dan dat ik alles opnieuw mag gaan rippen.

Niet alsof bovenstaande uberhaupt relevant is voor mij, ik draai een unRAID server met een parity disk - dus ik kan een uitvaller hebben voordat ik data verlies. Soort van RAID5 maar dan zonder striping en zonder de gevoeligheid dat je je hele array verliest aan een URE.

Komt d'r in, dan kö-j d’r oet kieken

Pagina: 1