Ontslagrecht is een punt dat al sinds jaar en dag terugkomt op de politieke agenda. Zat het eerst prominent op de agenda van werkgevers en bij politieke partijen aan de liberaal rechtse kant, is de steun ervoor door de jaren heen gegroeid.
Het hele issue is door de jaren een eigen leven gaan leiden, waarbij er vaak een sfeer is gecreëerd van onvermijdelijkheid bij de hervorming ervan en wordt er daarnaast vaak uitsluitend gesproken over de z.g.n. positieve effecten ervan
Ik heb de laatste tijd wat artikelen gelezen waarin het onderwerp (eindelijk) eens wordt uitgediept en het beeld wat daar werd geschetst is toch op z'n minst een stuk genuanceerder dan de vaak op ideologische gronden gestoelde houding van de voorstanders.
Ten eerste is het effect op de werkeloosheid niet bewezen in landen die al een soepeler ontslagrecht hebben, prominent voorbeeld is natuurlijk Amerika. Hoewel het werkeloosheidscijfer in combinatie met het ontslagrecht een hoog 'correlation does not imply causation' factor heeft, is het opmerkelijk dat landen met een betere ontslagbescherming een lagere werkeloosheid hebben, zoals Nederland en Oostenrijk
Ten tweede maakt een soepeler ontslagrecht de relatie werkgever en werknemer losser, aangezien het voor de werknemer risicovol wordt om bedrijfsspecifieke vaardigheden te ontwikkelen. Deze vaardigheden zijn vaak weinig waard als je noodgedwongen weer de arbeidsmarkt op moet. Voor bedrijven wordt het lastiger om kennis te borgen, aangezien medewerkers liever generieke vaardigheden ontwikkelen. Juist in een economie die wil draaien om kennis en specialisme kan een soepeler ontslagrecht juist belemmerend werken.
Ten derde zorgt een soepeler ontslagrecht voor verandering van de verhoudingen op de werkvloer. Het wordt lastiger om kritisch te zijn als het management een machtsmiddel heeft om zonder toetsing vooraf het contract te beëindigen. Sommige managers vinden dit uiteraard alleen maar positief, maar organisaties functioneren vaak beter als de verhoudingen minder hiërarchisch zijn. Zeker bij kennis gedreven en specialistische bedrijven is de kritische inbreng van werknemers vaak waardevol.
Ten vierde is het niet bewezen dat een soepeler ontslagrecht werkelijk iets doet aan leeftijdsdiscriminatie. Het al een tijd zo dat de vooroordelen tegen oudere werknemers breed geaccepteerd zijn en dat dat het voornaamste argument is waarom ze geen kans maken op de arbeidsmarkt, ook niet met een soepeler ontslagrecht. De verwachting is dat voor die groep een soepel ontslagrecht voor een groot deel negatief zal uitpakken, wat zal zorgen voor hogere werkeloosheid onder die groep en dito stijging van de kosten van uitkeringen.
Daarnaast zie je dat men bij de discussie ook vaak een bepaalde negatieve houding, waarbij deze vaak wordt gecombineerd met wantrouwen, aanneemt ten opzichte van werknemers. Het argument voor een soepeler ontslag recht komt bijvoorbeeld mede voort uit de in-en outsider discussie op de arbeidsmarkt. De insiders zouden te veel bescherming genieten, terwijl de outsider (starters/zzp'ers/uitzendkrachten/etc) weinig bescherming genieten.
De oplossing hierbij om juist niet de positie van outsiders te versterken, maar de positie van insiders te verzwakken is hierbij typerend. Dit zie je wel vaker terug, overigens verbazingwekkend genoeg onder werknemers. Want als een werknemer merkt dat iemand anders in zijn ogen onterecht in een betere positie bevindt, is de reactie vaak dat hij/zij die rechten moeten inleveren. Dit in tegenstelling tot de houding dat je er voor zorgt dat je zelf ook in die betere positie komt. Dit zie je wel weer terug bij de top in de overheid en het bedrijfsleven, zodra die merken dat anderen een betere deal hebben, regelen ze dat voor zichzelf ook.
Maar die negatieve houding gecombineerd met wantrouwen zie je wel vaker terug in discussies, waarbij er vaak ideologisch gedreven statements worden gemaakt, zoals:
- Ontslagrecht maakt werknemers lui, juist door de dreiging van ontslag zullen ze dat 'stapje extra' zetten voor hun werkgever.
- Het is met het huidige ontslagrecht onmogelijk om mensen te ontslaan.
Aanzet voor de discussie lijkt me dan ook: is er bewijs dat een soepeler ontslagrecht ook echt zorgt voor een beter functionerende arbeidsmarkt of heb ik een punt met mijn kritiek?
Het hele issue is door de jaren een eigen leven gaan leiden, waarbij er vaak een sfeer is gecreëerd van onvermijdelijkheid bij de hervorming ervan en wordt er daarnaast vaak uitsluitend gesproken over de z.g.n. positieve effecten ervan
Ik heb de laatste tijd wat artikelen gelezen waarin het onderwerp (eindelijk) eens wordt uitgediept en het beeld wat daar werd geschetst is toch op z'n minst een stuk genuanceerder dan de vaak op ideologische gronden gestoelde houding van de voorstanders.
Ten eerste is het effect op de werkeloosheid niet bewezen in landen die al een soepeler ontslagrecht hebben, prominent voorbeeld is natuurlijk Amerika. Hoewel het werkeloosheidscijfer in combinatie met het ontslagrecht een hoog 'correlation does not imply causation' factor heeft, is het opmerkelijk dat landen met een betere ontslagbescherming een lagere werkeloosheid hebben, zoals Nederland en Oostenrijk
Ten tweede maakt een soepeler ontslagrecht de relatie werkgever en werknemer losser, aangezien het voor de werknemer risicovol wordt om bedrijfsspecifieke vaardigheden te ontwikkelen. Deze vaardigheden zijn vaak weinig waard als je noodgedwongen weer de arbeidsmarkt op moet. Voor bedrijven wordt het lastiger om kennis te borgen, aangezien medewerkers liever generieke vaardigheden ontwikkelen. Juist in een economie die wil draaien om kennis en specialisme kan een soepeler ontslagrecht juist belemmerend werken.
Ten derde zorgt een soepeler ontslagrecht voor verandering van de verhoudingen op de werkvloer. Het wordt lastiger om kritisch te zijn als het management een machtsmiddel heeft om zonder toetsing vooraf het contract te beëindigen. Sommige managers vinden dit uiteraard alleen maar positief, maar organisaties functioneren vaak beter als de verhoudingen minder hiërarchisch zijn. Zeker bij kennis gedreven en specialistische bedrijven is de kritische inbreng van werknemers vaak waardevol.
Ten vierde is het niet bewezen dat een soepeler ontslagrecht werkelijk iets doet aan leeftijdsdiscriminatie. Het al een tijd zo dat de vooroordelen tegen oudere werknemers breed geaccepteerd zijn en dat dat het voornaamste argument is waarom ze geen kans maken op de arbeidsmarkt, ook niet met een soepeler ontslagrecht. De verwachting is dat voor die groep een soepel ontslagrecht voor een groot deel negatief zal uitpakken, wat zal zorgen voor hogere werkeloosheid onder die groep en dito stijging van de kosten van uitkeringen.
Daarnaast zie je dat men bij de discussie ook vaak een bepaalde negatieve houding, waarbij deze vaak wordt gecombineerd met wantrouwen, aanneemt ten opzichte van werknemers. Het argument voor een soepeler ontslag recht komt bijvoorbeeld mede voort uit de in-en outsider discussie op de arbeidsmarkt. De insiders zouden te veel bescherming genieten, terwijl de outsider (starters/zzp'ers/uitzendkrachten/etc) weinig bescherming genieten.
De oplossing hierbij om juist niet de positie van outsiders te versterken, maar de positie van insiders te verzwakken is hierbij typerend. Dit zie je wel vaker terug, overigens verbazingwekkend genoeg onder werknemers. Want als een werknemer merkt dat iemand anders in zijn ogen onterecht in een betere positie bevindt, is de reactie vaak dat hij/zij die rechten moeten inleveren. Dit in tegenstelling tot de houding dat je er voor zorgt dat je zelf ook in die betere positie komt. Dit zie je wel weer terug bij de top in de overheid en het bedrijfsleven, zodra die merken dat anderen een betere deal hebben, regelen ze dat voor zichzelf ook.
Maar die negatieve houding gecombineerd met wantrouwen zie je wel vaker terug in discussies, waarbij er vaak ideologisch gedreven statements worden gemaakt, zoals:
- Ontslagrecht maakt werknemers lui, juist door de dreiging van ontslag zullen ze dat 'stapje extra' zetten voor hun werkgever.
- Het is met het huidige ontslagrecht onmogelijk om mensen te ontslaan.
Aanzet voor de discussie lijkt me dan ook: is er bewijs dat een soepeler ontslagrecht ook echt zorgt voor een beter functionerende arbeidsmarkt of heb ik een punt met mijn kritiek?
"When I am weaker than you I ask you for freedom because that is according to your principles; when I am stronger than you I take away your freedom because that is according to my principles"- Frank Herbert