De Maatschappij als Superorganisme?

[Delerium]

Een superorganisme: De Maatschappij.

Ik ben van mening dat de mensheid zelf inmiddels als een soort overhead-organisme beschouw kan worden. Zoals een cel zich tot een dier verhoudt, zo verhoudt de mens zich tot De Maatschappij. Ik zal de volgende onderbouwing daarvoor gebruiken, namelijk de vergelijking van cel en dier….. en verder.

Toen 3.5 miljard jaar terug de eerste interessante moleculen zich begonnen te vormen zijn er erg veel combinatie spontaan samengegaan. Erg veel soorten moleculen bleken toch in de die vreemde oersoep te kunnen handhaven, maar pas nadat er werd ‘samengewerkt’ konden deze moleculen deze transitie doorzetten en eerste levensvormen ontstaan. Deze transitie is vooralsnog voornamelijk abracadabra, dus zal ik daarover niet lang stilstaan. Het volstaat IMHO om DNA te noemen, maar ook lipiden die celwanden vormden… of amiozuren/eiwitten en suikers.

De eerste levensvormen gingen ook erg snel samenwerkingsverbanden aan om tot nog complexere systemen te leiden. Erg veel varianten zijn daarvan niet overgebleven, de virussen zijn misschien een ‘oud’ voorbeeld, maar toen ontstonden ook bacterien. Interessant is dat alle ‘levende’ cellen een soort symbiose van 2 levensvormen zijn ipv 1. De mitochondrien worden op een andere manier in elkaar gezet en het lijkt erop dat DNA etc geen rol speelt. Mitochondrien liften gewoon mee met de cel en dus het DNA. De symbiose is in die vorm een succes dat de Mitochondrien de systemen in huis hebben om energie efficient om te zetten in ATP, wat de rest van de cel prima kan gebruiken. Hier zie je dus een eerste vorm van een symbiose tussen enkele soorten die 1 overhead-soort levensvatbaarder maakt dan de losse combinatie.

De soep van cellen ging echter gewoon door in complexiteit. Verschillende soorten en maten verschenen: asfaltbestendige bacterien maar ook organismen die in andere bittere omstandigheden overleven: in het donker op de zeebodem, bij 100den graden Celsius, met en zonder zuurstof etc…. maar dat zijn varianten op het concept ‘cel’. De eerste cellen die er niet in slaagde los te komen na een celdeling vormde een cluster…. Ook over de transitie van eencellige naar meercellige is niet veel bekend, maar op het moment dat er meercellige wezens ontstonden, konden nog veel complexere structuren ontstaan. De eerste variant (de kwal) was al in staat zonlicht op te sporen, dat terwijl er nauwelijks specialisatie opgetreden was tussen de cellen onderling.

Toenemende specialisatie van de cellen onderling leidde tot mogelijke complexere organismen. Meerdere evolutiesporen hebben allemaal geleidt tot voortbeweging mbv zwembewegingen, lopen of vliegen. Meerdere sporen hebben verschillende vormen van communicatie mbv geluid geleid (Krekels of praten) en zelfs het oog heeft meerdere mogelijkheden (facetogen of een ‘gewoon’ oog). Maar deze samenwerking heeft wel geleidt tot de mogelijkheid van dieren en planten. De samenwerking van iedere cel en onherroepelijke verregaande specialisatie heeft geleidt dat de combinatie enorm veel meer invloed heeft op zijn overlevingskansen. Dieren kunnen op zoek gaan naar voedsel, zichzelf verdedigen en beschermen tegen weersomstandigheden. Dat terwijl op celniveau iedere cel zijn eigen werkje verricht. Maar deze cellen werken allemaal samen om hun eigen voortbestaan te garanderen. Het marginaliseren van de eigen rol zorgt ervoor dat anderen van toch hetzelfde genetisch profiel zichzelf kan voortplanten. De cel werkt graag samen zodat de cel zijn DNA iig kan handhaven (vreemd genoeg is dat het enige doel van het leven, vraag me niet waarom oid).

Volgens mij is er nu een diersoort bezig waarvan de losse onderdelen zich wederom op een nog hoger niveau samenvoegen. De mens heeft als enige aap begrepen dat onderling samenwerken de overlevingskansen van de soort kan vergroten. Deze samenwerking heeft zo rond 9000 BC geleidt dat er succesvolle specialisatie heeft kunnen optreden in Mesopotamië, de eerste afsplitsing die zorgde dat het voedselvraagstuk werd aangepakt: boeren. Om het makkelijk te houden zijn de mensen zich eveneens gaan vestigen op lokaties die uiteindelijk uitgroeide tot steden. Specialisatie nam toe doordat er een vorm van bestuur ontstond, religie zijn eigen priesters kreeg, een militair apparaat de boel bij elkaar hield enz enz….

Ik noem een samenwerking van mensen nu De Maatschappij, die door verregaande specialisatie erin slaagt zijn eigen bestaansrecht te rechtvaardigen. Ik beschouw het echter als een soort hoger organisme en merk gelijk op dat er meerdere Maatschappijen momenteel bestaan. Zoals de cellen ook allemaal gemeenschappelijk DNA delen en zo elkaars voortbestaan garanderen, zo zie je in elke Maatschappij soortgelijk altruïstisch gedrag om de eigen Cultuur door te geven. Beschouw een westerse cultuur, maar je kan ook duidelijk een arabische of een japanse cultuur onderscheiden IMHO.

Zou een Maatschappij ooit bewust van zichzelf worden, zoals de mens als enige meercellig organisme daarin is geslaagd? Verschillende Maatschappijen kunnen samengaan en succesvol verdergaan, zoals in het verleden gebeurde tussen Germanen en Romeinen. Ik ben ervan overtuigd dat huidige Maatschappijen net zoals ooit de Mitochrondrien een naadloze symbiose kunnen aangaan. Zoals bij een mens echter geen cel kan worden aangewezen als degene die het bewustzijn vormt of stuurt en op cellulair niveau ook helemaal geen hogere organisatie lijkt te bestaan, vraag ik me af of er ooit een mens de hogere organisatie van een Maatschappij zal herkennen, of kan sturen.
Ik vraag me ook af wat er zou gebeuren als de hele wereld in de toekomst 1 Maatschappij is? Zou deze dan, net als alle andere levenesvormen, zich proberen te verspreiden in het heelal bij wijze van voortplanting? Het is goed mogelijk dat enkele facetten zich specialiseren in ruimtevaart en dat mogelijk maakt, een luxe die het zich pas kan permitteren zodra het geen onderlinge concurrentiestrijd meer hoeft uit te vechten.

Of zou het begrip ´mensheid´ erg slecht uitlegbaar zijn door een concept als `de Maatschappij als superorganisme´?

[Verwijderd]

Ik denk niet dat dit op gaat omdat de mensheid nog steeds opgebouwd is uit zelfbewuste individuën. Ieder mens zal vechten voor zijn vrije wil.

Op het moment dat er een collectief bewustzijn ontwikkeld, wordt dit een heel ander verhaal natuurlijk. In mijn ogen zijn we dan één organisme.

Tot nu toe zie ik persoonlijk niet meer dan steeds complexere sociale modellen, maar om ons als een geheel te zien vind ik nog veel te ver gaan. De democratie werkt nog niet eens... laat staan dat we één geheel kunnen vormen.

[Verwijderd]

Er zijn structuren in de natuur die ik veel eerder als superorganisme zou aanwijzen. Zoals een mierenhoop hier is veel meer specialisatie en afhankelijkheid als bij de mens. De mieren verschillen zelfs sterk onderling om hun taak beter te doen terwijl dit bij de mens lang niet zo erg is.

[QUILIX]

Ecteinascidin een beetje offtopic maar dit is een ongelooflijk goed scenario voor een film.

[Delerium]

Verwijderd schreef op 17 mei 2003 @ 17:51:
Er zijn structuren in de natuur die ik veel eerder als superorganisme zou aanwijzen. Zoals een mierenhoop hier is veel meer specialisatie en afhankelijkheid als bij de mens. De mieren verschillen zelfs sterk onderling om hun taak beter te doen terwijl dit bij de mens lang niet zo erg is.

Nou, die mierenhoop is inderdaad een leuke vergelijking en ik had 'm willen meenemen, maar is het niet helemaal.
In een mierenhoop is slechts 1 voortplantend organisme namelijk de koningin. De rest heeft hetzelfde DNA en verder alleen als doel om die voortplanting te handhaven. Het principe is dus hetzelfde, alleen beschouw ik de hele mierenkolonie eigenlijk meer als 1 individu.
Bij mensen is ieder mens op zichzelf een intelligent wezen en gedraagt zich toch redelijk zelfstandig: De Maatschappij is een daarover overkoepelend organische dat net als een mierenhoop zichzelf in stand houdt: het verschil bestaat dus uit de individuele cel die bij mieren volledig ondergeschikt is.

Ik probeer mbv de Maatschappij ook dingen als organiseren en criminaliteit te verklaren (nu wordt het verdergezocht), maar net zoals het lichaam zich bewapent tegen vreemde indringers, zal de Maatschappij zich bewapenen tegen andere Maatschappijen. In praktijk zou je bv 11 September kunnen nemen. Iedereen denkt dan dat Bush als individue er in zijn eentje achteraan gaat, maar ik stel dus in dit specifieke geval dat de westerse Maatschappij een andere vorm van gedrag aanneemt om zich te bewapenen tegen indringers van de andere (moslim)Maatschappij. Je ziet iig bij alle Amerikanen en toch erg veel Europeanen een veranderende perceptie tegenover de arabieren. De algemene mentaliteit is in dezen een deel van de Maatschappij, en mensen als Bush kunnen deze weliswaar sturen, maar zijn meer deel van die Maatschappij dan andersom.

* Delerium zou inderdaad films kunnen maken.
Fantasie genoeg, maar ik blijf liever origineel zodat ik op Feestjes weleens wat nieuws kan vertellen ipv dat gedoe als The Matrix en dat soort gedoe.

[Verwijderd]

Enigszins ironisch is het wel, dat in een tijd van "het verval van normen en waarden" en de "sociale desintegratie" iemand opstaat om zich af te vragen of het tegenovergestelde ons staat te wachten.

Maar is hetgeen je beschrijft niet een variatie op het structure-agency debate, waarbij jij je afvraagt of de structuur dermate overheersend kan worden, dat deze los van de mensen een bewustzijn kan krijgen? Maar ik snap denk ik niet helemaal wat je bedoelt met de gevolgen van "het bewustzijn". Zou de maatschappij volgens jou dan boven de individuen staan, diens handelingen sturen en hebben de individuele delen geen invloed op de maatschappelijke structuur?

[Lord Daemon]

Als metafoor of analogie is het een mooi beeld, laten we het daar alvast over eens zijn. Zeker is ook het geval dat we in beide transities (cellen -> individu, en individu -> samenleving) een proces zien waarbij specialisatie een grotere complexiteit, omvang en 'succes' teweeg brengt.

Maar ik zou de analogie niet al te ver willen doorvoeren. Cellen zijn veel uniformer dan mensen (voor de specialisatie); cellen zijn veel meer gebonden aan een enkel individu, waar een mens van samenleving kan wisselen; samenlevingen zijn veel minder duidelijk van elkaar gescheiden dan individuen dat zijn, zij lopen naadloos in elkaar over en elke poging om van bijvoorbeeld 'de westerse cultuur' te spreken is een miskenning van zowel diversiteit (binnen die cultuur) als eenheid (tussen die cultuur en andere culturen).

[Verwijderd]

Feit is dat een enkel individu zich anders gedraagt dan een groep; allerlij maatschapelijke en culturele verschijnselen bestaan alleen doordat mensen (ook) *als groep* een bepaald gedrag hebben, dat zij als individu niet kunnen hebben.

Probeer maar eens in je eentje een voetbalwedstrijd te spelen, of een popconcert te geven, of een regering te vormen, of een multinational op te zetten.

Zodra mensen zich organiseren; met elkaar overleggen om handelingen te coordineren, zo van "als jij nou dat doet dan doe ik dit", dan is dat anders dan wat een enkel individu zou kunnen doen, en het is ook anders dan wanneer meerdere individuen onafhankelijk van elkaar handelen.

Groepsgedrag doet geen afbreuk aan de waarde vh individu; het is juist een meerwaarde dat de mens niet alleen als induvidu maar ook als groep kan opereren.

Het geheel is meer dan de som der delen; twee personen kunnen gezamelijk meer dan 2 keer zoveel doen als de som van wat die twee personen afzonderlijk kunnen doen.

Dat idee is alles behalve nieuw. Het gaat mij wat ver om de samenleving een superorganisme te noemen (tenzij in overdrachtelijke zin), maar in deze tijd van individualisme lijkt men steeds vaker het concept van "samenleving" uit het oog te verliezen. Daarom kan het mi geen kwaad er af en toe op te wijzen dat "we" niet slechts individuen zijn die los van elkaar bestaan.

Te ver doorgevoert individualisme is een bedrijging voor de verworvenheden vd samenleving: welvaart, welzijn, cultuur, wetenschap enz enz. Al dat kan er niet zijn zonder enige vorm van organisatie en samenwerking.

[Verwijderd]

Je zou dan ook kunnen zeggen dat criminelen de kankercellen van het superorganisme "de maatschappij" zijn. Dan zou je ook politieagenten met witte-bloedcellen kunnen vergelijken.

[Verwijderd]

Je kunt, denk ik, ieder samenwerkingsverband zien als 'organisme' met een collectief bewustzijn, als je er maar ver genoeg buiten staat. Wij dichten onszelf, als mens, een bewustzijn toe, terwijl we niets meer zijn dan een verzameling cellen, die, zoals wij het zien, individueel geen bewustzijn hebben. Kennelijk gaat er onderweg iets mis: het geheel is groter dan de som der delen.

Maar is dat zo? Is het geheel groter dan de som der delen? Wat maakt jou, of mij, als mens, méér dan een bacterie? Is het dat wij uit meer cellen bestaan, en een bacterie maar uit één, of is er iets anders? Is het niet zo dat die bacterie slechts doet wat hij kan, en wij als mens ook?

Een bacterie is een relatief simpel organisme. Een bacterie kan, net zoals elke cel, een aantal chemische reacties katalyseren. Wij, als 'mensheid', hebben aardig wat inzicht in hoe dat allemaal in elkaar steekt. Je kunt, als je dat zou willen, een bacterie 'programmeren' in je computer, en gaan kijken wat 'ie gaat doen, en de 'voorspellingen' van zo'n programma kloppen ook aardig. Maar we zijn er nog niet.

In populatiebiologie (en misschien ook nog wel in andere vakgebieden, dat weet ik niet) worden zogenaamde 'produktie-algoritmen' gebruikt. Met een produktie-algoritme kun je uit een situatie een nieuwe situatie creëren door één of meerdere regels toe te passen op die bestaande situatie. Een 'echte' produktieregel is bijvoorbeeld dat een menselijke cel zich niet kan voortplanten als deze wordt begrensd door andere cellen (een regel die door kankercellen wordt geschonden, waardoor kankercellen zich onbeperkt door een lichaam kunnen verspreiden en daarmee gezonde cellen ernstig hinderen in hun normale taak). Zelfs als je, in een computersimulatie, een simpel produktie-algoritme gebruikt, blijkt dat je al bij een relatief klein aantal 'begin-cellen' niet meer kunt voorspellen wat er gaat gebeuren. Er ontstaan situaties die lijken op samenwerking, ondanks het feit dat dat helemaal niet mogelijk is; het gaat namelijk om een simpele computer-simulatie, met vooraf vastgestelde regels, zonder de mogelijkheid van communicatie onderling. Zelfs als je dat weet lijkt het moeilijk om te begrijpen wat deze 'computer-beestjes' beweegt. Het antwoord is: niets. Deze computer-beestjes hebben geen doel, ze bestaan alleen omdat ik ze in mijn programma gecreëerd heb, en ze doen niets anders dan de mogelijkheden die ik ze bied gebruiken, om de simpele reden dat die mogelijkheden bestaan. Die computer-beestjes streven geen hoger doel na, zoals het in stand houden van hun soort; ze weten niet eens dat zoiets bestaat. Ze kennen de regels namelijk niet.

Ik, als programmeur, ken de regels wel. Ik sta ver buiten het systeem; sterker nog, ik heb het gemaakt. Ik, als biochemicus, weet ook waarom bacteriën 'bewust' naar een voedselbron bewegen; ik heb de regels niet gemaakt, ik heb het systeem niet gecreëerd, maar ik begrijp de regels die die bacterie leiden. Ik, als mens, begrijp mijn eigen handelen soms niet eens, laat staan dat van 'de mensheid'. Ik ken de regels niet, omdat ik onderdeel ben van 'het systeem'. Je kunt de regels niet kennen. Als je de regels, die aangeven waarom je doet wat je doet, kent, maak je automatisch niet meer deel uit van het systeem waarvoor die regels gelden.

edit:

kleine toevoeging, was ik vergeten

[ Voor 4% gewijzigd door Verwijderd op 20-05-2003 01:49 ]

[Sphandor]

Wat jij voorsteld doet me nogal denken aan de 'Metasystem Transition' op 'Principia Cybernetica Web' http://pespmc1.vub.ac.be/MST.html . Daar stellen ze dat er als gevolg van evolutie steeds grotere organisatiestructuren ontstaan.

The major steps in evolution, such as the origin of life, multicellularity, or the origin of thought, can be viewed as large scale metasystem transitions. Thus, the history of life and the universe can be conceptualized as a (branching) sequence of MSTÍs, leading to ever more complex, adaptive, and intelligent systems: from atoms and molecules, to dissipative structures, cells, multicellular organisms, organisms capable of movement or learning, and finally to human culture (as the provisionally highest level). MST Theory (MSTT) can also be used to make predictions about the future, thereby helping us to anticipate the next level of organization to which we are evolving. ( http://pespmc1.vub.ac.be/WFISSUE.html )

[boesOne]

Je komt zo natuurlijk op den duur uit bij de GAIA theorie. De aarde is een levend wezen en plant zich voort door bewuste wezens te creeén die de ruimte in gaan en aards leven verspreiden.

Leuke theorie.

Het is volgens mij vooral een kwestie van standpunt, benadering, mate van abstractie.