Introductie
Welkom op het non-Windows OS (NOS) subforum, hier worden besturingssystemen (operating systems in het Engels, afgekort OS's) anders dan Windows en Mac OS besproken. Die OS's hebben hun eigen subforum, respectievelijk Windows Operating Systems en Apple Talk.
Hoe en waarom in NOS gemodereerd wordt, is te lezen in de NOS policy - updated 22/09/2004.
Zie je iets wat volgens jou gesloten of verplaatst moet worden? Plaats dan een topic-report (klik op het handje '
' bovenaan elk topic). Als het om urgente dingen gaat als flamen, spam e.d. wat niet kan blijven liggen, meldt het dan in Schop een Modje of probeer via ICQ een van de moderators te pakken te krijgen.
Hoewel er zeer veel verschillende OS's bestaan wordt er op het NOS subforum wordt vooral gediscussieerd over het besturingssysteem Linux, omdat dit het populairste non-Windows OS is. Deze FAQ gaat daarom ook vooral over Linux.
Waarschijnlijk wil jij meer over Linux weten. Deze FAQ is geen boekwerk en heeft niet als doel om alles uit te leggen, indien je meer over Linux wilt weten, lees dan eerst dit artikel in de Engelse Wikipedia voordat je vragen stelt. Dit geldt ook voor alle andere dingen waar je meer informatie over wilt hebben, zoek het op in Wikipedia. Bij voorkeur de Engelse versie van Wikipedia, de Nederlandse Wikipedia heeft vaak minder informatie dan de Engelse.
Om het makkelijk te maken zal ik in de rest van de FAQ de naam 'Unix' gebruiken als verzamelnaam voor alle Unix-achtigen, en 'Linux' voor complete Linux distributies. Soms kan met 'Linux' echter alleen de Linux kernel bedoeld worden.
Ik geef iedereen toestemming te doen met deze FAQ wat zij willen, ik heb er geen problemen mee als deze FAQ gekopiëerd wordt of iets dergelijks.
Inhoudsopgave
Welk OS kan ik het beste kiezen?
Er bestaan zeer veel verschillende OS's. Om een beknopt antwoord te geven op de vraag zal ik daarom slechts de populairste en bekendste OS's behandelen.
Open Source Unix-achtigen:
• Linux
• BSD
• OpenSolaris
Deze OS's hebben een aantal dingen gemeen, ze voldoen geheel of gedeeltelijk aan de Unix standaarden en lijken veel op het originele Unix. Dit heeft als gevolg dat software die geschreven is voor bijvoorbeeld Linux vaak ook onder andere Unix-achtigen te gebruiken is. Daarnaast zijn deze OS's open source, ook wel "free" genoemd, en vaak gratis te downloaden van het internet. Free wil echter niet zeggen dat het ook in alle gevallen gratis te krijgen is, free wil zeggen dat het vrij is van beperkingen als in open source. Open source houdt in dat de gebruiker het recht heeft software aan te passen, de broncode (source) van software is vrijgegeven (open).
Linux
De populairste Unix achtige. Linux heeft het voordeel dat het vanwege zijn populariteit beter ondersteund wordt qua hardware en software dan de andere Unix-achtigen. Beginners zijn waarschijnlijk het beste af met een Linux distributie voor de desktop.
BSD
BSD is tegenwoordig een verzamelnaam voor de moderne afstammelingen van de Berkeley Software Distribution, een afgeleide van Unix. De drie populairste BSD's die wij in deze FAQ behandelen zijn FreeBSD, NetBSD en OpenBSD, maar er bestaan meer BSD's. Omdat Linux en de BSD's beide Unix afgeleiden zijn kan je ongeveer dezelfde dingen met beide doen. Er zijn ook BSD's gericht op de desktop, maar op dat gebied zijn Linux distributies vaak fijner om mee te werken. De BSD's zijn vooral populair om te gebruiken op servers.
FreeBSD wordt vaak gezien als de concurrent van Linux op servergebied. Qua software en hardwareondersteuning is FreeBSD iets verder gevorderd dan de andere twee. OpenBSD staat bekend om zijn secure-by-default policy. NetBSD staat bekend om zijn portabiliteit, wat wil zeggen dat het op tientallen architecturen te gebruiken is, waaronder i386.
OpenSolaris
OpenSolaris is de open source versie van Solaris, een Unix afgeleide van het bedrijf Sun. Waarschijnlijk is OpenSolaris het best te gebruiken op servers, maar er zijn ook distributies zoals Nexenta die zich richten op desktop gebruik. Het doel van OpenSolaris is volgens de FAQ op de OpenSolaris website "innovation, collaboration and the extension of OpenSolaris technology", het is dus meer gericht op ontwikkelaars dan eindgebruikers. Desondanks is het misschien leuk om het eens uit te proberen.
Overigen: Haiku en ReactOS
Zoals gezegd bestaan er zeer veel andere OS's, maar Linux, BSD en OpenSolaris zijn dominant. Andere OS's zijn veel kleinschaligere projecten en veel minder bekend en niet zo volwassen/bruikbaar. Bekenden uit het verleden zoals BeOS en OS/2 worden niet meer doorontwikkeld. Maar wellicht vind je het leuk om eens een keer iets anders te proberen dan Linux of BSD, in dat geval zijn er enkele interessante OS's die het noemen waard zijn. Haiku is een project om een nieuwe open source versie van BeOS te ontwerpen. ReactOS is een project om een open source OS te ontwerpen dat compitabel is met Windows NT/XP applicaties en drivers. Beide projecten hebben nog geen stabiele versie uitgebracht.
Welke Linux distributie kan ik het beste kiezen?
Net als met de keuze van een OS is dit afhankelijk van jouw eisen. Wij kunnen daarom op deze vraag geen eenduidig antwoord geven. Wij geven hier een overzicht van de distributies, en voor welke soort gebruikers deze distributies het meest aantrekkelijk zijn.
Er zijn vele honderden Linux distributies, het is voor de beginner daarom moeilijk om overzicht te krijgen en een keuze te maken. Dat Linux verkrijgbaar is in de vorm van zoveel verschillende distributies is zowel een nadeel als een voordeel. Voor iedere groep gebruikers is er wel een Linux distributie te vinden. Of jij nou een distributie voor de desktop wilt of voor een server, voor een nieuw systeem of voor een systeem van 10 jaar oud, het kan allemaal. De website Distrowatch brengt nieuws over veel Linux distributies en BSD, geeft informatie over distributies en houdt de populariteit van de verschillende distributies bij. Om een indruk te geven welke distributies populair zijn voor welke gebruiksdoeleinden, volgt hier een korte opsomming.
Indien je na het lezen van deze tekst nog steeds geen keuze kan maken over welke distributie je wilt gaan gebruiken, is het raadzaam om de "Het grote welk OS (bijvoorbeeld linux distro) topic deel X" topics door te lezen. Je kunt in die topics specifieke vragen stellen.
Distributies voor de desktop
Ubuntu, Mandriva, SUSE en Fedora staan respectievelijk op de eerste t/m vierde plaats op distrowatch. Allemaal zijn ze primair gericht op de desktop, maar ze kunnen ook de optie bieden voor een kale installatie indien je deze distributies op een server wil gebruiken. Deze distributies zijn erg geschikt voor de beginner, het gebruiksgemak is ongeveer gelijk aan dat van Windows, zo niet beter. Als jij een beginner bent of als je graag wilt dat het gewoon werkt, zonder veel gedoe, dan zijn deze distributies voor jou.
LiveCD distributies
Een LiveCD is een CD, DVD of eventueel een USB key met een Linux distributie er op. Een LiveCD laat de harde schijf ongemoeid en installeert niets, het intern geheugen van de PC wordt gebruikt. Omdat deze LiveCD's niets installeren zijn deze handig om Linux mee uit te proberen, met Linux te werken wanneer het niet mogelijk is om het permanent te installeren op de harde schijf of om een Windows installatie te redden. LiveCD's zijn echter wel wat trager dan een distributie die permanent is geinstalleerd omdat ze dus alleen het RAM geheugen kunnen gebruiken en omdat elke keer wanneer een LiveCD opstart de hardware weer opnieuw geconfigureerd moet worden. Er zijn distributies die alleen meer LiveCD zijn, er zijn LiveCD distributies die ook de optie bieden om permanent op de harddisk te installeren, en er zijn normale distributies die ook een LiveCD versie hebben. LiveCD's zijn trouwens niet alleen beperkt tot Linux distributies, er zijn er ook die gebaseerd zijn op de BSD's en andere OS's. Populaire Linux LiveCD distributies zijn Damn Small Linux, Knoppix en SLAX
Distributies voor de geavanceerde gebruiker
Debian, Slackware, Arch Linux en CentOS zijn goede kandidaten. Dit zijn meer "doe-het-zelf" distributies, ze zijn meer basic en je hebt meer kennis nodig dan voor de desktop distributies. Veel distributies in deze categorie zijn ook populair voor gebruik op servers. Als jij graag zelf wat meer controle wilt hebben, dan zijn deze distributies voor jou.
Distributies voor de freak
Wil je echt leren hoe Linux in elkaar steekt en nog meer controle hebben over jouw distributie, dan is Gentoo een populaire keuze. In Gentoo wordt alle software zelf gecompileerd indien je dat wenst, maar als jij alles zelf wilt compileren is het wel te adviseren om een redelijk krachtige PC te gebruiken, anders duurt compileren erg lang. Ook is er Linux From Scratch, dit is geen distributie. Het is documentatie met instructies hoe je zelf een werkend Linux systeem kan bouwen uit broncode. Het kost heel veel tijd, maar het is wel erg leerzaam.
Kan Linux Windows vervangen, m.a.w. is Linux klaar voor de desktop?
Voor de een wel, voor de ander misschien niet. Het is afhankelijk van wat jij met je PC doet onder Windows. Lees verder voor een beschrijving van mogelijke problemen en voordelen. Probeer Linux uit en oordeel zelf, veel Linux distributies zijn immers gratis te downloaden. Ook al kom je tot de conclusie dat Linux Windows niet compleet kan vervangen, dan kan het nog een goed idee zijn om Linux naast Windows te installeren op dezelfde PC.
Dominantie van gesloten standaarden/formaten en juridische problemen
Linux kent een aantal problemen die niet aan Linux te verwijten zijn, maar aan de dominante positie van een aantal de facto standaarden en formaten. Deze standaarden en formaten zijn niet vrij te implementeren en/of niet open source, en/of beschermd door patenten, en/of niet beschikbaar voor Linux. Veel van deze de facto standaarden en gesloten formaten zijn het eigendom van Microsoft, maar er zijn ook andere partijen.
MS Office gebruikt een gesloten formaat om office documenten op te slaan. Daarom is de compatibiliteit met MS Office documenten in open source office suites niet 100%. MSN Messenger gebruikt een gesloten protocol, daarom zijn open source instant messaging applicaties niet 100% compitabel met MSN Messenger. MS Internet Explorer werkt niet helemaal conform de internetstandaarden van het W3C, in combinatie met een slecht ontworpen website kan dat als gevolg hebben dat websites enkel toegankelijk zijn voor IE.
Formaten voor video en audio bestanden zijn vaak beschermd door (software)patenten. Voorbeelden zijn de WMA, AAC, MP3, WMV, H.264, MPEG-2 (het formaat wat door films op DVD gebruikt wordt) en DivX formaten. Als een Linux distributie ondersteuning voor deze formaten standaard zou meeleveren, zou een Linux distributie dus softwarepatenten schenden. Softwarepatenten zijn op dit moment alleen van kracht in de USA, in de EU niet. Na installatie van een Linux distributie is het alsnog mogelijk om software te downloaden om deze formaten af te spelen.
Ook is er bijvoorbeeld Java en Flash. Hoewel ze beschikbaar zijn voor Linux, zijn het gesloten standaarden. Omdat sommige Linux distributies liever geen software meeleveren die niet open source is, zal het vaak het geval zijn dat deze niet standaard geinstalleerd worden bij de installatie van een Linux distributie. Wel zijn deze achteraf te installeren.
Veel minder support voor commerciële software (games) en hardware dan MS Windows
Veel software wordt vaak alleen voor Windows of Mac OS ontworpen omdat Linux niet zo'n groot marktaandeel heeft. Hoewel open source software vaak van goede kwaliteit is, zullen applicaties zoals bijvoorbeeld GIMP of Krita de veeleisende gebruiker van het commerciële Adobe Photoshop misschien niet tevreden kunnen stellen, en Photoshop is niet beschikbaar voor Linux. Dit geldt vooral voor games, deze zijn vaak alleen beschikbaar voor Windows. Gelukkig is het wel mogelijk om Windows software en games onder Linux te draaien, maar dit werkt niet zo goed. Ook kan je natuurlijk Linux naast Windows installeren, een zogenaamde dual boot. Lees daar meer over vederop in deze FAQ.
Ook hardware wordt door veel producenten matig of niet onder Linux ondersteund. Voor hardware zijn er praktisch altijd wel Windows drivers geschreven, maar voor Linux is dat soms niet het geval. Desondanks is er dankzij het werk van de open source gemeemschap vaak toch wel ondersteuning voor hardware die door de producent zelf niet officiëel wordt ondersteund onder Linux. Over het algemeen mag je er van uit gaan dat hardware onder Linux zal werken, maar soms kan je pech hebben. Lees voor meer informatie verder in deze FAQ.
(Te) veel verschillende distributies
Dan zijn er ook wat problemen die aan Linux zelf te verwijten zijn. Een daarvan is de installatie van software. In de loop der tijd is er een wildgroei van Linux distributies ontstaan, dit heeft voordelen, maar het nadeel is dat je door de bomen het bos niet meer ziet, en nog erger, dat iedere distributie er zijn eigen manieren op na houdt. Distributies willen nog wel eens wat dingen aanpassen, tweaken, bestanden die belangrijk zijn voor het systeem op andere plaatsen zetten. Dit heeft er toe geleidt dat ontwikkelaars eigenlijk voor iedere verschillende (versie van een) distributie een package van software zouden moeten maken. Dat is onbegonnen werk, en daarom laten ontwikkelaars van open source software vaak het "packagen" van software aan de ontwikkelaars van de distributie over. Vaak duurt het echter een tijd voordat de laatste versie van de software voor jouw distributie beschikbaar is. Het alternatief is de broncode van de software downloaden, en deze compileren. Dit kan echter zeer lastig zijn. Helaas is het voor Linux niet een kwestie van het downloaden van een installer en gaan, zoals bij Windows.
Voordelen van Linux
Het positieve van Linux is dat distributies gigantisch veel meer applicaties meeleveren dan bijvoorbeeld Microsoft met Windows XP, en dat Linux distributies in veel gevallen gratis te downloaden zijn. Linux is pluriform, er zijn veel verschillende distributies en er is dus voor iedereen wel iets te vinden. Veel open source software kan concurreren met commerciele software.
Wat zijn de systeemvereisten voor Linux, en zal mijn hardware werken onder Linux?
Linux en de andere Unix'en zijn te gebruiken op zeer veel verschillende hardware, variërend van embedded systemen met 4 MB RAM en de CPU-power van een rekenmachine tot supercomputers. De eisen die aan de hardware gestelt worden zijn dus afhankelijk van wat jij met een computer wilt doen.
Een zeer oude 486 is voldoende als jij bijvoorbeeld die machine wilt inzetten als router voor jouw thuisnetwerk en het niet erg vindt om met de command line te werken. Voor de modale thuisgebruiker die met een moderne Linux distributie voor de desktop wil werken is een gemiddeld systeem prima. Een Pentium II/Celeron of Athlon/Duron met 128 MB RAM (maar veel liever 256 MB) is voldoende. Als je een oudere PC hebt waar je Linux op wilt installeren, ben je vaak gebaat bij een geheugenupgrade als je toch graag GNOME of KDE wilt gebruiken op een oude PC, 256-512 MB is een leuke hoeveelheid. Voor weinig geld scheelt dit veel performance.
GNOME en KDE zijn de populairste DE's, maar zij stellen in verhouding met andere DE's en WM's de hoogste eisen aan de hardware van een PC. Gelukkig wordt er gewerkt om deze DE's te optimaliseren, vanaf GNOME 2.14 is het geheugengebreuk verminderd en het toekomstige KDE 4 zou ook minder geheugen moeten verbruiken.
Of Linux goed werkt op jouw hardware is natuurlijk niet te beantwoorden in deze FAQ omdat er zoveel verschillende hardware is. Over het algemeen zal Linux goed werken, soms heb je pech en moet je misschien wat moeite doen om het alsnog te laten werken, en in een zeer klein aantal gevallen werkt hardware misschien helemaal niet.
Daarom is het verstandig om voordat je een nieuw systeem/hardware koopt, eerst te zoeken op het internet naar ervaringen van anderen met de werking van de betreffende hardware onder Linux. Op het internet zijn er websites te vinden die informatie geven over de compatibiliteit van Linux distributies met laptops, zoals TuxMobil.org en Linux on Laptops. Ook kunnen de websites van distributies informatie geven over de compatibiliteit met hardware.
De gemakkelijkste methode om naar informatie te zoeken is zonder twijfel Google. Voer de naam van jouw hardware in in combinatie met de term 'Linux' of de naam van jouw distributie. Bijvoorbeeld "inspiron 630m linux" geeft al gelijk nuttige resultaten bij Google.
Wanneer je zelf onderzoek hebt gedaan en je nog steeds problemen hebt met hardware die dienst weigert, probeer dan eens op het forum, mailing list of IRC kanaal van de distributie die je gebruikt (of op dit NOS forum natuurlijk)om hulp te vragen.
Wat betekenen termen zoals x86 die ik tegenkom als ik een Linux distributie of Unix-achtige wil downloaden?
Deze geven de architectuur van de processor aan. Een processor kan alleen werken met software, als de software ook voor de architectuur van die processor gecompileerd is, het is daarom belangrijk dat jij de versie van de Linux distributie installeert die bedoeld is voor jouw processorarchitectuur. Om niet in de problemen te komen, is het voor beginners verstandig de volgende (versimpelde) richtlijnen aan te houden.
• Als je niet weet welke architectuur je nodig hebt, is het de beste keuze om voor de versie voor de x86 architectuur te kiezen. Bijna alle processoren zijn compitabel met de x86 architectuur. Soms wordt er ook wel eens geschreven over i386, i486, i586 of i686, hier wordt ook de x86 architectuur mee bedoeld.
• Tegenwoordig is er ook een groot aantal 64-bit processors, deze gebruiken de x86-64 (ook wel amd64) architectuur, maar ze zijn ook compitabel met x86.
• De powerpc/ppc architectuur wordt gebruikt door oudere computers van het bedrijf Apple, deze hebben namelijk een PowerPC processor. De nieuwste Apple computers hebben echter ook een x86 processor.
Meer informatie dan dit heeft een beginner waarschijnlijk niet nodig. Er zijn natuurlijk nog veel meer architecturen, maar als je daar meer over wilt weten kun je daar zelf onderzoek naar doen.
Wat is het voordeel van de 64-bit versies van Unix OS's boven de 32-bit versies?
Wellicht is het mogelijk om in bepaalde situaties een snelheidswinst te behalen met applicaties die speciaal voor 64 bit processors zijn gecompileerd.
Echter, sommige dingen zoals bijvoorbeeld de officiële Flash applicatie van Macromedia en de beschermde video en audio codecs van Microsoft zijn 32-bit. En de 64-bit Java van Sun schijnt niet zo lekker te werken, de 32-bit versie wel. Het is wel mogelijk om 32-bit applicaties te gebruiken in een 64-bit OS, maar het kan wat moeite kosten om te regelen. 64-bit zal in het algemeen geen serieuze snelheidswinsten geven, dus waarschijnlijk kun je het beste bij 32-bit OS's blijven als je 64-bit niet echt nodig hebt.
Wat is een window manager en desktop environment en welke moet ik kiezen?
Een window manager (WM) zorgt voor het weergeven van de grafische gebruikersinterface, en maakt het dus mogelijk om op een gemakkelijke manier een computer te gebruiken zoals bij MS Windows of Mac OS X. Het alternatief is de command line waar tekst commando's worden gebruikt om een computer te besturen. Een desktop environment (DE) bundelt een WM met extra applicaties. Hoewel Mac OS X en Windows XP dus ook een WM/DE hebben, denken we vooral aan Unix bij het gebruik van deze termen, omdat er bij Unix in tegenstelling tot Mac OS X en Windows XP een keuze mogelijk is over welke WM of DE jij wilt gebruiken.
Voor Linux op de desktop zijn tegenwoordig de DE's het populairst, omdat ze meer bieden dan WM's. Als je een PC hebt die aan de eisen voldoet en graag een vergelijkbaar systeem wilt gebruiken als Mac OS X of Windows XP dan is dit voor jou de beste keuze.
Het enige nadeel is dat DE's, vooral KDE en GNOME relatief veeleisend zijn wat betreft systeemeisen. Vooral de hoeveelheid werkgeheugen is belangrijk, minstens 128 MB RAM maar liever 256 MB RAM. Xfce is een lichtgewicht DE, die met minder geheugen goed kan werken. Vanwege de systeemeisen van de DE's zijn er mensen die er voor kiezen een WM te gebruiken omdat deze minder hoge systeemeisen hebben.
De populairste DE's zijn:
KDE
GNOME
Xfce
Populaire WM's zijn:
Fluxbox
Window Maker
Enlightenment
Hoe installeer ik software onder Linux?
De manier waarop software geinstalleerd onder Linux en andere Unix'en is radicaal anders in vergelijking met hoe dat onder Windows en Mac OS gaat. Als software niet al op de installatie CD of DVD staat, wordt software gedownload via het Internet van een centrale locatie (repository) van de distributiemaker. Als je wilt kan je ook extra repositories toevoegen, en je kunt ook handmatig een package downloaden en dat installeren. De precieze procedure die wordt gevolgd verschild per distributie, maar in de recente, populaire distributies voor de desktop gebeurd dat via een grafische applicatie die aangeeft welke software te downloaden of te verwijderen is en wat die software doet. De gebruiker geeft aan wat hij wil installeren en het word gedownload, dit is zeer eenvoudig.
Er zijn echter problemen die het wat vervelender maken om software te installeren. Helaas hebben veel distributies hun eigen package manager om software te verwerken in installeerbare packages voor de betreffende Linux distro, er is geen standaard. SUSE, Fedora en Mandriva gebruiken bijvoorbeeld RPM (Redhat Package Manager) en Debian en de vele andere distributies afgeleid van Debian gebruiken DPKG (Debian Package Manager). Deze verschillen hebben tot gevolg dat een RPM package niet onder Debian te installeren is. Sterker nog, vaak is het zo dat een RPM die voor Fedora Core 4 is gecompileerd niet zal werken onder SUSE Linux 10.0, laat staan Fedora Core 3. Als je dus geen repository gebruikt en handmatig packages download, let er dan op dat een package speciaal voor jouw distributie is gecompileerd.
Omdat er zoveel verschillende package managers en distributies zijn is het dus niet te doen voor developers van software om zelf packages te compileren. Dat werk laten zij over aan de distributies zelf over. Dit heeft weer tot gevolg dat de packages van de distributie vaak niet de meest recente versie zijn.
Als je distributie niet de meest recente versie levert, en jij wilt dat wel, dan zal je zelf de software moeten compileren. Dit is af te raden voor newbies omdat het vervelend en moeilijk werk kan zijn waar je jouw installatie mee kan verzieken als je niet weet wat je doet.
Gelukkig zijn er wel alternatieven. klik en Autopackage. Echter zijn ook deze niet ideaal, omdat deze methoden niet de package manager van de distributie gebruiken. Indien mogelijk, probeer altijd op de normale manier voor jouw distributie software te installeren.
Welke Unix programma's kunnen mijn Windows programma's vervangen?
In bijna alle gevallen wel, de gemiddelde gebruiker zal geen problemen hebben. Enkel wanneer jij programma's gebruikt voor zeer specifieke taken zoals bijvoorbeeld geluidsbewerking, of wanneer jij verwacht dat GIMP alles kan wat Photoshop kan, is het mogelijk dat Unix programma's jouw Windows programma's niet kunnen vervangen.
In de tabel hieronder volgen voorbeelden van applicaties onder Windows, en wat hun vervangers zijn onder Linux. Vaak worden de Linux applicaties die hier genoemd zijn al meegeïnstalleerd met jouw Linux distributie, of heb je de optie ze tijdens de installatie van de distributie mee te installeren.
Software onder Unix kan speciaal ontworpen zijn voor een van de twee belangrijkste Desktop Environments, KDE en GNOME. Vaak is een applicatie die speciaal voor KDE of GNOME is ontworpen beter geïntegreerd wanneer je het in combinatie met dat Desktop Environment gebruikt. Het is echter ook mogelijk om programma's die speciaal voor KDE zijn ontworpen onder GNOME te draaien, en andersom, maar dan zal je misschien wat integratie of functionaliteit missen. Ook zijn er programma's die niet voor een speciale Desktop Environment ontworpen zijn, deze zijn genoemd onder "overig".
Er zijn ook een aantal Unix programma's zoals bijvoorbeeld OpenOffice.org, Firefox en Thunderbird die onder Windows en Mac OS werken.
Dit is een erg kort overzicht, zie hier een uitgebreid overzicht.
Kan ik Windows programma's onder Linux gebruiken?
Standaard is dat niet mogelijk, maar het is mogelijk met behulp van Wine, een gratis beschikbaar open source programma. Wine is niet zomaar een emulator, het implementeert een zogenaamde compatibility layer wat positief is voor de snelheid van applicaties onder Wine. Wine is echter verre van ideaal, en het zou goed kunnen dat er iets niet werkt.
Als je Windows-only games onder Linux wilt spelen kan Wine ook uitkomst bieden, maar het programma Cedega is dan waarschijnlijk een betere keus, hier moet echter wel voor worden betaald. Andere betaalde alternatieven zijn Crossover Office, Win4Lin en VMWare.
Kan ik ook gamen onder Linux?
Jazeker, maar een zeer groot deel van de commerciele games werken alleen onder Windows vanwege het kleine marktaandeel van Linux, en omdat ontwikkelaars vanwege de monopoliepositie van Microsoft hun games ontwikkelen met DirectX (Application Programming Interface). DirectX is van Microsoft en is niet beschikbaar voor Linux, onder Linux wordt de OpenGL API gebruikt. Je kunt wel Wine of Cedega gebruiken om Windows games te spelen, maar dat is verre van ideaal. Gelukkig is er ook een klein aantal ontwikkelaars die hun games voor Linux beschikbaar maken. Omdat commerciele ontwikkelaars niet zo geinteresseerd zijn in Linux, moet Linux het voornamelijk hebben van open source en gratis games. In vergelijking met commerciele games zijn deze games vaak wat minder aantrekkelijk, maar er zijn een aantal uitzonderingen. Er is een kort overzicht van Linux games LINK! verderop in deze FAQ.
Goede nieuws sites over gamen op Linux zijn linuX-gamers.net en LinuxGames. Ook is er de Linux Gamer Guide, maar er zijn nog veel meer websites te vinden met Google.
Hoe kan ik het uiterlijk van mijn Linux desktop aanpassen?
Ten eerste kun je het beste een moderne DE gebruiken zoals KDE, GNOME of Xfce omdat die mooie looks hebben, en antieke WM's niet. Het uiterlijk - het "theme" - is in deze DE's erg makkelijk aan te passen. Van een aantal websites, KDE-Look.org, GNOME-Look.org, Xfce-Look.org zijn voor deze DE's veel verschillende themes te downloaden, als je een andere DE of WM gebruikt zou je op het internet ook wel ergens themes moeten kunnen vinden. Ook worden SuperKaramba en gDesklets vaak gebruikt om informatie op de desktop te laten zien. Als je screenshots wilt zien, zoek dan eens naar de "Post hier je Non-Windows screenshots - Deel X" topics in dit forum.
Sommige applicaties zien er vreemd uit onder KDE, wat is daar aan te doen?
Veel applicaties zijn ontworpen met de GTK toolkit, deze toolkit wordt gebruikt door GNOME en andere applicaties om een GUI te ontwerpen. KDE gebruikt de Qt toolkit. Wil jij dus GTK applicaties gebruiken onder KDE dan zal jij GTK moeten installeren. Maar dan nog zien GTK applicaties er vreemd uit in verhouding met KDE applicaties. Gelukkig is er de GTK-Qt theme engine om dat probleem op te lossen. Installeer het en open vervolgens het KDE Control Center om het te activeren, vervolgens gebruiken jouw GTK applicaties het Qt theme dat jij gebruikt.
Hoe installeer ik Linux naast Windows XP?
In principe is het installeren van Linux niet moeilijker dan Windows XP, vaak zelfs makkelijker. het wordt iets complexer wanneer je Linux naast Windows wilt installeren. ik neem aan dat je een moderne distributie wilt installeren. Ik ga hier uit van twee situaties
1. Je hebt een PC met een lege harddisk waar je Windows XP en Linux op wilt installeren.
2. Je hebt een PC waar Windows XP al op voorgeinstalleerd is.
In situatie 1 is het simpel. Eerst installeer je Windows XP, daarna Linux. Belangrijk, want indien je het omkeert zal Windows XP je MBR overschrijven en kan je Linux niet meer opstarten. Tijdens de installatie van Windows XP kun je aangeven hoe groot de partitie moet zijn waar je Windows XP op gaat installeren. Standaard wil de installer je hele harddisk gebruiken, maar kies er hier voor om maar een deel van te gebruiken, zodat je een aantal Gigabytes aan ongepartitioneerde ruimte overhoudt. Na de installatie van Windows XP installeer je Linux, tijdens de installatie wijs je Linux gewoon op die ongepartitioneerde ruimte en zou de installatie verder geen problemen opleveren.
In situatie 2 is het wat moeilijker, de hele harddisk is waarschijnlijk al bezet door Windows XP. In dit geval zal je de Windows XP partitie moeten verkleinen. Sommige distributies, zoals bijvoorbeeld OpenSUSE, kunnen de Windows XP partitie tijdens de installatieprocedure verkleine, maar andere distributies misschien weer niet.
Deze oplossing is misschien wat omslachtig, maar het is wel zeker weten eenvoudig. Download de laatste versie van Knoppix, een LiveCD. Een alternatief is de LiveCD van GParted, de download van deze LiveCD is maar 40 MB groot in tegenstelling tot de 700 MB van Knoppix. Start Knoppix op, en start dan QTparted. Hiermee kan je de Windows XP partitie verkleinen. Nadat de partitie verkleind is, hou je waarschijnlijk weer ongepartitioneerde ruimte over, en zou de installatie verder moeten lukken.
Voor meer infomatie zie de website van het Linux-NTFS project, de FAQ die daar te vinden is, en de Ntfsresize FAQ.
Hoe kan ik mijn Windows partitie in Linux gebruiken, en andersom?
Het probleem is dat Windows en Linux verschillende bestandssystemen voor partities gebruiken. Onder Linux wordt bijvoorbeeld ext2, ext3 of ReiserFS gebruikt, onder Windows XP is NTFS de standaard. De ondersteuning voor NTFS is echter nog niet zo goed, op dit moment is het alleen mogelijk om NTFS partities te lezen en niet te schrijven tenzij je Captive NTFS gebruikt, maar dat is niet een ideale oplossing want het schijnt traag en onveilig te zijn. De mensen van het eerdergenoemde Linux-NTFS project zijn ondertussen wel bezig om een echte oplossing te realiseren.
Het FAT bestandssysteem wordt wel door beide OS's ondersteund. Daarom is het wellicht een goed idee om een speciale FAT32 partitie te maken als je bestanden wilt overzetten, of Windows XP op een FAT32 partitie installeert. Enige probleem met FAT32 is dat het geen bestanden groter dan 4 Gigabyte aankan.
Je kunt je Windows partitie handmatig toegankelijk maken - "mounten" in Linux - maar je kunt ook instellen dat een partitie automatisch tijdens het opstarten wordt gemount. Sommige distributies detecteren en mounten jouw Windows partitie zelfs automatisch. Om te weten te komen wat je precies moet doen om dit in te stellen kun je waarschijnlijk het beste zoeken naar informatie specifiek voor jouw distributie.
Andersom is het ook mogelijk om Linux partities onder Windows te benaderen. Je kunt bijvoorbeeld Explore2fs gebruiken voor ext2 en ext3 partities, en YAReG voor ReiserFS partities. Verder zal je met Google wel meer informatie kunnen vinden.
Kan ik ook ergens een CD of DVD van een Linux distributie of BSD kopen?
Sommige van de bekende distributies zijn met handboek en al in de winkel te koop, maar dan ben je meestal een aardig bedrag kwijt van ongeveer 50 Euro. Daar staat tegenover dat je dan wel alles netjes compleet op CD of DVD hebt staan, en vaak recht hebt op telefonische en email support. Bovendien is een goede handleiding best handig als je net begint! Op de website van de Ubuntu Linux distributie kun je zelfs gratis CD's bestellen.
Op kooplinux.nl en munnikes.nl kun je tegen een kleine vergoeding CD's kopen van de meeste gangbare distributies (en ook FreeBSD CD's) - uiteraard zonder de handboeken en support! Wij hebben alleen positieve verhalen gehoord over de betrouwbaarheid van deze 'bijverdieners', maar uiteraard kunnen wij geen garanties geven.
Wat zijn open formaten en standaarden, en waarom zijn ze belangrijk?
In tegenstelling tot gesloten formaten en standaarden zijn open formaten en standaarden vrij te implementeren, zonder dat er royalties betaald moeten worden. Ook is het mogelijk om de broncode van die open standaarden en formaten in te zien. Voorbeelden van belangrijke open standaarden en formaten zijn:
Het Jabber protocol voor instant messaging.
Het OpenDocument formaat voor office documenten.
De Theora en Vorbis codecs voor video en audio.
Open standaarden en formaten zijn belangrijk omdat ze vrijheid garanderen. Wat bijvoorbeeld Microsoft doet om haar monopolie te behouden is de bestandsformaten voor MS Office gesloten houden om een vendor lock-in te creeeren en het gebruik van bijvoorbeeld Linux te bemoeilijken. Zo wordt jouw de vrijheid ontnomen om te kiezen welk OS en tekstverwerker jij wilt gebruiken. Als jij vrijheid belangrijk vindt, gebruik dan zoveel als mogelijk open formaten en standaarden.
Als ik zelf een programma probeer te compileren krijg ik een foutmelding, wat is daar aan te doen?
Bestudeer eerst aandachtig de foutmelding die gegeven word. Vaak is het zo dat er libraries niet gevonden kunnen worden, dit zijn zogenaamde dependencies. Als je software met de package manager van jouw distributie installeert worden deze dependencies automatisch afgehandeld, maar als je zelf gaat compileren moet je er zelf rekening mee houden dat deze al geinstalleerd zijn. Depencies zijn er omdat applicaties afhankelijk zijn van de aanwezigheid van andere applicaties voor hun functioneren, bijvoorbeeld een KDE applicatie is afhaneklijk van de library kdelibs om te kunnen functioneren.
Zoek altijd eerst zelf uit wat de dependencies van een applicatie zijn voordat je gaat compileren. Dan moet je die libraries installeren met de package manager van jouw distributie. Het kan zijn dat je de 'development' versie van een library nodig hebt, in plaats van de 'gewone' versie. De 'gewone' versie bevat de feitelijke library files die programma's bepaalde functionaliteit verschaffen, terwijl de development versies daarnaast allerlei extra bestanden bevatten (zoals C header files bijvoorbeeld) die van belang zijn bij het compilen, maar niet bij het gebruiken van een programma. Daarom worden ze gewoonlijk niet geinstalleerd.
Vrijwel alle distributies bieden development versies aan van de libraries die ze aanbieden. Vaak zijn deze te herkennen aan de toegevoegde "-dev" of "-devel" aan hun naam. Zo heb je bijvoorbeeld om een GTK programma te draaien libgtk nodig, maar om een GTK programma te compilen heb je libgtk-dev of libgtk-devel nodig.
Ik kan een aantal video en muziekbestanden niet afspelen, wat is daar aan te doen?
Zoals eerder geschreven is in deze FAQ kan ondersteuning voor deze formaten worden toegevoegd door na de installatie wat software te downloaden. Hoe je dat kunt doen verschilt per distributie, daarom zal je zelf naar informatie moeten zoeken voor jouw distributie. Hier volgen de instructies voor de meest populaire distributies: [url=Ubuntu]https://wiki.ubuntu.com/RestrictedFormats[/url], SUSE en Fedora.
Hoe herstel ik mijn Linux systeem?
Voor de gevorderde Linux gebruikers kunnen de volgende instructies nuttig zijn om een systeem te herstellen.
Boot vanaf een Linux Live CD, en voer de volgende commando's in:
mkdir /target
mount <root device> /target
chroot /target
bash
mount -all
Nu zit je in je eigen systeem wat je vertrouwt is, en kan je daar je kernel source aan passen of je MBR weer herstellen.
Interessante links
Nieuws m.b.t. GNOME en KDE
KDE Dot News
Planet KDE
GNOME Desktop
Planet GNOME
Nieuws algemeen
OSNews.com
NewsForge
Radio shows
LugRadio
The Linux Link Tech Show
Welkom op het non-Windows OS (NOS) subforum, hier worden besturingssystemen (operating systems in het Engels, afgekort OS's) anders dan Windows en Mac OS besproken. Die OS's hebben hun eigen subforum, respectievelijk Windows Operating Systems en Apple Talk.
Hoe en waarom in NOS gemodereerd wordt, is te lezen in de NOS policy - updated 22/09/2004.
Zie je iets wat volgens jou gesloten of verplaatst moet worden? Plaats dan een topic-report (klik op het handje '
' bovenaan elk topic). Als het om urgente dingen gaat als flamen, spam e.d. wat niet kan blijven liggen, meldt het dan in Schop een Modje of probeer via ICQ een van de moderators te pakken te krijgen.Hoewel er zeer veel verschillende OS's bestaan wordt er op het NOS subforum wordt vooral gediscussieerd over het besturingssysteem Linux, omdat dit het populairste non-Windows OS is. Deze FAQ gaat daarom ook vooral over Linux.
Waarschijnlijk wil jij meer over Linux weten. Deze FAQ is geen boekwerk en heeft niet als doel om alles uit te leggen, indien je meer over Linux wilt weten, lees dan eerst dit artikel in de Engelse Wikipedia voordat je vragen stelt. Dit geldt ook voor alle andere dingen waar je meer informatie over wilt hebben, zoek het op in Wikipedia. Bij voorkeur de Engelse versie van Wikipedia, de Nederlandse Wikipedia heeft vaak minder informatie dan de Engelse.
Om het makkelijk te maken zal ik in de rest van de FAQ de naam 'Unix' gebruiken als verzamelnaam voor alle Unix-achtigen, en 'Linux' voor complete Linux distributies. Soms kan met 'Linux' echter alleen de Linux kernel bedoeld worden.
Ik geef iedereen toestemming te doen met deze FAQ wat zij willen, ik heb er geen problemen mee als deze FAQ gekopiëerd wordt of iets dergelijks.
Inhoudsopgave
Welk OS kan ik het beste kiezen?
Er bestaan zeer veel verschillende OS's. Om een beknopt antwoord te geven op de vraag zal ik daarom slechts de populairste en bekendste OS's behandelen.
Open Source Unix-achtigen:
• Linux
• BSD
• OpenSolaris
Deze OS's hebben een aantal dingen gemeen, ze voldoen geheel of gedeeltelijk aan de Unix standaarden en lijken veel op het originele Unix. Dit heeft als gevolg dat software die geschreven is voor bijvoorbeeld Linux vaak ook onder andere Unix-achtigen te gebruiken is. Daarnaast zijn deze OS's open source, ook wel "free" genoemd, en vaak gratis te downloaden van het internet. Free wil echter niet zeggen dat het ook in alle gevallen gratis te krijgen is, free wil zeggen dat het vrij is van beperkingen als in open source. Open source houdt in dat de gebruiker het recht heeft software aan te passen, de broncode (source) van software is vrijgegeven (open).
Linux
De populairste Unix achtige. Linux heeft het voordeel dat het vanwege zijn populariteit beter ondersteund wordt qua hardware en software dan de andere Unix-achtigen. Beginners zijn waarschijnlijk het beste af met een Linux distributie voor de desktop.
BSD
BSD is tegenwoordig een verzamelnaam voor de moderne afstammelingen van de Berkeley Software Distribution, een afgeleide van Unix. De drie populairste BSD's die wij in deze FAQ behandelen zijn FreeBSD, NetBSD en OpenBSD, maar er bestaan meer BSD's. Omdat Linux en de BSD's beide Unix afgeleiden zijn kan je ongeveer dezelfde dingen met beide doen. Er zijn ook BSD's gericht op de desktop, maar op dat gebied zijn Linux distributies vaak fijner om mee te werken. De BSD's zijn vooral populair om te gebruiken op servers.
FreeBSD wordt vaak gezien als de concurrent van Linux op servergebied. Qua software en hardwareondersteuning is FreeBSD iets verder gevorderd dan de andere twee. OpenBSD staat bekend om zijn secure-by-default policy. NetBSD staat bekend om zijn portabiliteit, wat wil zeggen dat het op tientallen architecturen te gebruiken is, waaronder i386.
OpenSolaris
OpenSolaris is de open source versie van Solaris, een Unix afgeleide van het bedrijf Sun. Waarschijnlijk is OpenSolaris het best te gebruiken op servers, maar er zijn ook distributies zoals Nexenta die zich richten op desktop gebruik. Het doel van OpenSolaris is volgens de FAQ op de OpenSolaris website "innovation, collaboration and the extension of OpenSolaris technology", het is dus meer gericht op ontwikkelaars dan eindgebruikers. Desondanks is het misschien leuk om het eens uit te proberen.
Overigen: Haiku en ReactOS
Zoals gezegd bestaan er zeer veel andere OS's, maar Linux, BSD en OpenSolaris zijn dominant. Andere OS's zijn veel kleinschaligere projecten en veel minder bekend en niet zo volwassen/bruikbaar. Bekenden uit het verleden zoals BeOS en OS/2 worden niet meer doorontwikkeld. Maar wellicht vind je het leuk om eens een keer iets anders te proberen dan Linux of BSD, in dat geval zijn er enkele interessante OS's die het noemen waard zijn. Haiku is een project om een nieuwe open source versie van BeOS te ontwerpen. ReactOS is een project om een open source OS te ontwerpen dat compitabel is met Windows NT/XP applicaties en drivers. Beide projecten hebben nog geen stabiele versie uitgebracht.
Welke Linux distributie kan ik het beste kiezen?
Net als met de keuze van een OS is dit afhankelijk van jouw eisen. Wij kunnen daarom op deze vraag geen eenduidig antwoord geven. Wij geven hier een overzicht van de distributies, en voor welke soort gebruikers deze distributies het meest aantrekkelijk zijn.
Er zijn vele honderden Linux distributies, het is voor de beginner daarom moeilijk om overzicht te krijgen en een keuze te maken. Dat Linux verkrijgbaar is in de vorm van zoveel verschillende distributies is zowel een nadeel als een voordeel. Voor iedere groep gebruikers is er wel een Linux distributie te vinden. Of jij nou een distributie voor de desktop wilt of voor een server, voor een nieuw systeem of voor een systeem van 10 jaar oud, het kan allemaal. De website Distrowatch brengt nieuws over veel Linux distributies en BSD, geeft informatie over distributies en houdt de populariteit van de verschillende distributies bij. Om een indruk te geven welke distributies populair zijn voor welke gebruiksdoeleinden, volgt hier een korte opsomming.
Indien je na het lezen van deze tekst nog steeds geen keuze kan maken over welke distributie je wilt gaan gebruiken, is het raadzaam om de "Het grote welk OS (bijvoorbeeld linux distro) topic deel X" topics door te lezen. Je kunt in die topics specifieke vragen stellen.
Distributies voor de desktop
Ubuntu, Mandriva, SUSE en Fedora staan respectievelijk op de eerste t/m vierde plaats op distrowatch. Allemaal zijn ze primair gericht op de desktop, maar ze kunnen ook de optie bieden voor een kale installatie indien je deze distributies op een server wil gebruiken. Deze distributies zijn erg geschikt voor de beginner, het gebruiksgemak is ongeveer gelijk aan dat van Windows, zo niet beter. Als jij een beginner bent of als je graag wilt dat het gewoon werkt, zonder veel gedoe, dan zijn deze distributies voor jou.
LiveCD distributies
Een LiveCD is een CD, DVD of eventueel een USB key met een Linux distributie er op. Een LiveCD laat de harde schijf ongemoeid en installeert niets, het intern geheugen van de PC wordt gebruikt. Omdat deze LiveCD's niets installeren zijn deze handig om Linux mee uit te proberen, met Linux te werken wanneer het niet mogelijk is om het permanent te installeren op de harde schijf of om een Windows installatie te redden. LiveCD's zijn echter wel wat trager dan een distributie die permanent is geinstalleerd omdat ze dus alleen het RAM geheugen kunnen gebruiken en omdat elke keer wanneer een LiveCD opstart de hardware weer opnieuw geconfigureerd moet worden. Er zijn distributies die alleen meer LiveCD zijn, er zijn LiveCD distributies die ook de optie bieden om permanent op de harddisk te installeren, en er zijn normale distributies die ook een LiveCD versie hebben. LiveCD's zijn trouwens niet alleen beperkt tot Linux distributies, er zijn er ook die gebaseerd zijn op de BSD's en andere OS's. Populaire Linux LiveCD distributies zijn Damn Small Linux, Knoppix en SLAX
Distributies voor de geavanceerde gebruiker
Debian, Slackware, Arch Linux en CentOS zijn goede kandidaten. Dit zijn meer "doe-het-zelf" distributies, ze zijn meer basic en je hebt meer kennis nodig dan voor de desktop distributies. Veel distributies in deze categorie zijn ook populair voor gebruik op servers. Als jij graag zelf wat meer controle wilt hebben, dan zijn deze distributies voor jou.
Distributies voor de freak
Wil je echt leren hoe Linux in elkaar steekt en nog meer controle hebben over jouw distributie, dan is Gentoo een populaire keuze. In Gentoo wordt alle software zelf gecompileerd indien je dat wenst, maar als jij alles zelf wilt compileren is het wel te adviseren om een redelijk krachtige PC te gebruiken, anders duurt compileren erg lang. Ook is er Linux From Scratch, dit is geen distributie. Het is documentatie met instructies hoe je zelf een werkend Linux systeem kan bouwen uit broncode. Het kost heel veel tijd, maar het is wel erg leerzaam.
Kan Linux Windows vervangen, m.a.w. is Linux klaar voor de desktop?
Voor de een wel, voor de ander misschien niet. Het is afhankelijk van wat jij met je PC doet onder Windows. Lees verder voor een beschrijving van mogelijke problemen en voordelen. Probeer Linux uit en oordeel zelf, veel Linux distributies zijn immers gratis te downloaden. Ook al kom je tot de conclusie dat Linux Windows niet compleet kan vervangen, dan kan het nog een goed idee zijn om Linux naast Windows te installeren op dezelfde PC.
Dominantie van gesloten standaarden/formaten en juridische problemen
Linux kent een aantal problemen die niet aan Linux te verwijten zijn, maar aan de dominante positie van een aantal de facto standaarden en formaten. Deze standaarden en formaten zijn niet vrij te implementeren en/of niet open source, en/of beschermd door patenten, en/of niet beschikbaar voor Linux. Veel van deze de facto standaarden en gesloten formaten zijn het eigendom van Microsoft, maar er zijn ook andere partijen.
MS Office gebruikt een gesloten formaat om office documenten op te slaan. Daarom is de compatibiliteit met MS Office documenten in open source office suites niet 100%. MSN Messenger gebruikt een gesloten protocol, daarom zijn open source instant messaging applicaties niet 100% compitabel met MSN Messenger. MS Internet Explorer werkt niet helemaal conform de internetstandaarden van het W3C, in combinatie met een slecht ontworpen website kan dat als gevolg hebben dat websites enkel toegankelijk zijn voor IE.
Formaten voor video en audio bestanden zijn vaak beschermd door (software)patenten. Voorbeelden zijn de WMA, AAC, MP3, WMV, H.264, MPEG-2 (het formaat wat door films op DVD gebruikt wordt) en DivX formaten. Als een Linux distributie ondersteuning voor deze formaten standaard zou meeleveren, zou een Linux distributie dus softwarepatenten schenden. Softwarepatenten zijn op dit moment alleen van kracht in de USA, in de EU niet. Na installatie van een Linux distributie is het alsnog mogelijk om software te downloaden om deze formaten af te spelen.
Ook is er bijvoorbeeld Java en Flash. Hoewel ze beschikbaar zijn voor Linux, zijn het gesloten standaarden. Omdat sommige Linux distributies liever geen software meeleveren die niet open source is, zal het vaak het geval zijn dat deze niet standaard geinstalleerd worden bij de installatie van een Linux distributie. Wel zijn deze achteraf te installeren.
Veel minder support voor commerciële software (games) en hardware dan MS Windows
Veel software wordt vaak alleen voor Windows of Mac OS ontworpen omdat Linux niet zo'n groot marktaandeel heeft. Hoewel open source software vaak van goede kwaliteit is, zullen applicaties zoals bijvoorbeeld GIMP of Krita de veeleisende gebruiker van het commerciële Adobe Photoshop misschien niet tevreden kunnen stellen, en Photoshop is niet beschikbaar voor Linux. Dit geldt vooral voor games, deze zijn vaak alleen beschikbaar voor Windows. Gelukkig is het wel mogelijk om Windows software en games onder Linux te draaien, maar dit werkt niet zo goed. Ook kan je natuurlijk Linux naast Windows installeren, een zogenaamde dual boot. Lees daar meer over vederop in deze FAQ.
Ook hardware wordt door veel producenten matig of niet onder Linux ondersteund. Voor hardware zijn er praktisch altijd wel Windows drivers geschreven, maar voor Linux is dat soms niet het geval. Desondanks is er dankzij het werk van de open source gemeemschap vaak toch wel ondersteuning voor hardware die door de producent zelf niet officiëel wordt ondersteund onder Linux. Over het algemeen mag je er van uit gaan dat hardware onder Linux zal werken, maar soms kan je pech hebben. Lees voor meer informatie verder in deze FAQ.
(Te) veel verschillende distributies
Dan zijn er ook wat problemen die aan Linux zelf te verwijten zijn. Een daarvan is de installatie van software. In de loop der tijd is er een wildgroei van Linux distributies ontstaan, dit heeft voordelen, maar het nadeel is dat je door de bomen het bos niet meer ziet, en nog erger, dat iedere distributie er zijn eigen manieren op na houdt. Distributies willen nog wel eens wat dingen aanpassen, tweaken, bestanden die belangrijk zijn voor het systeem op andere plaatsen zetten. Dit heeft er toe geleidt dat ontwikkelaars eigenlijk voor iedere verschillende (versie van een) distributie een package van software zouden moeten maken. Dat is onbegonnen werk, en daarom laten ontwikkelaars van open source software vaak het "packagen" van software aan de ontwikkelaars van de distributie over. Vaak duurt het echter een tijd voordat de laatste versie van de software voor jouw distributie beschikbaar is. Het alternatief is de broncode van de software downloaden, en deze compileren. Dit kan echter zeer lastig zijn. Helaas is het voor Linux niet een kwestie van het downloaden van een installer en gaan, zoals bij Windows.
Voordelen van Linux
Het positieve van Linux is dat distributies gigantisch veel meer applicaties meeleveren dan bijvoorbeeld Microsoft met Windows XP, en dat Linux distributies in veel gevallen gratis te downloaden zijn. Linux is pluriform, er zijn veel verschillende distributies en er is dus voor iedereen wel iets te vinden. Veel open source software kan concurreren met commerciele software.
Wat zijn de systeemvereisten voor Linux, en zal mijn hardware werken onder Linux?
Linux en de andere Unix'en zijn te gebruiken op zeer veel verschillende hardware, variërend van embedded systemen met 4 MB RAM en de CPU-power van een rekenmachine tot supercomputers. De eisen die aan de hardware gestelt worden zijn dus afhankelijk van wat jij met een computer wilt doen.
Een zeer oude 486 is voldoende als jij bijvoorbeeld die machine wilt inzetten als router voor jouw thuisnetwerk en het niet erg vindt om met de command line te werken. Voor de modale thuisgebruiker die met een moderne Linux distributie voor de desktop wil werken is een gemiddeld systeem prima. Een Pentium II/Celeron of Athlon/Duron met 128 MB RAM (maar veel liever 256 MB) is voldoende. Als je een oudere PC hebt waar je Linux op wilt installeren, ben je vaak gebaat bij een geheugenupgrade als je toch graag GNOME of KDE wilt gebruiken op een oude PC, 256-512 MB is een leuke hoeveelheid. Voor weinig geld scheelt dit veel performance.
GNOME en KDE zijn de populairste DE's, maar zij stellen in verhouding met andere DE's en WM's de hoogste eisen aan de hardware van een PC. Gelukkig wordt er gewerkt om deze DE's te optimaliseren, vanaf GNOME 2.14 is het geheugengebreuk verminderd en het toekomstige KDE 4 zou ook minder geheugen moeten verbruiken.
Of Linux goed werkt op jouw hardware is natuurlijk niet te beantwoorden in deze FAQ omdat er zoveel verschillende hardware is. Over het algemeen zal Linux goed werken, soms heb je pech en moet je misschien wat moeite doen om het alsnog te laten werken, en in een zeer klein aantal gevallen werkt hardware misschien helemaal niet.
Daarom is het verstandig om voordat je een nieuw systeem/hardware koopt, eerst te zoeken op het internet naar ervaringen van anderen met de werking van de betreffende hardware onder Linux. Op het internet zijn er websites te vinden die informatie geven over de compatibiliteit van Linux distributies met laptops, zoals TuxMobil.org en Linux on Laptops. Ook kunnen de websites van distributies informatie geven over de compatibiliteit met hardware.
De gemakkelijkste methode om naar informatie te zoeken is zonder twijfel Google. Voer de naam van jouw hardware in in combinatie met de term 'Linux' of de naam van jouw distributie. Bijvoorbeeld "inspiron 630m linux" geeft al gelijk nuttige resultaten bij Google.
Wanneer je zelf onderzoek hebt gedaan en je nog steeds problemen hebt met hardware die dienst weigert, probeer dan eens op het forum, mailing list of IRC kanaal van de distributie die je gebruikt (of op dit NOS forum natuurlijk)om hulp te vragen.
Wat betekenen termen zoals x86 die ik tegenkom als ik een Linux distributie of Unix-achtige wil downloaden?
Deze geven de architectuur van de processor aan. Een processor kan alleen werken met software, als de software ook voor de architectuur van die processor gecompileerd is, het is daarom belangrijk dat jij de versie van de Linux distributie installeert die bedoeld is voor jouw processorarchitectuur. Om niet in de problemen te komen, is het voor beginners verstandig de volgende (versimpelde) richtlijnen aan te houden.
• Als je niet weet welke architectuur je nodig hebt, is het de beste keuze om voor de versie voor de x86 architectuur te kiezen. Bijna alle processoren zijn compitabel met de x86 architectuur. Soms wordt er ook wel eens geschreven over i386, i486, i586 of i686, hier wordt ook de x86 architectuur mee bedoeld.
• Tegenwoordig is er ook een groot aantal 64-bit processors, deze gebruiken de x86-64 (ook wel amd64) architectuur, maar ze zijn ook compitabel met x86.
• De powerpc/ppc architectuur wordt gebruikt door oudere computers van het bedrijf Apple, deze hebben namelijk een PowerPC processor. De nieuwste Apple computers hebben echter ook een x86 processor.
Meer informatie dan dit heeft een beginner waarschijnlijk niet nodig. Er zijn natuurlijk nog veel meer architecturen, maar als je daar meer over wilt weten kun je daar zelf onderzoek naar doen.
Wat is het voordeel van de 64-bit versies van Unix OS's boven de 32-bit versies?
Wellicht is het mogelijk om in bepaalde situaties een snelheidswinst te behalen met applicaties die speciaal voor 64 bit processors zijn gecompileerd.
Echter, sommige dingen zoals bijvoorbeeld de officiële Flash applicatie van Macromedia en de beschermde video en audio codecs van Microsoft zijn 32-bit. En de 64-bit Java van Sun schijnt niet zo lekker te werken, de 32-bit versie wel. Het is wel mogelijk om 32-bit applicaties te gebruiken in een 64-bit OS, maar het kan wat moeite kosten om te regelen. 64-bit zal in het algemeen geen serieuze snelheidswinsten geven, dus waarschijnlijk kun je het beste bij 32-bit OS's blijven als je 64-bit niet echt nodig hebt.
Wat is een window manager en desktop environment en welke moet ik kiezen?
Een window manager (WM) zorgt voor het weergeven van de grafische gebruikersinterface, en maakt het dus mogelijk om op een gemakkelijke manier een computer te gebruiken zoals bij MS Windows of Mac OS X. Het alternatief is de command line waar tekst commando's worden gebruikt om een computer te besturen. Een desktop environment (DE) bundelt een WM met extra applicaties. Hoewel Mac OS X en Windows XP dus ook een WM/DE hebben, denken we vooral aan Unix bij het gebruik van deze termen, omdat er bij Unix in tegenstelling tot Mac OS X en Windows XP een keuze mogelijk is over welke WM of DE jij wilt gebruiken.
Voor Linux op de desktop zijn tegenwoordig de DE's het populairst, omdat ze meer bieden dan WM's. Als je een PC hebt die aan de eisen voldoet en graag een vergelijkbaar systeem wilt gebruiken als Mac OS X of Windows XP dan is dit voor jou de beste keuze.
Het enige nadeel is dat DE's, vooral KDE en GNOME relatief veeleisend zijn wat betreft systeemeisen. Vooral de hoeveelheid werkgeheugen is belangrijk, minstens 128 MB RAM maar liever 256 MB RAM. Xfce is een lichtgewicht DE, die met minder geheugen goed kan werken. Vanwege de systeemeisen van de DE's zijn er mensen die er voor kiezen een WM te gebruiken omdat deze minder hoge systeemeisen hebben.
De populairste DE's zijn:
KDE
GNOME
Xfce
Populaire WM's zijn:
Fluxbox
Window Maker
Enlightenment
Hoe installeer ik software onder Linux?
De manier waarop software geinstalleerd onder Linux en andere Unix'en is radicaal anders in vergelijking met hoe dat onder Windows en Mac OS gaat. Als software niet al op de installatie CD of DVD staat, wordt software gedownload via het Internet van een centrale locatie (repository) van de distributiemaker. Als je wilt kan je ook extra repositories toevoegen, en je kunt ook handmatig een package downloaden en dat installeren. De precieze procedure die wordt gevolgd verschild per distributie, maar in de recente, populaire distributies voor de desktop gebeurd dat via een grafische applicatie die aangeeft welke software te downloaden of te verwijderen is en wat die software doet. De gebruiker geeft aan wat hij wil installeren en het word gedownload, dit is zeer eenvoudig.
Er zijn echter problemen die het wat vervelender maken om software te installeren. Helaas hebben veel distributies hun eigen package manager om software te verwerken in installeerbare packages voor de betreffende Linux distro, er is geen standaard. SUSE, Fedora en Mandriva gebruiken bijvoorbeeld RPM (Redhat Package Manager) en Debian en de vele andere distributies afgeleid van Debian gebruiken DPKG (Debian Package Manager). Deze verschillen hebben tot gevolg dat een RPM package niet onder Debian te installeren is. Sterker nog, vaak is het zo dat een RPM die voor Fedora Core 4 is gecompileerd niet zal werken onder SUSE Linux 10.0, laat staan Fedora Core 3. Als je dus geen repository gebruikt en handmatig packages download, let er dan op dat een package speciaal voor jouw distributie is gecompileerd.
Omdat er zoveel verschillende package managers en distributies zijn is het dus niet te doen voor developers van software om zelf packages te compileren. Dat werk laten zij over aan de distributies zelf over. Dit heeft weer tot gevolg dat de packages van de distributie vaak niet de meest recente versie zijn.
Als je distributie niet de meest recente versie levert, en jij wilt dat wel, dan zal je zelf de software moeten compileren. Dit is af te raden voor newbies omdat het vervelend en moeilijk werk kan zijn waar je jouw installatie mee kan verzieken als je niet weet wat je doet.
Gelukkig zijn er wel alternatieven. klik en Autopackage. Echter zijn ook deze niet ideaal, omdat deze methoden niet de package manager van de distributie gebruiken. Indien mogelijk, probeer altijd op de normale manier voor jouw distributie software te installeren.
Welke Unix programma's kunnen mijn Windows programma's vervangen?
In bijna alle gevallen wel, de gemiddelde gebruiker zal geen problemen hebben. Enkel wanneer jij programma's gebruikt voor zeer specifieke taken zoals bijvoorbeeld geluidsbewerking, of wanneer jij verwacht dat GIMP alles kan wat Photoshop kan, is het mogelijk dat Unix programma's jouw Windows programma's niet kunnen vervangen.
In de tabel hieronder volgen voorbeelden van applicaties onder Windows, en wat hun vervangers zijn onder Linux. Vaak worden de Linux applicaties die hier genoemd zijn al meegeïnstalleerd met jouw Linux distributie, of heb je de optie ze tijdens de installatie van de distributie mee te installeren.
Software onder Unix kan speciaal ontworpen zijn voor een van de twee belangrijkste Desktop Environments, KDE en GNOME. Vaak is een applicatie die speciaal voor KDE of GNOME is ontworpen beter geïntegreerd wanneer je het in combinatie met dat Desktop Environment gebruikt. Het is echter ook mogelijk om programma's die speciaal voor KDE zijn ontworpen onder GNOME te draaien, en andersom, maar dan zal je misschien wat integratie of functionaliteit missen. Ook zijn er programma's die niet voor een speciale Desktop Environment ontworpen zijn, deze zijn genoemd onder "overig".
Er zijn ook een aantal Unix programma's zoals bijvoorbeeld OpenOffice.org, Firefox en Thunderbird die onder Windows en Mac OS werken.
| taak | Windows | KDE | GNOME | overig |
| music player | Winamp | amaroK | Rhytmbox | |
| video player | Media Player | Kaffeine | Totem | |
| IM | MSN Messenger | Kopete | Gaim | |
| office | MS Office | KOffice | GNOME Office | OpenOffice.org |
| web browser | Internet Explorer | Konqueror | Epiphany | Firefox |
| e-mail/PIM | Outlook (Express) | Kontact | Evolution | Thunderbird |
Dit is een erg kort overzicht, zie hier een uitgebreid overzicht.
Kan ik Windows programma's onder Linux gebruiken?
Standaard is dat niet mogelijk, maar het is mogelijk met behulp van Wine, een gratis beschikbaar open source programma. Wine is niet zomaar een emulator, het implementeert een zogenaamde compatibility layer wat positief is voor de snelheid van applicaties onder Wine. Wine is echter verre van ideaal, en het zou goed kunnen dat er iets niet werkt.
Als je Windows-only games onder Linux wilt spelen kan Wine ook uitkomst bieden, maar het programma Cedega is dan waarschijnlijk een betere keus, hier moet echter wel voor worden betaald. Andere betaalde alternatieven zijn Crossover Office, Win4Lin en VMWare.
Kan ik ook gamen onder Linux?
Jazeker, maar een zeer groot deel van de commerciele games werken alleen onder Windows vanwege het kleine marktaandeel van Linux, en omdat ontwikkelaars vanwege de monopoliepositie van Microsoft hun games ontwikkelen met DirectX (Application Programming Interface). DirectX is van Microsoft en is niet beschikbaar voor Linux, onder Linux wordt de OpenGL API gebruikt. Je kunt wel Wine of Cedega gebruiken om Windows games te spelen, maar dat is verre van ideaal. Gelukkig is er ook een klein aantal ontwikkelaars die hun games voor Linux beschikbaar maken. Omdat commerciele ontwikkelaars niet zo geinteresseerd zijn in Linux, moet Linux het voornamelijk hebben van open source en gratis games. In vergelijking met commerciele games zijn deze games vaak wat minder aantrekkelijk, maar er zijn een aantal uitzonderingen. Er is een kort overzicht van Linux games LINK! verderop in deze FAQ.
Goede nieuws sites over gamen op Linux zijn linuX-gamers.net en LinuxGames. Ook is er de Linux Gamer Guide, maar er zijn nog veel meer websites te vinden met Google.
Hoe kan ik het uiterlijk van mijn Linux desktop aanpassen?
Ten eerste kun je het beste een moderne DE gebruiken zoals KDE, GNOME of Xfce omdat die mooie looks hebben, en antieke WM's niet. Het uiterlijk - het "theme" - is in deze DE's erg makkelijk aan te passen. Van een aantal websites, KDE-Look.org, GNOME-Look.org, Xfce-Look.org zijn voor deze DE's veel verschillende themes te downloaden, als je een andere DE of WM gebruikt zou je op het internet ook wel ergens themes moeten kunnen vinden. Ook worden SuperKaramba en gDesklets vaak gebruikt om informatie op de desktop te laten zien. Als je screenshots wilt zien, zoek dan eens naar de "Post hier je Non-Windows screenshots - Deel X" topics in dit forum.
Sommige applicaties zien er vreemd uit onder KDE, wat is daar aan te doen?
Veel applicaties zijn ontworpen met de GTK toolkit, deze toolkit wordt gebruikt door GNOME en andere applicaties om een GUI te ontwerpen. KDE gebruikt de Qt toolkit. Wil jij dus GTK applicaties gebruiken onder KDE dan zal jij GTK moeten installeren. Maar dan nog zien GTK applicaties er vreemd uit in verhouding met KDE applicaties. Gelukkig is er de GTK-Qt theme engine om dat probleem op te lossen. Installeer het en open vervolgens het KDE Control Center om het te activeren, vervolgens gebruiken jouw GTK applicaties het Qt theme dat jij gebruikt.
Hoe installeer ik Linux naast Windows XP?
In principe is het installeren van Linux niet moeilijker dan Windows XP, vaak zelfs makkelijker. het wordt iets complexer wanneer je Linux naast Windows wilt installeren. ik neem aan dat je een moderne distributie wilt installeren. Ik ga hier uit van twee situaties
1. Je hebt een PC met een lege harddisk waar je Windows XP en Linux op wilt installeren.
2. Je hebt een PC waar Windows XP al op voorgeinstalleerd is.
In situatie 1 is het simpel. Eerst installeer je Windows XP, daarna Linux. Belangrijk, want indien je het omkeert zal Windows XP je MBR overschrijven en kan je Linux niet meer opstarten. Tijdens de installatie van Windows XP kun je aangeven hoe groot de partitie moet zijn waar je Windows XP op gaat installeren. Standaard wil de installer je hele harddisk gebruiken, maar kies er hier voor om maar een deel van te gebruiken, zodat je een aantal Gigabytes aan ongepartitioneerde ruimte overhoudt. Na de installatie van Windows XP installeer je Linux, tijdens de installatie wijs je Linux gewoon op die ongepartitioneerde ruimte en zou de installatie verder geen problemen opleveren.
In situatie 2 is het wat moeilijker, de hele harddisk is waarschijnlijk al bezet door Windows XP. In dit geval zal je de Windows XP partitie moeten verkleinen. Sommige distributies, zoals bijvoorbeeld OpenSUSE, kunnen de Windows XP partitie tijdens de installatieprocedure verkleine, maar andere distributies misschien weer niet.
Deze oplossing is misschien wat omslachtig, maar het is wel zeker weten eenvoudig. Download de laatste versie van Knoppix, een LiveCD. Een alternatief is de LiveCD van GParted, de download van deze LiveCD is maar 40 MB groot in tegenstelling tot de 700 MB van Knoppix. Start Knoppix op, en start dan QTparted. Hiermee kan je de Windows XP partitie verkleinen. Nadat de partitie verkleind is, hou je waarschijnlijk weer ongepartitioneerde ruimte over, en zou de installatie verder moeten lukken.
Voor meer infomatie zie de website van het Linux-NTFS project, de FAQ die daar te vinden is, en de Ntfsresize FAQ.
Hoe kan ik mijn Windows partitie in Linux gebruiken, en andersom?
Het probleem is dat Windows en Linux verschillende bestandssystemen voor partities gebruiken. Onder Linux wordt bijvoorbeeld ext2, ext3 of ReiserFS gebruikt, onder Windows XP is NTFS de standaard. De ondersteuning voor NTFS is echter nog niet zo goed, op dit moment is het alleen mogelijk om NTFS partities te lezen en niet te schrijven tenzij je Captive NTFS gebruikt, maar dat is niet een ideale oplossing want het schijnt traag en onveilig te zijn. De mensen van het eerdergenoemde Linux-NTFS project zijn ondertussen wel bezig om een echte oplossing te realiseren.
Het FAT bestandssysteem wordt wel door beide OS's ondersteund. Daarom is het wellicht een goed idee om een speciale FAT32 partitie te maken als je bestanden wilt overzetten, of Windows XP op een FAT32 partitie installeert. Enige probleem met FAT32 is dat het geen bestanden groter dan 4 Gigabyte aankan.
Je kunt je Windows partitie handmatig toegankelijk maken - "mounten" in Linux - maar je kunt ook instellen dat een partitie automatisch tijdens het opstarten wordt gemount. Sommige distributies detecteren en mounten jouw Windows partitie zelfs automatisch. Om te weten te komen wat je precies moet doen om dit in te stellen kun je waarschijnlijk het beste zoeken naar informatie specifiek voor jouw distributie.
Andersom is het ook mogelijk om Linux partities onder Windows te benaderen. Je kunt bijvoorbeeld Explore2fs gebruiken voor ext2 en ext3 partities, en YAReG voor ReiserFS partities. Verder zal je met Google wel meer informatie kunnen vinden.
Kan ik ook ergens een CD of DVD van een Linux distributie of BSD kopen?
Sommige van de bekende distributies zijn met handboek en al in de winkel te koop, maar dan ben je meestal een aardig bedrag kwijt van ongeveer 50 Euro. Daar staat tegenover dat je dan wel alles netjes compleet op CD of DVD hebt staan, en vaak recht hebt op telefonische en email support. Bovendien is een goede handleiding best handig als je net begint! Op de website van de Ubuntu Linux distributie kun je zelfs gratis CD's bestellen.
Op kooplinux.nl en munnikes.nl kun je tegen een kleine vergoeding CD's kopen van de meeste gangbare distributies (en ook FreeBSD CD's) - uiteraard zonder de handboeken en support! Wij hebben alleen positieve verhalen gehoord over de betrouwbaarheid van deze 'bijverdieners', maar uiteraard kunnen wij geen garanties geven.
Wat zijn open formaten en standaarden, en waarom zijn ze belangrijk?
In tegenstelling tot gesloten formaten en standaarden zijn open formaten en standaarden vrij te implementeren, zonder dat er royalties betaald moeten worden. Ook is het mogelijk om de broncode van die open standaarden en formaten in te zien. Voorbeelden van belangrijke open standaarden en formaten zijn:
Het Jabber protocol voor instant messaging.
Het OpenDocument formaat voor office documenten.
De Theora en Vorbis codecs voor video en audio.
Open standaarden en formaten zijn belangrijk omdat ze vrijheid garanderen. Wat bijvoorbeeld Microsoft doet om haar monopolie te behouden is de bestandsformaten voor MS Office gesloten houden om een vendor lock-in te creeeren en het gebruik van bijvoorbeeld Linux te bemoeilijken. Zo wordt jouw de vrijheid ontnomen om te kiezen welk OS en tekstverwerker jij wilt gebruiken. Als jij vrijheid belangrijk vindt, gebruik dan zoveel als mogelijk open formaten en standaarden.
Als ik zelf een programma probeer te compileren krijg ik een foutmelding, wat is daar aan te doen?
Bestudeer eerst aandachtig de foutmelding die gegeven word. Vaak is het zo dat er libraries niet gevonden kunnen worden, dit zijn zogenaamde dependencies. Als je software met de package manager van jouw distributie installeert worden deze dependencies automatisch afgehandeld, maar als je zelf gaat compileren moet je er zelf rekening mee houden dat deze al geinstalleerd zijn. Depencies zijn er omdat applicaties afhankelijk zijn van de aanwezigheid van andere applicaties voor hun functioneren, bijvoorbeeld een KDE applicatie is afhaneklijk van de library kdelibs om te kunnen functioneren.
Zoek altijd eerst zelf uit wat de dependencies van een applicatie zijn voordat je gaat compileren. Dan moet je die libraries installeren met de package manager van jouw distributie. Het kan zijn dat je de 'development' versie van een library nodig hebt, in plaats van de 'gewone' versie. De 'gewone' versie bevat de feitelijke library files die programma's bepaalde functionaliteit verschaffen, terwijl de development versies daarnaast allerlei extra bestanden bevatten (zoals C header files bijvoorbeeld) die van belang zijn bij het compilen, maar niet bij het gebruiken van een programma. Daarom worden ze gewoonlijk niet geinstalleerd.
Vrijwel alle distributies bieden development versies aan van de libraries die ze aanbieden. Vaak zijn deze te herkennen aan de toegevoegde "-dev" of "-devel" aan hun naam. Zo heb je bijvoorbeeld om een GTK programma te draaien libgtk nodig, maar om een GTK programma te compilen heb je libgtk-dev of libgtk-devel nodig.
Ik kan een aantal video en muziekbestanden niet afspelen, wat is daar aan te doen?
Zoals eerder geschreven is in deze FAQ kan ondersteuning voor deze formaten worden toegevoegd door na de installatie wat software te downloaden. Hoe je dat kunt doen verschilt per distributie, daarom zal je zelf naar informatie moeten zoeken voor jouw distributie. Hier volgen de instructies voor de meest populaire distributies: [url=Ubuntu]https://wiki.ubuntu.com/RestrictedFormats[/url], SUSE en Fedora.
Hoe herstel ik mijn Linux systeem?
Voor de gevorderde Linux gebruikers kunnen de volgende instructies nuttig zijn om een systeem te herstellen.
Boot vanaf een Linux Live CD, en voer de volgende commando's in:
mkdir /target
mount <root device> /target
chroot /target
bash
mount -all
Nu zit je in je eigen systeem wat je vertrouwt is, en kan je daar je kernel source aan passen of je MBR weer herstellen.
Interessante links
Nieuws m.b.t. GNOME en KDE
KDE Dot News
Planet KDE
GNOME Desktop
Planet GNOME
Nieuws algemeen
OSNews.com
NewsForge
Radio shows
LugRadio
The Linux Link Tech Show
[ Voor 181% gewijzigd door Verwijderd op 07-05-2006 22:25 ]
:strip_icc():strip_exif()/u/7307/images.jpg?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/36003/crop584e9e5c223bd.jpeg?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/6697/gerco-icon.jpg?f=community){kind=icon}
:strip_exif()/u/14385/malibu.gif?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/22646/crop6531f78f6a5cb_cropped.jpg?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/14853/bluepiSW.jpg?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/78280/scvmm-avatar.jpg?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/3913/Froukje_icon.jpg?f=community){kind=icon}
/u/23276/icon_halmen.png?f=community){kind=icon}
voor je werk wat een nieuwe faq betreft.
:strip_icc():strip_exif()/u/105199/crop5cb76c6d18020_cropped.jpeg?f=community)
/u/136818/2dt252w.png?f=community)
/u/79245/gentoomf_icon.png?f=community){kind=icon}